Heimskringla - 17.03.1948, Blaðsíða 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 17. MARZ 1948
Aldarminning
Séra Valdimars Briem
1. feb. 1848 — 1. feb. 1948
Um þessar mundir minnist
kirkja Islands eins hinna ágæt
ustu sona sinna, sálmaskáldsins
séra Valdimars Briem vígslu
biskups. Eru nú, hinn 1. febrúar.
liðin eitt hundrað ár frá fæðingu
hans. Þjóðinni allri er ljúft að
dvelja við þessa minningu, því
að sálmar séra Valdimars eiga
ómgrunn í huga þjóðarinnar,
enda má vafalaust telja hann
hópi vinsælustu sálmaskálda
hennar.
Séra Valdimar Briem er fædd-
ur hinn 1. febrúarl848 á Grund
í Eyjafirði. Foreldrar hans voru
þau hjónin Ólafur Gunnlaugs-
son Biem, trésmiður, og kona
hans Dómhildur Þorsteinsdóttir.
Bjuggu þau á Grund og ólst son-
ur þeirra upp hjá þeim bemsku-
árin ásamt systkinum sínum. En
hann var aðeins 10 ára gamall
þegar hann missti móður sína,
sumarið 1858 og föður sinn
missti hann skömmu síðar, eða
í byrjun ársins 1859. Þá var pró-
fastur í Hruna í Árnesprófasts-
dæmi föðurbróðir hans, séa Jó-
hann Briem og tók hann frænda
sinn til fósturs. Kona séra Jó-
hanns var Sigríður Stefánsdótt
ir.
Árið 1861 tók hann að lesa
undir skóla, undir leiðsögn Páls
Blöndal, síðar héraðslæknis. —
Gekk hann 2 árum síðar í Latínu
skólann í Reykjavík og útskrif-
aðist þaðan eftir 6 ára nám, árið
1869. Embættisprófi í guðfræði
lauk hann við Prestaskólann
1872. Veturinn eftir stundaði
hann kennslustörf í Reykjavík.
Sótti hann síðan um Hrepphóla-
prestakall í Árnesprófastsdæmi
og var hann vígður þangað af dr.
Pétri Péturssyni biskupi 27.
dag aprílmánaðar 1873.
Það sumar, 12 júrn', kvæntist
hann frænkortu sinni og fóst-
ursystur, Ólöfu dóttur séra Jóh-
anns Briem í Hruna. Eignuðust
þau tvo sonu, Jóhann Kristján
og ólaf. Hinn fyrmefndi dó ung-
ur. Var hann í 4. bekk latínu-
skólans er hann lézt, en Ólafur
varð síðar aðstoðaprestur föður
síns og loks eftirmaður í stóra-
Séra Valdimar Briem
Núpsprestakalli, en Hrepphóla-
prestakall var sameinað Stóra-
Núpsprestakalli 1880 og fluttist
séra Valdimar þá að Stóra-Núpi,
ásamt fjölskyldu sinni.
Árið 1896 var séra Valdimar
settur prófastur í Árnesprófasts-
dæmi og síðan skipaður, er kosn-
ing hafði farið fram í prófasts-
dæminu. Haustið 1909 var hann
svo kosinn vígslubiskup af prest-
um :í Skálholtsbiskupsdæmi hinu
forna og vígðist biskupsvígslu af
herra Þórhalli biskupi Bjarnar-
syni 28. ágúst 1910. Hann var og
kjörinn doktor í guðfræði við
Háskóla íslands.
Konu sína misti séra Valdimar
1902. Andaðist hún 14 marz og
vitandi”, verið kosinn alþingis-
maður. Svo hljóðlega gengur
slíkt naumlega nú á dögum! En
hann kveðst hafa afþakkað það
og ekki hafa haft afskifti, svo að
teljandi sé, af stjórnmálum, —
Hinsvegar var hann allmjög rið-
inn við sveitarstjórnarmál og
var lengi í hreppsnefnd; oddviti
og sýslunefndarmaður.
Eri það verk hans, sem lengst
mun lifa, eru sálmar hans. Þar
hefur hann gefið þjóð sini dýr-
mætan arf, sem mölur og ryðj
getur ekki eytt. Innileiki sálm-
anna, trúnaðartraustið, lotning-
in fyrir guði og undirgefnin und-
ir vilja hans, er þar lýsir sér svo
vel, hefir gripið hjörtu lands-
manna. Sálmar hans eru sungn-
ir í öllum kirkjum landsins og í
Vesturheimi, þar sem íslenzkarj
guðsþjónustur eru fluttar.
Eg hygg, að það sé öðru frem-
ur hið barnslega trúnaðartraust
salmanna sem hefir heillað hug-
ina. Séra Valdimar hugsaði fall-
ega. Og það er bjart og fagurt
yfir sálmum hans. Hann sýnir
oss inn í fagra heima trúarlífsins \ ____________________
cg dregur upp töfrandi málverk. I ekki mikill söngmaður s41fur
í því sambandi þarf ekki annaðj Lét han gér annt um ag fólk ■
en að benda á sálminn “Eg horfi

THAT’S a fine thing about cotton;
whether it”s a shirt, a handkerchief,
bedsheet, or even a gracefuí wedding
gown, you are sure of your money’s
worth.
Cotton gives value for the money.
long service, resistance to laundering,
rastness to sunlight, and above all a
. clean freshness tnat makes life worth
winter or summer; these are the things your doliars buy
Ou spend them on cotton goods.
DOMINION TEXTH.E COMPÁNY LIMITED
Manufacturers of Tex-made products
yfir hafið”. Það mundi vera stór-
fengleg og hrífandi kvikmynd,
ef unnt væri að sýna það á <iér-
eftinu sem skáldið setur oss þar
fyrir innri sjónir.
Fjöldi Islendinga kann feg-
urstu sálma séra Yaldimars. Það
er eins og vinsældir þeirra auk-
harmaði séra Valdimar hang..ist þvi lengur sern Hður. Það er
JURTA SPAGHETTI
Hln nýja eftirsókn
arverða jurt
Fín, rjómahvít jurt
sem vex eins og
sveppur og er
um 8 þl.
Tínið á-
vöxtinn
þegar
hann er ____
þroskaður, sjóðið hann heilann i
suðu-heitu vatni í 20 minútur. Sker-
ið síðan eins og myndin sýnir og
munuð þér þá verða var mikils efn-
is, mjúku á bragð og líku spaghetti,
sem hægt er að geyma og bæta að
bragði eða gerð að mat á annan
hátt. Vertu viss um að sá þessari
góðu jurt og panta nú. Pk. 10<t;
únza 250, póstfrítt.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1948
Stœrri en nokkru sinni fyr 45
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
mjög. Getur hann þess, er hann
vígðist biskupsvígslu, að það
hafi verið mesta happasporið á
ífsleiðinni, er hann kvæntist
íenni.
Mörgum og mikilvægum störf
um gegndi séra Valdimar, sem
ekki heyrðu beinlínis undir em-
bættisverkin. Hann bjó rausnar
búi bæði að Hrepphólum og
Stóra-Núpi. Svo segir mér Þor-
steinn Bjarnason frá Háholti,
sóknarbarn séra Valdimars og
mikill vinur hans, að hann hafi
búið mjög góðu búi að Hrepps-
hólum og farið þaðan nauðug-
ur. Einnig að Stóra-Núpi bjó
hann myndarbúi.
Árið 1878 var séra Valdimar
tilnefndur af biskupi til að end-
urskoða Sálmabókina ásamt 6
mönnum öðrum. Unnu þeir að
endurskoðuninni í nokkur ár og
kom sálmabókin út 1886. Einn-
ig var hann ásamt tveimur
mönnum öðrum kjörinn til þess
að endurskoða I^andbók presta
og gaf nefndin út framvarp til
nýrrar handbókar 1879. Lagði
séra Valdimar margt gott til mál
anna í báðum þessum nefndum.
Sérstaklega varð hann mikil-
virkur í sálmabókamefndinni og
telur hann, að þetta starf hafi átt
nokkum þátt í því að hann fór
að gefa sig meir efi áður að and-
legum kveðskap. Lagði hann,
sem kunnugt er, mikið til sálma-
bókarinnar, bæði af frumsömch
um og þýddum sálmum.
Séra Valdimar segir frá því,
að hann hafi eitt sinn “mér óaf-
COUNTER SALESBOOKS
Kaupmenn og aðrir sem
þannig lagaðar bækur
nota, geta fengið þær með
því að snúa sér til vor,
Allur frágangur á þessum
bókum er hinn vandað-
asti. Spyrjist fyrir um
verð, og á sama tima takið
fram tegund og fjölda
bókanna sem þér þarfnist.
The Viking Press Limited
853 Sargent Ave. Winnpieg, Man.
gott tákn.
1 nýjustu útgáfu Sálmabókar-
innar (1945) á séra Valdimar 89
sálma. En han hefir ort og þýtt
fjölda annara góðra sálma,
ýmsa þeirra má finna í blöðum
og tímaritum frá hans tíð. — í
gömlu sálmabókinni í “150 sálm
um”, í “Þitt ríki komi” — í við-
bætir sálmabókarinnar frá 1933,
í Barnasálmum frá 1944, í söng-
bók K. F. U. M., og s. frv. Biblíu-
ljóð hans 1 — 2 komu út í Rvík.
1896 — 1897. Davíðssálmar Rvík
1898. Kristin barnafræði í ljóð-
um, og Leiðangursljóð 1906 o. fl.
En auk sálmakveðskaparins rit-
aði séra Valdimar allmikið í
söfnuðum sínum fylgdist veJ
með á því sviði. Þegar Sálma-
bókin kom út 1886, fékk hann
þrjá menn úr hvorri sókn, —
Hrepphóla og Stóra-Núpssókn-
um til þess að fara til Stokkseyr-
ar til Bjarna Pálssonar föður-
bróður Páls ísólfssonar til þess
að læra hjá honum lög við nýja
sálma. Var honum og einkar
annt um að kirkjunum væri vel
við haldið og ekki leið á löngu
eftir að hann kom til Hrepphóla
að hljóðfæri kæmi í kirkjuna.
Tvívegis byggði séra Valdim
ar upp staðinn að Stóra-Núpi. í
fyrra skiftið þegar eftir að hann
settist þar að og í síðara skiftið
eftir jarðskjálftana miklu 1896.
En þá hrundi bærinn að Stóra-
Núpi.
A
Séra Valdimar var mjög vin-
sæll í söfnuðum sínum. Fram-
koma hans öll var þess eðlis að
fólk laðaðist að honum. Hann
var bæði góðgjarn og hjálpsam-
ur.
blöð og tímarit um kirkju- og j eí11; sinn kom til hans fátækur
kristindómsmál. Má óefað full- bóndi og bað hann um að lána
yrða að hann var einn af ötul-
ustu vökumönnum þjóðarinnar.
sér 100 krónur og lofaði að borga
þær með haustlömbum. Séra
meðan starfskraftar hans vonij Valdimar átti peningana ekki
óskertir. Tók hann þátt í opin- fil En hann gat ekki látið bónd-
berum umræðum um flest þau; ann fr4 ser fara> 4n þcss að
mál er kirkjuna varðaði og efst hjálpa honum. Skrifaði hann
voru á baugi. Hann skrifar um sera Eiríki Briem og bað hann
kristniboð, um helgidagahaldj um að iána sér peningana. —
um viðskifti ríkis og kirkju, umj Hann gat ekki látið neinn synj-
fríkirkju og þjóðkirkju, um[ ancli fr4 sér fara.
fræðslu barna í kristnum fræð- Eftir að hann varð oddviti
um o. s. frv. | skiffi um með ómaga, segir eitt
Ef til vill bar hann ekki sér-j af sóknarbörnum hans mér.
staklega af sem prédikari. En jjann vildi ekki láta flytja þá
það var hlustað með athygli á milh bæja, gegn vilja þeirra. Og
ræður hans. Þær voru mildar og hann var sérstaklega vandlátur
fagrar og bjart yfir þeim eins og með heimili fyrir börn, sem voru
sálmum hans. Hann var víðsýnn! 4 sveit. Séra Valdimar var safn-
og frjálslyndur í trúarefnum og aðarfólki sínu nákunnugur, per-
kom það berlega fram í boðskapj sónulega og rækti húsvitjanir
hans. I mjög vel.
í einni af jólahugvekjum sín-| Heimili hans var rausnar- og
um segir hann: “En hinir gestrisnisheimiU. Margir sóttu
ströngu menn, sem hafa þá trú,j hann líka heim, úr fjarlægð. —
að þótt Frelsarinn sé fæddur, Matthías Jochumsson, sem var
öllum mönnum, þá muni þó að-J skólabróðir hans og aldavinur,
eins fáir hólpnir verða, allur Var þar tíður gestur. Bjöm M.
fjöldinn muni eftir sem áður Olseri og séra Eiríkur Briem
glataður eilíflega. Hvemig geta heimsóttu hann á hverju sumri.
þeir haft gleðileg jól, sem slíku Daglega var séra Valdimar
trúa? Það getur verið erfitt að fremur f4m411 en glaðlegur 4
hugsa sér sanna jólagleði sam- svip; stundum gaf hann verið dá-
fara slíkri trú; því að það hlýtur lífið erfinn Ef honum misUkaði
að skerða gleði hvers góðs manns eða hann reiddist, gekk hann
að vita öðrum líða illa, þó hon- venjulega þegjandi burt.
um sjálfum líði vel, hvað þá, ef Valdimar var fallegur
eg einu sinni að Stóra-Núpi a
síðustu árum hans þar. Sú heim-
sókn er mér ógleymanleg.
Sálmar séra *Valdimars halda
áfram að hljóma í kirkjum lands
ins. Þeir halda áfram að lyfta
huganum í hæðir og kalla til lof-
gjörðar. Þar mun hljóma með
nýju afli: “Ó, syng þínum Drot-
tni. Og kynslóðir koma, og halda
áfram að syngja sálma eins og
þessa: Nú árið er liðið í aldanna
skaut. Sannleiksandi. Þinn andi
Guð. Þú Guð sem stýrir stjarna
her. Mitt höfuð Guð eg hneigi. 1
dag er glatt. Guð allur heimur.
Hin langa þraut er liðin. Eg fel
mig þinni föðumáð..
*
Sunnudaginn 1. febrúar síð-
astliðinn var séra Valdimars
minnst í öllum kirkjum landsins
þar sem guðsþjónustur fóm
fram. Við Guð eigum vér þakk-
ar efni fyrir þá menn, sem hann
gaf þjóð vorri, og bentu oss á
það sem fegurst er og bezt í
heimi andans. Séra Valdimar
Briem var einn þeirra. Sú þrá
bjó honum ríkust í huga, að
sálmar hans mættu hefja þjóð-
ina til lofgerðar og tilbeiðslu.
Og enn í dag segir hann við
hana: ‘
Ó, syng þínum skapara lofgerð-
ar lag;
syngið nýjan söng.
Og kunngjörið hjálpráð hans
dag eftir dag.
Öll veröldin vegsami Drottinn.
Sigurgeir Sigurðsson
Álfakaleikurinn í Breiðabólstaðarkirkju
Frásögn þessa ritaði Brynjólfur
heitinn Jónsson á Minna-Núpi
eftir Þórunni Sigurðardótt-
ur sjálfri
meður svo að af bar, sérstaklega
á efri árum, postulegur í útliti
og höfðinglegur. 1 svip hans var
um óendanlegar kvalir er að
ræða, ef til vill fjölda mann-
kynsins
Kirkja mun ávallt hafa verið bæði birfíJ og göfgi Enginn sem
vel sótt hjá séra Valdimar, sér-( s4 hann mun nokkm sinni
staklega í Hrepphólum, að mér gleyma honum. Þótti mörgum,
er ! er hann sáu, sem þar væri heilags
Oft orti séra Valdimar í ræður manns ásýnd.
sínar, eða vitnaði til ljóða, er Eg sá hann oft á Eyrarbakka á
hann áður hafði samið. Hann sýslunefndarfundum eða í öðr-
hafði yndi af söng, en var þó, um erindagjörðum. Einnig kom
Bræður tveir em nefndir, Jón
og Bjami Grímssynir, ættaðir
úr Öræfum. Þeir reistu bú á
Geirlandi á Síðu og kvæntust og
áttu dætur Gísla bónda í Arnar-
drangi. Hét Ragnhildur kona
Jóns , en Sigríður kona Bjarna.
Báðar voru þær efnilegar, hraust
ar og heilsugóðar, greindar vel
og þóttu hinir bestu kvenkostir.
Menn þeirra voru mikilmenni
að ráðum og dáð. Þeir byrjuðu
búskap með lítlum efnum, höfðu
eigi hjú, nema eina vinnukonu
báðir, og í öllu höfðu þeir félags-
skap.
Þeir vildu hafa selför um sum-
arið og bygðu um vorið vel upp
með Geirlandsá, þar er hún kem-
ur ofan úr heiðinni. Þar heitir
Gamagil. Tildrög þess örnefnis
em sögð þau, að eitt sinn fyrir
löngu hafi orðið þar slys, að
mannýgur graðungur hafi orðið
stúlku að bana, og hafi garnim
ar úr henni verið um hom hans,
er menn komu til.
Konur þeirra bræðra vom í
seli, um sumarið. Og er þær vom
þangað famar, skiftu þeir bræð-
ur verkum með sér. Fór Bjami
kaupstaðarferð fyrir báða, en
Jón tók til sláttar fyrir báða.
Vinnukonan átti að raka á eft-
ir honum fyrir báða. Kendi húr.
sér einkis meins, er hún gekk
út. En er hún tók að raka, þótti
henni undarlega við bregða. —
Henni þótti hrífudrátturinn sem
hljóð, og það svo skerandi sterkt
að henni fanst sem höfuðið á sér
ætlaði að klofna. Fór hún inn,
lagðist fyrir og sofnaði. Þá
dreymi hana að kona kæmi að
sér heldur reiðileg og mælti:
“Þú skalt gjalda húsbænda
þinna fyrir umrótið, sem þeir
gerðu í Gamagili. Á þeim sjálf-
Bjama vinnur ekkert nema járn
ið, en Jón er fæddur í sigurkulfi
og skírður í messu. Hefndin skal
koma niður á þér og að nokkm
leyti á konunum þeirra.”
Þá er stúlkan vaknaði, sagði
hún Jóni drauminn. Var hún þá
fárveik, lá nokkra daga og dó
síðan.
Eigi þótti konunum gott í sel-
inu, þóttust verða fyrir ýmsum
dularfullum glettingum. Og þótt
þær væri kjarkriiiklar að eðH,
þá urðu þær þó smám saman
hræddar, og þá er heim var flutt
úr selinu, voru þær orðnar svo
úrvinda, að þær náðu sér aldrei
aftur. Hvomg þeirra þorði að
vera á Geirlandi áfram. Fluttu
þeir bræður þaðan vorið eftir.
Fór Bjarni að Þykkvabæjar-
klaustri og er hann úr sögunni.
Jón fór að Hlíð í Skaftártungu.
Ragnhildur var sífelt geðveik,
og var það á þann hátt, að hún
kveið stöðugt fyrir því, að hún
mundi missa sjónina. Á hverju
kvöldi taldi hún víst að hún yrði
blind að morgni. Hélt hún þó
góðri sjón, og vissi sjálf að þessi
hræðsla var eigi með feldu. En
hún fekk eigi við henni gert.
Kendi hún það huldufólki í
Garnagili. Að öðru leyti var
Ragnildur gerðarkona í búsýslu
og hneigð til að annast skepnur.
Vildi hún að hjá sér liði vel bæði
fólki og fé, og var mjög örlát og
hjálpsöm við fátæka. Vom og
efni nóg.
Börn þeirra Jóns og Ragnhild-
ar vom: Gísli eldri, Jón eldri,
Eiríkur, Þórákur, Sigurður eldri
Gísli yngri, Jón yngri, iSigurður
yngri, Þuríður og Ragnhidur.
Jón faðir þeirra varð eigi all-
gamall. Bjó Ragnhildur lengi í
HKð ekkja með ibörnum sínum.
Giftust þau smám saman frá
henni. Gísli eldri átti Guðrúnu
Eiríksdóttur, systur Stefáns al-
þingismanns í Árnanesi og
þeirra bræðra. Gísli bjó í Gröf
um get eg ekki hefnt því, á í Skaftártungu. Hann misti konu