Heimskringla - 17.03.1948, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 17. iMARZ 1948
5. SIÐA
HEIMSKRINGLA
ir, um útleggingu og fttskýringu
á trúaratriðunum, og biblíunni,
og játningaritunum frá frjáls-
trúar sjónarmiði. í»eim fanst
þetta alt vera svo sjálfsagt. En
til hans kom þetta alt eins og ný
opinberun, eins og skýrasta ljós
úr dimmasta myrkri, eins og
þegar sólin rís, björt og fögur
eftir niðdimma nótt, á heiðskír-
um himni.
Han kom oft upp í herbergi
niitt með fult fangið af bókum,
og sat uppi lengi frameftir á
nóttunum og las. Hann safnaði
onörgum bæklingum og merkti
línur og orð, og strikaði við
heila kafla, sem honum fanst
vera sérstaklega athyglisverðir.
Hann tók til að þýða bæklingana
og bókakafla á hans eigin tungu-
mál, og sendi síðan ritgerðir og
þýðingar til Lithúaníu blaða og
"ita i Chicago. Sumt birtist á
prenti., Sumt ekki. Og þegar
greinar hans komu ekki kendi
hann altaf kaþólskum um, því
þeir eru sterkir þar, meðal þess
þjóðflokks alveg eins og í heima-
landinu, og honum fanst það
hljóta að hafa verið þeir, sem
höfðu eitthvað við það að gera
að ritgerðir hans birtust ekki.
Bæklingarnir sem hann þýddi
úr, eru ekki á prenti nú. Þeir
eru flestir eða allir gengnir upp.
En þar á meðal var einn eftir Dr.
Chas. W. Eliot, sem var forseti
Harvard háskólans í fjörutíu ár
og nefndur “Twentieth Century
Christianity” (Kristindómur 20.
aidar), og annar eftir sama höf-
ond, “The Faith of the Future”,
(Trú framtíðarinnar). Einnig
voru rit eftir Theodore Parker,
°g Wm. Ellery Channing og fl.
Og í hverjum þeirra var hann
altaf að finna eitthvað nýtt til
að undrast, og að gleðjast yfir
og dást að.
'Eg man vel eftir þessum tíma.
cg fanst mér þá, (og mér finst
enn) eg verða gagntekinn, af að
Vera með þessum manni, og að
hafa kynst honum, er hann var
að uppgötva það, að til var frjáls
trú, og frjálshugsandi menn, og
frjálst fyrirkomulag, sem leyfði
hverjum manni að láta skoðanir
sínar í ljósi án hafta eða banns,
hverjar sem þær skoðanir kynnu
að vera, og frjálstrúar kirkjur,
þar sem prestum var leyft að
prédika eftir samvizku og skiln-
ingi.
ÍÞað er sjaldgæft að mönnum
veitist það tækifæri í þessari
heimsálfu, að vera með öðrum
*nanni, sem er í fyrsta sinn, að
skilja það, að til er frelsi, og að
ttienn þurfa ekki að óttast lög-
^eglu né annað vald er maður
laetur skoðanir sínar í ljósi. Mér
Hnst, er eg hugsa nú til baka, að
eg fékk betri skilning á þýðingu
þess frelsis, sem vér höfum, jafn-
vel þó að því sé enn ábótavant
«ð mörgu leyti, og að hinir pilt-
arnir, (við vorum fjórir saman
á einu gólfi) öðluðust einnig
hetri skilning á trú vorri, þá en
vér hefðum nokkurntíma annars
getað.
Þessi maður, Joseph Pronskus
hét hann, var dálítið eldri en hin-
ir piltarnir. Hann sat oft við
ritvél sína, og hamaðist á henni,
•við að þýða útvalda kafla, og oft
heyrðum við hann, er hann las
eitthvað sérlega hvetjandi,
skella upp úr við sjálfan sig, er
hann dáðist að einhverri hugs-
un, og ekki var það sjaldan, sem
hann kom með bók í hendinni
inn í herbergi einhvers okkar,
til að lesa fyrir okkur einhvern
nýjan kafla, sem honum fanst
sérlega mergjaður og athyglis-
verður, og að furða sig á því, að
svona mikið frelsi skyldi þekkj-
ast 1 heiminum, sem leyfði
mönnum að flytja sannleikann
eftir þeirra skilning á honum.
Eg útskrifaðist um vorið 1929.
Joseph Pronskus útskrifaðist
tveimur árum seinna. Árið 1932
vsr hann vígður til prests innan
ffnitara félagsins. Það sama vor,
var eg í Chicago, og var við at-
höfnina, og var sjálfur að fá
nafnbót (degree) frá Meadville.
En eftir það, hvorki sá eg hann
né heyrði frá honum fyr en eg
fékk béfið. Stuttu eftir að hann
var vígður, varð stjórnaskifting
í Lithúaníu. Hann sigldi heim^
1934, og tók upp þá atvinnu
sem hann hafði áður haft, auk
þess að vera Foreign Corres-
spondent, fréttaritari, fyrir
American Unitarian Association, j
og við að útvega A. U. A. fréttir
af og til um trúarástandið þar,1
eins og aðrir menn í öðrum lönd-'
um hafa gert, eins og t. d. próf. j
Ágúst H. Bjarnason á Islandi
hefir gert, og nafn hans birtist í
nafnalista Árbókar Unitara fé-
lagsins nokkur ár næst á eftir.
Þá skall stríðið á. Þau smáu
ríki sem með Eystrasalts strönd-
um lágu, voru svelgd upp, og
hurfu inn í hringiðu ófriðarins,
sem tvístraði fólki út um alt,
eyðilagði heimili og atvinnuvegi,
sleit sambönd manna á milli, og
breiddi myrkur yfir heilar
heimsálfur. Ár myrkur og dauða
og eyðileggingar liðu. Ófriður-
mn varð á enda. iSmátt og smátt
fóru menn að reyna að taka upp
lífið aftur, þar sem þeir höfðu
skilið við, sex eða sjö árum áður.
Margar miljónir voru heimilis-
lausar og allslausar. Heimili og
eignir voru ekki framar til. Þær1
áttu hvergi heima. Menn og
konur og börn sem höfðu flækst
úr einum stað í annan á stríðsár-
unum höfðu hvergi að fara. Þau
voru tekin í þúsundatölu, inn í
flóttamannaver, og þar sitja þau
flest enn, mörg orðin vonlaus
um að geta bjargast, og vonlaus
um framtíðina. En sum eru enn,
að grípa til hvers strás, eins
og druknandi maður, sem reynir
að bjarga sér frá dauða, því í þess
um hælum, eða skýlum, er ekk-
ert framundan annað en vonleysi
og að lokum, dauði.
Og þessi gamli vinur, sem eg
þekti einu sinni, fyrir mörgum
árum, sá sem frelsi okkar hér, og
öll þau réttindi frjálsrar þjóðar,
voru seni undursamleg opinber-
un með von og gleði, er nú einn
af þessum heimilislausu flótta-
mönnum, með konu og tvær
litlar stúlkur, 7 ára og 11 ára
að aldri.
Er eg las bréf hans, stutt og
einfalt, sem það var, þessa end-
urnýingu á gömlum kunnings-
skap, gat eg ekki annað en borið
saman kringumstæður hans nú
þama í Evrópu, við gleði hans,
og fögnuð, fyr á tímum, og hans
óslökkvandi undrun yfir því
frelsi, sem hann þekti þá, og var
að komast í kynni við í fyrsta
sinn.
Eins og gefur að skilja, er eng-
inn gleðiblær yfir bréfi hans.
Ófriðurinn hefir lagt eyðandi
hendur á hjarta hans og sálveins
og hann gerði við svo marga. —
Heimurinn verður aldrei aftur
hinn sami fyrir þennan mann né
heldur fyrir þær miljónir, sem
eru líkt staddar.
»1 bréfinu er lítið sagt annað
en að rekja ’sögu þjóðar hans í
ófriðnum, og sögu hans sjálfs
sem flóttamanns, og síðustu tvö
árin í flóttamanna tjaldbúðun-
um á Þýzkalandi undir vernd
Bretlands. Hann æskir þess, að
geta komist til Canada, og biður
mig að skrifa sér sem eg hefi
gert). En um erfiðleikana öll
stríðsárin, um vonleysið, um
kvíða og ótta, um djúpa löngun
og þrá að geta komist úr þeim
stað, sem hann nú er, segir hann
ekkert, en það er auðvelt að lesa
það glt og meira á milli línanna.
Fyrir þennan mann, var frels-
ið, sem vér teljum sjálfsagt, eins
og draumur orðinn að veruleika,
þegar hann kom til Bandaríkj-
anna fyrir 20 árum. Það var
mesta undur, og kraftaverk. Og
nú,í vonleysinu, í flóttamanna-
veri, dreymir hann um að geta
komist til'þessarar heimsálfu aft-
ur, sem hann, og tugir þúsunda,
hugsa um, sem næst því að vera
ríki guðs á jörðu, þar sem að
þreyttar sálir geta fundið frið,
og vonlausar sálir geta fundið
aftu lífsgleði og ánægju, og hug-;
ur og hjarta getur endurnýjast í
til þess að það sé fullkomið?
Hve margir okkar, hugsa líkt
og þetta um öll einkaréttindi
vor? Hver okkar skoðar sig sem
gæfumann, hér í þessu landi,
jafnvel þó að margt vanti enn
til þse sað það sé alfullkomið?
Ekki alls fyrir löngu las eg
yfirlýsingu þess efnis, að þó að
vér hugsum sjaldan um það, þá
býr mikill meirihluti allra íbúa
heimsins, undir einhverskonar
trúarlegu eða pólitísku einræð-
isfyrirkomulagi, en ekki undir
lýðræðisfyrirkomulagi, í heimin-
um.
Vér erum þá í minnihluta, sem
eru frjálshugsandi menn og kon-
ur, meðal frjálsrar, lýðveldis
þjóðar. Skiljum vér þá af þessu
hve mikilsvert þetta er? Hvað
erum vér reiðubúin að gera til
þess að varðveita frelsi vort, og
útbreiða það til annara, svo að
þeir fái einnig að njóta þess, að
mega tala, hugsa og trúa frjálst
um hvaða efni sem er, eða mönn-
um getur komið til hugar, eða
fylgt hvaða stefpu sem er, í
mannfélags- eða í trúmálum.
Þeir menn eru til, sem ekki
þekkja þessi réttindi, og virða
þau ómetanlega mikils, og hugsa
um þau sem óuppfyltan draum.
Hvað metum vér frelsi vort
mikils? Eða, eins og eg sagði í
byrjun orða minna hér í kvöld,
skiljum vér hvað frelsi er? HVað
er frelsi? Hvað þýðir það?
Athugum það vel og gaum-
gæfilega og minnumst, að mil-
jónir manna mundu gefa aleigu
sína til að mega njóta þess, sem
vér höfum og njótum daglega.
Athugum líka, kröfur frelsis-
ins, og hvað það heimtar af
hverjum og einasta af oss.
HITT OG ÞETTA
Churchill yrði myrtur að kveldi
þess dags.
Hefir þetta orðið til þess, að
“Scotland Yard” leynilögregl-
an hélt sterkan gæzluvörð um
hinn fyrverandi forsætisráðh., j
Bretlands þann dag sem hótan-
irnar voru símaðar, og jafnvel^
þótt lögreglan telji líklegast að^
einhver æsinga maður, eða jafn-
vel vitfirringur hafi símað, þá
er nokkurskonar lífvörður hald-
inn síðan um hinn mikla mann, j
og hans mjög vandlega gætt. j
*
Fyrverandi kærasta Andrews j
Norman, ríks fegurðameðala- j
framleiðanda, hefir verið dæmdj
til þess að skila aftur á að gizka j
$100,000 virði af gjöfum frá
honum.
William Baird dómari, sem j
málið kom upp fyrir, dæmdi það
að Mrs. Dorothy Burks Stoner, j
28 ára að aldri, hefði sölsað und- j
ir sig dýrt hús, demantshring, og j
aðrar kostbærar gjafir, undir því I
yfirskyni að hún ætlaði að gift-j
ast Norman, sem er 64 ára. Hann
bar það fram að Mrs. Stoner(
hefði náð þessum gjöfum út úr
sér með kvenlegri undirhyggju
og fölskum ástarjátningum! .
frændþjóða síðan á 13 öld. Þá
er og nokkuð rakinn embættis-
ferill Gísla Sveinssonar sendih.,
og þáttur sá, er hann átti í lýð-
veldisstofnuninni. .
Loks segir þar nokkuð frá
stefnum þeim, er nú eru efst á
baugi í kirkju- og menningar-
málum íslendinga og þeirri skoð
un íslendinga að eðlilegast sé,
að miðstöð norrænna fræðiið-
kanna verði í Reykjavík, enda
skilyrði þar til slíkrar fræði-
mennsku öllu betri hér en ann-
ars staðar á Norðurlöndum.
—Vísir 16. feb.
* * *
íslenzkum kvenstúdentum
boðið til náms
Hinn heimskunni kvenháskóli
Bryn Mawr, í Bandaríkjunum,
hefur boðið Kvenstúdentafélagi
íslands, að senda fjóra kvenstúd
enta til náms við háskólann, —
skólaárið 1948 — 49.
Kensla er öll veitt ákeypis,
svo og húsnæði og fæði, en auk
þess fá styrkþegar 900 dollara
styrk. Þess er krafist, að stúd-
entar, hafi stundað nám við há-
skóla a. m. k. 3 til 4 ár.
—Mbl. 18 feb.
FRÉTTIR FRÁ ISLANDI
LÍTT LÆRIR VERÖLD
Adolf Hitler, og háttsettir for-
ingjar hans og meðráðamenn á
Nazi-einræðis tímunum, verða
dæmdir og sakfeldir af þýzka
afnáms-réttinum, (denazifica-
tion court). Segja forstjórar rétt-
arins, að sakamálarannsókn og
dómar verði fram að fara yfir |
öllum Naziforingjum, hvort sem
þeir séu dauðir, horfnir, eða í
fangelsi, til þess að gera Nuern-
berg uppgötvanirnar bindandi
samkvæmt þýzkum lögum.
Réttarhöldin væru aðeins fyr-j
ir siðasakir, til þess að fá laga-'
legan grundvöll til þess að gera
eignir þessa fólks upptækar. —
Hitlir, Herman Goering, Eva
Braun og aðrir sem taldir eru
dauðir eða hafa ekki fundist,
verða auðvitað dæmdir og sak-
feldir að þeim sjálfum fjarver-
^ndi!
Rudolf Hess, Walter Funk,
írv., hagfræðismála-ráðherra og
forseti “Reich’^bankans, og
Baldur von Schirach fyrrum
“gauleiter of Vienna”, verða að
líkindum yfirheyrðir í Spandau-
fangelsinu.
★
Mörg hindurvitni og eldgaml-
ar erfðavenjur þarf enn að yfir-
stíga.
Fyrir eitt hundrað árum síðan,
ákvað mjög ákveðinn hópur
kvenna sér mót í Seneca Falls,
N. Y. Þær kölluðu það kvenrétt-
inda þing, og þær báru fram
kröfur, sem allir urðu agndofa
yfir. Að sönnu eru það enn 13
ríki sem afsegja að vilja konur
í kviðdómi, og í öðrum ríkjum
eru einhver höft á þegnrétti
þeirra. Samt sem áður má segja
með öllu og öllu, að málefnum
þeim, sem þær í fyrstunni börð-
ust fyrir, sé komið í það horf, að
það virðist örðugt að muna, að
einu sinni voru þau álitin draum
ur, sem aldrei næði að rætast.
★
Nýlega var lögregluliðinu í
London símað af einhverjum,
sem auðvitað lét ekki nafns síns
getið, og kunngert að Winston
Góð færð á vegum
Færð er nú yíirleitt orðin góð
á vegum hér sunnanlands. Snjór
er með öllu horfinn af láglendi,
en talsverðar umerfðartafir voru
orðnar af völdum hans áður en
hlánaði. —Timinn 18. feb.
* ★ *
Sjö brezkar flugvélar á leið
til Reykjavíkur
Klukkan 3 í dag koma hingað
á Reykjavíkurflugvöllinn 7
brezkar Lancesterflugvélar, sem
ætla að fljúga norður yfir norð-
urskautið, að því er starfsmaður
í flugtumi Reykjavíkurflugvall-
arins tjáði blaðinu klukkan hálf-
tólf í morgun.
Hingað koma flugvélarnar frá
Gibraltar og munu að líkindum
'halda áfram norður á bóginn í
nótt. Munu þær hafa stutta vik-
komu á Jan Mayen, en koma
hingað aftur eftir um það bil 20
klukkustundir.
Annars vitum við lítið um
ferðir þeirra enn þá, vegna þess,
að við erum ekki komnir í gott
samband við þær enn, en þser|
eru á leiðinni, sagði starfsmað-
urinn, sem blaðið talaði við.
Það er brezki flugherinn, sem
stendur fyrir þessu flugi og er
það rannsóknarflug. Þetta er
stærsti flugleiðangur, sem
brezki flugherinn hefir gert
norður á bóginn. —Tím., 19. feb.
* ★ *
Öskufall í Skaftafellssýslu
Þær fregnir bárust í morgun
austan frá Kirkjubæjarklaustri,
að það hefði orðið vart lítils hátt-
ar öskufalls.
Einnig hefir orðið vart ösku
falls á Meðallandi og í fleiri
byggðarlögum þar eystra.
—Tíminn 20. feb.
* * *
Agnes Sigurðsson
væntanleg í maí
Allar líkur eru til þess, að
vestur-íslezki píanóleikarinn,
Agnes Sigurðsson, komi hingað
heim til lands í maí í vor og
haldi hér hljómleika.
Hefir Tónlistarfélagið átt
bréfaskifti við hana, og verður
för hennar hingað sennilega á
vegum þess. —Tíminn 19. feb.
Þegar rómversku keisararnir
höfðu sigrað óvini ríkisins héldu
þeir veglega sigurhátíð í borg-
inni og reistu styttur miklar og
minnismerki til að fagna sigri.
Var þetta tákn yfirburða her-
valds Rómaríkis, tákn niðurlæg-
ingar og vanmáttar hins sigraða
Enn ríkir áþekkt hugarfar
með stórvéldum. Hroki sigur-
vegarans er samur og fyrir
tveim árþúsundum.
1 Róm var minnismerki reist
innan múra borgarinnar. Nú er
sigurmerkið reist í landi hinna
unnu óvina.
Rússar reisa stríðsminnis-
varða í hjarta Berlínar, höfuð-
borgar sigruðu fjandmannanna.
Skammt frá Brandenburg Tov
gnæfir nú rússneskur hermaður
á marmarafótstalli miklum.
Þannig á að byrja að ala
þýzku þjóðina upp. Þannig á að
“Fyrst til og frábært”
TOMÁTO
Byrjuðum að selja það útsæði fyrir
nokkrum árum, selst nú betur en
aðrar tegundir, vegna gæða bæði til
heimaræktunar og söluræktunar, á
hverju vori, alstaðar i Canada. Allir
er kaupa, segja “Fyrst til og frá-
bært’’ Tomato útsæði reynist vel:
Stórar, fallegar, fastar í sér, fyrirtak
til flutninga, fljótastar allra til að
spretta. Kjarnalausar, hárauðar, af-
bragðs keimgóðar. Engin vanvaxta,
skellótt, sprungin, hrukkótt, oft tíu
ávextir á stöng. Forkunnar frjósamt
útsæði. (Pk. 15?f) (oz. 75tf) póstfrítt.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1948
Stœrri en nokkru sinni fyr 46
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
útrýma hernaðaranda hennar.
Það á að afmá löngun hennar til
að neyta hernaðarafla, með því
að reisa henni minnismerki um
eigin ósigur og niðurlægingu í
helgustu véum hennar.
Sagan hefir sýnt, að þetta er
enginn gæfuvegur, sem leiði til
íriðar og farsældar. Saurgaðir
helgidómar undirokaðra þjóða
leiða af sér hatur og hefnigirni.
Meðan herra þjóð breytir þannig
við sigraða, verður aldrei frið-
vænlegt í heiminum. Meðan svo
er fram haldið stefnunni, geta
aldrei myndazt tryggðir og vin-
átta milli þessara ríkja. Hernað-
arandi verður aldrei bældur nið-
ur með valdi, því að hver þjóð,
sem beitir aðra valdi, elur hern-
aðaranda með sjálfri sér og
kveikir hann með þeirri, sem
hún undirokar. J. Hj.
—Tíminn 19. febrúar
Framvegis verður Heims*
kringla fáanleg í lausasölu, hjá
hr. bóksala Lárusi Blöndal, Skóla
vörðusfíg 2, Reykjavík, ísland.
STEELE-BRIGGS'
FORAGE CROP SEEDS
I
Carefully Cleaned to grade on our own equipment
Brome Certified No. 1 Seed
Timothy No. 1 Seed
Flax Royal Registered No. 1 Seed
Flax Royal No. 1 Seed
Flax Red Wing No. 1 Seed
Alfalfa Grimm Registered No. 1 Seed
Alfalfa Grimm No. 1 Seed
Peas Dashaway Certified No. 1 Seed
ASK FOR PRICE LIST
Steele, Briggs Seed Co., Limited
WINNIPEG, MAN. TELEPHOJΠ98 551
Also at Regina and Edmonton
Norskt blað birtir viðtal við
Gísla Sveinsson, sendiherra
Norska blaðið “Vart Folk”,
birti nýlega viðtal við Gísla
Sveinsson, sendiherra Islands í
Osló, ásamt nokkrum myndum
úr híbýlum sendiherra og af
fjölskyldu hans.
Segir þar nokkuð frá hinni
eðlilegu ósk Norðmanna og ís-
lendinga, að stofnsett yrði sendi-
| herraembætti íslendinga í Oslo,
enda hafi ekkert frjálst samband
verið milli þessara tveggja
VERZLUNARSKOLANAM
Aldrei hefir verið eins nauðsynlegt og ein-
mitt nú, að hafa verzlunarskóla mentun,
og það fólk sem hennar nýtur hefir venju-
lega forgangsrétt þegar um vel launaðar
stöður er að ræða.
Vér höfum nokkur námsskeið til sölu við
fullkomnustu verzlunarskóla í Winnipeg.
Spyrjist fyrir á skrifstofu vórri þessu
viðvíkjandi, það margborgar sig.
The Viking Press Limited
Banning og Sargent
WINNIPEG :: MANITOBA
Vs&scceccooo