Heimskringla - 21.04.1948, Side 1

We recommend foi
your approTCd oui
"BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.

We recommend for
your crpproTal our
//
BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO.-LTD.
: Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LXII. ÁRGANGUR WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 21. APRÍL 1948 NÚMER 30.
iTrTmvcT/nii kTn a á p ir i n íoi nitr\iiTriiT if rii rrv11 r1 /> T1 plTll á ■>
• HEIMSKRIl MGLA 0S KAR ISLENDINGUM GLEÐILE GT SUMAR
FRETTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
Gasperi fær 70% atkvæða
ítölsku kosningunum lauk s. 1.
mánudag með miklum sigri fyrir
stjórn Gasperi. Hefir stjórnin
um 70% allra aktvæða, en kom-
múnistar aðeins 30%. Um tölu
þingmanna segir ekki í fréttun-
um ennþá; á ítalíu eru hlutfalls-
kosningar, og úrslit talningar
enn ekki komin. En að stjórnin
hljóti um tvo þriðju allra þing-
manna, er talið líklegt.
Kosningarnar fóru friðsamlega
fram og skikkjanlegar, en ætla
hefði mátt, af kosningabardag-
anum að dæma.
Hafi þarna verið háður bardagi
milli stefna lýðræðisþjóðanna og
Rússa, er ekki vafi á hvor hug'
sjónin hefir unnið.
ógeðslegt skrílsæði
«
Það virðist ærið margt fram
fara á þessum tímum bæði í
borgum og bæjum, sem lögreglan
sýnist gefa litlar gætur að. Stór-
ir hópar ölvaðs æskulýðs slagsa
um götur flestra umhverfa borg-
arinnar á öllum tímum nætur,
með ámótlegum skrækjum, ribb-
aldasöngvum og hávaða, er hlýt-
ur að trufla svefnfrið margra,
en þó tekur út yfir allan þjófa-
bálk, er grafarró hinna dánu er
raskað á svívirðilegasta hátt.
Kom það fyrir í Brandon ný-
lega yfir helgi, að óaldarlýður
einhver hafði gert sér það til
dægrastyttingar, eða öllu heldur
gert sér það að næturgamni, að
fara út í kirkjugarð bæjarins, og
ráðast á legstaði hinna látnu.
Veltu þeir 35 minnisvörðum af
undirstöðunum, brutu einn, og
stórskemdu flesta hinna. Þarf
ekki að taka það fram, að Brand-
on búar urðu bæði hryggir og
reiðir yfir þessum andstyggilegu
aðförum. Er sagt að lögreglan
þar láti einskis ófreistað að hafa
upp á sökudólgunum, enda væri
annað hvort, þótt gangskör yrði
gerð að því, að taka hart á, og
hegna þunglega fyrir þesskonar
svívirðilegt athæfi.
Vinnur í Kína-kosningunum
Frá Nanking heyrist, að Gen-
eralissimo Chiang Kai-Shek hafi
verið kosinn fyrsti forseti, (sam-
kvæmt stjórnarskrá) eins og bú-
ist var við áður. Þjóðþingið
veitti Chiang yfirgnæfandi meiri
atkvæði, 2,430, en hinum fram-
bjóðandanum, forseta dómsráðs-
nis Yuan, sem aðeins hlaut 269
atkvæði.
Fulltrúatala þjóðþingsins er
3,045, en með sum sætin er mikill
vafi enn þá, og sumir fulltrúanna
voru fjarverandi.
Gaulle hvetur til kosninga
Marseille, — Charles de Gaulle
hershöfðingi, hvatti nýlega til
almennra kosninga á Frakklandi,
býst hann þá við að komast til
valda, og kveðst ætla að mynda
þróttmikið og sterkt ráðuneyti,
er fært væri um að standa af sér
alla hættu, er steðjaði að frá
Rússlandi.
Samhliða þessu lýsir Robert
Schuman, forsætisráðherra, og
pólitískur andstæðingur de
Gaulle, því yfir, að hann ætlaði
að fara fram á við stjórnina, að
hún myndaði nýja herlagadeild,
(kerfi) vegna allrar hinnar ó-
stöðugu og breytilegu alheims-
afstöðu. Mr. Schuman gaf engar
skýringar á þessum fyrirætlun-
um, en sagði að þær myndu ekki
kosta landið nema þá allra minsta
fjárupphæð, sem nauðsynleg
væri til að komast af með.
Ungbarni misþyrmt
í Denver Col. kom það nýlega
fyrir, að móðir misþyrmdi svo
fimm mánaða gömlu barni sínu
af því það vildi ekki renna nið-
ur þorskalýsi, að búist er við að
það verði ef fíl vill andlegur
Þrotabúsyfirlýsing öryggisráðsins
82 Ára
Samþykt um afnám dauðahegningar
Það er augljósara og kunnara
en frá þurfi að segja, að Bretar,
hafa löngum þótt, og þykja enn,
fneð afbrigðum fastheldnir við
aldagamlar venjur, reglur og lög
Sérstaklega hefir því verið við-
brugðið, hversu lengi þeir hafa
haldið hinum ægilegu dauða-
dómslögum í gildi fyrir morð-
&læpi, og hve aðferð sú, er þeir
hafa notað öldum saman, og nota
enn til þess að framfylgja dauða-
^ómum, er óhugnanleg og and-
styggileg sem sé hengingar að-
terðin.
hað bendir því ótvírætt á, að
breyttur hugsunarháttur þings
°g þjóðar sé að ryðja sér til rúms
1 þessum efnum, að gengið var til
atkvæða í neðri deild þingsins á
^nglandi í síðastliðinni viku, og
samþykkt að afnema dauðahegn-
*ngu fyrir morð, um 5 ára
reynzlutímabil.
Náði það fram að ganga með
^45 þingatkvæðum gegn 222.
Ef frumvarp þetta verður að
^bgum, verður hengingar-lífláts-
^ómum aðeins framfylgt fyrir
^ndráðaglæpi og sjóránskap, —
Piracy. — Frumvarpið verður nú
*agt fyrir lávarðadeildina.
Talið er, að flokkadráttar hafi
ekki gætt við atkvæðagreiðslu
þessa, þar eð Attlee forsætisráð-
herra geriddj atkvæði á sama hátt
og formaður móts^öðuflokksins,
Winston Churchill; voru þeir
báðir í minni hluta.
Sagt er, að úrslit atkvæða-
greiðslunnar hafi valdið hinni
mestu gleði í þingsalnum meðal
þeirra, er með afnámi dauðadóms
börðust, en ritari innanríkismála
Chuter Ede, er lagt hafði að
stjórninni að halda við lífsláts-
dómum, var daufur yfir ósigrin-
um.
Kvað Ede eigi kominn tíma til
þess að afnema dauðahegningu.
Sagði hann að hin fáliðaða lög-
regla Breta, er óvopnuð væri,
ætti í vök að verjast við vopnaða
illvirkja, og glæpsinnaða og
harðsnúna óaldarflokka oft og
tíðum.
Úrskurður neðrideildár í máli
þessu, var mikill sigur fyrir hina
svokölluðu “back-benchers”, 173
þingfullrtúar greiddu ekki at-
kvæði, meðal þeirra voru Sir
Stafford Cripps, kanslari fjár-
málaréttarins, Sir Hartley Shaw-
cross, ríkislögsóknari ; Ernest
Bevin, ritari utanríkismála, og
ritari nýlendna, Arthur Creech
Jones.
Fyrir löngu síðan hefði örygg-
isráð Sameinuðu þjóðanna mátt
vita, að það myndi verða hverju
ráðþingi sem er ofvaxið að gera
fullnaðar úrskurð um, eða ráða
til hlítar fram úr deilumálum
Gyðinga og Araba í Palestínu,
eða slökkva þá haturselda sem
þar brenna. Er það og líka kom-
ið ljóslega á daginn, að þótt S.
þjóð., með öryggisráð sitt og aðr-
ar úrskurðarvalds-deildir, sitji á
rökstólum svo kl.tímum skiftir í
einu, vikurnar og mánuðina út,
þá hafa fulltrúar öndvegisþjóða
heimsins svokallaðra, hvorki
vilja eða næga fórnarlund til
þess að nokkuð verði að sam-
komulagi, eða nokkurt vandræða-
mál heimsins útkljáð, svo í
nokkru lagi sé.
Hefir nú öryggisráðið, eins og
vitað er, setið yfir þessum ófögn-
uði, Palestínumálinu, langa tíð,
og nú nýlega gengið til atkvæða
um að skipa vopnahlé — krefjasí
stundarfriðar — ef ekki varan-
legs friðar. Gekk sú atkvæða-
greiðsla þannig, að 9. voru með,
en engir á móti.
Rússar og Ukraine, eða þeirra
fulltrúar sáui þó hjá, og humm-
uðu fram af sér að greiða at-
kvæði. Friðartillaga sú, eða öllu
heldur valdboðskipun öryggis-
ráðsins, sem beint er bæði til
Gyðinga og Araba, er í 6 liðum:
1. Að stöðva, eða taka fyrir með
öllu, allar hernaðaratlögur og ár-
ásir, hermdarverk og eyðilegg-
ingu.
2. Að koma í veg fyrir, og hamla
því á allan hátt, að nokkrum
hersveitum sé leyfð innganga í
Palestínu, nokkrum ófriðar-
flokkum eða einstaklingum
neinnar tegundar.
3* Algert bann við því, að flytja
inn í landið eða leggja því lið að
inn séu flutt, nokkur vopn eða
hernaðartæki, af nokkurri teg-
und.
4. Bann við því, að reyna með
nokkrum hætti að hafa stjórn-
málaleg áhrif á þá framtíðar-
stjórn í Palestínu, er skipuð yrði
— áhrif — er spiltu eða skygðu á
rétt eða afstöðu hvors ríkisins
um sig.
5. Styðja að allri samvinnu og
aðstoð við lögskipuð umboðs-
yfirráð, til þess að halda uppi
lögum og reglu, sérstaklega hvað
nauðsynlega flutninga snertir,
samgöngur, heilsufar, hreinlæti
og matvæla og vatnsforða.
6. Varast alt það, er eyðilagt gæti
eða stofnaði hinum fornhelgu
stöðum Palestínu í hættu, og
gera ekkert það, sem hamlaði á
nokkurn hátt aðgang að hinum
fornu helgidómum þeim, sem
hefðu rétt til, og vildu fara
þangað til þess að biðjast fyrir.
Rússar mótmæltu þriðja og
fjórða liðnum, en notuðu ekki
neitunarvaldið að þessu sinni.
Er nú eftir að vita, hvort þess-
ar lagaskipanir og afskifti í
máli þessu, verða nokkuð aðfara-
sælli og happadrýgri en aðrar
þær ráðstafanir, sem S. þjóð.,
hafa gert í liðinni tíð, Palestínu
viðvíkjandi.
aumingi. Hafa læknar á almenna
sjúkrahúsinu í Denver sent út
beiðni, eða áskorun til almenn-
ings um afar fágæta blóðtegund,
“O” type, R. H. negative”, er
mætti verða dreng þessum, Will-
iam Terrell, Jr. til bjargar lík-
amlega og andlega, ef mögulegt
verður að finna það.
Hefir þessi illverknaður móð-
urinnar vakið afar almenna at-
hygli.
Harmsögu þættir
Þessir örfáu drættir úr harm-
leikssögu Lithúaníu, eru teknir
úr blaðinu “The Lithuanían
Weekly”. Það er lítið vikublað,
sem prentað er í London, og
dreift út á meðal 5,000 Lithuan-
íu-fólks, sem útlagar eru á Eng-
landi.
Er þetta sérstaka eintak blaðs-
ins helgað minningu 30 ára
sjálfstæðisafmælis landsins, þar
sem það var 16. febrúar, 1918, að
Taryba við Vilna lýsti því yfir,
að Lithuania væri frjálst lýð-
veldi. Á forsíðu minningarblaðs
þessa, er mynd af Mindaugas,
sem á 13 öld var landsins fyrsti
einvaldskonungur, og einnig er
þar mynd af Mr. Smetona, sem á
tuttugustu öldinni var fyrsti lýð-
veldisforseti Lithuaníu.
Þessar tvær myndir veita hina
fylstu og ömurlegustu skýringu
á hinu hverfula frelsi og sjálf-
stæði þessa ógæfusama lands.
Óhamingjan og frelsisbaráttan
hófust árið 1386, þegar konung-
urinn, eða stórhertoginn í Lith-
uaníu giftist Jadvíga, drotningu
Póllands, og kom með því á stofn
konunglegu og stjórnarfarslegu
sambandi milli þessara tveggja
landa.
Sambandið við Pólland hefir
frá öndveðru reynst Lithuaníu ó-
heillaríkt.
Má rekja það eins og rauðan
þráð gegnum alla söguna. Flækti
það Lithuaníu inn í skiftingarnar
árið 1772, 1792 og 1795.
Pólverjar stofnuðu heiðri að-
alsins í Lithuaníu í hættu, í deil-
um sínum og uppþotum 1830 og
1863. í fyrsta þýzka stríðinu varð
einkennilegt hlé þegar yngri með
limur, (arfþegi) Wuertemberg
konungsættarinnar þáði ríkis-
stjórn í Lithuaníu, með nafnbót-
inni Mindanove II.
Hinir þýzku nationalistar, sem
höfðu allan hug á að innlima
Lithuaníu algerlega, gerðu skjót-
an endir á þessu æfintýralega
tímabili, og þröngvuðu Rúss-
landi, við Brest Litovsk til þess
að afsala sér öllum réttindum og
valdi yfir þeirra fyrverandi
fylki. Var það þá, árið 1918, að
því var lýst yfir að Lithuanía
væri frjálst lýðveldi, og höfuð-
borg landsins væri Kovno, og að
landið, ásamt hinum öðrum Balk-
anríkjunum, fengi full réttindi í
Alþjóðasambandinu, (League of
Nations).
En sjálfstæði þessa marg-
hrjáða lands, sem ávalt virðist
hafa verið bitbein og fórnarfé
allra uppreisna og byltinga, ent-
ist aðeins um tuttugu og tveggja
ára skeið.
Árið 1940 lenti þjóðin aftur í
undirokun, ef til vill verri og
þungbærari en nokkru sinni áð-
ur.
A. S. Bardal
HITT OG ÞETTA
Áhald nokkurt, sem nefnt hef-
ir verið “drunkometer” er upp-
runalega var fundið upp og not-
að til þess að sakfella ölvaða öku-
menn. er orðið algeng til notkun-
Einn af samsýslungum þeirra
Þorgeirs Ljósvetninga - goða,
Finnboga rama og Ófeigs í
Skörðum, er hér vestra býr, er 82
ára á morgun. Hann heitir Arin-
björn S. Bardal og kennir sig við
dalinn, sem hann er fæddur í
heima á íslandi, þó fimm ára
gamall færi þaðan — Bárðardal
í Þingeyjarsýslu.
Á íslandi var Arinbjörn samt á
ýmsum stöðum fram að tvítugu,
en kom þá vestur um haf. Þó
margic muni þá eftir honum, sem
einum hinum efnilegasta og ásjá-
legasta í hópi jafnaldra sinna og
spriklandi af fjöri, munu þeir nú
spyrja hvernig hann beri aldur
sinn. í stuttu máli munu fáir
hafa gert betur og í glímunni við
Elli, er enn alveg óséð hvernig
fara muni. Arinbjörn hefir lítið
breyzt, hann gengur enn tein-
réttur og rösklega fram, eða eins
og þeir er betur gera á aldrinum
milli fimtugs og sextugs og að
því er fjör og lífsgleði snertir, er
hann enn á æskuskeiðinu, fullur
af ærslum og allskonar brellum
eins og versti skólastrákíf, ef
hann fær komið einhverjum til að
hlægja með því. Það er auðvelt
að sýna og sanna þetta með því
að koma á fund eða eiga tal við
Arinbjörn.
Lífsgleðin er vöggugjöf hans.
Hann hefir ekki komist yfir hana
af því, að mulið hafi verið undir
hann, fremur en aðra hér á fyrri
árum. Hann mokaði kol, vann á
járnbrautum, þreskti korn, hjó
skóg, á fyrri árum. Eitt sinn lá
hann uti í blindbyl og hörku-
frosti í 24 klukkustundir og sak-
aði ekki. Nei, Arinbjörn hefir
ekki öðlast lífsgleði sína af hóg-
lífi, sem hann hefir átt við að búa.
í félagsmálum bæði íslendinga
og þessa þjóðfélags, hefir Arin-
björn ekki hlíft sér, hvort sem
þar hefir um vinnu eða f járstuðn-
ing veríð að ræða. íslenzku stúk-
urnar og kirkjurnar gætu bezt
um það borið. f þágu bindindis-
málsins hefir hann farið nokkrar’
ferðir á eiginkostnað til Evrópu
á hástúkúþing. Hann hefir og
verið um tugi ára stórtemplar í
Manitoba og Norðvesturlandinu,
og lagt fé og tíma þar í ferðalög.
Og fátæka einstaklinga hefir
hann aldrei látið ógladda frá sér
fara er til hans hafa leitað.
Alt þetta og ótal margt fleira,
sem ekki gefst tími til að minnast
á, kemur samtíðarmönnum Arin-
björns í hug á afmælisdegi hans.
Átta árum eftir að hann kom
til þessa lands, eða 1. febrúar
1894, stofnaði hann útfararstofu
og hefir rekstur hennar verið að-
alstarf hans síðan. *
Frá síðustu árum Arinbjarnar
mætti á ýmislegt minnast, er
svipar til æfintýra háns ýmsra á
fyrri árum, og sem sýnir hvernig
hann ber aldur sinn.
Á síðast liðnum vetri, braut
hann í sér nokkur rif við “curl-
ing”-leik og lá 5 vikur á sjúkra-
húsi. Bjuggust nú flestir við, að
þessum leikaralátum hans væri
lokið. En hvað skeður! Arinbjörn
er ekki fyr kominn á fætur, en
hann byrjar á nýjan leik *að
“curla” og tekur áður en vetri
lýkur bikar að sigurlaunum —
af mönnum sem honum voru mik-
ið yngri og sumir á hátindi æf-
innar.
Annað dæmi um þetta ódrep-
Framh. á 8. bls
ar í iðnaðarstofnunum Banda-
ríkjanna, til þess að vinsa úr
drykkfelda verkamenn. Slíkir
menn fara oft til verks drukknir,
og valda allskonar slysum, sam-
kvæmt framburði. William H.
Stephenson, Red Bank N. J., er
fundið hefir upp þessa drykkju-
prófs-vél. Er hún sögð tiltölu-
lega einföld. Er byrjað á því, að
láta þann, sem grunaður er um
að hafa verið að þjóra, blása upp
gúmmí-blöðru, (rubber baloon).
Andardrátturinn, eða það, sem
hann hefir blásið inn í belginn,
er því næst leiddur inn í slöngu,
er hefir inni að halda uppleysing-
arefni, (sulphuric acid og potass-
ium permangante) sem hefir
dökkan purpura lit.
Ef of mikill vínandi er í blóði
þessa sem rannsakaður er, breyt-
ir uppleysingarefnið lit, og verð-
ur ljósbrúnt. —
Og svo er nú það!
•
Vísindamenn og sérfræðingar
við Northwestern-háskólann í
Chicago, hafa fundið upp eitur,
sem er svo kraftmikið og bráð-
drepandi, að f jórar únzur ag því,
settar í vatnsforða borgar, sem
teldi 70,000 íbúa, myndi drepa
hvern einn og einasta þeirra.
Dr. Robert K. Summerbell,
forseti efnafræðisdeildarinnar
við háskólann, hefir sagt, að eit
ur þetta sé einhver hin banvæn-
asta, og jafnframt einfaldasta
samsetning, sem enn þekkist.
Kjarni þess er einhvert leyni-
efni úr skelfiski úr Kyrrahafinu.
•
Samkvæmt eftirfarandi sögn-
um, sverfur húsnæðiseklan ekki
síður að almenningi á Englandi,
en víðast hvar annarstað um
heim á þessum tímum. í Margate
Kent, tjáði James Younger, 30
ára að aldri, leigueftirlitsnefnd,
að öll fjölskylda hans, 5 manns,
yrði að sofa í einu breiðu rúmi.
Nefndin er sagt að hafi lækkað
húsaleigu hans úr $8.00 niður í
$3.00 á viku.
Leigjandi í Ivers, Bucking-
hamshire, kvartaði um það, að
annar leigjandi svæfi í ganginum
fyrir utan herbergisdyr sínar, og
að nóttunni, þegar hann væri að
fara í rúmið, gerði hann sér ó-
næði, þegar hann hringlaði í
kopaprpeningum, sem hann tæki
úr vösum sínum.
Og í London var dómari beð-
inn að skera úr því, hvort heldur
gömul hjón, er nutu ellistyrks,
eða nýlega gift ung hjón, er
neyðst höfðu til að búa< sitt í
hvoru lagi, ættu rétt á einhverju
sérstöku húsnæði.
Dómarinn, sem var 72 ára gam-
sll, dæmdi ungu hjónunum íbúð-
ina með þeim ummælum, að land-
ið tilheyrði hinum ungu.