Heimskringla - 28.04.1948, Side 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 28. APRÍL 1948
Skáldsnillingurinn Joseph Conrad
Eftir Richard Beck
Þetta Nútíma Fljóthefandi
Dry Yeast, þarf
Engrar Kælingar Með
Verkar fljótt!
Hér er um að ræða undrunarvert, nýtt ger, sem verkar eins
fljótt og ferskar gerkökur, og á sama tíma heldur fersk-
leika og fullum krafti á búrhillunni. Þér getið pantað mán-
aðarforða hjá kaupmanninum yðar, í einu.
Engum nýjum forskriftum eða fyrirsögnum þarf að fara
eftir. Notið Eleischmann’s Royal Fast Rising Dry Yeast,
nákvæmlega eins og ferskar gerkökur. Einn pakki jafn-
gildir einni ferskri gerköku í öllum forskriftum.
1 pakki jafngildir 1 köku af Fresh Yeast
Prófessor Richard Beck, höf-
undur hinnar fróðlegu ritgerðar,
sem hér fer á eftir, er lesendum
Víkings að góðu kunnur. Hann
starfar jafnan af mikilli elju að
því mikilvæga verkefni, að út-
breiða vestan hafs þekkingu á ís-
lenzkum bókmenntum og ísl.,
menningu. í nýlegum blöðum að
vestan er frá því skýrt, að hann
sé orðinn einn af ritstjórum
hins merkilega tímarits, “Scand-
inavian Studies”, en það er gefið
út af félagi, er vinnur að eflingu
norrænna fræða vestan hafs.
í nýkomnu bréfi til ritstjóra
þessa blaðs, biður prófessor Beck
sjómannablaðið Víking að skila
hugheilli kveðju til hinna mörgu
vina sinna í hópi sjómannastétt-
arinnar íslenzku. Er það gert hér
með.
Mér voru það góð tíðindi, er eg
las þá fregn í blöðum heiman um
haf, að hafin væri útgáfa sér-
staks ritsafns handa íslenzkum
sjómönnum, því að mér er gam-
alkunn fróðleiks- og lestrar-
hneigð þeirra. Hvað eftirtektar-
verðast þótti mér það þó um rit-
safn þetta, að þar var að finna í
íslenzkri þýðingu eina af snjöll-
ustu sögum skáldsnillingsins
Josephs Conrads, “Hvirfilvind-
inn”, og var þar sannarlega ekki
valið af verri endanum. Á það
eigi síður við um aðra snilldar-
sögu hans, “The Nigger of the
Narcissus” (“Svertinginn á
“Narcissus”), sem nú er á upp-
siglingu í þassu ritsafni. Hafi
þeir góðu menn, sem að útgáfu
safnsins standa, heilir að verki
verið í þeirri menningarviðleitni
sinni, að kynna íslenzkum sjó-
mönnum, og öðrum íslenzkum
lesendum, slíkar merkisbækur og
umræddar skáldsögur eru, og að
auðga með þeim hætti íslenzkar
nútímabókmenntir.
Og er eg hugleiddi það, hversu
ánægjulegt það væri, að íslenzk
sjómannastétt, og þjóðin öll,
eignaðist þessi úrvalsrit á móð-
urmáli voru, kom mér einnig í
hug, að lesendum þessa blaðs
myndi þykja nokkur fróðleikur
í því, að kynnast megindráttum
í ævintýra- og atburðarríkum
æviferli sjómannsins og skáld-
sagnahöfundarins Josephs Con-
rads og höfuðeinkennum rita
hans; en rithöfundarferill hans
er alveg einstæður í sögu heims-
bókmenntanna.
I.
Ævisaga Josephs Conrads var
ævintýralegri öllum hinum
mörgu og ævintýraríku skáld-
sögum hans, enda er hún með
margvíslegum hætti uppistaða
og ívaf þeirra, því að fáir rit-
Röfundar hafa að sama skapi sem
hann unnið rauðagull hreinnar
skáldlistar úr misjöfnum málmi
fjölbreyttrar lífsreynslu sinnar
og þeirra fjarskyldu áhrifa, er
hann varð fyrir í veðrabrigðum
siglinga sinna, af kynnum við
hina ólíkustu þjóðflokka og ein-
staklinga. Það eitt sér, að hani>
pólskur jarðeigendasonur, fædd-
ur og alinn upp f jarri allri sævar-
sýn og sævarnið, skyldi finna sig
knúinn til þess af innri þörf, að
gerast brezkur sjómaður, sætir
mikilli furðu; og svo er hitt, sem
er með öllu einsdæmi, að þessi
sjómaður verður, þá er hann er
hættur siglingum sínum, einn af
allra fremstu og víðfrægustu
sagnaskáldum Breta. Þannig —
yrkir lífið sjálft sérstæðustu
ljóðin og semur ævintýralegustu
skáldsögurnar.
Joseph Conrad, sem hét fulluj
nafni Joseph Theodar Konrad |
Naleoz Korzeniowski, var, eins j
og fyrr getur, af póskum jarðeig-1
endaættum, fæddur í Úkraníu í|
Pollandi 3. des. 1857, og eru því
rétt 90 ár liðin frá fæðingu hans.
Faðir hans, Apolloniaus Korzen-
iowski, var maður ágætlega lærð-
ur, og meðal annars kunnur fyr-
ir hinar pólsku þýðingar sínar á
ritum Shakespeares, Heines og
Victors Hugos. Hann var eld-
heitur ættjarðarvinur og var
dæmdur í útlegð til Rússlands
árið 1862 fyrir hlutdeild sína í
uppreisn gegn harðstjórn Rússa
í Póllandi. Móðir skáldsins, —
menntuð fríðleikskona af ágæt-
um ættum, hikaði eigi við að
fylgja manni sínum í útlegðina,
ásamt hinum kornunga syni
þeirra, þó að hún legði með því
líf sitt í hættu. Reyndist hin öm-
urlega fangelsisvist henni einn-
ig svo þurigbær, að hún andaðist
þrem árum síðar, þá er Conrad
var á áttunda ári, var þeim
feðgum að vonum þungur harm-
ur kveðinn með fráfalli hennar.
Útlegðin hafði einnig riðið
heilsu föður hans að fullu, og
var honum leyft að hverfa aftur
heim til Póllands, því að stjórn-
in taldi hann eigi lengur hættu-
legan andstæðingp létst hann í
Kraká stuttu síðar (1869) í fá-
tækt. Hafði Conrad því á þessum
örlagaríku** æskúárum sínum
kynnst af eigin reynd, kúgun,
skorti og þjáningum, er svip-
merktu skapgerð hans og lífs-
horf til frambúðar, og gat eigi
hjá því farið, að sú beiska reynsla
vekti í brjósti hans djúpstæða
frelsisþrá og samúð með þeim, er
þola og þjást, enda sérkenndi
það hann til æviloka, eins,og
skáldsögur hans sanna deginum
ljósar.
Að foreldrum sínum látnum,
ólst Conrad upp hjá ömmu
sinni og móðurbróður, og skyldi
hann nú ganga menntaveginn; —
var honum því fenginn einka-
kennari, stúdent á háskólanum v
Kraká, en áður hafði hann verið
við nám á gagnfræðaskólum. I
fjögur ár stundaði hann nám
undir handleiðslu hins ágæta
kennara síns, en hugur hans
hafði frá því í æsku allur stefnt
að sjómennsku og sjóferðum, og
greip sú þra hug hans æ fastari
tökum. Kom þar að lokum, að
hann fékk til þess samþykki
móðurbróður síns að gerast sjó-
maður, og lagði leið sína til hafn-
arborgarinnar Marseilles í Frakk
landi árið 1874, sextán ára að
aldri. Var þá brotið blað í sögu
hans, og hófst nú það tímabil ævi
hans, sem grundvallandi varð
fyrir alla framtíð hans og þá
eigi sízt rithöfundarferil hans.
Næstu fjögur árin (1774 — 78)
var hann sjómaður á frönskum
skipum, er sigldu víða um höf:
— með ströndum fram á Frakk-
landi og Spáni, til Miðjarðarhafs
landanna og Indlandseyja; lenti
hann á þeim árum í ýmsum ævin-
týrum, háði meðal annars einvígi,
er leiddi tilþess, að hann hvarf
frá Marseilles og réðizt á enskt
skip, sem kom til Englands í
júní 1878; steig hann þá fyrsta
sinna fæti á enska grund. Mátti
það, í ljósi seinni atburða og rit-
höfundarafreka hans, mikill
merkisdagur kallast í lífi hans;
rættist þá einnig hugstæður
æskudraumur hans, því að
snemma á árum hafði hann gert
upp hug sinn um það að verða
brezkur sjómaður. Sigldi hann
nú að miklu leyti óslitið 16
næstu ár á enskum skipum, fyrst
sem réttur og sléttur háseti, en
hækkaði brátt í tign því hann
lauk fyrsta stýrimannaprófi 1883
og skipstjóraprófi seint á árinu
1886, en stuttu áður hafði hann
orðið brezkur borgari.
Gerðist hann nú enn víðförl-
ari um heimshöfin en áður, því
að nú lágu siglingaleiðir hans
bæði til Vestureyja, Mexicóflóa
—LADIES—
Now—for the amaz-
ing new youthful
look have a natural
long lasting Perm-
anent Wave at the
GOLDEN BEAUTY SALON
Hairdresser: RUBY ANDERSON
Lawrence School of Beauty Cul-
ture, Minneapolis, U.S.A.
Permanents, Cream Oil Waves
from S3.50, Cold Waves from S4.95
Grey Hair Dyed, bleached
Facials, Shampoos
No Appointments Necessary
LOCATED AT:
GOLDEN DRUGS
St. Marys' at Hargrave
(one block of Bus Depot)
PHONE 95 902
Indlands Ystralíu, Kína og ann-
ara Austurlanda, sér í lagi tii
Malayalanda og eyjahafanna á
þeim slóðum. Þá var hann um
skeið skipstjóri á fljótabát á
Kóngófljótinu. Varð honum sú
för frjósöm um söguefni, eins
og aðrar siglingar hans, en jafn-
framt dýru verði keypt, því að
hann sýktist af hitabeltisveiki,
| svo að hann Varð að hætta sigl-
' ingum um nærri tveggja ára bil,
og varð aldrei heill heilsu eftir
það.
í ársbyrjun 1894 hætti Conrad
sjóferðum, kvæntist litlu síðar
enskri konu, ungfrú Jessie
Geogre að nafni, og helgaði það,
sem eftir var ævinnar, skáld-
sagnagerðinni og öðrum ritstörf-
um. Á heimsstyrjaldarárunum
fyrri lagði hann þó heilsu sína í
hættu með ótrauðu starfi á brezk-
um strandvarnarbátum. Einnig
studdi hann málstað kjörlands
síns Bretlands, og samherja þess
með djarfmæltum og markviss-
um blaðagreinum, því að hann
unni Englandi með djúpstæðri
hollustu, þó að hann bæri eðli-
lega jafnframt í brjósti hjarta-
gróna rækt til feðralands síns og
fæðingarlands, og fór það að
vonum um jafn heilsteyptan
mann og hann var að skapgerð.
Hin síðari ár sín var hann bú-
settur á Suður Englandi, við
vaxandi ritfrægð, virðingu og
vinsældir; tengdist hann meðal
annars ýmsum helztu samtíðar-
rithöfundum sínum traustum
vináttuböndum. Margvíslegur
sómi var honum sýndur, sæmd-
ur skáldalaunum og boðin aðals-
tign, sem hann þó hafnaði, en
það var í fullu samræmi við hæ-
versku hans. Hann létst snögg-
lega af hjartaslagi 3. ágúst 1924
og var grafinn í kirkjugarðinum
í hinni sögufrægu Canterbury-
borg.
Eigi þarf mörgum orðum að
því að eyða, að á þeim tveim ára-
tugum, sem Conrad var í sigling-
um sínum og sjóferðum, lengst-
um á seglskipum, höfðu allar
þrautir sjómannalífsins, and-
stæður þess og ævintýri, orðið
hlutskipti hans í ríkum mæli, og
bæði sem héseti og skipstjóri
hafði hann staðizt þá hörðu próf-
raun með sæmd. Sjálfur hefur
hann einhvers staðar sagt, og
líklega þó fremur í gamni en al-
vöru, að einu ávextir hinna
mörgu og um margt erfiðu sjó-
mennskutúra sínna hafi aðeins
verið “tylft meðmælabréfa eða
vel það”; hins vegar vita það all-
ir, sem lesið hafa bækur hans,
að sjómennskuárin færðu hon-
um miklu meira í skaut, og sjálf-
ur var hann sér þess einnig fylli-
lega meðvitandi, að því var þann-
ig farið. Þau atburða- og örlaga-
ríku ár lögðu honum eigi aðeins
í hendur efnisviðinn í meginhlut-
ann og merkasta hlutann af
skáldsögum hans, heldur þrosk-
uðu þau jafnframt hjá honum
þann djúptæka skilning á lífinu,
víðáttu þess og auðleg, og þá al-
vöru, sem er hin óbrigðula kjöl-
festa listastefnu hans. Hann ligg-
ur aldrei á grunnmiðin í skáld-
sögum sínum; djúpsæi og frá-
sagnarlist haldast þar löngum í
hendur; þess vegna hefur bók-
menntahróður hans eigi vérið
neinn skjótvaxinn góugróður,
heldur varanlegri og vaxandi að-
dáun þeirra, sem unna rauntrúrri
en þó atburðaríkri frásögn,
klæddri í búning hinnar völdustu
orðlistar.
II.
Heildarútgáfa rita Josephs
Conrads er 26 bindi, og því auð-
sætt, að hann var mikilvirkur rit-
höfundur; það er og þeim mun
eftirtektarverðara, þegar í minni
er borið, hve frábæralega vand-
virkur hann var, umritaði sögur
sínar og endurbætti, enda bera
þær næg merki smekkvísi hans
og hnitmiðaðs orðavals. Fágætt
valdihans á enskri tungu er enn
þá aðdáunarverðara í Ijósi þeirr-
ar staðreyndar, að hann byrjaði
eigi að nema það mál, og þá af
bókum, fyrr en hann var á tvít-
ugsaldri, en varð þó, er stundir
liðu, einhver allra mesti snilling-
ur, sem það hefur ritað. í stuttri
yfirlitsgrein, sem þessari, er að-
eins svigrúm til þess að geta
stuttlega nokkurra höfuðrita
hans.
Fyrsta skáldsaga Conrads, Al-
mayer’s Folly (Heimska Almay-
ers) kom út í Lundúnum árið
1895, en á undanförnum fimmj
árum hafði hann öðru hvoru unn-|
ið að henni bæði í tómstundum
sínum milli sjóferða og á lang-,
ferðunum til Indlands og Mal-
ayalanda, og söguhetjunni, holl-
enzkum kynblending, sem hann'
lýsir svo glöggt og eftirminni-
lega, hafði hann einmitt kynnst'
á skipfjöl á leið frá Singapore tii
Borneo. Var hann enn í sigling-
um, er hann sendi útgáfufélagil
í Lundúnum handritið að þessari
fyrstu skáldsögu sinni, er þegar
var prentuð og hlaut ágæta dóma.
Birtist lesendum þar eigi aðeins,
nýr heimur í lýsingum höfundari
á Austurlöndum, heldur var frá-
sögnin og stíllinn einnig með nýj
um blæ og persónulegum. Hefur
það, að vonum þótt sæta furðu,|
að höfundur, sem eigi hafði áður
látið neitt í sagna- eða ljóðagerð
frá sér fara, tók svo föstum tök-
um bæði efni og mál í þessari
fyrstu skáldsögu sinni, sem jafn-
framt hafði samin verið undir
harla óvenjulegum aðstæðum. —
En þetta var þó fjarri því að vera
tilviljin ein. Faðir Conrads var
eins og fyrr getur, kunnur rit-
’iöfundur, og því eigi að undra
’ió að sonur hans yrði snemma
ókhneigður, enda las hann þeg-
r á æskuárum ýms úrvalsrit bók-
-enntanna; en ferðasögur hinna
:klu landkönnuða heilluðu eigi
'ður hug hans en skáldsögurnar
og lýsti það sér þá þegar, hvert
hugur hans stefndi. Á fullorð-
insárum, eftir að hann var kom-
inn í siglingar, hélt Conrad á-
fram viðtækum lestri valinna rita
ekki sízt skáldsagna hinna frægu
frönsku höfunda, enda má sjá á-
hrif frá sumum þeirra í skáld-
sögum hans, þó að hann losnaði
brátt úr þeim álögum og yrði
algjörlega sjálfstæður — og um
margt einstæður — í skáldsagna-
gerð sinni. Samfara fágætri list-
gáfu og hinni víðtæku lífs-
reynslu sinni. átti hann því þrosk
aðan bókmennta- og málsmekk,
er hann hóf rithöfundaferil sinn.
Skapandi skáldgáfa hans hafði
lengi verið í deiglunni, og því
blómgaðist hún svo frábærlega
og fagurlega að lokum.
Fyrsta skádlsaga Conrads ger-
ist, éins og að ofan er vikið að, í
Malayalöndum og eyjahafinu
austur þar, en á þær slóðir hafa
hvítir menn tíðum lagt leið sína
í gulls og gróðaleit; gegnir sama
máli um næstu skáldsögu hans,
“An Outcast of the Islands” (Af-
rak eyjanna, 1896), en báðar
fjalla sögur þessar um siðferði-
lega úrkynjan manna, er selja
sál sína fyrir auð og önnur ver-
aldargæði, svífast einskis í þeim
tilgangi, en verða um síðir hefnd
að bráð. Merkilegar eru þessar
fyrstu bækur höfundar frá bók-
menntalegu sjónarmiði, bæði um
nýstárlegt söguefni og meðferð
þess, mannlýsingar og málfar,
og þá eigi síður fyrir umgerð
frásagnarinnar baksýn hennar.
Ógnir frumskóganna grúfa yfir
henni líkt og þungsýjaður him-
inn þaðan, sem allra veðra er
von.
Enn meira kveður þó að næstu
skáldsögu Conrads, “The Nigger
of the “Narcissus” (Svertinginn
á “Narcissus”, 1897), enda er þar
um hreinasta meistaraverk að
ræða, hiklaust eitt hið allra á-
gætasta skáldsagnarit höfundar;
var honum þessi bók einnig kær-
ari flestum ritum hans. Það er
að öllu samanlögðu sérstaklega
frumleg bpk, er fjallar um sjó-
menn og líf þeirra. Hér er það
hafið, sem grúfir ægilegt og ógn-
andi yfir frásögninni, og brýst
þar ósjaldan fram í öllum hrika-
leik sínum og ofsa. Sambærileg
er snilldin í mannlýsingum í
þessari skáldsögu, einkum er
lýsingin á svertingjanum sem er
söguhetjan, og túlkunin á skap-
gerð hans, bæði djúpstæð og tak-
ræn.
All farmers and seed growers in malting barley areas are eligible.
Only one entry from each farm unit.
PLAN NOW TO WIN A PRIZE FOR YOUR
1948 BARLEY
Por full details and entry form contact your
• Agricultural Representative,
• Elevator Operator, or
• Provincial Crops Commissioner
•RESEARCH
Sponjored by tbe Brewing and Malting ~ Industries of Canada
206 GRAIN EXCHANGE BLDG., WINNIPEQ