Heimskringla - 28.04.1948, Síða 3

WINNIPEG, 28. APRIL 1948
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
FLÖSKUSKEYTI
leysa úr ráðgátum
undirdjúpanna
Eftir Frank Illingworth
Fyrir fjörutíu og fimm árum
síðan, tók heimskautafarinn
Evelyn Baldwin það til bragðs,
þegar allar bjargir virtust bann-
aðar að hann skrifaði nokkrar
línur á miða, lét hann í lítið gler-
dufl, og hrinti því út á öldur
Norður íshafsins. Nýlega var
rússneskur fiskimaður, að líta
sér eftir rekavið á frosinni strönd
Vilkitski eyjunnar, sem er undan
norðurströnd Rússlands, og fann
þar dufl í ísnum.
Hann var ekki lesandi, en hann
bjóst við að hér gæti verið um
áríðandi skeyti að ræða, svo hann
sendi það þegar til Murmansk.
Þegar rússnesku skjalaþýðararn-
ir komu til sögu, komust þeir að
því að skeytið var á tveimur
tungumálum, norsku og ensku, og
hljóðaði þannig: “Fimm hestar
og 150 hundar eftir. Þarf nauð-
synlega að fá hey, fisk og 30
sleða. Verð að snúa heimleiðis í
ágúst. Baldwin.”
Auðvitað var þetta skeyti
fyrir löngu gengið úr gildi, því
það var dagsett 24. júní 1902, en
þá hafði Baldwin og félagar
hans, verið týndir, að því er um-
heimurinn frekast vissi. En síðar
meir tókst þeim að komast aftur
til mannabygða, og Baldwin
sjálfur dó í rúmi sínu árið 1933.
Öldum saman hafa sjómenn
og landkönnuðir, sem komist
hafa í hann krappan, og þegar ó-
víst sýndist um undankomu, haft
þann sið að skrifa niður stutta
lýsingu á ástandinu eins og það
var, stinga henni -í flösku og
varpa þeim í hafið. Fyrir sjó-
menn, sem virðast eiga aðeins
fáar stundir ólifaðar, sýnist
þetta ekki hafa mikla praktiska
þýðingu, því ómögulegt er að
gizka á hvað lengi það tekur haf-
straumana að skila þessum orð-
sendingum. En þeir sýnast hafa
sterka tilhneigingu til að skjal-
festa lokaþáttinn í lífi þeirfa.
Á dögum Elísabetar drotning-
ar vildi svo til að enskur sjómað-
ur fann flösku á ströndinni við
Dover, sem hafði inni að halda
mikilsvarðandi ríkisleyndarmál.
Eftir það skipaði Elísabet em-
bættismann eða flöskuopnara, og
skyldu allar flöskur, sem fynd-
ust reknar af hafi, og virtust hafa
orðsendingar að geyma, vera
sendar til hans óopnaðar, og lá
þung hegning við, ef út af því
var brugðið. Þessi lög eru nú
fyrir löngu úr gildi gengin, en
bæði áður og síðan hafa flösku-
skeyti orðið til þess að hægt hef-
ir verið að skrifa síðasta kapítul-
Nokkrar styttri sögur fylgdu
1 kjölfar ofannefndra skáldsagna
^onrads, og þeim skyldar um
efni. Kemur þá að öðru meira-
háttar ritverki hans skáldsögunni
“Lord Jim” (Jim lávarður, —
1900), er jafnhliða varð fyrsta
skáldsaga hans, sem hlaut al-
^Uennar vinsældir, því að fram að
Þeim tíma hafði hann átt fremur
lakmarkaðan lesendahóp. Hér
Segir frá manni, er vildi vinna
sér líetjunafn, en brast manndóm,
þegar á hólminn kom. Hann fyr-
lrgerir réttindum sínum, þegar
bann, ásamt öðrum yfirmönnum,
yíirgefur skip sitt, hlaðið píla-
irímum á leið til Mekka, þá er
það hafði rekist á kaffært skip-
^lak. Siðar lendir Jim í uppreisn
1 Malayaeyjum, bíður þar bana,
eu hafði áður náð sjálfsvirðingu
sinni að nýju. Eðlilegt var, að
slík söguhetja talaði til lesenda
Mmennt, slæi á næma strengi í
brjósti þeirra og vekti samúð
Þeirra. En mörgum fleiri þáttum
þessi áhrifamikla saga slung-
*n, og eigi öll með sama snilldar-
^rag, þó að hún beri víða ósvikin
^erki skáldlistar höfundar um'
^fnismeðferð, stíl og mannlýs-
’ngar. Framh.
ann í margar dularfullar sjó-
ferðasögur.
Sem dæmi mætti nefna að árið
1902 lagði gufuskipið Huronian
af stað út á Atlantshafið, en kom
aldrei fram aftur, og þó leitað
væri vikum saman, bar það engan
árangur.
Fjórum mánuðum síðar rak
flösku upp á ströndina í Nova
Scotia, í henni var pappírsmiði
sem á var ritað: “Huronian
hvolfdi á sunnudagskvöldið. Við
erum 14 í skipsbátnum”. En þar
sem skeytið var nafnlaust urðu
margir til að efast um sannleiks-
gildi þess. En fimm árum seinna
fengust þó fullar sannanir í þessu
efni. Þá var það, að maður nokk-;
ur var á gangi á Castlerock
ströndinni í Norður írlandi, sá
flösku hálf grafna niður í sand-
inn. Hann tók hana upp, og fann
í henni svohljóðandi skeyti. —
“Huronian er að sökkva, liggur
alveg á hliðinni. Verið þið sælar
móðir mín og systur. Charlie
McFell, kyndari.”
Þó ekki hefði verið lagður
fullur trúnaður á fyrra skeytið.* 1
var engin ástæða að efast um hið
síðara. Því bækur gufuskipafé-
lagsins sýndu einmitt, að maður
að nafni Charlie McFell hafði
verið kyndari í síðustu ferð
skipsins; kunnugir þóttust jafn-
vel þekkja rithönd hans. Fimm
ára gömul ráðgáta hafði þannig
verið leyst, og Hafstraumarnir
lögðu til sannanirnar.
Eins og áður er sagt hafa
flöskuskeytin oft reynst síðasti
tengiliður milli lífs og dauða. En
þau hafa verið meira en það. Þau
hafa einnig gefið mikilsvarðandi
upplýsingar um straumhraða og
vindstöðu úthafanna. Dæmi þess
er það, að flaska, sem kastað var
í ósa Mississippi fljótsins fanst^
'rekin á eyjunni Wight 10 mán-
uðum seinna, það lengi hafði það
tekið hana að berast 4,000 mílur,
sem gefur býsna glögga hug-
mynd um straumhraða í Atlants-
hafinu frá vestri til austurst.
Þekking vor á hafstraumunum
er þegar allmikil, svo flothylki.
sem varpað er útbyrðis á helztu
siglingaleiðum eru naumast ann-
að en frekari sannanir fyrir því
sem þegar er vitað. En hinsvegar
hafa síðustu minjar heimskauta-
fara, sem ekki hefir orðið aftur-
komu auðið, oft orðið til þess að
veita nýja þekkingu á ísreki og
straumum í íshafinu.
Borgarísinn, sem berst inn í
norður Altlantshafið um Davis
og Danmerkur sundin hefur
lengi verið þyrnir í holdi sjó-
mannanna og þeir hafa spurt:
“Hvaðan kemur hann?”
Margar rannsóknaferðir hafa
verið farnar til að reyna að svara
þeirri spurningu. Meðal þeirra
var ein, undir forustu band
aríkjamannsins De Long á skip-
inu “Jeanette”. Hann fann svar
við spurningunni, þó það yrði
ekki á þann hátt, sem hann hefur
að líkindum vonast eftir.
Vitað er að Jeanette fraus inni
í rekísnum norður af Síberíu og
fórst þar, því síðustu leyfar leið-
angursins fundust nokkrum ár-
um seinna á ísspöng suður af
Grænlandi. /-■
Sú uppgötvun gaf glögga hug-
mynd um stefnu og hraða rekís-
breiðunnar, og á þeim upplýs-
ingum bygði Friðþjófur Nan-
sen, þegar hann fór sína frægu
Norðurför, og lét sig berast með
rekísnum, á skipi sínu “Fram”,
nær norðurpólnum en nokkur
hafði komist á undan honum.
Þegar Svíinn Salamond And-
ree fékk þá heimskulega flugu í
höfuðið, að láta sig berást í loft-
belgi yfir norður heimskautið,
var hugmyndin alls ekki sú að
rannsaka strauma í norðuríshaf-
inu, en það einkennilega er að
það ferðalag varð einmitt til að
veita mönnum margvíslega nýja
þekkingu á því sviði.
Andree lagði af stað frá Sval-
barða árið 1897, og einu sambönd
hans við umheiminn voru nokkr-
ar bréfdúfur og fáein flothylki.
sem hann gerði ráð fyrir að láta
laus, eftir því sem honum mið-
aði áfram.
Eins og búist var við, kom
Andree og loftbelgur hans aldrei
fram aftur, og leit umhverfis
Svalbarða bar engan árangur.
Mörgum árum seinna fannst þó
lík hans á eyju í íshafinu, en
lengi á eftir, voru skeyti frá hon-
um að finnast, það síðasta árið
1937, 40 árum eftir dauða hans.
Alveg ótrúlega lengi, geta flot-
hylkjaskeytin stundum verið að
rekast um höfin ,áður en þaU
ber að landi. Elzta skeyti, sem
kunnugt er um, rak á land 151
ári eftir að það var ritað. Það var
ritað af japönskum sjómanni,
Matouyama að nafni. Hann segir
þar frá því, að hann og félagar
hans 45 að tölu, lögðu af stað á
skipi til að leita að földum (jár-
sjóðum eða gulleyjum, en
hrepptu ofviðri og strönduðu á
Kóraleyju í miðju Kyrrahafinu.
Þeir björguðust að vísu af skip-
inu, en urðu allir hungurmorða
á þessari eyðieyju. Söguna rit-
aði Matsuyama á smá tréflísar,
setti þær í flösku, sem hann
fleygði í hafið. Þetta var árið
1874.
En svo hláleg eru örlögin
stundum að skeytið barst á land.
1935, í fæðingarþorpinu þessa
löngu látna sjómanns.
Samskonar tilviljun varð síð-
asti þátturinn í sorgarleik, sem
gerðist 1933. f nóvember það ár
lagði gufuskipið Saxilby af stað
frá Nýfundnalandi með járnfarm
til Port Talbot, en kom aldrei
fram, og var álitið að hefði far-
ist vestur af írlandi. Frá skips-
höfninni sem var 26 manns, frétt-
ist auðvitað aldrei neitt. En 23.
apríl 1936 vildi svo til að maður
var á gangi í flæðarmáli, og sá
öldur kasta “Kókó” plötu upp
á sandinn. Hann sparkaði í hana,
og heyrðist á hljóðinu, að hún
væri ekki tóm. Hann forvitnað-
ist frekar og fann svohljóðandi
orðsendingu: “Saxilby er að
sökkva, einhverstaðac undan
ströndum fslands. Ástarkveðjur
til systra minna, bræðra og
Diönu Joe Okane”. Og eins og í
Japan árið áður, vildi svo ein-
kennilega til, að skeytið kom að
landi, ekki einungis í heimaþorpi
mannsins en alveg heim að hús-
dyrum fólksins sem það var sent
til.
Komið hefur það fyrir, að
skeyti sem fundist hafa, og átt
að vera síðustu orðsendingar
horfinna -sjómanna, hafa reynst
falsskeyti. Mest bar á því í sam-
bandi við hvarf stórskipsins
“Wavatah”, sem fórst í júlí 1909
á leið frá Cape Town til Durban.
Næstu mánuðina, fundust ekki
færri en fimm skeyti á strönd-
um Ástralíu, sem töldu sig vera
frá skipshöfninni á “Wavatah”.
En siglingafræðingar telja það
með öllu óhugsanlegt, að þau
hefðu getað borist það langt á
svo skömmum tíma.
Meir en hundrað ár eru liðin
síðan “Indía farinn Kent” var á
leið frá Indlandi til Englands.
Þegar skipið kom inn í Biskay
flóann, kom upp eldur í því, sem
varð ekki slökktur þegar björg-
un sýndist ómöguleg, var það að
einn farþeginn Major McGregor
tók sér blað og blýant í hönd og
hripaði eftirfarandi línur: “Skip-
ið brennur. Elizabeth Jóanna og
eg felum okkur frelsaranum á
hönd og trúin á hann.veitir oss
létt að ganga óskelfd gegn eilífð-
inni”.
Átján mánuðum síðar fanst
þetta skeyti á Bahamas eyjunum
og var fyrst álitið að hér væri
um falsað skeyti að ræða.
En frekari rannsóknir leiddu í
ljós að Major McGregor hafði
bjargast á síðustu stundu, og
þegar honum var sýnt skeytið
kannaðist hann við að þetta væri
hans eigin grafskrift, sem hann
hafði sjálfur ritað.
Eftir því sem hafstraumarnir
skila fleiri af bréfum þeim, sem
þeim er trúað fyrir, verða fleiri
lokatriði skráð í ýmsum sjóferða
sögum.
E. S.
íslenzkir Mánaðardagar
Útgfandi “Ströndin”, Þjóð-
ræknisfélag íslndinga í Van-
couver, B. C.
■ .Búnir til prentunar hjá Col-
umbia Press Ltd. Wpg., Man.
Seint á síðastliðnu ári hug-
kvæmdist deildinni að gefa út
þessa mánaðardaga eða tímatal,
til arðs fyrir “hið eina nauðsyn-
lega gamalmenna heimili fsl., hér
í borg. Hefur félagið beitt áhrif-
um sínum og orku, undantekn-
ingar lítið í þágu þess göfuga
málefnis og mun í framtíð sem
hingað til, halda uppteknum
hætti, unz því er að fullu borgið.
Um það kunna að verða skiftar
skoðanir, hvort fél., er með þessu
starfi að vinna að þjóðrækni. —
Hvað sem því líður er grunur
minn sá, að almennings álitið
lyggi því naumast á hálsi fyrir
starfið. Hitt kann að mælast ver
fyrir að um útgáfuna má segja
hið fornhveðna að “seint komi
sumir dagar, en komi þó”. Ekki
verður hér reynt að bera í bæti-
fláka fyrir dráttin né sakast um
orðin hlut, þó benda megi á
mannadæmin — Almanak Thor
geirssona. Er og máske faraldur
af þessu seinlæti í ár, og þá fyr-
irgefanlegra sem vitað er að eng
in rennir sköpum. Þó má geta
þess — um dagana — að ótíma-
burði þeirra olli sú staðreynd að
þeir urðu síðbúnir að heiman og
eins hitt að þeir töfðust að ráði
hjá skraddaranum “Columbia
Press sem auðvitað varð að sníða
hverjum þeirra fyrir sig, stakk
eftir vexti, þar eð ekki þótti til-
hliði — né sæmilegt að láta þá
striplast á híalininu einusaman
“hinum nýju fötum keisarans”
— út í óvissuna og allra veðra
von. Nú sem strandaglópar þess-
ir eru að síðustu komnir á mark-
aðin, þykir bera nauðsyn til þess
að fylgja þeim úr garði á venju-
lengan hátt, greiða þeim götu í
væntanleg húsaskjól, þ. e. inn
á hvert einasta ísl., heimili aust-
an fjalla sem vestan. Er þess
fyllilega vænst af útgefendum
að engin léti sig muna um næt-
urgreiðan en taki þeim með opn-
um örmum gestrisninnar. —
Treystandi því að málefnið reyn-
ist þeim góðsfýsandi formælandi
til brautargengis. Þessi er þá
lýsing heimaalninga þessara og
leikur mér grunur á að þeir þyki
bera klæðin vel og feimnislaust
sé tillit til þess tekið, að þessi
er þeirra fyrsta för á mannamót.
Stærð 121/a” x 18”. Efst, fyrst
og fremst, otar “Ströndin” —
fyrsta Þjóðræknisfélag fsl. í
Vancouver — sínum tota. stofn-
sett árið 1946. Er þess þar og get-
ið hverjir skipuðu þess fyrri
stjórnarnefnd og eins þeirra sem
nú fara með völdin. Þar. fyrir
neðan og í miðju er mynd af
heimili gamla fólksins, sem allir
vilja að sjálfsögðu eiga. Er þar
°g getið stjórnarnefndar heim-
ilins, ásamt förstöðu konu. Til
vinstri handar við myndina, til-
kynnir ísl., lúterski söfnuðinn
hér í borg starf sitt og messur og
sunnudags skóla, einnig hver sé
prestur safnaðarins og hverjir
skipi stjórn þess félagsskapar.
Til hægri handar við myndina
sem alt snýst um eins og sólkerfi
vort um sól, skýra félögin Sól-
skin og Ljómalynd sali. Geta þau
sín þar á sama hátt og hin fyrr-
nefndu félög. Þar fyrir neðan
lætur fslendingadagsnefndin sín
getið. Á mánaðardögunum til-
kynna hin ýmsu félög fundar og
samkomu daga sína með stæk-
uðu letri. Sparast félögunum til-
kostnaður sá sem fylgir útsend-
ing fundarboðs á þennan hátt.
Er því nauðsyn hverjum þeim
sem tilheyrir félögunum að eiga
mánaðardagana. Útsölu mánað-
ardaganna austanfjalla, hefir
Davíð Björnson bóksali í Wpg.,
og mun hann leiðbeina þeim til
útsölumanna sinna út um byggð-
ir. Vestan fjalla eru þau til sölu
í Vancouver hjá félögunum
Ströndin, Sólskin og söfnuðin-
um. í Seattle hjá Consul Klob.
Thordarson.
Fyrir hönd Strandar,
A. B.
GRAND CONCERT
The Grand Concert to be held
Monday, May lOth, at 8.15 p. m.,
in the I. O. G. T. Hall, Sargent
and McGee, under the auspices
of the Icelandic Canadian Club,
will prove most interesting to
music lovers, particularly those
of Icelandic nationality. The
original music of fifteen Ice-
landic composers on this contin-
ent, will be performed by vocal
soloists, Mrs. Elma Gíslason and
Mr. Elmer Nordal, by a quartette
of which the members are: —
Mrs. Unnur Simmons, Miss Ólöf
Stefansson, Mr. Örn Thorstein-
son and Mr. Elmer Nordal, and
by violinist Irene Thorolfson.
Accompanist will be Mrs. Jóna
Matthiason.
A sketch-of the History of Ice-
landic Music will be presented
by Mrs. Louise Gudmunds, who
will also make brief introductory
remarks about each composer as
his music is performed. She wil!
deal with a branch of music,
peculiar to the Icelandic nation,
namely, “rímnalög”, a few of
which will be sung by Mr.
Tryggvi Thorsteinsen, with Mr.
Allan Beck, violinist, as accom-
panist.
The Band of the Canadian
Legion, conducted by Bandmast-
er R. H. Sumner will be a special
attraction. Composer, Hjörtur
Lárusson, will be guest conduc-
tor as the band plays some of his
own music.
Admsision: — Adults —75ý;
Children 14 and under — 50^.
Tickets will be available at: —
Viking Press, Columbia Press,
Björnson’s Book Store, as well
as from club members. Get your
tickets early.
The proceeds of this concert
will form the nucleus of a fund
H
HAGBORG
FUEL CO.
H
Dial 21 331 i<£F.L. n 331
to be used for the publication of
a collection of original music by
Icelandic composers in Canada
and the United States. The
manuscripts are being gathered
by a committee of which Mrs.
Louise Gudmunds is convener.
Many have already come in from
far and wide. The committee
hopes to recieve compositions
from all those who have ever at-
tempted such work, in order to
compile as complete a record as
possible of our composers.
Look for a complete program
for the May lOth concert, in
next week’s paper.
Skoti nokkur vék sér að spor-
vagnsstjóra í London og mælti:
— Hvað kostar farið héðan til
King’s Cross?
— Sex pence, svaraði spor-
vagnsstjórinn. Nú hélt spor-
vagninn af stað og Skotinn hljóp
á eftir. Þegar vagninn hafði ekið
um hálfa mílu vegar nær Skotinn
honum og spyr, hvað farið kosti
nú. — Nú kostar farið 8 pence,
þér hafið sem sé hlaupið í öfuga
átt.
* * *
Abner Scott elskaði Soffíu
Simpkins piparmey, en hann
hafði aldrei nægilegan kjark til
þess að biðja hennar, því hann
var svo óframfærinn. Loks tók
hann rögg á sig og símaði til
hennar.
Er það fröken Simpkins?
—Jú, það er hún.
— Viljið þér giftast mér, frök-
en Simpkins?
— Já, við hvern tala eg?
* * W
Læknir í Aberdeen í Skot-
landi fékk uppsagnarbréf frá
unnustunni. Hann sendi henni
þegar svohljóðandi reikning:
Vikuleg heimsókn í tvo ár, 5
shillinga hver heimsókn, samtals
26 pund.
MANITOBA BIRDS
BLUE WINGED TEAL—Anas Discors.
Distinctions: Small size.
Field Marks: Small size and large area of chalky blue on wings
and white underwing surface.
Nesting: On ground among grasses.
Distributions: Common throughout prairies.
Economic Status: Flies in large flocks at a high speed. Eagerly
sought by sportsmen. Despite their very small size, they
are a good table bird.
This space contributed by
THE DREWRYS UMITED
MD-206
COUNTER SALESBOOKS
Kaupmenn og aðrir sem
þannig lagaðar bækur
nota, geta fengið þær með
því að snúa sér til vor.
Allur frágangur á þessum
bókum er hinn vandað-
asti. Spyrjist fyrir um
verð, og á sama tíma takið
fram tegund og fjölda
bókanna sem þér þarfnist.
The Viking Press Limited
853 Sargent Ave. Winnpieg, Man.