Heimskringla - 05.05.1948, Blaðsíða 2

7. SÍÐA
HEIMSKRINGLfl
WINNIPEG, 5. MAf 1948
JAKOBINA KRISTJANA BJÖRNSON
1884 — 1948
Jakobína Kristjana Björnson
Um helgina 22. febrúar síðast-
liðinn, barst sú sorgarfregn til
vina þeirra Halldórs og Bínu
Björnson, er heima áttu í Blaine,
Wash., að Bína hefði þá veikst
mjög hastarlega og verið flutt á
sjúkrahús í Bellingham, Wash,
Reyndu þá ástvinir hennar og
vinir að ala þá von í brjósti að
hún gæti aftur fengið bata, þó út-
litið væri svona skuggalegt. En
sú von gat ekki ræst, því á þriðju-
daginn 24. fetírúar andaðist hún
þar á sjúkrahúsinu.
Fráfall hennar á svo tiltölulega
ungum aldri, varð eiginmanni
hennar, börnum og ástmennum
þungt reiðarslag. Eiginmanni
sínum var hún alt í öllu, ekki sízt
í seinni tíð, er hann var tekinn að
eldast og þreytast; börnum sín-
um og barnabörnum var hún ein-
læglega (hjartkær; og af fjölda
ættingja og vina var hún mikils-
metin og vinsæl.
Jakobína Kristjana Dínusdótt-
ir Jónssonar, sem ávalt var nefnd
Bína af ættingjum hennar og
kunningjum, fæddist 26. febrúar
1884 í Svoldar-bygðinni í Norð-
ur Dakota, þar sem foreldrar
hennar voru þá búsett. Foreldr-
arnir voru Dínus Jónsson úr S.-
Þingeyjarsýslu og kona hans
Kristjana María Andrésdóttir úr
sömu sýslu. Höfðu þau hjón
flutst til Ameríku 1878 og til
Norður Dakota 1882, þar sem þau
svt> dvöldu til dánardægurs. —
Jakobína sál. átti mörg systkini,
sem nú eru öll látin, nema Kristín
ekkja Björns Eastman er býr í
grend við Hallson, N. D.
Jakobína giftist eftirlifandi
eiginmanni sínum, Halldóri
Björnson að Akra, N. D., 16. des-
ember 1900. Eignuðust þau hjón-
in 11 börn, og af þeim lifa 8 móð-
ur sína. Börn þeirra eru: Björn,
giftur Önnu Stevenson og búsett-
ur í Arabíu; Tryggve, kvæntur
hérlendri konu, og búsettur í
New Yrok; Margrét, gift Jóni
Goodman, búsett við Hallson, N.
D.; Guðmundur, giftur Kathryn
Arason, búsettur í Bremerton,
Wash.; Kristján, giftur konu af
norskum ættum og búsettur í Na-
tional City, Calif.; Jónatan Dín-
us, giftur Sigrid Stevenson, bú-
settur í Seattle, Wash.; Andrés
Freeman, ókvæntur, búsettur í
Guam; Sigríður Doris, gift Ray
Olason og búsett í Seattle, Wash.
Auk þess Kristín Stevenson,
stjúp-dóttir Jakobínu sál., bú-
sett í Grand Forks, N. D. Hall-
dór og Jakobína ólu einnig upp
að nokkru leyti tvær stúlkur: Sig
rid Stevenson, sem kom til þeirra
15 ára að aldri og dvaldi hjá þeim
þar til hún giftist, og Fríða John-
son, sem kom til þeirra 5 ára að
aldri og bjó einnig hjá þeim þar
til hún giftist. Hún er nú búsett
í Seattle, Wash. Stór hópur
barnabarna syrgir og hina látnu,
góðu konu.
Það mætti vissulega nefna
margt, sem prýddi bæði persónu
og framkomu þessarar mætu
konu, og áttu sinn góða þátt í
því að gera hana ástsæla af
skylduliði sínu og vinsæla meðal
þeirra er kyntust henni.
Hún var léttlynd og glaðvær;
jafnvel þegar ástæður voru eitt-
hvað erfiðari í einn tíma en ann-
an, var aldrei auðvelt að marka
það af framkomu hennar eða fasi.
Jafnvægið og léttlyndið fengu
venjulegast að halda velli. Gest-
risin var hún ávalt og góð heim
að sækja, eíns og eiginmaður
hennar. Og náði sá heimilisblær
góðum tökum á börnum þeirra
líka. Hún var mjög söngelsk og
sönglynd, og þar sem það einnig
einkendi eiginmann hennar og
heimilisfólk. Var gestum oft vel
skemt þar á heimilinu með söng
og hljóðfæraslætti. Og aldrei
skorti þar góðgerðasemina. Hin
látna var fyrirmyndar húsmóðir.
Hún var ástrík og ágæt eigin-
kona og móðir, og naut því mik-
ils trausts og ástríkis af hálfu
eiginmanns og barna, og annara
sem dvöldu á heimilinu að stað-
aldri.
Þó Jakobína sál. hefði að jafn-
aði stórt og umfangsmikið heim-
ili fyrir að sjá, og miklar heimil-
isannir, var hún bæði svo bjart-
sýn og félagslynd að hún gat séð
leiðir til að taka mikinn og góðan
þátt í ýmsu félagsstarfi. Ekki
sízt tók hún mikinn þátt í því
félagsstarfi sem miðaði að því að
efla söngment og meiri rækt við
söng í sveitinni. Ennfremur
lagði hún einlæga rækt við
kfrkjulegt og kristilegt félags-
starf. Enda var hún einlæglega
trúuð og trúrækin, og hafði auk
þess yndi af þátttöku í messu-
söng.
Jakobína var vel gefin kona og
vel að sér um margt. Hún hafði
ánægju af lestri góðra rita og
bóka. Og mun hún kanske mesta
ánægju hafa haft af því að lesa
íslenzk ljóð og tala um þau við
kunningja sína. Enda má telja
það þjóðareinkenni meðal íslend-
inga.
Hefi eg nú nefnt nokkuð af
því sem prýddi persónu og fram-'
komu þessarar látnu góðu konu.j
En þó er ef til vill ónefnt enn|
það sem kanske prýddi hana hvað
mest. Það var látlaus góðgirni
hennar við hina aldurhnignu, við
einstæðinga, og við þá sem á ein-
hvern hátt voru minni máttar/'
Á heimili hennar dvöldu um
lengra eða skemmra skeið æði
Móðurminning
FRÚ JAKOBÍNA BJÖRNSON, d. 24. feb. 1948
Gleym-mér-ei og liljum skal legstaðinn prýða,
ljúfa móðir, seint fyrnist skilnaðar stund.
— Angan blóma signi þinn síðasta blund!
Berast til þín ómar af saknaðar söngvum
sólargeislans leið yfir ókunnug höf?
— Ást þín, kæra móðir, var æðsta lífsins gjöf.
Unaðs minning varir og andi þinn lifir.
Ástvinir í draum-heimi friðar þig sjá,
unna þér sem fyrri og endurfundi þrá.
Jakobína Johnson
-Seattle, Washington
margir aldurhnignir einstæðing-
ar. Og ýmsir einstæðingar nutu
gestrisni hennar og góðgirni. —
Henni var gefin sú dygð í næsta
ríkum mæli að geta komið þann-
ig fram við alla slíka, og hlúð að
þeim á þann hátt, að það færði
þeim sólskin mitt í skuggum erf-
iðleika, og hjálpaði til að skapa
þeim bjartsýni í stað sársauka og
bölsýnis. Og eins og eg hefi
þegar vikið að nutu þessa ekki
einu sinni hinir aldurhnignu er
fengu skjólstað á heimili þeirra
hjónanna um lengri eða skemri
tíma, heldur og margir fleiri er
voru á einhvern hátt einstæðing-
ar, og henni auðnaðist að hressa
og gleðja.
Þeir verða því áreiðanlega
margir, sem ásamt með eigin-
manni hennar, börnum og skyldu-
liði öllu, “ganga fram og segja
hana sæla.” H. S.
Skáldsnillingurinn Joseph Conrad
Eftir Richard Beck
MANITOBA BIRDS
SNOW GOOSE—Chen hyperbored
Wavev Goose — common name derived from Indian word
“Wa-Wa” (Wild Goose).
Distinctions: Typical goose appearance. Bill is red and smooth
without rugosity about the base. The cutting edges are widely
bordered with blank bands forming a “gTinning pateh.”
Field Marks: Large white goose with black wing tips. Very
noisy in flight with oharacteristic voice.
Nesting: On the ground chiefly on the islands and mainland
of the Arctic.
Distributions: Throughout Canada, ehiefly west of Great Lakes.
Economic Status: A wary goose. Very difficult to hunt. Erratic
in choice of feeding ground, consequently difficult to study.
When seed was sown broadcast large flocks did serious damage
and sometimes necessitated re-seeding of fields. With modern
methods of seeding this has been eliminated.
THE DREWRYS LIMITED
MD 207
Frarnh.
List hans og frásagnargleði
njóta sín þó enn betur í hinum
styttri skáldsögum hans, “Youth
(Æska, 1902), þar sem æskan
sigrast á öllum erfiðleikum og ó-
höppum í sjóferð þeirri, sem þar
er lýst, og “Typhoon” (Hvirfil-
vindur, 1903), þar sem er að
finna hina meistaralegu lýsingu
höfundar á stormi á hafi úti, svo
að vandfundin er jafn stórbrotin
og snildarleg lýsing að því tagi
annars staðar í heimsbókmennt-
unum, að ógleymdri hinni frá-
bærilega snjöllu lýsingu á skip-
stjóranum, sem bókin hefur að
geyma. En þar sem þessi tilkomu
mikla skáldsaga er nú, góðu
heilli, komin í hendur íslenzkum
lesendum í þýðingu, gerist eigi
þörf að fara hér um hana fleiri
orðum.
Allar eiga þessar skáldsögur
Conrads, sem gerast í Austur-
löndum og Austurhöfum, sam-
merkt um það, hve þrungnar þær
eru töfrum þess fjarlæga og
frumstæða umhverfis, sem sveig-
ir hina hvítu menn til undirgefni
við síg; atburða- og ævintýrarík-
ar eru sögur þessar, lífið í allri
nekt sinni, grimmd og græðgi,
blasir þar við sjónum, en jafn-
framt eru þær löngum harmsög-
ur, þó að þess gæti ósjaldan eigi
á yfirborðinu. í þeim er dul-
mögnuð þögn, oft samhliða
myrkri aðdragandi storms eða
nætur.
Næstu skáldsögu Conrads, —
“Nostromo” (1904), hefur verið
drjúgum minni gaumur gefinn,
en hún á skilið, en hana taldi
hann sjálfur mestu bók sína.
Hvað sem því líður, þá er hún á-
reiðanlega að ýmsu leyti eftir-
tektarverðasta skáldsaga hans.
Það er viðáttumikil og stórbrot-
in hetjusaga er gerist í Suður-
Ameríku. Þar er brugðið upp
glöggum myndum af heilu landi
og þjóðlífinu í öllum andstæð-
um þess og litbrigðum, slegið á
strengi hinna fjarskyldustu
mannlegra tilfinninga. Jafn
raunsannar og skörpum dráttum
dregnar eru lýsingar hinna
mörgu ólíku manna og kvenna,
sem þar koma við sögu. Sýnir
bók þessi ótvírætt, að Conrad lét
sú list, að semja langa og þátta-
marga skáldsögu; hins vegar er
þessi saga hans seinlesin, bæði
vegna þess hve efnið er viðamik-
ið, og eins vegna hins, hve frá-
sagnaraðferðin er að sama skapi
margbrotin, og mun það orsök
þess, að sagan hefur eigi náð
miklum vinsældum.
Næstu tvær skáldsögur Con-
rads gerast í Norðurálfu og fjalla
um stjórnleysingja og byltinga-
menn; eru þær markverðastar
fyrir það, hverju ljósi þær varpa
á Hfsskoðanir höfundarins, þó að
ýmislegt sé einnig vel um þær
að öðru leyti. Með skáldsögunni
“Chance” (Tilviljun, 1914) — en
efni hennar er einnig sótt til
Norðurálfunnar — sækir höfund-
ur aftur í sig veðrið í frásagnar-
listinni. Það er viðburðarík' og
einkar aðlaðandi saga; konan,
sem er söguhetjan, mjög heill-
andi, og skaplýsingarnar í heild
sinni með ágætum. Átti saga
þessi einnig hinum mestu vin-
sældum að fagna, þrátt fyrir það,
að frásögnin er margþætt mjög
og eigi sem auðlesnust, en hópur
lesenda og aðdáenda höfundarins
hafði stöðugt farið vaxandi, og
tóku þeir tveim höndum slíkri
sögu sem þessari frá hans hendi.
í skáldsögunni “Victory, 1915,
flytzt sögusviðið aftur til
Austurlanda, þó að aðalpersón-
urnar haldi sínum vestræna
hugsunarhætti og einkennum.
Hér er gnægð atburða og litauð-
ugra lýsinga, sem grípa huga les-
andans föstum tökum, enda var
skáldsaga þessi fyrsta saga Con-
rads, er var kvikmynduð. Svip-
miklar og ljóslifandi eru einnig
margar persónurnar í þessari
skáldsögu og minnisstæð verða
síðustu orð söguhetjunnar: “Vei
þeim manni, sem eigi hefur á
unga aldri lært að vona, elska og
trúa á lífið”, er jafnframt bera
vitni líftrú höfundarins, þó að
þess megi einnig finna næg dæmi
í ritum hans hversu vel hann var
sér meðvitandi hverfleika lífsins,
enda eru sögur hans ósjaldan,
eins og þegar hefur verið gefið
í skyn, harmsögur skipbrots-
manna á lífsins ströndum. f þess-
um síðastnefndu skáldsögum
Conrads má einnig sjá þess
glögg merki, hve hugstæð hon-
um eru leyndardómsfull örlög
mannanna barna. Við þá gátu
glímir hann þar, eins og svo víða
annars staðar í ritum sínum, og
þess vegna opna þau athugulum
lesanda nýjar víðáttur í völund-
arhúsi lífsins og glæða samúð
hans með öðrum mönnum.
Af ótöldum skáldsögum Con-
rads má sérstaklega nefna “The
Arrow of Gold” (Gullörin, 1918)
og “The Rescue (Björgunin —
1920). f hinni fyrrnefndu, sem
sætt hefur æði misjöfnum dóm-
uh, sækir hann efnið til yngri
ára sinna í Frakklandi og verð-
ur hún minnisstæðust fyrir
kvenhetju hennar, Dona Rita.
Að hinni síðartöldu skáldsögu
sinni vann höfundur yfir tuttugu
ár, og er söguefnið, sem oftar,
sótt í sjómannalíf hans framan
af árum; eigi bregst honum hér
bogalistin í snjöllum mannlýs-
ingum fremur en áður, og víða
Þetta Nýja Ger
Verkar Eins Fljótt Og Ferskt Ger
Heldur Ferskleika Eins Og Þurt Ger
kælingar með
Nú getið þér fengið fljóthefandi ger án þess að vera hrædd um.
. skemdir. Hið nýja Fleischmann’s Royal Fast Rising Dry Yeast
heldur sér viku eftir viku án kælingar. Hafið ávalt mánaðar-
forða á búrhillunni.
Notið það nákvæmlega eins og ferskt ger. Einn pakki af þessu
nýja, þurra geri jafngildir einni köku af fersku geri í öllum
forskriftum. Tekur tafarlaust til, er fljóthefandi. Afleiðingar
þess eru lostæt brauð og ágætir brauðsnúðar, á afar stuttum
tima. Biðjið nú þegar matvörusala yðar um hið nýja Fleisch-
mann’s Royal Fast Rising Dry Yeast.
1 pakki jafngildir 1 köku af Fresh Yeast
• - /
er einnig handbragð snilldar
á frásögninni, einkum hefur nið-
urlag þessarar sögu verið dáð að
verðleikum.
Þá er Conrad lést, var hann að
vinna að umfangsmikilli sögu-
legri skáldsögu, er hann fékk þó
eigi lokið, “en samtímis hafði
hann skrifað aðra styttri sögu
um sama efni, “The Rover” —
(Sjóræninginn, 1923), frá ríkis-
stjórnartíð Napóleons mikla; er
það litarrík og atburðarík saga
en mest kveður þó að söguhetj-
unni, sem er hvorttveggja í senn
sjóræningi og föðurlandsvinur,
og í hópi aílra minnisstæðustu
persóna í skáldsögum höfundar.
Auk hinna mörgu skáldsagna
sinna, skrifaði Conrad merkis-
bækur sjálfsævisögulegs efnis,
sem ritaðar eru af engu minni
snilld en sögur hans og fræða
lesandann að sama skapi um
hugðarefni höfundarins og sjálf-
an hann. Er bók hans “The Mir-
ror of the Sea” (Spegill hafsins,
1924) sérstaklega merkileg frá,
því sjónarmiði, enda var hún,
honum hugstæð mjög. En hún
endurspeglar sjómannalíf hans
og sjóferðir á listrænan og hríf-
andi hátt, lýsir fagurlega ást
hans og aðdáun á hafinu, skipum
og sjóferðum. Og leit mun vera
á þeim höfundi, sem tekist hefur,
jafn meistaralega og honum, að,
gæða skipin lífi og sál, lýsa á ó-
gleymanlegan hátt hafinu í allri
fjölbreytni þess og skapbrigð-
um, tign þess og ægileika.
III.
Skáldsögur Josephs Conrads]
eru í heild sinni nátengdar ævi-
ferli hans, margar þeirra sprottn-
ar beint úr jarðvegi eigin reynslu,
hans, og jafnvel þær sögur hans,,
sem annað hvort eiga rætur sín-
ar í skapandi ímyndun hans eða
einhverri sem hann hefur heyrt
og fest í minni, bera svip lífs-
reynslu hans og lífsskoðana. Yms
ar af söguhetjum hans eru bein-
línis Conrad sjálfur. Söguefnið
í “Hvirfilvindinum” er að miklu
leyti skáldskapur einn, en þó
byggt á frásögn, sem höfundur-
inn hafði heyrt. Og hin einstæða
og áhrifamikla lýsing hans á
hvirfilvindinum er ávöxturinn af
nánum kynnum hans af sviftbylj-
um þeim, sem ógna skipum í
Austurhöfum, og hann hafði
sjálfur átt oftsinnis við að glíma.
Ennfremur segir hann um skip-
stjórann á “Nanshan”; ”Mac-
Whirr er ekki kunningi, sem
maður hefur átt saman við að
sælda nokkrar klukkustundir, —
nokkrar vikur, eða nokkra mán-
úði. Hann er ávöxtur tuttugu
æviára, minnar eigin ævi”.
Fyrst því er þannig farið um
skáldsögur Conrads og þar sem
hann var svo lengi ævinnar í sjó-
ferðum, fjalla margar af bókum
hans um hafið og siglingar. Aft-
ur og aftur er hafið umgerð
skáldsagna hans, grunnur þeirra,
og í sumum þeirra má segja, að
það yfirgnæfi allt annað. f
“Svertinginn á “Narcissus” er
hafið svo að kalla persónulegt,
og í “Hvirfilvindinum” virðist
það vera táknmynd sjálfra örlag-
anna. Hinar raunsönnu lýsingar
Conrads á hafinu bera af slíkum
lýsingum annara höfunda, svo
sem hinar svipmiklu og ógleym-
anlegu stormalýsingum hans í
ofannefndum skáldsögum; ann-
ars staðar lýsir hann af sömu
snilld freyðandi grunnsævi eða
bregður upp hrífandi myndum af
dularmætti hafsins og dásamleik.
Svo lifandi eru þessar og aðrar
lýsingar hans, hvort heldur er af
hafinu eða hitabeltislöndunum,
að lesandanum finnst ósjaldan
eins og hann sé beinn þátttak-
andi í því sem er að gerast fyrir
augum hans. Sem dæmi þeirra
glöggu mynda, er hann bregður
upp víðsvegar í sögum sínum, má
nefna það, er hann lýsir því,
hvernig, “skipið varð hár og ein-
manalegur píramídi, sem leið
skínandi bjartur, gegnum sólu
glitrað mistrið”.
En þó að Conrad sé fágætur
snillingur í slíkum lýsingum, er
snilld hans í mannlýsingum og
skaplýsingum engu minni, nema
síður sé, enda er þar um að ræða
meginviðfangsefni hans. Lýs-
ingin á MacWhirr skipstóra og
túlkunin á sálarlífi hans eru
kjarni og hámark skáldsögu hans
“Hvirfilvindsins”, og svipað má
segja um svertingjann, sem er
söguhetja í “Svertingjanum á
“Narcissus”, að nefndar séu tvær
einar af þeim söguhetjum skálds-
ins, sem standa lesandanum lif-
andi fyrir hugskotssjónum að
loknum lestir og verða honum
minnistæðar. Og eigi aðeins
vegna þess, að þessar og aðrar
sögupersónur Conrads eru gædd-
ar holdi og blóði, heldur einnig,
og oft miklu fremur vegna hins,