Heimskringla - 12.05.1948, Qupperneq 1

We recommend lor
your approval our
i //
BUTTER-NUT
LOAF "
CANADA BREAD CO. LTD.
WinnJpeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
n
We recommend lor
your approval our
//
l
BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LXII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 12. MAf 1948
NÚMER33.-
Friðartal að nýju
Það þykja nú fulllar líkur til
að Rússar og Bandaríkjamenn
komi bráðlega saman á fundi til
að leggja enn niður fyrir sér.
hvað það sá, sem þjóðir þessar
greini á um og hvort að efni það
þurfi að standa von og úr viti í
vegi fyrir friði.
Smith fulltrúi Bandaríkjanna í
Rússlandi hélt á fund Molotovs í
gær og sagði honum, að hinum
vestlæga heimi þætti hin flókna
stefna Rússlands mjög grunsöm.
Hann lagði til að Rússar og
Bandaríkjamenn ættu fund með
sér og skýrðu hvorutveggju þar
stefnur sínar.
Molotov tók þessu vel og gaf í
skyn að stjórn Rússa væri skap-
felt að samkomulagið batnaði.
Fundar má því vænta bráðlega,
hvað sem úr býtum berst með því.
Sameinuðu þjóðirnar fögnuðu
þessu.
Truman sagði hugmyndina
með fundinum þá, að gera Rúss-
um skiljanlega stefnu Bandaríkj-
anna og með gerðum þeirra vekti
alt annað fyrir en stríð.
Rússnesk alþýða veitti fregn-
inni mikla athygli.
Molotov og Smith athuguðu
sín á milli ágreiningsefni Rússa
og Bandaríkjanna. Snúast þau
mikið um eitt atriði: Það er grun-
ur Rússa að Bandaríkin séu að
slá skjaldborg utan um sig, en
vestlægu þjóðirnar óttist yfir-
gang og landaásælni Rússa.
Ef þessar þjóðir gætu sann-
fært hvor aðra um að hugmyndir
þeirra væru ekki þessar, væri
strax stórt spor stigið í friðarátt-
ina.
En hvernig væri bezt hægt að
uppræta þann grun? Til þess
virðist eitt spor, sem hætt er þó
við, að ekki verði stigið, en það
er að sigurvegarar síðasta stríðs
kalli heri sína erlendis heim.
Að halda áfram eins og nú
stefnir, er vonlaust til friðar. —
Marshall áætlunin eins árs
gamla, sýnir að útþensla Rússa
hefir verið stöðvuð og verður
trauðla virk úr þessu. Ef til vill
hafa Rússar nú áttað sig á þessu.
Gátan, sem enginn
getur ráðið
Háar þurftarkröfur almenn-
mgs, nægar kjötbirgðir fluttar
til markaðar, en þó ekki full-
nægjandi fyrir aðkallandi neyzlu
þarfir landsins í heild, það er
gátan, sem lögð var fram fyrir
verðlagsnefndina í Ottawa ný-
lega, og hefir í sannleika valdið
henni miklum heilabrotum. —
Nefndin leitaði skýringa hjá J.
S. McLean, forseta “Canada
Packers”, um áhrif á verðlag á
biiklum birgðum af frystihús-
kjöti í síðastliðnum mánuði.
Mr. McLean taldist svo til, að
síðan 1. apríl hefði frystihúskjöt
sala minkað sem svaraði 15,000,-
000 pundum. Nefndin hafði fyrir
sér fulla vitneskju um það, að
slátrun nautpenings hefir verið
um 24,000 á viku, í síðastliðna tvo
tnánuði. Lögmaður verðlags
nefndarinnar, H. A. Dyde,
feyndi að reikna dæmið.
Kvað hann nefndinni þetta
hina mesta ráðgátu. Eftir öllu
að dæma væri markaðsframleiðs-
lan 24,000 á viku. Frystihús-
birgðirnar virtust vera 10,000,000
Pund I. apríl. Allan þann mánuð
vseri sama tala flutt til markað-
at; nefndin gæti ekki annað en
undrast yfir þessu, og gæti ekki
skilið hversvegna kjötverðið
hækkaði altaf.
Mr. McLean sagðist gjarnan
vildi óska að hann gæti leyst úr
þessari ráðgátu, en hann gæti
það ekki. Hann kvað sig undra
ttiest, hversu þurftarkröfur til
þessarar vöru væru miklar, með
uúverandi verðlagi. Forseti
Uefndarinnar, Paul Martin, sagði
að samkvæmt ágizkun Mr. Mc-
Leans, væru enn þá 20,000,000
Pund í frystihúsum, 4,000,0001
^eira, en var í maímánuði árið J
sem leið. Var mál þetta svo þvælt
®ftur á bak og áfram um hríð.
Kom nefndinni að lokum saman
um að reyna ekki til að gera neitt
1 þessu! Bezta, (og auðvitað auð-
Veldasta leiðin fyrir nefndina)
v®ri að láta þessar misfellur
jafnast af sjálfu sér!
I
^afasamar frelsishug:sjónir
Þegnar Tékkóslóvakíu eiga nú
1 vændum, innan tiltölulega
skamms tíma, að reyna reglur
i3®1-, sem uppfundnar eru í Mos-
kya, viðvíkjandi þingkosningum,
^oskva, höfuðstað og aðalvígi
stórkostlegra yfirburða og gagn-
gerðra umbóta í kosningaaðferð-
um, Moskva, höfuðborg Sovét-
Sambandsins, eina ógallaða lýð-
veldisins í heiminum!
Hver einn og einasti Tékkó-
slóvakíu-þegn, sem náð hefir
kosningaaldri, verður að greiða
atkvæði 30 maí, að öðrum kosti
verður hann lögsóttur og sektað-
ur, eða stungið í tugthúsið.
Engum á að þolast ófyrirgef-
anlegur trassaskapur, eftirgef-|
anlegheit og tilslakanir, eins og
leyft er að viðgangast í hinum ó-
afgerandi gamgtldags lýðræðis-
ríkjum hins vestræna heims. Að-
eins einn listi frambjóðenda
verður á kjörseðlunum, alt
kommúnistar auðvitað, til þess
að vernda ríkið frá áhrifum frá
þeirri stórlega hættulegu og ó-
lýðræðislegu upppfyndingu og
aðferð, — gagnsókn.
Þannig er einum og sérhverj-
um þröngvað til að greiða at-
kvæði sitt með þingmanna efn-
um stjórnarinnar. Frjálsar og
lýðræðislegar kosningar, — þó
ofurlítið í nýjum stíl, eru Tékk-
um trygðar og ábyrgstar að þessu
sinni, til þess að uppræta sem
bezt hin hættulegu vestrænu á-
hrif, er þeir hafa orðið fyrir und-
anfarið; en þessum nýju, óvið-
jafnanlega merkilegu breyting-
um er otað að þeim með blóðugum
byssustingjum, um leið og Rúss-
ar smala þeim, eins og öðrum
leppþjóðum sínum inn á hið
mikla, austlægu ráðstjórnarríkja
svæði þar sem hið eina sanna
frelsi býr.
(
Tilraun að vernda
íornhelga staði
Hin fjandsamlega skothríð í
Jerúsalem, rénaði um síðustu
helgi, sökum vopnahlés þess, er
komst að lokum á, að minsta
kosti um stundarsakir, milli Ar-
aba og Gyðinga í Jerúsalem. —
Samningar um varanlegt vopna-'
hlé, byrjuðu um helgina. Eftir
að bráðabirgða samningum milli
Araba og Breta var lokið síðast-
liðinn föstudag, um það að stilla
ti lfriðar, tilkynti fulltrúanefnd
Gyðinga að skothríðinni yrði
hætt. Friðarsamningunum um
Jerúsalem, fylgdu kröfur frá
erindsrekum og fulltrúum ti!
Sameinuðu þjóðanna, um vernd-
un helgra staða í þessari merki-
legu og fornhelgu borg. Þó er
ekki ófriðnum lokið í norður-
hluta Palestínu, langt frá þvx,
samkvæmt því sem Gyðingum
sagðist frá. Þykjast þeir hafa
yfirunnið tvöfaldar herfylking-
ar Syríu og Leban árásarmanna,
náð heilmiklum vopnabirgðum,
og komið fyrir varnarstöðvum' á
20 mílna löngu svæði á landa-
mærunum. Yfirstjórn Breta hefir
látið uppi, að sótthreinsunar-
byssa hafi skelft Araba svo mik-
ið, að þeir hafi ráðist á brezkar
herfylkingar meðan þeir voru að
gera tilraun til þess að sótt-
hreinsa borg nokkra af tauga-
veiki. En yfirráðum Breta fer nú
brátt að verða lokið í “Landinu
Helga”.
Sein sáning
í vesturfylkjunum
Samkvæmt skýrslum Akur-
yrkju-deildarinnar, verður sán-
ingu lokið að miklum mun seinna
í Vesturfylkjunum á þessu vori,
heldur en í austur-Canada.
Skýrslurnar eru bygðar á rann-
sóknum og eftirliti í öllum hlut-
um landsins.
Sáningu í vesturfylkjunum
um hefir seinkað stórkostlega
vegna flóða, og ekki útlit fyrir
annað en bændur á stórum svæð-
um verði neyddir til að sá mest-
megnis öðrum korntegundum en
hveiti að þessu sinni. í austur og
mið-Canada er talið að vorsáning
gangi fyllilega í meðallagi.
Förin til Austurfylkjanna
Stuart Garson, forsætisráðh.,
Maftitobafylkis, er kominn aftur
að skrifborði sínu, úr tveggja
vikna ferðalagi til Ottawa, Que.,
og Strandfylkjanna.
Lagði forsætisráðherrann upp
frá Winnipeg 22. apríl síðastlið-
inn eins og kunnugt er, til þess
að sitja á fundi með forsætisráð-
herrum austur og vesturfylkj-
anna í Canada í Ottawa þann 24.
apríl, til þess að ræða og semja
frumvarp, er mótmælti 21%
hækkun járnbrauta-flutnings-
gjalda í Canada.
Hélt hann einnig ræður í Que.,
og Strandfylkjunum.
Námsstyrkur
Frá Ottawa fréttist það fyrir
nokkru, að stofnun sú sem nefnd
er The Canadian Foundation
hafi tilkynt veitingu 10 nýrra
námsstyrkja, til þess að gefa gáf-
uðum og listhneigðum ungling-
um í Canada tækifæri til þess að
stunda nám við fjöllistaskólann
í Banff.
Styrk þennan getur námsfólk
á aldrinum frá 16 — 21 árs feng-
ið, og á hann að vera nægur til
þess að borga fyrir ferðakostnað,
uppihald og kenzlu í söngfræði.
(music), listmálningu, leiklist og
fleiru. Er gott og gleðilegt til
þess að vita, að ungt, efnilegt
fólk sé þannig styrkt til náms.
Fjarsýnis-útvarpstæki
Frá Washington — Samtals
118,027 sjónvarps móttökutæki,
(television receivers) hafa verið
framleidd af sambandi útvarps-
félaga á hinum fyrstu þremur
mánuðum þessa árs, 1948.
Þessi framleiðsla er nálega
þrefalt meiri, en hún var á sam-
svarandi tímabili síðastliðins árs,
og 66% af öllum þesskonar tækj-
um sem framleidd voru á árinu
1947.
Virðist því, eftir þeim krafti
sem kominn er á framleiðslu
þessara tækja, að eigi muni lang
ir tímar líða þangað til útvarps-
notendur geta bæði heyrt og séð
alt sem þar fram fer, úr nálega
hvað mikilli fjarlægð sem er.
Truman tekur að sér járnbrautareksturinn
Lykill að ódýrri kjarnorku
Brezkir vísindamenn og kjarn-J
orku-sérfræðingar, hafa ráðið |
fram úr því vandamáli, sem mest
hefir staðið í vegi fyrir fram-J
leiðslu ódýrrar kjarnorku til iðn-
aðar, samkvæmt umsögn blaðs-
ins “Daily Express”. Segir blað-
ið að eðlisfræðingar og vísinda-
menn á þessu sviði, hafi fundið(
upp áhættulausa aðferð til þessj
að hita “uraníum” ofna nægilega
til þess að leiða gufu, sem aftur
er nægjanleg til að framleiða
rafmagn.
Sagði blaðið þó, að ekki væri
búist við að þessar framfarir
komi að notum í bráð, jafnvel
ekki í Ameríku.
Segir enn til syndanna
Truman forseti tekur járn-
brautarekstur Bandaríkjanna í
sínar hendur.
Frá verkasamtökunum hefir
ekkert frézt um hvort járnbrauta-
þjónar ætli sér að starfa fyrir
stjórnina. Þeir höfðu lýst yfir
verkfalli er byrja átti á þriðju-
dag í yfirstandandi viku.
Truman undriskrifaði skipun
sína á hádegi á mánudag. Ef
járnbrauta-þjónar neituðu að
starfa, áttu hermenn að taka við
af þeim.
Truman fór fram á samvinnu
frá öllum járnbrautarþjónum við
stjórnina.
Forsetinn kvað þjóðarvelferð
Bggja v*ð, ef járnbrautastörf
stöðvuðust: afleiðingar þess
gætu einnig orðið víðtækari en
það.
Stjórnin tók að sér rekstur
járnbrautanna eftir að hafa setið
á löngum ráðstefntxm bæði með
verkamannafélögum og járn-
bruatastjórnendum, sem engan
miðlunarveg vildu hlýða á. —
Nefnd, sem Truman valdi til að
rannsaka verkfallsmálið, lagði til
að kaup þjóna væri hækkað um
15% cent á kl.st., en því var ekki
sint.
Verkamenn fóru fram á 30%
kauphækkun.
Um 190,000 manna kváðu vera í
þessum samtökum, en 1,300,000
eru alls við járnbrautastörf.
Alvanley Johnson yfirmaður
vélstjóra, sagði sjálfsagt að taka
skipun stjórnarinnar til greina
og halda áfram vinnu þar til
stjórnin jafnaði sakir við járn-
brauta-eigendur.
Winston Chuchill minti verka-
málastjórnina á Englandi á það
nýlega í ræðu, sem hann hélt á
fundi í Albert Hall í London, að
hún, stjórnin, lifði á ölmusu frá
einu hinu mesta auðvalds.frelsis
og framfara þjóðríki heimsins,
Bandaríkjunum. Kvað hann sós-
íalista-ráðherra hæla sér af at-
höfnum sínum og fremdarverk-
um, og öllu því, sem þeir hefðu
unnið almenningi í hag, en
gleymdu því algerlega, að þeir
lifðu á ölmusugjöfum og fram-
færslufé Bandaríkjanna.
Frelsishátíð Hebreanna
Fimtándi dagur þessa mánaðar,
(maí) verður nokkurskonar 4.
júlí hjá íbúum Hebrea smáríkis-
ins í Palestínu, en á þeim degi
lýsi^ ríkið yfir sjálfstæði sínu í
Sarona, sem verður höfuðborg
þess. Ríkið á yfir herliði að ráða,
en hvorki á það neitt nafn eða
fána. David Ben-Gurion lýsir
sjálfstæðinu yfir í nafni bráða-
birgðastjórnar, sem hann er for-
maður fyrir, en síðan verður
sjálfstæðis yfirlýsingin send til
Sameinuðu þjóðanna í Lake Suc-
cess, þar sem hún þarfnast al-
þjóðlegrar viðurkenningar.
Arabar og Gyðingar
sáttír um Jerúsalem
í síðustu fréttum er hermt, að
Gyðingar og Arabar hafi fallist á
tillögur Sameinuðu þjóðanna
um að fela Rauða krossinum
vernd og eftirlit Jerúsalem og
með því sé hætt þar öllum ófriði.
Hafa Bandaríkin lagt til við
Araba, að slík sætt nái til allrar
Palestínu og þar sé skipuð óháð
nefnd til stjórnar. — Virðast
Egyptar þessu sammála og eru
að ræða það við Araba. Kvað að-
eins farið fram á, að nefnd þessi
sé kosin til þriggja mánaða í
senn til reynslu. Aðalatriðið er
að fá hernaði lokið og gefa Sam-
einuðu þjóðunum tíma til að
leysa úr þessum málum á sem
viðunanlegastan hátt fyrir báða
aðila.
Yerkfall innan 14 daga
Við verkfalli á járnbrautum í
Canada er búist innan 14 daga.
Er verið að greiða atkvæði um
það hjá járnbrautaþjónum víðs-
vegar um land og segja formenn
samtakanna, að enginn efi sé á,
að meirihluti verði með verkfalli.
í Winnipeg áhrærir verkfall
20,000 til 25,000 manns. Eru þar
með taldir verksmiðju þjónar,
síma- og hótelþjónar, allir starfs-
menn járnbrautafélaganna.
Formenn samtakanna segjast
æskja að hjá verkfalli verði stýrt
af stjórninni í Ottawa, en minna
þyrfti ekki að bjóða til að byrja
með málamiðlun en 20 centa
kauphækkun á klukkustund.
FRUMLEG OG FJÖL-
BREYTT SÖNGSKEMTUN
Eins og auglýst hafði verið,
fór söngskemtun fram í Góð-
templarahúsinu, síðastl. mánu-
dagskvöld. Var til hennar efnt af
“The Icelandic Canadian Club”
í Winnipeg, og hún undir umsjón
þess félagsskapar að öllu leyti.
Er tæplega hægt annað að segja,
en að söngskemtun þessi tækist
vel að flestu leyti. Var húsfyllir
manns, svo eigi varð á bætt.
Samkoma þessi var að því leyti
frumstæð og frábreytt öðrum
slíkum, að þau rúmlega 20 lög og
tónverk, sem þar vonx sungin eða
leikin á hljóðfæri, voru öll eftir
Vestur-íslenzk tónskáld, lífs og
liðin.
Hefir félagið, eða nefnd úr
því, tekist það verk á hendur, að
safna tónsmíðum eftir íslenzkt
fólk hér vestra, með það fyrir
augum að því verði öllu safnað í
eina heild til útgáfu.
Mun það vera frú Louise Guð-
munds, er upþtökin átti að þess-
ari þarflegu hugmynd; er alt
slíkt, sem ipiðar að varðveizlu
íslenzkra menningarerfða, og
kynningu listrænna verka, virð-
ingarverð tilraun í þjóðræknis-
áttina, og verðskuldar fyllilega
samúð og aðstoð hins íslenzka
mannfélags hér vestra.
Það skal tekið fram, að þessi
fáu orð um nefnda söngskemtun.
verða enginn ritdómur til þess
skortir allar aðstæður, heldur
umgetning um það er fram fór.
Er ekki ósanngjarnt að ætlast til
þess, að vikublöðin íslenzku,
reyni að fylgjast með hinu helzta
er gerist á ísl. vettvangi hér
vestra.
Nokkur misbrestur virtist
verða á því þetta kvöld, að horna-
flokkur sá, er fenginn hafði ver-
ið, “Canadian Legion Band”,
nyti sín til fulls, eða öllu heldur,
að hinn kunni hljómsveitarstjóri
Hjörtur Lárusson frá Minneap-
olis, gæti, nema að nokkru leyti
beitt sinni ágætu tækni og yfir-
burðum, sökum alt of lítils tíma
til undirbúnings og æfinga.
Þó lék hornaflokkurinn síðasta
lagið, prýðilega fjörugt og þrótt-
mikið hergöngulag eftir Mr. Lár-
usson, ágætlega vel.
Einsöngvarar kvöldsins, voru
þáu frú Elma Gíslason, og Elmer
Nordal. Frú Elma hefir fyrir
löngu sýnt óvenjulega raddþjálf-
un og góða túlkun á verkefnum,
og svo fór að þessu sinni, bæði í
einsöngvunum, og í lögum þeim,
er Elmer og hún sungu saman.
Um Elmer Nordal má það segja,
að þar fer saman þróttmikil og
blæfögur rödd, og afbrigða
glæsileg og hæverskleg fram-
koma.
í fjórraddaða söngnum fanst
manni óneitanlega gæta stundum
nokkurs misræmis, og skorts á
raddblöndun, ef til vill af því,
að hæpið mun, að sum af lögun-
um hafi verið ætluð, eða samin
fyrir fjórraddaðan söng.
Frú Irene Thórólfson lék tvis-
var á fiðlu. Er hún vel kunn á
hljómlistasviðum hér í borg. —
Mesta hrifningu mun þó síðasta
lagið sem hún lék, lag eftir mann
hennar, hljómfræðis-snillinginn
Frank Thórólfson, hafa vakið
meðal áheyrenda, en það var
helgað minningu Jóns sál. Frið-
finnssonar. Erindið sem frú
Louise Guðmunds hélt um sögu
ísl. hljómlistar var hið prýðileg-
asta, einkar viðfeldið, fróðlegt
og greinargott.
Rímnalögum Tryggva Thor-
steinsen var tekið með miklum
fögnuði. Tryggvi hefir fallega
söngrödd, og hressilega og
feimnislausa framkomu.
Allan undirleik söngvanna
annaðist frú Jónína Matthíasson
með mestu snild, en Chester
Duncan lék prýðilega undir við
fiðluspil frú Thórólfson.
Síðast, en ekki sízt skal þess
getið að Axel Vopnfjörd, forseti
Ice. Can. Club, stjórnaði sam-
komu þessari með sinni alkunnu
prúðmensku og lipurleik.
R. St.
Það var mislingasumarið 1882,
að gestur kom að prestssetri og
sagði mikinn manndauða í Reykj
avík og að stundum væru jörðuð
þar mörg lík sama daginn. Þá
greip presturinn fram í fyrir
gestinum og sagði: —Það fara
að verða forgylltar hendurnar á
honum séra Helga. Eg hefi heyrt
að hann hafi moldað þréttán
einn daginn; en sá austur af pen-
ingum! Það er aldeilis munur
eða hér, sem aldrei er opnuð gröf.
Jú, ein hreppskerling hrökk upp
af, og náttúrlega fékk eg ekki
neina borgun fyrir það.
★
Kaupm. — Hvað sé eg, þér
sofið fram á borðið.
Skrifarinn: Fyrirgefið þér,
mér kom ekki dúr á auga í alla
nótt, því krakkinn minn litli grét
og orgaði alltaf.
Kaupm.: Eg held að sé þá bezt
fyrir yður að hafa krakkan með
yður á skrifstofuna til að halda
yður vakandi. ^