Heimskringla - 07.07.1948, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 7. JÚLf 1948
HEIMSKRINGLA
5. SIÐA
DR. JUR. RAGNAR LUNDBORG:
Síðasta Grænlandsbók Jóns Dúasonar
Réttarstaða Grænlands, ný-
lendu Í9lands, 1." bd. og 1.—
4. hefti af 2. bindi.
Nú á dögunum kom út byrjun-
in af hinni nýju bók dr. jur. Jóns
Dúasonar um Grænland. Er það
mikið rit. Það, sem nú kom út,
eru 766 blaðsíður, og af sam-
hengingu má ráða, að ekki minna
en helmingur bókarinnar sé enn
óprentaður.
Sá, sem þetta ritar, hefir áður
við ýms tækifæri skrifað ritdóma
um rit Jóns Dúasonar um Græn-
land, m. a. í American Journal of
International Law og i Archiv
fúr Richts- und Wirtschaftsphil-
osophie, einkum þó um doctors-
ritgerð hans í Oslo 1928, “Grön-
lands statsretslige Stilling i
Middelalderen”. Sjálfur hafði eg
áður aðeins lauslega gefið mig að
athugun á réttarstöðu Grænlands
í sambandi við önnur mál, og í
líkingu við fleiri, er hreyft hafa
þessu máli, var eg þeirrar skið-
unar, að Grænland hefði verið
konungslaust land, stofnað af
fslendingum, en síðar sjálfstætt
lýðveldi, unz það kom undir Nor-
egskonung. En eftir að hafa lesið
hina nefndu ritgerð Jóns Dúa-
sonar og það, sem hann hefir síð-
ar ritað um málið, og kynnt mér
aðal-heimildarritin, sem hann
vitnar í, álít eg það fullsannað
mál, að Grænland hafi alla tíð,
allt frá því,j að það byggðist,
verið íslenzk nýlenda. Það stóð
undir íslands lögum, og kom
með móðurlandi sínu undir Nor-
egskonung við gerð Gamla sátt-
mála. Skoðunum mínum um
þetta hefi eg haldið fram í riti
mínu “íslands völkerrechliche
Stellung”, er út kom 1934, og
síðar var þýtt á íslenzku.
í hinni nú útkomnu bók hefir
Jón Dúason rannsakað málið
mjög rækilega og af miklum
lærdómi. Hann hefir rökstutt
skoðun sína með sæg af tilvitn-
unum í bækur og rit, er sýna hinn
mikla fræðimannlega rannsókn-
aráhuga hans. Hann heldur því
fram, að fyrstu landnámsmenn
Grænlands, sem komu frá íslandi
voru í einum hóp undir sameig-
inlegri stjórn. Er hópur sam-
þegna, er fara með þjóðfélags-
vald, nema þannig eigandalaust
land, segir Jón Dúason, fylgir
þegnskaparbandið við þjóðfél.
(réttarsamfélagið, “lögin”) með,
og þegar þegnar þessir hafa tek-
ið sér bústað fyrir sig og eftir-
komendurna og taka að fara með
þjóðfélagavald “laga” sinna yfir
hinu nýja landi, segir Jón Dúa-
son, færast landsyfirráð réttar-
samfélagsins eða “laganna” —
(móðurlandsins) yfir hið nýja
land, svo að það verður hluti af
landssvæði (territorium) þess
þjóðfélags eða “laga”, sem land-
námsmennirnir eru í. Grænland
tilheyrði einnig íslenzka réttar-
svæðinu samkvæmt þeim lögum
er svo kváðu á (sbr. upphafið á
Úlf jótslögum), að ísland (ís-
lenzk landsyfirráð) næðu til
yztu sjónarvíddar frá landi.
Meðal hinna ítarlegu sannana,
sem Jón Dúason færir fyrir því,
að Grænland hafi verið óaðskilj-
anlegur hluti íslands, mætti auk
þess nefna, að Grágás þekkir
ekki Grænland sem sérstakt
þjóðfélag, heldur aðeins sem
hluti úr “várum lögum”. í þeirri
lögbók er hvergi nokkurt orð, er
bendi á grænlenzkan þegnarétt,
en hún talar þó um enska menn,
, færeyska menn (Færeyjar voru
þá sérstakt þjóðfélag), sænska
menn, norræna menn, o. s. frv.
Lög íslands voru í gildi í Græn-
landi, og þegar Grágás segir, að
Grænland sé í “várum lögum”,
er þar með sagt, segir höf., að
Grænland og ísland höfðu sama
lögþing, sömu lög, sama þegn-
skap og sömu dómstóla. Og þegar
í lögum er tilgreind vernd fyrir
lífi útlendra manna innan hins
íslenzka réttarsamfélags, eru upp
taldar hinar erlendu þióðir. '5f*
Grænlendingar eru þar ekki með.
Enginn getur þó ímyndað sér
þann möguleika, að Grænlend-
ingar þeirra tíma, er voru ná-
skyldir fslendingum, hafi einir
allra þjóða verið réttlausir og
hafi verið rétt-dræpir á íslandi,
án þess að við lægi nokkur refs-
ing. Þetta er sterk, óbein sönnun
fyrir því, að Grænlendingar hafi
verið íslenzkir þegnar. Græn-
lenzkir dómar giltu á íslandi og
það enda svo, að dómur á Græn-
iandi gat vikið innlendum manni
á íslandi úr íslenzka þjóðfélag-
inu og svift hann öllum rétti og
mannhelgi innan þess. Grágás og
síðari lögbækur telja öll lönd
fyrir austan ísland erlendis, —
reiknað frá miðju hafi, en öll
lönd og höf fyrir vestan íslands
innanlands. í heimildum finnst
ekki, að sekur íslendingur hafi
komið til Grænlands eða nokkurs
lands í vestri, né sekur Græn-
lendingur til íslands. Auk þess
má nefna, að á alþingi Grænlands
finnst getið allra þeirra stofn-
ana, sem voru sérkennandi fyr-
ir íslenzkt dómsþing, en ekkert
er bendi á lögþing. Við fornleif-
arannsóknir hafa menn nú feng-
ið á ný á þingstaðnum allt það,
sem tilheyrir dómsþingi á ís-
landi, en ekki fundið nokkur
minnstu merki eftir lögþing. —
Heit þau, sem Grænlendingar
gáfu Noregskonungi á 13. öld,
voru sama eðlis og þau, sem
bændurnir á íslandi gáfu fram til
vorsins 1262. Gamli sáttmáli gilti
milli Noregskonungs og alls hins
íslenzka réttarsamfélags, “várra
laga”, þannig eo ipso fyrir Græn-
land. í lögbókinni Jónsbók, er
lögtekin var 1281, er talað um
Grænland sem innanlands, og
sérhvem möguleika fyrir því, að
hið grænl'enzka alþing hafi verið
lögþing afmáir Jónsbók með þvi
að segja, að innan hennar réttar-
svæðis sé lögþingið haldið við
Öxará (á Þingvöllum) á þingstað
réttum. Einungis eitt lögþing
getur verið í sama réttarsamfé-
lagi. Enginn konungur hefir
heldur nokkru sinni látið hylla
sig á Grænlandi. Hyllingin á ís-
landi hefir þannig verið nægi-
leg.
Mér virðist,að ekki ætti leng-
ur að leika nokkur vafi á réttar-
stöðu Grænlands í fornöld. Það
var íslenzk nýlenda, hluti úr hinu
íslenzka réttarsvæði, “várum lög-
um”.
I þeim hluta af réttarstöðu
Grænlands, sem út er komin, er
Jón ekki kominn lengra en til
síðari hluta miðaldanna. Það sem
eg nú skrifa hér á eftir, eru mín-
ar eigin ályktanir í Grænlands-
málinu.
Eftir minni skoðun, sem eg
HOW YOU WILL
BENEFIT BY READING
the world's doily ncwspoper—
THE CHRISTIAN SCIENCE MONITOR.
You will find yourself one of
the best-informed persons in your community on world offoirs when
you read this world-wide daily newspoper regulorly. You will gain
fresh, new viewpoints, o fuller, richer understonding of todo/s vitol
nows—PLUS help from its exclusive features on homemoking, educo*
tion, business, theoter, music, rodio, sports.
Subscribe now to
this speciol ''get- 1
ocquointcd" offer
—1 month for
The Christian Science Publishing Society PB-5
One, Norwoy Street, Boston 15, Moss., U. S. A.
Enclosed is $1, for which pleose send me The Christion
I Science Monitor for one month.
* •
Nome--™.—————————
Zone—. Stote-
hefi margoft látið í ljósi við hin
ýmislegustu tækifæri, var ísland
samkvæmt Gamla sáttmála, einn-
ig eftir sameininguna við Noreg
og síðar Danmörku de jure full-
valda og þjóðaréttarleg persóna.
Að staða þess, er tímar liðu, varð
í framkvæmd á annan veg, staf-
aði af því, að beitt var ofbeldi.
Ofbeldi getur aldrei skapað var-
anlegan rétt. Island hélt alltaf
fast við hina sjálfstæðu réttar-
stöðu sína. Þar sem Grænland
kom sem íslenzkt land með fs-
landi í sambandið við Noreg og
Danmörku, glataði ísland ekki
sínum áður fengna rétti til Græn-
lands. Það ætti að vera algjörlega
ljóst mál. En enn kom ofbeldið
með í leikinn. í hinum nýja sátt-
mála, sem gerður var 1918 milli
fslands og Danmerkur, var eng-
inn fyrirvari settur um rétt fs-
lands til Grænlands. En að ís-
land hafði þó ekki þar með
gleymt sínum gömlu landsyfir-
ráðum yfir Grænlandi kom í ljós,
er harðna tók í Grænlandsmál-
inu fyrir nokkrum árum vegna
þess, að Noregur gerði kröfu til
Austur-Grænlands. Ágreiningn-
um var stefnt fyrir fasta Al-
þjóða-dómstólinn í Haag, sem
með dómi upp kveðnum 1933 ó-
gilti kröfu Noregs. Hann gerði
það enn fremur satt og sannað.
að þau landsyfirráð, sem í forn-
öld voru stofnuð yfir Grænlandi
hefðu aldrei glatazt (bls. 47 —48
í hinni opinberu útgáfu Græn-
landsdómsins, Leyden 1933). Að
vísu leit dómurinn í samræmi við
samhljóða staðhæfingu beggja
málsaðila svo á, að Grænland
hefði verið sjálfstætt lýðveldi,
sem gengið hefði undir Noreg,
en hið sama hlýtur einnig að
gilda viðvíkjandi landsyfirráðum
yfir Grænlandi í eiginleika þess
sem íslenzkrar nýlendu. Hvað
gerði fsland eftir að Grænlands-
málinu hafði verið skotið til
Haags? Ekkert opinbert! En að
Grænlandsmálið var alls ekki
gleymt á fslandi má sjá á því, að
þegar deilan milli Noregs og
Danmerkur var hafin, bar fyr-
verandi forsætisráðherra Jón
Þorláksson fram tillögu til dags-
skrár á Alþingi þess efnis, að
þingið skoraði á landsstjórnina
að gæta hagsmuna fslands í
gangi málsins milli Danmerkur
og Noregs. Hann hélt því fram,
að ísland ætti bæði réttar og
hagsmuna að gæta á Grænlandi.
Eftir meðferð í þinginu var mál-
ið lagt fyrir utanríkismálanefnd.
Síðar samþykkti Alþingi þings-
ályktunartillögu, þar sem skorað
var á landsstjórnina að gæta máls
staðar fslands í Haag. Er ekkert
heyrðist um gang málsins, kom
fram fyrirspurn á Alþingi til
landsstjórnarinnar um, hvað gert
hefði verið í málinu. Þessar fyr-
irspurn var ekki svarað.
Ef íslenzka stjórnin skyldi hér
eftir taka upp samninga við Dan-
mörku um Grænland eða réttar-
stöðu íslendinga þar, er það eftir
minni skoðun nauðsynlegt, aö
ísland standi fast á sínum sögu-
legu landsyfirráðum yfir Græn-
landi. Það er fastur og öruggur
grunnur til framdráttar málstað-
ar íslands. Það er mögulegt, að
við samninga á þeim grundvelli
geti náðst samkomulag til gagns
fyrir bæði ríkin. En án fyrirvara
um sinn sögulega eignarétt til
Grænlands má ísland ekki byrja
neina samninga viðkomandi
Grænlandi, því það mundi vera
hægt að skoða slíkt sem sönnun
fyrir því, að ísland hefði gefið
Grænland upp og viðurkennt
landsyfirráð Danmerkur yfir því.
Hvernig dr. Jón muni hand-
leika Grænlandsmálið í áfram-
haldi bókar sinnar, er mér ó-
kunnugt. Það skyldi þó undra
mig, ef ekki einnig hann drægi
sömu ályktanir og þær, sem eg
hér á undan hefi gert um áfram-
haldandi landsyfirráð yfir Græn-
landi, fslandi til handa. Allt, sem
hann hefir ritað um Grænlands
málið, bendir á það. Með miki1’’
eftirvæntingu bíða menn þess, að
þessu síðasta, umfangsmikla, og
í vísindalegu tilliti, mjög full-
komna verki hans verði loV:*
BRÉF
1110 W. Pender St„
Vancouver, B. C.
Hr. Stefán Einarsson:
Mér þætti vænt um ef þú vildir
vera svo góður að birta fáein orð
frá mér viðvíkjandi íslendinga-
dagshaldi hér x Vancouver.
Eins og mörgum er þegar
kunnugt, höfum við í Vancouver
haldið þenna hátíðisdag með
löndum vorum í Blaine, Belling-
ham og Point Roberts í Banda-
ríkjunum. HefiY það fyrirkomu-
lag haft góðar afleiðingar fram
að þessum tíma. Fólki hefir
fjölgað með ári hverju. Það var
ánægjulegt að líta yfir hópinn í
Friðarboga listigarðinum á landa-
mærum Canada og Bandaríkj-
anna í fyrra sumar. f ár verður
þetta sjöunda íslendingadagshá-
tíð okkar á þeim fagra og indæla
stað, sem laðar íslendinga til sín
á þessum hátíðisdegi sem við
eigum sjálf, og höfum í öll þessi
ár sýnt þá ræktarsemi, hvar sem
við lifum, að koma og heiðra
þann dag með nærveru vorri,
hvar sem hann hefir verið hald-
inn.
Nú til að gera fólki sem lifir í
Vancouver og grendinni þægi-
legra, og jafnvel byrlega að koma
á sinn hátíðis dag, hefir nefndin
í ár ráðið fólksflutningsbíla, sem
leggja af stað frá bílastöð Van-
couver borgar kl. 11.30 að morgni
þess 25. þ. m.
Frekari upplýsingar þessu og
öðru viðkomandi deginum góð-
fúslega veittar með að síma Os-
car Howardson, FR5555, S. Ey-
mundsson, PA3697.
Með kærri þökk og beztu ósk-
um.
Þinn einlægur,
S. Eymundsson
SMÁVEGIS
Málari hafði tekið að sér að
mála íbúð og hóf vinnuna dag
nokkurn kl. 9. Frúin í húsinu tók
eftir því að maðurinn var vel
vaxinn og eftir stutta stund
stakk hún upp á því að hann
“gerði verkfall’ og rabbaði held-
ur svolítið við sig. Málarinn var
fús á það. Þegar hann hafði ver-
ið við vinnu sína stutta stund á
ný kallaði frúin aftur á hann.
Málarinn var enn fús á að slóra.
— Þegar kl. sló tólf tók hann
fram nestisbita sinn, settist nið-
ur, leit með ánægju á mat sinn
og tók til óspilltra málanna að
gæða sér á honum. Þá benti frú-
in honum aftur að koma og
rabba við sig.
— “Ónei, frú mín góð,” sagði
hann ákveðinn í máli, “ekki í
mínum tíma!”
★
Bóndinn fór á markað og tók
með sér ungan son sinn. Dreng-
urinn tók vel eftir öllu og hafði
mikla ánægju af markaðsferð-
inni. Að lokum snéri hann sér að
föður sínum og sagði:
Hversvegna er þessi maður að
strjúka kýrnar og þukla á þeim?
— Það gerir hann af því hann
er að hugsa um að kaupa ein-
hverja kúna. Hann vill ekki
kaupa skepnuna nema hún sé í
góðum holdum.
Nokkrum dögum síðar, er þeir
voru staddir heima á býli sínu,
hrópaði drengurinn á pabba sínn
í æsingi:
— Flýttu þér, pabbi, flýttu þér.
Bréfberinn ætlar að kaupa vinnu
konuna okkar!
★
Stórkaupm. hafði þann sið að
tala upp úr svefninum. Eina nótt
heyrði konan hans hann segja:
— Ó. Lísa.
Um morguninn, þegar þau sátu
til borðs spurði hún:
— Hvaða Lísu varstu að tala
um í nótt?
Icelandic Canadian Club
We have room in our Winter
issue of The Icelandic Canadian
Magazine for a number of photo-
graphs for Our War Effort Dept.
We are anxious to have a com-
plete record of those, of Iceland-
ic descent, ^jvho ^erved in the
armed fdrces pí (Anada fflhd the
United States. itindly send
photographs if at all possible as
snapshots do not make a clear
newspaper cut.
Information required: Full
name and rank, full names of
parents or guardians, date and
place of birth, date of enlistment
and discharge, place or places of
service, medals and citations.
There is no charge.
Kindly send the photographs
and information to:
Miss Mattie Halldorson
213 Ruby St. Winnipeg, Man.
Winnipeg, Man.
— Lísu? — Jú — jú — það er
veðhlaupahross, sem eg tapaði
svolítilli upphæð á við veðreið-
arnar í gær.
Síðar um daginn, þegar hann
kom heim til að borða miðdegis-
verð, mælti kona hans:
— Það er líka satt, Adolf, veð-
hlaupahrossið Lísa hringdi upp
í dag og vildi tala við þig í síma!
Fyrsta kona við Suðurskautið
Fyrsta konan, sem nokkuru
sinni hefir stigið fæti á Suður-
heimsskautslandið, er nýkomin
aftur til Bandaríkjanna.
Kona þessi heitir frú Edith
Ronne, og er eiginkona Finns
Ronne, er stjórnaði leiðangri þar
syðra fyrir Bandaríkin á þessu
og síðasta ári. Kona hans var ár
þar syðra, þar sem hún aðstoðaði
mann sinn við vísindastörf.
Kaupið Heimskringlu
Lesið Heimskringlu
Borgið Heimskringlu
SUMAR
•
Nú er tíminn til þess að gera ráðstafanir viðvíkjandi vinnu-
krafti til uppskeru og þreskingar . . . og um peninga til að
borga með nauðsynlegan kostnað þar til afurðirnar eru
seldar. Peninga til þvílíkra þarfa má altaf fá hjá Royal Bank.
%
Talið við forstjóra útibús vors í yðar nágrenni viðvíkjandi
þörfum yðar. Spyrjið hann einnig um lán til jarðabóta, og
hvernig þeir peningar geti best verið notaðir til hagsmuna
húsum og landi, yður sjálfum og fjölskyldu yðar.
THE ROYAL BANK OF CANADA