Heimskringla - 14.07.1948, Blaðsíða 6

6. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 14. JÚLÍ 1948
G. E. EYFORD:
Æfintýri Sigrúnar
frá Hóli
Að jarðarförinni lokinni, gekk presturinn
til Rúnu litlu, sem var hnýpin og harmilostin,
strauk hendinni góðlátlega um ljósgula
hárið hennar og sagði: “Nú líður henni mömmu
þinni vel, og hún hugsar um litlu góðu og fallegu
stúlkuna sína.”
Á leiðinni heim frá kirkjunni, var Rúna að
hugsa um hversu ólíkur séra Sigurður væri
gamla séra Þorgrími á Staðnum, sem var prestur
þeirra áður en þær fóru að Felli. Hann talaði
aldrei við börn né unglinga, og ekki nema það
allra minsta sem hægt var við smærri bændur o?
vinnufólk, og þá vanalega í höstum og bjóðan^'
róm.
Framkoma séra Sigurðar og hluttekning í
sorg Rúnu litlu, tendraði bæði aðdáunar og vel-
vildarkend í hinni viðkvæmu barnssál. F
vissi að næsta vetur átti hún að að fara að ganga
til hans, til spurninganna, og í staðinn fyrir að
kvíða fyrir því hlakkaði hún nú til þess í huga
sínum. Þetta, og mörg önnur velvildar hót er
henni voru sýnd, sefaði harm hennar og sætti
hana við kjör sín og móðurmissirinn.
Þóra gamla, sem aldrei hafði þekt neitt ann-
að um sína daga en vinna baki brotnu frá morgr.i
til kvölds fyrir sama sem engu kaupi, hún hafði
aldrei látið sér til hugar koma að takmark lífsins
gæti verið nokkuð annað en að þræla eins og
vinnudýr meðan kraftar entust. Hún haf1
aldrei, svo neinn vissi, unnað einni manneskju
fremur annari, og átti engar minningar um ást og
unað, sorg né söknuð. Hún var alin upp á sveit
við vosbúð og hörku, kulda og klæðleysi, —
svo allar hennar mildari tilfinningar höfðu froc-
ið úr vitund hennar, en nú var eins og þessi, sem
virtist frosinn eiginleiki manneðlisins þiðnaði
upp í vitund hennar, er hún fór að hugsa r -
Rúnu litlu, og móðurmissirinn hennar, svo hún
tók hana að sér og annaðist hana, sem væri hún
hennar eigið barn. Hún talaði ávalt til Rúnu í
móðurlega blíðum róm, sem ekki var vani henn-
ar, er hún talaði við aðra.
Engin vissi um faðerni hennar, en hún var köll-
uð Hansdóttir, en sá orðrómur hafði gengið í
sveitinni, að hún væri dóttir sýslumanns, er þar
var fyrir löngu, og hafði svarið fyrir hana. Hún
virtist hafa hið mesta indi af, að gera allt sem
þægilegast fyrir Rúnu litlu, passa sem best föt
hennar, skó og sokka, svo hún liti altaf sem best
út. Á kvöldin kendi hún Rúnu fjöldan allan af
þulum, vísum og sálmum, ásamt sögum, sem eng-
in vissi til að hún kynni. Þetta virtist yngja hana
upp og gera hana ljúfari í umgengni á heimilinu
en hún hafði áður verið.
Næstu árin liðu svo lítið bar til tíðinda á
Felli. Rúna þroskaðist til sálar og líkama, svo
er hún var 14 ára var hún nær fullvaxin. Hún
naut hins bezta uppeldis hjá þessum góðu hjón-
um á Felli. Frúin lagði hina mestu rækt við að
kenna henni bóklegan lærdóm ásamt kvennleg-
um hannyrðum, enda bar Rúna af öllum jafn-
öldrum sínum þar í sveitinni að kunnáttu.
Auk hins vanalega kristindóms lærdóms,
hafði hún lært flest það er þá var kent í gagn-
fræðaskólum landsins. Þegar hún var MVÍjárs,
var hún fermd, ásamt sex öðrum börnum.
Fermingar dagurinn rann upp bjartur og
sólfagur, og fólkið á Felli var í óða önn að búa
sig til kirkjunnar. Jón Tómasson var að koma
heim með reið hestana; hann var tveim árum
eldri en Sigrún, og hafði alist upp á Felli. Þegar
hann var búin að leggja á reiðhesta læknishjón-
anna, tók hann bleikan fola, sem var ekki nema
hálf tamin, og lagði söðulin sem læknishjónin
höfðu gefið Rúnu þá í vikunni í fermingar gjöf,
á hann. Þegar allir voru tilbúnir og komnir út
sagði læknirinn, að það væri ekkert vit í því að
láta Rúnu ríða honum bleik, svo að segja ótömd-
um, og sagði Jóni að leggja söðulin á hann Brún,
hann væri þægur og fótviss; en Rúna vildi endi-
lega ríða Bleik, kvaðst vera svo vön hestum, að
hún gæti stjórnað honum. Læknirinn lét þá svo
vera, en bað hana að fara gætilega, og Jóni sagði
hann að gyrða vel söðulgjarðirnar.
Að svo búnu reið fólkið á stað. Skömmu eft-
ir að komið var út úr túninu, varð Bleikur óvið-
ráðanlegur, svo Rúna réði ekki við hann, og
hljóp hann út í fen og stóð þar fastur. Jón, sem
sá hvað gerðist hljóp af baki og út í fenið, tók
Rúnu í fang sér og óð til lands með hana. Svo
náði hann Bleik úr feninu og skifti um hest við
hana, eftir það riðu þau hindrunarlaust til kirkj-
unnar. Þetta skeði með svo skjótri svipan, að
læknishjónin, sem voru dálítið á undan, urðu
þess ekki vör.
Fermingardagurinn var Rúnu stöðugt í
minni, sem hinn mesti merkisdagur á æfi henn-
ar. Auk söðulsins sem læknishjónin gáfu henni,
gáfu þau henni á fermingardaginn nett kvennúr
og gilta festi. Þóra gamla gaf henni tvær uppá-
halds ljóðabækur í gyltu bandi; séra Sigurður
gaf henni sálmabók í gyltu bandi. Jón gaf henni
veturgamla gimbur, og margir aðrir sýndu
henni sérstaka góðvild og vináttu hót.
Rúna bar brátt af öllum jafnöldrum sínum í
sveitinni, hún var hógvær og yfirlætislaus í
framkomu, hún hafði lært það af læknishjónun-
um á Felli.
Er hún var búin að vera tíu hamingjusöm ár
á Felli, varð skjót.og óvænt breyting á því ham-
ingjusama heimili. Þennan vetur dó læknirinn,
og var hans mjög saknað um allt héraðið og víð-
ar. Vorið eftir brá ekkjan búi og fór til Reykja-
víkur, með Sigrúnu með sér. Þær settust að í
húsi sem hún átti þar. Frú Karen syrgði mann-
inn sinn, hafði aldrei séð glaðan dag síðan hann
dó. Þegar leið að hausti tók hún veiki sem ekki
virtist vera hægt að lækna, og á jóladagsmorgun-
in dó hún. Sigrún tók lát hennar mjög nærri sér,
og fann nú til þess, að hún var nú orðin vinalaus
einstæðingur aftur. Nú byrjaði það fyrir henni
að þurfa að sjá fyrir sér, því hingað til höfðu
fósturforeldrar henar gert að. Það var roskin
prests ekkja í næsta húsi við hús frú Karen, og
hafði hún kynnst Sigrúni um sumarið og þótti
mikið til hennar koma. Þessi ekkja hafði það til
atvinnu að selja skóla piltum fæði. Hún bauð
Sigrúnu vist hjá sér, og ætlaði henni að þjóna að
borðhaldinu. Eins og áður er sagt var Sigrún
glæsileg stúlka og vön prúðri umgengni, svo
ungu mennirnir urðu brátt hugfangnir af henni.
Einn meðal þeirra, prestaskólastúdent, sótti fast
eftir henni, og komst það svo langt að hann hét
henni eigin orði, en hann beiddi hana að halda
því leyndu fyrst um sinn. Þannig leið veturinn
til vors, að þau héldu trúlofun sinni leyndri. Um
vorið útskrifaðist hann frá prestaskólanum, og
fékk skömmu síðar veitingu fyrir prestakalli í
því héraði, er foreldrar hans bjuggu. Þegar hann
fór frá Reykjavík í júlí-mánuði, fullvissaði hann
Sigrúnu um að þau skyldu giftast í október, þá
um haustið. Sigrún bjó sig sem bezt undir gift-
inguna, með aðstoð húsmóðir sinnar, sem þegar
hafði tekið ástfóstri við hana.
Nú var allt til reiðu, brúðar kjöllinn og hvað
annað. í síðasta bréfi hans til hennar, sagðist
hann senda henni hringinn með næstu póstferð,
svo hún lifði nú í draumsælli tilhlökkun.
Svo liðu tveir mánuðir að hún fekk ekkert
bréf frá honum, en að síðustu fékk hún bréf, þar
sem hann tjáði henni með mörgúm afsökunum,
“að þau gætu ekki orðið hjón, því foreldrar sínir
aftóku það með öllu, að hann giftist eignalausri
og umkomulausri stúlku. Auk þess hefðu þau
verið búin að velja sér konuefni, sem þau álitu
að væri sér við hæfi, og sem hann ætlaði að gift-
ast í desember næst komandi”.
Þetta var rot-högg á Sigrúnu. Henni hafði
ekki getað til hugar komið, að til væri slík ó-
tryggð og lítilmennska. Hún elskaði hann af
insta grunni hjarta síns og gat ekki ætlað hon-
um slíka varmensku. Henni leið afar illa, svo
húsmóðir hennar spurði hana um hvað skeð hafði
Hún asgði henni eins og var, og að hún treysti
sér ekki til að vera lengur í Reykjavík, því þetta
yrði strax á allra vitorði.
Húsmóðir hennar vissi að Jón, sem hafði
alist upp með henni á Felli, kom stöku sinnum í
húsið til að finna Sigrúnu, fyrst eftir að hún kom
þangað, og hélt að hann hefði augastað á henni,
eins og líka var, en svo hætti hann alveg að koma.
Hún spurði Sigrúnu að því hvort það hefði ekki
verið neinn samdráttur á milli þeirra er þau voru
á Felli. Sigrún sagði henni að svo hefði verið
en er hún kom til Reykjavíkur hefði það dáið út.
— Húsmóðir hennar hvatti hana til að
endurvekja kunningskap sinn við Jón, og taka
honum, hann væri efnilegur maður og mundi
geta látið henni líða vel, en Sigrún vildi ekki
heyra það, en kvaðst vilja komast sem fyrst
burt úr Reykjavík þangað sem engin þekti sig.
Hún sagðist helst vilja fara vestur á fsafjörð.
Húsmóðir hennar sagðist eiga þar gamla
vinkonu, og sagðist skyldi skrifa henni og biðja
hana að útvega henni vist hjá góðu fólki.
Eftir þrjár vikur fór Sigrún með strand-
ferðaskipi vestur á fsaf jörð. Er hún kom þangað
fór hún á fund þessarar vinkonu húsmóður sinn-
ar sem var, og mætti þar hinum beztu móttök-
um. Konan sagðist þegar hafa útvegað henni
góða vist í húsi hjá dönskum kaupmanni, sem
var ekkjumaður og nokkuð við aldur. Sigrún
gladdist við að heyra þessi tíðindi, og fór þegar
næsta dag í vistina. Hún var vel að sér í hús-
stjórn og húsverkum. Þessi kaupmaður var hátt
á sjötugs aldri, reglumaður mikill og nokkuð
siðavandur. Hann átti einn son, sem var giftur
og aðstoðaði föður sinn við verzlunina. Sigrúnu
fórust störf sín vel úr hendi, svo húsbóndi
hennar var hinn ánægðasti með hana.
Þannig liðu þrjú ár og leið Sigrúnu mjög
vel í þessari vist.
í kaupstaðnum var ungur barnaskóla kenn-
ari, sem hét Páll. Hann var hinn glæsilegasti mað
ur og mjög vel látinn . Hann kyntist Sigrúnu,
og féllu hugir þeirra mjög saman, og myndaðist
brátt vinátta milli þeirra, sem dróg til þess að
þau trúlofuðust.
Þegar kaupmaðurinn, húsóndi Sigrúnar,
heyrði um það, þótti honum stórlega miður.
Hann hafði ætlað sér að taka Sigrúnu með sér,
þá um haustið, til Kaupmannahafnar í von um,
að hún vildi giftast sér þar. Hann var búinn
áður að láta hana skilja á sér hvað hann hefði í
hyggju, en hún gaf sig ekki að því, þótti hann
of gamall, og sérvitur og siðavandur. Hann
hafði verið henni sem góður faðir, og gefið henni
marga dýrindis muni. Þegar sá kvittur barst út
um kaupstaðinn, að kaupmaðurinn hefði ætlað að
fara með Sigrúnu með sér til Hafnar, og giftast
henni þar, var búinn til úr því slúðursaga þess
efnis, að Sigrún væri þunguð af hans vþldum,
og að hann ætlaði að koma henni burtu svo sem
minst bæri á.
Þessi saga barst til eyrna kærastans hennar,
sem eins og svo margir aðrir í kaupstaðnum
trúði því. Honum gramdist þetta mjög og fór
til hennar og krafðist aö fá að vita hvort nokkuð
væri til í því, að kaupmaðurinn hefði boðið
henni að fara til Hafnar með sér, til þess að
giftast henni þar.
Hún sagði honum að þa6 væri satt, en að hún
hefði þverneitað því tilboði. Þá sagði hann henni
frá þeim orðróm sem gengi milli fólks í kaup-
staðnum, að hún væri þunguð af hans völdum.
Hún varð alveg frá sér af harmi og undrun
að heyra slíkt, og sór sig um að slíkt væri með
öllu helber lýgi; en kærastinn hennar var í efa
um, hvort hún væri að segja sér sannleikann í
þessu máli, og sagði henni upp.
Hún tók þetta alt svo nærri sér, að hún
veiktist og lá lengi á sjúkrahúsi, nær dauða en
lífi. Þegar henni fór það mikið að skána, að hún
var orðin ferðafær, afréð hún að fara aftur til
húsmóður sinnar í Reykjavík, sem hún var hjá
áður hún fór til ísafjarðar.
Nú var hún breytt. Andlitið fölt og inn-
fallið, spékopparnir horfnir úr kinnunum en
þjáningar og reynslu svipur kominn í staðinn á
hið fríða andlit hennar, í hinu fagra og þykka
ljósjarpa hári hennar sáust nú mörg ljósgrá hár,
og hin létta og unaðslega glaðværð var nú horfin.
Þegar hún kom til Reykjavíkur tók gamla
húsmóðir hennar opnum örmum á móti henni, en
henni brá mjög að sjá hversu breytt hún var orð-
in. Sigrún sagði henni allt eins og var um veru
sína á ísafirði og hvað hafði komið fyrir sig þar.
“Hvað hyggstu nú að gera, Rúna mín”?
spurði húsmóðir hennar. “Nú er Jón farin til
Ameríku, varð alveg miður sín af sorg og von-
brigðum, þegar þú fórst vestur á fsafjörð, svo
hann sagðist ekki festa yndi framar á Íslandi”.
“Hann hafði undan engu að klaga’,,
sagði Sigrún, “Við vorum aldrei trúlofuð, en eg
vissi að hann elskaði mig.”
“Jæja, Rúna mín, þú verður hérna hjá mér,
það sem eftir er vetrarins, það getur skéð að eitt-
hvað rætist framúr fyrir þér með vorinu.”
Sigrún var nú allt önnur en áður, nú var hún
alvörugefin, hið blíða aðlaðandi bros var nú
horfið af hinu fríða andliti hennar, látbragðið
kaldara og æskufjörið og léttleikinn horfinn úr
öllum hreyfingum hennar; hún var nú fáskiftin
og hélt sig mjög einmanna.
Veturinn leið og það var komið fram í maí
mánuð, þá fékk húsmóðir hennar bréf frá Am-
eríku.
Þessi kona, húsmóðir Sigrúnar, átti bróður í
lítilli borg á Vancouver eyjunni í British Col-
umbia. Hann hafði farið á ungum aldri til Amer-
íku, og var nú orðin aldraöur maður. Hann hafði
gifst vestra, en var nú orðin ekkjumaður. Hann
var hið mesta göfugmenni. Nú er hann var orðin
einn, því börn hans voru gift og farin frá hon-
um, þá kom honum til hugar að fá sér ráðskonu
frá íslandi, því þrátt fyrir hans löngu veru í Am-
eríku var hann ramm íslenzkur í hugsun og hátt-
um, og unni allshugar öllu íslenzku. Bréfið var
frá þessum manni, sem hét Gísli. í bréfinu, biður
hann systur sína að útvega sér ráðskonu, sem sé
vön hreinlæti og góðri umgengni, hann segir og,
“ef að sú kona sem hún geti útvegað sér, kynni
vel við sig vestra og vildi staðnæmast þar, væri
sér í hug að giftast henni, ef henni geðjaðist að
sér, en það væri ekkert skilyrði viðvíkjandi
henni.” Ólöf, svo hét húsmóðir Sigrúnar, sá
þarna tilvalið tækifæri fyrir Sigrúnu, að kom-
ast burt frá öllum þessum vonbrigðum og
gleyma hörmum sínum, svo hún færði þetta í tal
við Sigrúnu, og hvatti hana að fara til bróður
síns, sem væri hin besti maður og sæmilega vel
efnaður.
Sigrún tók þessu fálega í fyrstu, en fyrir
fortölur maddömu Ólöfar lét hún tilleiðast. Hún
fann og skildi að hún varð að fara eitthvað þang-
að sem enginn þekti hana, því nú var búið að
bera slúðursögurnar um hana frá ísafirði til
Reykjavíkur, og auka þær og margfalda í með-
ferðinni, svo hún sá að hún átti þar enga upp-
reisnar von framar.
Maddama Ólöf skrifaði föður sínum með
næstu póstskipsferð og sagði honum að hún væri
búin að útvega honum góða og myndarlega
stúlku fyrir ráðskonu, og sagðist hiklaust þora
að mæla með henni.
f júlí-mánaðar lok, kom bréf frá Gísla. Hann
þakkar systir sinni kærlega fyrir að hafa útveg-
að sér stúlkuna. Hann sendi og peninga fyrir
fargjaldið vestur, og þar að auki talsverða pen-
inga, sem hann sagðist ætla að hún brúkaði sér
til útbúnaðar.
Sigrún bjó sig nú sem best til ferðarinnar,
með aðstoð maddömu Ólöfar, og þann 10. ágúst
lagði hún á stað til Canada með póstskipinu sem
fór til Englands, og þaðan með línuskipi til
Quebec, svo með kyrrarhafs járnbrautinni yfir
Canada, vestur til borgarinnar á Vancouver-
eyjunni í British Columbia, og kom þangað þann
15 september. Gísli var komin til Vancouver til
1 að taka á móti henni og fara með hana heim til
sín til borgarinnar í Vancouver-eyjunni.
Sigrún varð fyrir dálitlum vonbrigðum er
hún sá Gísla. Hann var maður nær sjötugur að
aldri, með mikið og hæruskotið skegg, andlitið
var góðmannlegt og hafði einhvern tíma verið
tilkomu mikið og frítt, en hann bar þess vott,
að hann, eins og flestir hinna innfluttu útlend-
inga, hefði orðið ýmislegt að þola um æfina.
Hann leit út eins og aldraðir sveitabændur á ís-
landi. Vera Sigrúnar í Reykjavík og ísafirði, og
umgengni við það sem kallað er, “heldra fólk”,
hafði eins og óafvitandi skapað nýtt met í huga
hennar á mönnum, eftir búningi þeirra og snyrti-
brag. Henni fannst Gísli ekki vera neitt glæsi-
menni, og geðjaðist því ekki sem best að hon-
um við fyrstu sýn, en hann var hinn prúðasti
í hugsun og tali. Þetta sama kvöld fóru þau með
gufubátnum frá Vancouver til borgarinnar í eyj-
unni, sem er 80 enskar mílur frá Vancouver.
Heimili Gísla var laglegt tveggja hæða hús,
með sjö herbergjum, hreinlega umgengið og vcl
málað. í kringum húsið var býsna stór vel hirtur
grasflötur, og baka til við hann gnæfðu tvö afar
stór perutré. Morgunin eftir, sýndi Gísli henni
húsið og umhverfið, og sagði henni að hann
fengi henni nú í hendur öll ráð og umsjá innan
i hús, því hann væri alla daga í burtu við vinnu
sína. í húsinu voru auk þeira, 4 menn, sem leigðu
þar herbergi og voru þar í fæði. Hann sagði
henni hvaða kaupmenn hann skifti við, og þyrfti
hún ekki annað en biðja hann að senda heim það
sem hana vanhagaði um. “Kaupmaðurinn er ís-
lenzkur, og þú getur talað okkar kæra íslenzka
mál við hann.”
Sigrún tók nú við hússtjórninni og fórst
það prýðilega vel. Öllum mönnunum í húsinu
geðjaðist hið besta að henni, svo hún varð þar,
eins og hún hafði áður verið, hvers manns hug-
ljúfi. Gísli var hinn ánægðasti með hana og vildi
allt fyrir hana gera. Hann gaf henni peninga,
auk kaupsins hennar, til að kaupa sér fallega
búninga, því honum var það metnaðarmál að hún
liti sem best út og bæri af öðrum stúlkum að
búnaði eins og hún bar af öðrum stúlkum að
fríðleik og prúðmensku.
Hún fann brátt að Gísli var hið mesta göfug-
menni og virti hann sem slíkan; en er Gísli fór
þess á leit við han^, er hún hafði verið þar eitt ár,
hvort hún vildi giftast sér, fanst henni sér vera
það ómögulegt. Hann var of gamall, og ekki eins
ásjálegur eins og hún hafði hugsað sér, að sá
maður ætti að vera sem hún giftist, en hún bar
hina dýpstu virðingu fyrir honum, og var honum
innilega þakklát fyrir þá umhyggju og góðvild,
sem hann sýndi henni hvervetna.
Hann lét hana enkis gjalda þess, þó hún
vildi ekki giftast honum.
Þannig liðu fjögur friðsöm og ánægjuleg ár,
að ekkert sérstakt bar til tíðinda. Þar til einn
dag að Gísli var fluttur frá vinnu sinni fár veik-
ur. Hann hafði fengið taugaveiki. Hann lá lengi
þungt haldin, en með vorinu fór honum að batna,
svo hann gat verið á fötum, en var lengi mjög
máttfarin. Allan þennan tíma stundaði Sigrún
hann af hinni mestu alúð og umönnun.
Á þessum f jórum árum hafði Sigrún lært tals-
vert í ensku. Gísli hafði útvegað henni góða
kennslukonu og borgaði fyrir kennsluna. Það
var í ágúst mánuði; er hún hafði verið þar f jögur
ár, að henni barst í hendur dagblað frá einni
borginni í norður hluta Alberta-fylkisins. f
þessu blaði var getið um einsetu bónda nokkurn,
sem hafði numið land þar norðurfrá fyrir nokkr-
um árum, að hann hefði slasast hættulega, er
hann varð fyrir kornskurðavél, og hefði verið
fluttur á sjúkrahús í næstu borg. Blaðið gat þess
að hann væri íslendingur, og ætti hér engin
skyldmenni né vini, sem hann gæti snúið sér tih
hann hét Jón Tómasson, og hefði búið einsetu
búi í sjö ár á heimilisréttar landi sínu, sjötíu míl-
ur fyrir norðan borgina; það voru og tilmæli
blaðsins, að ef einhverjir samlandar hans væru
þar í borginni vitjuðu hans, því hann gæti sama
sem ekkert bjargað sér í ensku máli. Er Sigrún
hafði lesið þetta, var eins og opnaðist nýr heimur
fyrir henni. Já, það voru 8 ár síðan Jón Tómas-
son á Felli, uppeldis bróðir hennar og æsku
vinur hafði farið til Ameríku, og síðan hafði
engin ffétt neitt af honum.
Hún var nú að hugsa um, hvort það gæti nú
ekki verið Jón Tómasson sem ólst upp með
henni á Felli, og það var eins og einhver innri
rödd segði henni, að þetta hlyti að vera sami
maðurinn, og þessi hugsun varð svo sterk í hugn
hennar, að hún varð að vissu, svo hún efaðist
ekki lengur um það. Hún afréði því strax að
fara undireins austur yfir fjöll til borgarinnar i
Alberta, sem blaðið nefndi. Henni fanst eins og
hún væri kölluð.
/