Heimskringla - 21.07.1948, Síða 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 21. JÚLÍ 1948
Frá utanför Ólafs Thors
Bundinn er endi á bresk-íslenzku viðskiptasamninganna
Við tölum um það hér heima,
að ísland sé komið í þjóðbraut,
sagði Ólafur Thors, er ritstjóri
blaðsins hitti hann að máli í gær
En þó taki ekki nema nokkrar
klukkustundir nú orðið að fara
á milli íslands og Parísar, þá
kemur maður óneitanlega æði
mikið nær því, sem er að gerast
í heiminum og máli skiftir, með
því að fara héðan og þangað.
Ólafur Thors kom heim í fyrra-
dag m$ð flugvél, ásamt frú sinni.
Hafa þau verið erlendis síðan 4.
maí eins og fyr hefir verið minst
á hér í blaðinu. Fór hann fyrst
og fremst til London fyrir ríkis-
stjórnina ,til þess að fá lokið við
nokkur meginatriði í viðskifta-
samningnum við Breta, er voru
óafgerð, þegar hinir bresku samn-
ingamenn fóru héðan í febrúar
s. 1.
Áður en þeir samningar voru
teknir upp að nýju í London,
skrapp Ólafur, eins og fyr hefir
verið minst á, til Haag, á undir-
búningsfundinn, er haldinn var
þar, undir stofnun Bandaríkja
Evrópu. Lauk síðan við samninga
í London. En brá sér til Parísar,
að þeim loknum. — Þar var hann
einn dag á fundi þeim, sem full-
trúar Marshallríkjanna sitja, en
fulltrúi íslands á þeim fundi er
Pétur Benediktsson sendiherra.
— Hvernig voru undirteknir
heimsblaðanna undir Haag-fund
inn að honum loknum?
— Um öll lönd Vestur-Evrópu
hefir verið mikið rætt og ritað
um ráðstefnuna í Haag, eftir að
henni lauk. Verður ekki betur
séð, en hvarvetna sé hinn mesti
áhugi fyrir því, að baráttunni
verði haldið áfram, fyrir stofn-
un Bandaríkja Evrópu. Næsta
merkilega sporið verður að
kveðja saman þing, sem á að
semja frumvarp að stjórnarskrá
fyrir hin væntanlegu bandaríki,
segir Thors.
Annars er þetta mál frekar efni
í bók en blaðagrein. Fer eg ekki
út í þá sálma að þessu sinni, enda
hefi eg heyrt, að Finnur Jónsson
alþm., sem var fulltrúi Islands á
Haagfundinum, ásamt mér, hafi
haldið tvö útvarpserindi um mál-
efni þessa fundar.
Eg tel mjög nauðsynlegt fyrir
okkur íslendinga, að fá sem
fylsta og nákvæmasta vitneskju
um það, sem er að gerast í þessu
sameiginlega velferðarmáli V.-
Evrópu þjóðanna.
Að sönnu má segja, að vegna
legu landsins, hafi íslendingar
nokkra sérstöðu í þessu efni.
Hinsvegar er ákaflega skiljan-
legt, að V.-Evrópuþjóðir, er
gengið hafa í gegnum hörmungar
og mannraunir tveggja styrjalda
geri nú allt sem í þeirra valdi
stendur til þess að forðast það,
a& sama bölið endurtaki sig,
einu sinni enn eða eitthvað enn-
þá verra.
En um það voru allir sammála.
seifi á Haagfundinn komu að lík-
legasta leiðin til að komist verði
hjá styrjöld, sé sú að V.-Evrópu-
þjóðir geri með sér bandalag.
Kjörorð ráðstefnunnar í Haag
var þetta: Við verðum að fórna
nokkru af hinnu formlega full-
veldi, til þess að öðlast og varð-
veita það raunverulega.
Hinn ókrýndi konungur ráö-
stefnunnar var Winston Church-
ill. Hann flutti þar þrjár ræður,
er voru hver annari snildarlegri.
En margir mintust á hann í ræð-
'um sínum, sem mannsins er
bjargað hefði Evrópu, í síðustu
styrjöld, úr klóm einræðisins.
Síðan vékum við talinu að
samningagerðinni í London, og
komst Ólafur að orði á þessa
leið:
Þegar eg fór að heiman, stóðu
málin þannig:
í febrúarmánuði s. 1. höfðu ver-
ið gerðir viðtækir samningar
milli íslendinga og Breta um
verzlunarviðsifti.
Eitt af veigamestu atriðum
þessa samnings var a€ fslending-
ar seldu Bretum allt að 8000 smá-
lestum af hraðfrystum fiski. —
Féllust Bretar á að kaupa fiskinn
sama verði og þeir greiddu fs-
lendingum í fyrra fyrir sams-
konar fisk, enda þótt það verð
væri um 34 sterlingspundum
hærra á tonn en frjálst markaðs
verð á hraðfrystum fiski í Eng-
landi.
Jafnframt hétu íslendingar að
selja Bretum allt að 13 þús tonn
af síldarlýsi. Verðlag á lýsinu
var ákveðið samkvæmt venju
undanfarinna ára, þ. e. a. s. 5
stpd. lægra á tonn en Bretar
myndu greiða Norðmönnum fyr
ir hvalolíu þá, er þeir hugðust
Manitoba Birds
COWBIRD—Molothrus Ater
Distinctmn. A small Blackbird, with short, sparrow-like
bill. Male is jet black with metallic reflections and a
seaLbrown head. Female is uniform ashy-brown, lighter
on throat. Western females show a faint striping below
that is less apparent in eastern specimens. Juveniles are
similar to females, but more light-buffy with many soft,
broken, dark stripes below, and all feathers edged with
buffy ochre.
Field Marks. A small Blackbird, with dark eyes and
short bill; no decided markings anywhere. Notes: a harsh
rattle and a grating squeak.
Nesting. Eggs laid in nests of other, usually smaller
birds. Entirely parasitic. Once the foster-parents accept
the intruding egg they do not make any difference
between it and their own. It hatches a few hours earlier
than other eggs and consequently is stronger and is able
to monopolize the food from, and finally hoist the rightful
occupants from the nest.
Economic Status. From a study of their food, Cowbirds
would seem to be purely useful birds. They consume large
amounts of weed seeds and harmful insects and only
small quantities of waste grain and wild fruit. However,
as practically every Cowbird raised to the fledgling stage
means the elimination of a nestful of other species, puts
a different value on their activities.
This space contributed by
Shea's Winnipeg Brewery Lfd.
MD 212
kaupa of norskum hvalaleiðangr-
um í maí-mánuði. Stafar verð-
munurinn nú sem fyrr bæði af1
því að hvalolían er lítið eitt verð-
mætari en síldarlýsið. En auk
þess skila Norðmenn olíunni til
Bretlands, en Bretar sækja lýs-
ið til íslands. Verðlag þetta gilti
og fyrir þau 5000 tonn af síldar-
lýéi er íslendingar seldu Bret-
um í sambandi við ísfisksöluna
til Þýzkalands.
Var nú ætlað, að tryggilega
væri frá málum gengið á báða
bóga. En þetta fór öðruvísi en
ætlað var því að þegar til kom
tókst Bretum og Norðmönnum
ekki að ná samkomulagi um verð-
ið á hvalolíunni. Heimtuðu
Norðmenn 110 stpd fyrir tonnið,
en Bretar buðu 90. Vildi hvor-
ugur slaka til, og varð því ekkert
úr kaupum.
Með þessu skapaðist nýtt við-
horf, er eigi hafði verið ráð fyrii
gert í samningum íslelndinga og
Breta í febr. Varð því að gera
saminga að nýju um þessi máls-
atriði.
Stefán Þorvarðarson sendihr.,
og eg fórum með þá samninga
af hálfu íslendinga, en fjórir
breskir stjórnarfulltrúar af hálfu
Breta.
í þessum samningaumleitun-
um var því hladið fram af hálfu
okkar íslendinga að enda þótt
Norðmenn hefðu ekki selt Bret-
um hvalolíu þá hefðu þeir þó
selt hana öðrum þjóðum fyrir
110 stpd. tonnið. Af því leiddi,
að íslendingar ættu samnings-
legan rétt á 105 stpd. fyrir síld-
arlýsistonnið.
Bretar bentu hinsvegar á, að í
febrúar samningunum væri skýrt
fram tekið, að miða skyldi við
það verð, sem Bre^ar greiddu
Norðmönnum fyrir hvalolíu. Nú
hefðu Bretar ekki séð sér fært
að greiða Norðmönnum það verð,
er þeir kröfðust. Hins vegar
hefðu Bretar keypt þessa sömu
vöru af ýmsum öðrum og engum
greitt hærra verð en 90 stpd. á
tonn. Hefðu Bretar fyrir það
verð keypt a. m. k. jafn mikið
magn og Norðmenn höfðu selt
fyrir 110 stpd. Bretar hlytu því
að miða við 90 stpd. verðið á
hvalolíunni og ættu því samn-
ingslegan rétt til að fá síldarlýs-
ið fyrir 85 stpd. J^fnframt betnu
Bretar á, að enn væri ekki með
öllu loku fyrir það skotið að
þeir keyptu eitthvað af norsku
hvalolíunni og þá á ekki hærra
verði, en 90 stpd. tonnið. Færi
svo, þá væru ákvæði febrúar-
samningsins alveg ótvíræð, að
þeim bæri að greiða 85 stpd. á
tonn fyrir íslenzka síldarlýsið.
Samningslok urðu þau, að Bret
ar féllust á að hækka sig um 10
stpd. á tonn og greiða 95 stpd.,
eða sama verð og í fyrra fyrir
lýsið frá sumarvertíðinni en
vetrarlýsið skyldi samkvæmt feb-
samningnum greiðast með
tveggja sterlingspunda
verði.
Loks féllust Bretar á, að taka
upp í samninginn nýmæli, sem
vel getur reynst íslendingum til
mjög mikilla hagsbóta. Efnislega
er það þannig:
Eftir að íslendingar hafa af-
hent áðurnefnd 13 þús. tonn af
síldarlýsi er þeim heimilt ef þeir
óska að afhenda Bretum til við-
bótar 12 þús tonn af síldarlýsi,
fyrir 100 stpd. tonnið. Þessu lýsi
fylgir enginn hraðfrystur fiskur.
Þurfa íslendingar ekki að ákveða
hvort þeir óska að selja þetta lýsi
Bretum að einhverju eða öllu
leyti fyrr en í októberlok og eru
með öllu frjálsir að því, að selja
það öðrum, ef þeir óska. Verði
mikil síldveiði eða lækki verð á
síldarlýsi, er hér um mikil fríð-
indi að ræða. Hækki hnisvegar
verðlag á síldarlýsi, er okkur
frjálst að selja hæstbjóðanda
þessi 12 þús. tonn.
Eg held að þessi samningslok
sanni, að Bretar vildu allmikið
til vinna að geðjast fslendingum
eftir að grundvöllur sá, er byggt
var á í febrúar, hafði brostið. Og
allar voru viðræðurnar í þeim
anda, að okkur, sem sömdum fyr-
ir hönd íslendinga, er ljúft og
skylt að votta, að vafasamt er a£
aðrir séu Bretum fremri í því að Frá því var skýrt í síðasta
líta með sanngirni á rétt rök og blaði, hvernig hagað yrði til með
íslendingadagurinn á Gimli 2. ágúst
eðli málsins, hvort sem það gegn-
ir hagsmunum þeirrá sjállfra bet-
ur eða miður.
Höfðuð þið aðra samninga með
höndum í London fyrir ísl. ríkis-
stjórnina?
Já. Við sömdum þar við aðra
fulltrúa frá bresku stjórninni,
en þá, er unnu að aðalviðskifta
samningnum, um ýms atriði við-
víkjandi framkvæmd fisksölunn-
ar til Þýzkalands. En þar koin
hið sama fram, og við aðal samn-
ingana, að bresku samninga
mennirnir voru mjög sanngjarn'
ir í okkar garð. Eg tel mér skylt
að taka það fram, sagði Ólafur
Thors, að eg er mjög þakklátur
fyrir þann anda velvildar og vin-
áttu, sem var mjög áberandi í
okkar gorð, bæði frá hendi þeirra
ráðherra bresku stjórnarinnar
sem eg hitti, og eins frá hendi
þeirra umboðsmanna bresku
stjórnarinnar, sem eg hafði sam
skifti við. Milli mín og Stefáns
Þorvarðarsonar sendiherra ríkti
hið besta samkomulag.
—Hvað gerðist markverðast í
ferð þinni til Parísar?
Skömmu eftir að eg kom þang-
að, var eg sem áheyrandi á full-
trúafundi þeirra þjóða, sem eru
þátttakendur í Marshallaðstoð-
inni. Pétur Benediktsson er full-
trúi íslands á þeim fundi og hef-
ir setið þar frá morgni til kvölds
nú um all langt skeið.
Það vildi svo til, að einmitt
þegar eg var nýkominn til París-
ar, kom Mr. Harrimann, fulltrúi
Bandaríkjastjórnar, sem er
stjórnandi Marshallaðstoðarinn-
ar í Evrópu þangað. Aðalfor-
stjórinn verður Hoffmann, sem
kunngut er. Hann á að hafa að-
setur í Ameriku. Mr. Harrimann
flutti ræðu á fundinum, þar sem
hann m. a. lagði áherzlu á að
verkefni hans væri það og það
eitt, að fást við þau verkefni,
sem Marshallþjóðirnar fælu hon-
um. Frumkvæðið yrði að sjálf-
sögðu hjá þeim.
Það bar svo til, að Mr. Harri-
mann var á fundi þessum einmitt
á þeim degi, er liðið var ár frá
því að Marshall flutti hina frægu
ræðu er hann í fyrsta sinn bar
fram Marshalláætlunina. Fundar-
menn sendu honum sérstakar
þakkir sínar fyrir frumkvæði
hans að hinum veiga mestu við-
reisnartillögum, sem nokkru
sinni hafa verið frambornar.
Að því loknu hófust venjulegar
umræður á fundinum. Fekk eg
þar nokkurn kunnleik á störfum
hans og þótti fróðlegt. Virtist
mér þar gæta nokkurrar tog-
streitu, einkum frá hendi tveggja
þjóða, er eg hirði ekki um að til-
greina hverjar voru.
Allar ræður á fundinum eru
hærra* annað hvort haldnar á ensku eða
frönsku. Eftir að ræðumenn
hafa lokið máli sínu hverju
sinni, eru ræðurnar lesnar upp.j
þýddar, á það málið, sem ræðu '
maður notaði ekki. Þar sem flest-
ir fundarmanna munu skilja bæði
tungumálin, ensku og frönsku.
verða þeir að hlýða á hverja ræðu
tvisvar, og mun mörgum þykja
nóg um.
— Hvernig var hljóðið í blöð-
unum viðvíkjandi því, að framlög
Marshallaðstoðarinnar yrðu
lækkuð, frá því, sem um hefir
verið talað?
— Blöð í Frakklandi og Eng-
landi hafa rætt það mál talsvert
undanfarna daga. Hefir þar kom-
ið fram allmikil gremja út af
þessu. Er það þó almenn skoðun,
að þessi tilraun einangrunar-
sinna vestra, til þess að lækka|
framlögin muni mishepnast. —j
Virðast þeir Marshall og Vand-í
enberg senator og síðar bæði |
Stassen og Dewey vera mjög á-;
kveðnir í andstöðu sinni gegní
þessum tilraunum og berjast þeir j
gegn einangrunarsinnunum af
mestu einbeitni.
milliferðir á hátíðina að Gimli 2.
ágúst næstkomandi.
Hér verður lauslega drepið á
það, sem helst verður til skemt-
unar að deginum. Alt er þó ekki
mögulegt að minnast á, það yrði
of langt mál, enda lang eðlilegast
að fólkið komi og sannfæris*-
sjálft um, að þar verður gaman
að vera.
Fjallkona dagsins, að þessu
sinni, verður ungfrú Matthildur
Halldórsson, (Mattie, eins og
hún er oftast kölluð af vinum
sínum). Hún er glæsileg stúlka
og íslenzk vel, prýðilega að sér
í báðum málunum <jg hefir starf-
að og starfar enn mikið í sam-
bandi við íslenzk mál og félags-
skap, sérstaklega Icelandic Can-
adian Club.
Minni Islands flytur að þessu
snini, séra Valdimar J. Eylands,
sem dvalið hefir árlangt heima á
gamla landinu. Efast eg ekki
um, að margir fagni að heilsa
honum og heyra hann.
Minni Canada flytur Normar
Bergman, sonur lögfræðjngsins
góða, H. A. Bergmans. Norman
er glæsimenn, prýðilega vel
máli farinn og hefir sérstaklega
gott lag á að láta fólki ekki leið-
ast. Hann flytur mál sitt á ensku.
Kvæði verða einnig lesin fyrir
Minni íslands og Minni Canada.
eins og venja er til og sjálfsagt
þykir vera.
Sú nýbreytni verður í þetta
sinn, að fjölmenn og góð hljóm-
sveit spilar á hátíðinni að þessu
sinni. f þessari hljómsveit er
einn fslendingur, sem nýverið er
kominn frá fslandi, Tryggvi
Thorsteinsson, vélsetjari á Lög-
bergi. Hann hefir af greiðasemi
fyrir íslendingadags nefndina,
gengist fyrir því að fá lög frá ís-
landi til þess að spila við þetta
tækifæri, og á fólk hér honum
það að þakka, að því gefst kostur
á að heyra íslenzk þjóðlög radd-
sett fyrir hljómsveit heima á ís-
landi. f hljómsveitinni eru yfir
30 manns, sem allir bera einkenn-
isbúning.
Nefndin hefir einnig verið svo
lánsöm, að geta einnig boðið góð-
an söng á íslendingadaginn, þó
hinn vinsæli Karlakór íslendinga
í Winnipeg verði þar ekki að
þessu sinni. Við höfum fengið
tvo ágæta einsöngvara. Hina
þjóðkunnu og vinsælu söngkonu,
frú Rósu Hermannsson Vernon
og Mr. Elmer Nordal, sem er
ungur og glæsilegur Baritone
söngvari og hefir oft skemt ís-
lendingum vel.
Ýmislegt fleira verður til
skemtunar að deginum. fslenzk-
ar hljómplötur verða spilaðar aá
morgninum og inn á milli ef hlé
verður. Allskonar íþróttir fara
þar fram og mörg og góð verð-
laun gefin, og auk þess verður
kept um bikara íslendingadags-
ins. Ennfremur verður þar sýnd
bogalist.
Með öllu þessu andlega verð-
mæti verða ágætar veitingar til
sölu, sem framreiddar verða í
hinni nýju byggingu við dans-
salinn, svo fólk getur notið þar
hressingar og hvíldar betur en
undanfarið.
Skreyting garðsins verður
einnig á nokkuð annan veg en
áður og mjög smekklega frá öllu
gengið. Hljóðaukar verða þar
góðir og almennur söngur aó
kveldinu, klukkan sex. Dansinn
byrjar klukkan níu og stendur
yfir fram yfir miðnætti. Buses
fyrir alla, sem vilja flytja fólk
fram og til baka frá Winnipeg og
Gimli, svo þeir sem vilja geta
notið skemtunarinnar að kvöld-
inu, því busin bíða eftir þeim til
klukkan tólf á miðnætti ef þeir
hafa farið með þeim til Gimli.
Takið eftir auglýsingu um Buses
í blöðunum. Notið þau. Og f jöl-
mennið á íslendingadaginn 2.
ágúst. Þar verður mjög fjölþætt
skemtun, góð skemtun og vina-
rík. Komið öll, sem getið. Eg
hygg, að enginn muni verða fyrir
vonbirgðum að dvelja að Gimli
annan ágúst, næstkomandi.
D. B.
1
vilt segja mér markvert úr ferð-
inni?
— Af ótalmörgu, sem eg gæti
í frásögu fært, skal eg aðeins
nefna þetta tvent.
Við lestur erlendra blaða verð-
ur manni oft hugsað til þess —
hversu illvíg stjórnmálabaráttan
er á íslandi. Hitt, sem eg vil
minnast á, er það, að nú er eg í
fyrsta skifti kom til Bretlands
eftir að ófriðnum lauk, komst eg
ekki hjá að veita því athygli,
hversu harðri baráttu breska
þjóðin berst um þessar mundir.
Það hlýtur að vekja aðdáun allra,
að þjóðin, sem með eindæma
þrautseigju og þreki sigraðist á
þeim örðugleikum, sem margir
töldu óyfirstíganlega, og því
öllum öðrum fremur hefir frels-
að mannkynið frá kúgun ein-
ræðisins, skuli nú leggja harðara
að sér en nokkur önnur þjóð, til
þess að rífa sig upp úr þeim örð-
ugleikum, sem stríðsfórnirnar
færðu henni að dyrum.
—Mbl. 10. júní
“Eg les hugsanir fólks. Eg get
alveg sagt um, hvað fólk er að
hugsa”.
“Ó, fyrirgefið þér. Eg bið yður
innilega afsökunar”.
&
Innbrotsþjófurinn (heima hjá
sér):
“Það er langtum auðveldara að
opna slöttungs-peningaskápa —
heldur en þessar bölvaðar niður-
suðudósir”.
VERZLUNARSKÓLANÁM
Aldrei hefir verið eins nauðsynlegt og ein-
mitt nú, að hafa verzlunarskóla mentun,
og það fólk sem hennar nýtur hefir venju-
lega forgangsrétt þegar um vel launaðar
stöður er að ræða.
Vér höfum nokkur námsskeið til sölu við
fullkomnustu verzlunarskóla í Winnipeg.
Spyrjist fyrir á skrifstofu vorri þessu
viðvíkjandi, það margborgar sig.
The Viking Press Liniited
Banning og Sargent
WINNIPEG :: MANITOBA
— Er nokkuð fleira, sem þú Jsoooooooooooooocooeeeoooooooooooooooooooooooooooooo^