Heimskringla - 21.07.1948, Qupperneq 7
WINNIPEG, 21. JÚLÍ 1948
HEIMSERINGLA
7. SIÐA
SKÍTUGUR LEIR
Frh. frá 3. bls.
að hafa eitt allra stórvelda á síð-
ustu tímum neytt bolmagns síns
til þess að færa stórkostlega út
landamæri sín á kostnað annara
máttarminni ríkja, og að hafa far-
ið lengst í því allraríkja að þurka
út frelsi einstaklingsins — hið
eina frelsi, sem er nokkurs virði.
Kommúnistar eru sakaðir um
þjónustu fimmtu herdeildar við
erlenda yfirdrottnunarstefnu, og
um dýrkun á stjórnarfari, þar
sem ofbeldi og alger andleg þræl-
kun er meginboðorð — það bjarg
sem skipulag er reist á.
Þessar sakargiftir skulu ekki
ræddar hér — aðeins níinnt á þær
sem staðreynd. Það er engum
vafa undirorpið að kommúnist-
um muni þykja blása þungt og
kalt á móti sér um þessar mundir.
Ýmsir af þeirra frægustu mönn-
um um öll lönd hafa snúist til
fjandsemi við flokkinn á síðari
árum, og hvergi í Vestur-Evrópu
er kunnugt um að fylgi hans auk-
ist .Sumar litlar þjóðir sann-
kallaðar útkjálkaþjóðir, séð frá
Moskvu, eru svo ófyrirleitnar að
gerast með hverjum kosningum
frábitnari kommúnismanum.
Þessar ægilegu sakargiftir, og
þvermóðsku sumra útkjálkaþjóða
verða menn að hafa í huga ef
skilja skal það sálarástand, sem
Atomstöðin er orðin til í.
Það má ef til vill segja, að eins
og allt var í þottinn búið, um
hneigðir skáldsins og pólitískt
mótlæti hans, þá hafi engum
þurft að koma á óvart að hann
valdi sér brígslin frá 1946 að yrk-
isefni. Hitt kemur manni meir á
óvart, hve hin pólitíska ádeila
bókarinnar er ólistræn, hvað hún
er gróf og vitleysisleg — og þess
vegna algerlega máttlaus.
5.
Tvö af fíflum sögunnar eru
látin vera að ferðast norður í
land með tvo kassa, sem eiga að
geyma jarðneskar leifar lista-
skáldsins — en svo kemur upp úr
kafinu að í öðrum þeirra eru
portúgalskar sardínur, en í hin-
um “heldur þurr, gráleitur kalk-
kendur skratti, einna líkastur
gömlum hundaskít”.
Um hvað er öll þessi saga, og
hvaða érindi eiga þessir kassar
inn í hana, ef það er ekki tilætlun
höfundar að gefa í skyn, að það
hafi verið eitthvað af þessu tag’
sem jarðsett var í grafreit Jón-
asar Hallgrímssonar á Þingvöll-
um?
Því er lýst að þegar kistan,
sem geyma átti bein skáldsins,
var borin úr dómkirkjunni í
Reykjavík, þá hafi fólk látið sér
fátt um finnast, ekki fengist til
þess að fylgja. “Var hugsanlegt
að einhver hefði stolist til að
lyfta upp kistulokinu? Og séð
hvað? Portúgalskar sardínur-----
Eða jafnvel sjálfan D. L.”. þ. e
danskan leir, þann sem var eins
og gamall hundaskítur.
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
Reykjavík..
Amaranth, Man._
Árnes, Man..
A ÍSLANDI
-x-Bjöm Guðmundsson, Mávahlíð 37
t CANADA
___________Mrs. Marg. Kjartansson
-Sumarliði J. Kardal, Hnausa, Man.
Árborg, Man.---------------------------G. O. Einarsson
Baldur, Man................................O. Anderson
Belmont, Man...............................G. J. Oleson
Bredenbury, Sask__Halldór B. Johnson, Churchbridge, Sask.
Churchbridge, Sask------------------Halldór B. Johnson
Cypress River, Man.................._._Guðm. Sveinsson
Dafoe, Sask--------------O. O. Magniússon, Wynyard, Sask.
Elfros, Sask—----------------_.„Mrs. J. H. Goodmundson
Eriksdale, Man........................—Ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask___________Rósan. Árnason, Leslie, Saslc.
Flin Flon, Man-----------------------Magnús Magnússon
Foam Lake, Sask._
Rósm. Árnason, Leslie, Sask.
Gimli, Man................................_K. Kjernested
Geysir, Man_____________________________G. B. Jóhannson
Glenboro, Man_______________________________G. J. Oleson
Hayland, Man.........—............—..._.Sig. B. Helgason
Hecla, Man___________________________Jóhann K. Johnson
Hnausa, Man..............................Gestur S. Vídal
Innisfail, Alta________Ófeigur Siigurðsson, Red Deer, Alta.
Kandahar, Sask-----------O. O. Magnússon, Wynyard, Sask.
Keewatin, Ont......................... Bjarni Sveinsson
Langruth, Man____________________________Böðvar Jónsson
Leslie, Sask..........................Th. Guðmundsson
Lundar, Man.................................D. J. Líndal
Markerville, Alta______Ófeigur Sigurðsson, Red Deer, Alta.
Morden, Man__________________________Thorst. J. Gísiason
Mozart, Sask.—.......................... Thor Ásgeirsson
Narrows, Man__________________S. Sigfússon, Oakview, Man.
Oak Point, Man.........................Mrs. L. S. Taylor
Oakúiew, Man_______________________________ S. Sigfússon
Otto, Man_______________________D. J. Líndal, Lundar, Man.
Piney, Man_______________________________ -S. V. Eyford
Red Deer, Alta-----------------------.Ófeigur Sigurðsson
Riverton, Man---------------------------Einar A. Johnson
Reykjavik, Man------------------------ _-Ingim. Ólafsson
Selkirk, Man_________________—--------Mrs. J. E. Erickson
Silver Bay, Man__________—...............Hailur Hallson
Steep Rock, Man________________________-...Fred Snædal
Stony Hill, Man________________D. J. Líndal, Lundar, Man.
Swan River, Man______________________Chris Guðmundsson
Tantallon, Sask____________________________-Árni S. Árnason
Thornhill, Man____________Thorst. J. Gíslason, Morden, Man.
Víðir, Man_____________________Aug. Einarsson, Árborg, Man.
Vancouver, B. C.
Wapah, Man.
Winnipeg
_Mrs. Anna Harvey, 4370 Quebec St.
Ingim. Ólafsson, Reykjavík, Man.
S. S. Anderson, 800 Lipton St. Winnipeg, Man.
Winnipegosis, Man-------------------------S. Oliver
Wynyard, Sask........................O. O. Magnússon
í BANDARIKJUNUM
-Bjöm Stevenson, Akra P.O., N. D.
_E. J. Breiðfjörð, Upham, N. D.
Akra, N. D------
Bantry, N. Dak._
Bellingham, Wash____Mrs. Joflm W. Johnson, 2717 Kulshan St.
Blaine, Wash.........................Magnús Thordarson
Cavalier, N. D___________Bjöm Stevenson, Akra P.O., N. D.
Crystal, N. D.__________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Edinburg, N. D-
Gardar, N. D—
Grafton, N. D—
Hallson, N. D—
Hensel, N. D---
Ivanhoe, Minn-
C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
__C. Indriðason, Mountain P.O.,- N. D.
__C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
____Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
___C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
JMiss C. V. Dalmann, Minneota, Minn.
Milton, N. Dak.............................S. Goodman
Minneota, Minn......................Miss C. V. Dalmann
Mountain, N. D________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
National City, Calif......-John S. Laxdal, 736 E. 24th St.
Point Roberts, Wash.......................Ásta Norman
Seattle, 7 Wash_______J. J. Middal, 6522 Dibble Ave., N.W.
Upham, N. Dak-------------------------__.E. J. Breiðfjörð
The Viking Press Ltd.
Winnipeg, Manitoba
Ber þetta nokkra líkingu af
málfærslu heiðursmanns í því
vafamáli, hvort bein Jónasar(
Hallgrímssonar hafi fundist eða
ekki? Eða kannske einhverjum:
finnist þessi saga fyndin? Eða
jafnvel, þegar á allt er litið ó-
venjulega smekkleg, og gerð af
næmri viðkæmni fyrir minningu
listaskáldsins?
En ef þetta er hvorki fyndiö,
né smekklegt, né drengilegt
sóknarskjal í viðkvæmu máli —
hvað er þá allt beinamáls-kjaft-
æði sögunnar annað en leir — og
hann “einna líkastur gömlum
hundaskít”, ef satt skal segja?
Svo er það forsætisráðherrann
sem vill selja landið, persónu-
gerving landsölumannanna, með
honum er komið að sjálfum
kjarna sögurinar. Hlýtur ekki
skáldið að hafa viljað taka á allri,
sinni list til þess að gera þessa
mannlýsingu sannfærandi og eft-
irminnilega — og bregða þar með
skæru ljósi yfir sálarfræði og
heimspeki landráðamennskunn-
ar? En Laxness nær engum list-
artökum á efni sínu. Það er eins
og hönd hans um pennaskaftið
visni og lamist þegar hann kemur
að landráðamanninum, af því að
hann veit að nú er allt sem hann
skrifar tóm ósannindi — og að
allur þessi reyfari um nætur-
heimsóknir laumulegra amerískra
herforingja, sem eru að kaupa
landið, til stjórnmálamanna, sem
•eru óðir í að selja það fyrir ekki
neitt, er ekki annað en skítugur
leir. Þess vegna kemur ekki eitt
orð, sem hafi merkingu út úr
þessum ráðherra, sem skáldið er
að lýsa, heldur eingöngu hreinn
þvættingur: "Hvað er fsland fyr-
ir íslendinga? Ekkert. Vestrið
eitt skiftir máli fyrir norðrið.
Við lifum fyrir vestrið; við deyj-
um fyrir vestrið; eitt vestur. —
Smáríki — skítur”. Þó þeir flengi
mig opinberlega á Austurvelli
og fleygi mér til andskotans út
úr ríkisstjórninni þá skal eg samt
selja mitt land”. Svona er allt
hans tal, tómt kolsvart brjálræði,
af flötustu tegund. “Eg vil selja
mitt land, orgaði forsætisráð-
herrann; allt fyrir þetta eina.
Þeir mega draga mig á hárinu
um allan bæinn —”. “Eg er for-
sætisráðherrann. Stalin er ekki
eins gáfaður og eg. Dollarinn
skal standa”. O. s. frv.
Mitt í þessu rausi grípur mág-
ur ráðherrans inn í samtalið:
“Vinur, við skulum ekki hugsa
upphátt. Það er fólk á gangi.
Ef við tölum getur misskilist
hvað við hugsum; og jafnvel
skilist, hverju guð forði”. Þetta
er þó ástæðulaus ótti af því sem
riáðherrann segir getur aldrei
skilist hvað hann hugsar. Orð
hans eiga ekkert skylt við hugs-
un.
Hið eina sem getur skilist af
orðum ráðherrans, er alger skort-
ur skáldsins á þeim sannfæring-
arkrafti, sem er hverjum pólitísk-
um níðritara nauðsynlegur, ef á-
rás hans á að verða annað og
meira en máttlaust spark út í
lofitð.
6.
Sumarið 1933 kom ítölsk flug-
heimsókn til Reykjavíkur. Um
hundrað ítalskir flugmenn voru
gestir landsins í eina viku, synir
þeirrar þjóðar, sem frægust er
fyrir kurteisa og ljúfmannlega
framgöngu. Það vildi svo til að
eg átti flestum fremur kost á að
veita þessum mönnum athygli.
Fyrir beiðni ríkisstjórnarinnar
varð eg handgenginn foringja
fararinnar, Balbo ráðherra og var
með honum og mönnum hans ná-
lega frá morgni til kvölds meðan
þeir stóðu við. Balbo var maður
tiginmannlega stiltur, algerlega
blátt áfram í viðmóti, hæverskur
og vingjarnlegur við háan sem
lágan.
En þessir menn voru fulltrúar
fasistastjórnar. Það varð að
segja eitthvað misjafnt um þá.
Og það tók Laxness að sér. —
Hvergi var þess getið í blöðum,
að þeir hefðu komið öðru vísi
en vel fram á íslandi. Þessu var
hægt að ráða bót á í skáldsögu.
Og Laxness settist við og skrif-
aði söguna um “Ósigur ítalska
loftflotans í Reykjavík 1933”
þar sem hann lætur flugmennina,
vera fulla af rembingi og for-
ingja fararinnar hrokagikk og
fífl, sem lendir í handalögmáli
við sendisveininn á Hótel Borg,
sem skellir honum.
Eg hef orðið var við það að
sumum kommúnistum þykir
þetta ágæt fyndni. Hefði það
verið jafnfyndið ef Stalin hefði
komið til Reykjavíkur og íhalds-
rithöfundur logið því upp frá
rótum að hann hefði hagað sér
svo spjátrungslega á Borginni að
sendisveininn hefði lagt hann?
í nóvember var hleypt upp
bæjarstjórnarfundi í Reykjavík,
út af deilum um atvinnuleysis- j
styrki, leikurinn barst út á götu!
og sló í bardaga með bareflum
milli lögreglu og uppþotsmanna.
Það var við þetta tækifæri, sem;
Héðinn Valdimarsson átti að
hafa rétt verkamönnum stólfætur
út um glugga á áfundarsalnum —
frá því segir Laxness í smásögu,
sem hann skrifar um bardagann,
og þar með er sagan ekki lengur
skáldskapur einn, óháður sögu-
legum staðreyndum, heldur verð-
ur höfundur skuldbundinn til
réttrar, sannsögulegrar lýsingar
á ákveðnum atburði. j
Sagan segir frá gömlum verka-
manni, sem fær þungt kylfuhögg.
á höfuðið, er fluttur blóðugur á J
sjúkrahús og bundið um sár hans
en að því búnu fer hann aftur í,
bardagann, með reifað höfuð, og
fær þá enn á ný högg ofan í koll-
inn — því að, segir Laxness, lög-
reglan leitaðist sérstaklega við
að slá menn þar sem sár voru fyr-
ir, sem hafði verið bundið um.
Eg horfði á þennan sorglega
götubardaga, ofan úr gluggum
Alþingis, sá hann hefjast fyrir
utan templarahúsið, þar sem
fundur bæjarstjórnar hafði stað-
ið, og berast út að dómkirkjunni
Og út á Kirkjustræti. Bardaginn
stóð í svo sem fimm mínútur, í
hæzta lagi nokkrum mínútum
lengur. Það var gersamlega ó-
hugsandi, eða með öðrum orðum,
það eru hrein ósannindi, að nokk-
ur maður hafi getað særst þar,
verið fluttur á sjúkrahús, fengið
þar sár sín þvegin og bundið um
þau, en síðan komið aftur í bar-
dagann og þá verið sleginn öðru
sinni af lögreglunni ofan í sár
sín.
Það má vera að þetta þyki til-
valin saga einhversstaðar yzt í
vinstri herbúðum. Væri hún jafn-
góð ef því hefði verið logið á
verkamenn, að þeir hefðu sér
staklega leitast við að berja ofan
í sáraumbúnaðinn á höfðum lög-
reglumannanna.
Eru það góðar bókmenntir,
samræmar íslenzkum siðahug-'
myndum, sem taka að sér að falsa
sögulegar staðreyndir í svívirð-
ingarskyni?
Ef til er á íslandi heilbrigð og
einörð bókmenntaleg gagnrýni,
þá er henni skylt, eftir síðustu
bók Laxness, að taka afstöðu til
eftirfarandi spurningar:
Nú er pólitískur rithöfundur |
óánægður yfir því, að atferli (
andstæðinga hans er ekki eins|
heimskulegt eða hlægilegt eða
glæpsamlegt, og hann hefði
langað til að það væri — skal
honum þá teljast heimilt að bæta
úr því með skáldsögum, þar sem
hann lætur þá fremja þau
heimskupör, þau skammarstrik
og smánarverk, sem þeir ekki
hafa gerst sekir um?
Hverjum getur dulizt hinir ná-
lega ótakmörkuðu möguleikar til
rógs og lyga, ,sem hin pólitíska
lykilsaga hefur fram yfir blaða-
greinar, vegna þess að lykilsag-
an þarf ekki að nefna hinaV>f-
sóttu eða svívirtu með réttu nafni
og getur þó látið skiljast við
hvern er átt?
i Er íslenzkri siðmenningu
gróði að slíkum bókmenntum?
París 17. maí 1948.
—Mbl. 12. júni
Professional and Business Directory
Office Phone Res. Phone 94 762 72 409 Dr. L. A. SIGURDSON 528 MEDICAL ARTS BLDG. Consultations by Appointment DR. A. V. JOHNSON DENTIST • 506 Soraerset Bldg. • Office 97 932 Res. 202 398
Dr. S. J. Jóhannesson STE. 7 VINBORG APTS. 594 Agnes St. Talsími 87 493 Viðtalstími kl. 3—5 e.h. ANDREWS, ANDREWS, THORVALDSON & EGGERTSON Lögfrteðingar Bank of Nova Scotia Bldg. Portage og Garry St. Sími 98 291
J. J. Swanson & Co. Ltd. REALTORS Rental, Insurance and Financial Agents Sími 97 538 308 AVENUE Bldg. — Winnipeg DRS. H. R. and H. W. TWEED Tannlœknar 406 TORONTO GEN. TRUSTS BUILDING Cor. Portage Ave. og Smith St. PHONE 96 952 WINNIPEG
THE WATCH SHOP CARL K. THORLAKSON Diamond and Wedding Rings Agent for Bulova Watches Marriage Licenses Issued 699 SARGENT AVE. H. J. PALMASON & Co. Chartered Accountants • 219 McINTYRE BLOCK _ • TELEPHONE 94 981
WINDATT COAL CO. LIMITED Established 1898 506 PARIS BLDG. Office Phone 97 404 Yard Phone 28 745 Rovatzos Floral Shop 253 Notre Dame Ave. Ph. 27 989 Fresh Cut Flowers Daily. Plants in Season We specialize in Wedding and Concert Boffquets and Funeral Designs Icelandic Spoken
H. HALDORSON BUILDER 23 Music and Arts Studios Broadway and Carlton Phone 93 055 Winnipeg, Canada A. S. BARDAL selur líkkistur og annast um utfarir. Allur útbúnaður sá besti. Ennfremur selur hann allskonar minnisvarða og legsteina 843 SHERBROOKE ST. Phone -27 324 Winnipeg
CANADIAN FISH PRODUCERS Ltd. J. H. Page, Managing Director Wholesale Distributors of Fresh and Frozen Fish 311 CHAMBERS ST. Office Phone 26 328 Res. Phone 73 917 L nion Loan & Investment COMPANY Rental, Insurance and Financial Agents Sími 95 061 510 Toronto General Trusts Bldg.
ÁSGEIRSON’S PAINTS, WALL PAPER AND HARDWARE 698 SARGENT AVENUE Winnipeg, Man. Telephone 34 322 GUNDRY-PYMORE Ltd. British Quality - Fish Netting 60 Victoria St., Winnipeg, Man. Phone 98 211 Manager: T. R. THORVALDfiON Your Patronage Will Be Appreciated
The BUSINESS CLINIC Specialize in aiding the smaller business man to keep adequate records and prepare Income Tax Returns. ANNA LARUSSON 508 Mclntyre Blk. Ph. 97 130 Halldór Sigurðsson Contractor & Builder • 1158 Dorchester Ave. Sími 404 945
O. K. HANSSON Plumbing & Heating CO. LTD. For Your Comfort and Convenience, We can supply an Oil Burner for Your Home Phone 72 051 163 Sherbrook St. FINKLEMAN OPTOMETRISTS and OPTICIANS Kensington Bldg. 275 Portage Ave. Winnipeg PHONE 93 942
Frá vini DR. CHARLES R. OKE TANNLÆKNIR 404 Toronto Gen. Trust Bldg. 283 Portage Ave., Winnipeg * Phone 94 908
PRINCESS MESSENGER SERVICE Við flytjum kistur og töskur, húsgögn úr smærri íbúðum og húsmuni af öllu tæi. 58 ALBERT ST. — WINNIPEG Simi 25 888 C. A. Johnson, Mgr
m Wm DOKSTOREI "Ævj
LESIÐ HEIMSKRINGLU
702 Sargent Ave., Winnipeg, Man.