Heimskringla - 08.09.1948, Side 1

Always ask for the—
HOME-MADE
“POTflTO LOflF
?!
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgí.

Always ask for the
HOME-MADE
“POTflTO LOflF”
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LXII. ÁRGAXGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 8. SEPT. 1948
NÚMER 50.
FRETTAYFIRLIT 0G UMSAGNIR
Eduard Benes látinn
Eduard Benes, fyrverandi for-
seti Tékkóslóvakíu, lézt s. 1.
xöstudag. Með honum er til mold-
ar hniginn heimskunnur maður
og hetja fyrir baráttu sína í frels-
ismálum þjóðar sinnar.
Hann var 64 ára gamall. Hann
var orðinn forseti Tékkóslóvakíu
er Hitler krafðist nokkurs hluta
af ríki hans 1938, til þess, eins og
hann lofaði, að afstýra ófriði. En
slíkur samningur var ekki lengi
haldinp. Og þegar alt lýðríkið
var hremt, myndaði Benes stjórn
í útlegð. Eftir síðasta stríð og
þegar land hans var orðið laust
við Hitler, byrjaði á ný barátta
fyrir Benes við annað einræðis-
vald — kommúnistana í sínu
heimalandi. Snemma á þessu ári
fór heilsa haná versnandi og eftir
átta mánaða stríð við kommún-
ista, gafst hann upp fyrir þeim,
lagði niður völd, en við stjórn
landsips tók núverandi forseti
landsins, Gottwald að nafni, er
að öllu fer eftir boði og banni
Stalins.
Tékkóslóvakíu lýðveldið er
hann hafði með Masaryk barist
heitt fyrir að mynda, sá hann því
hrynja áður en hann dó. En
hann var eigi að síður sannfærð-
ur um, að það ætti eftir að verða
endurreist, þó honum ekki entist
aldur til þess.
Hvað varð Zhdanov
að aldurtila?
Fregnritar brjóta mikið heilan
um það, hvað Andrei Zhdanov, er
dó 31. ágúst í Moskva, hafi orðið
að banameini. Hann var aðeins
52 ára gamall. Læknir sem sá
hann og talaði við hann nokkrum
dögum fyrir lát hans, sá engin
dauðamerki á honum. Spurning
fregnrita er: Varð hann að víkja?
Zhdanov var einn af fremstu
valdamönnum Rússlands. Hann
var talinn líklegastur til að verða
eftirmaður Stalins. Hann ofsótts
Marshall áætlunina og hét að
eyðileggja viðreisnarstarf vest-
lægu þjóðanna í Evrópu. Hann
var helzti maðurinn í fjandskap-
arárásunum á Tito í Júgóslavíu.
Ekkert af þessu bar góðan árang-
ur. Vestlægu þjóðirnar og Tito
hafa ekki látið bugast neitt fyrir
þessu. Rússastjórn varð þess
loks áskynja, að þetta aflaði
henni aðeins ákveðnari óvina út
um heim og í taumana yrði að
taka. Og það sem fregnritar eru
nú sterktrúaðir á, er að það hafi
gert verið með því áð hrinda
Zhdanov fyrir ætternisstapa.
Eldar í Alberta
f einum gasbrunninum í Wild
Leduc í Alberta, kom upp eldur
í gær og stóð bálstólpinn ein 600
fet upp í loftið. Þarna logar nú
nótt og dag og fer ósköpin öll af
olíu forgörðum með því. En að
slökkva er hægra sagt en gert.
Eina vonin um það kvað vera að
reyna að einangra eitthvað af
brunninum og láta hann svo
brenna út.
\
óspekir í Berlín
Borgarstjórnin í Berlín reyndi
s. 1. mánudag, að halda fund, en
það fór svipað og þrisvar áður,
að komúnistar réðust inn í bæjar-
ráðshöllina, ráku bæjarstjórnina
út, lemstruðu nokkra menn og
héldu svo sjálfir fund á eftir. f
bæjarráðshöllinni voru innilok-
aðir um 40 háttsettir menn frá
vestlægu þjóðunum og um 200
Þjóðverjar, er ekki voru kom-
múnistar. Bannaði kommúnista
lögreglan þeim útgöngu. Banda-
rískur blaðamaður og einn mynda
tökumaður, voru illa meiddir af
kommúnistum í sviftingunum í
bæjarráðshöllinni.
/
Bruni í Winnipeg
Eldur kom upp í Arctic Ice
byggingunni á Bell Ave., s. 1.
sunnudag. Breiddist hann út og
alt um kring og náði til C. N. R.
járnbrautarinnar þar nærri og
brendi upp um 400 fet af braut-
inni. Þetta var á aðal brautinni
út úr bænum og voru því farþeg-
ar og póstur á lest C.N.R. félags-
ins fluttir yfir í lest C.P.R. fé-
lagsins. Skaði íshússins er met-
inn um 100 þús. dali og C.N.R.
félagsins fyllilega það. Um upp-
tök eldsins veit enginn og stend-
ur rannsókn yfir um það.
Garson í Ottawa-ráðuneytið
Photo by Kar3h.
Hon. Stuart S. Garson
Það mun mega telja víst, að
S. S. Garson, forsætisráðherra
Manitoba-fylkis, sé ætlað ráðu-
neytisembætti hjá Ottawa-stjórn-
inni.
Blaðið Winnipeg Free Press
flutti fréttina s. 1. laugardag með
mynd af Garson, en kvað fréttina
samt óstaðfesta af King. En blað-
ið mun vita hvað klukkan slær
þar.
Það er enfremur minst á, að
hann muni sækja um kosningu í
Marquette-kjördæmi í Manitoba.
J. A. Glen er þar þingmaður, en
honum kvað ætluð staða í senat-
inu. Hann var fyrrum ráðherra
námu- og fríðinda deildar og er
71 árs að aldri.
Garson mun vera fyrirhugað
dómsmálaráðherra-embættið.
L. B. Pearson, aðstoðarritari í
utanríkismáladeildinni, mun og
ætluð ráðherrastaða. Hann var
einn þeirra er ýmsir bera svo
mikið traust til, að hann var á
landsfundi liberala tilnefndur
flokksforingjaefni í stað Kings;
hann neitaði að vera í vali. Þing-
sæti hans er sagt að verði í East
Algoma, en þingmaður þess kjör-
dæmis er nú Thomas Farquhar;
hann er 73 ára og fær embætti í
senatinu.
King lét eitt sinn borginmann-
lega um að hann ætlaði að gera
endurbætur á senatinu með því að
skipa unga menn þar í embætti.
Hvorugur þessara manna getur
talist unglingur!
Ralph Maybank þingmaður
fyrir Suður-Mið-Winnipeg er og
getið sem væntanlegs senators, en
um það er ekki víst.
Frá Amsterdam
f Amsterdam á Hollandi gerð
ist þau tíðindi s. 1. laugardag, að'
Villelmína drotning lagði niður
völd, en við þeim tók 39 ára dótt
ir hennar Júlíana. Hafði Vil-
helmina ráðið ríki í hálfa öld, en
ákvað sjálf, að leggja þau niðor
og vera kölluð hér eftir prinsessa
í stað drotningar.
Unga drotningin var þakklát,
en hamaði að þjóðin nyti ekki
lengur stjórnvisko móður sinnar.
FJÆR OG NÆR
Gefin saman í hjónaband að
heimili Mrs. Kristján S. Pálsson,
178 Jemima St. Selkirk, þann 4.
sept., Wilfred James Larner,
Winnipeg og Margaret Helen
Pálsson. Brúðguminn er af ensk-
um ættum en brúðurin er dóttir
Kristjáns S. Pálssonar skálds, er
nú er látinn og eftirlifandi ekkju
hans Mrs. Ingibjargar Pálsson.
Við giftinguna aðstoðuðu Mrs.
Pauline I. McKinnon, systir
brúðarinnar, og Mr. Walter Pat-
on. Allstór hópur ættmenna og
vina brúðhjónanna sat rausnar-^
lega veizlu á heimilinu að gift-
ingu afstaðinni.
Ungu hjónin setjast að í Sel-
kirk. Sóknarprestur lúterska
safnaðarins gifti.
Dánin er í Blaine, Wash., hinn
29. ágúst, öldungurinn Jón Jóns-
son frá Hnjúkum í Húnavatns-
sýslu, 88 ára að aldri. Hann flutti
til Canada árið 1888. Bjó í Sel-
kirk í 12 ár. Giftist þar fyrri
konu sinni Ingibjörgu Sigvalds-
dóttir ættaðri úr Húnavatns-
sýslu. Þau eignuðust 3 börn, nú
öll dáin.
Þau fluttu til Blaine, Wash.,
um 1900 og bjuggu þar og í grend
inni þar til Ingibjörg dó, árið
1929. Árið 1930 giftist Jón seinni
konu sinni Elizabetu Árnbjörns-
dóttir ættaðri úr Ranárvallasýslu,
Hún dó 1935. Brá Jón þá búi og
flutti til stjúpdóttur sinnar,
Mrs. Hallson í Blaine, sem ann-
aðist hann til dauðadags.
A. E. K.
» * *
Gjafir til Sumarheimilis ísl.
barna að Hnausa, Man.:
í þakklátri minningu um móð-
ursystir okkar, Albínu Jóelson,
sem lézt 16. ágúst s. 1. að heimili
dóttur sinnar, Kristínar Björn-^
son, Dawson Creek, B. C.
Halldóra Gíslason og Hlað-|
gerður Kristjánsson, $5.00
Með kæru þakklæti,
Margaret Sigurðsson
—535 Maryland St., Wpg.
* * *
Bjarni Sveinsson frá Langruth
Man., var staddur í bænum í gær
A F0RUM HEIM
Elinborg Lárusdóttir
L A N[D NÁMSMENN
Þeir samþyktu’ ei áþján né yfirvöld,
ólögleg kvöð skyldi sjóðina spara.
Þeir ákveðið neituðu’ að greiða sín gjöld,
og gunnreifir kusu þeir heldur að fara.
Ákvörðun þessi til athafna leiddi —
og eyjan í vestrinu lokkaði, seiddi —
það átti’ ekki við á víkingaöld
að velja sér neitt, sem að skerti og eyddi.
Svo fermdu þeir knörrinn og fóru um borð
með fararfgur allan og þá, sem þeir unnu.
En angurblíð saknaðar- ótöluð orð
til ættjarðarinnar á tungunum brunnu.
Kannski var þyngst að kveðja og gleyma
kostum og hlýleika jarðanna heima.
Mundi’ ekki farmanninn feðranna storð
í framtíðinni með söknuði dreyma?
Skipið rann áfram í blásandi byrr
um blávegu hafsins til óþektra stranda.
Nú voru þeir hólpnir og fundu það fyrr,
að ferlsið var alt, er þeir kusu til handa.
Nú skyldi aftur notið og lifað,
með nýrri dáð framhald sögunnar skrifað.
Nú skyldi vægðarlaust vísað á dyr
bví. sem veikti oe fékk beirri ákvörðun bifað.
Kvenrithöfundurinn þjóðkunni,
frú Elinborg Lárusdóttir frá
Reykjavík, sem hér vestra hefir
dvalið mikið úr sumrinu, leggur
af stað heim til ættjarðarinnar
næstkomandi föstudag (10. sep.).
Hún gerir ráð fyrir vikudvöl í
New York til að sjá sig þar betur
um en tími vanst til á leiðinni
vestur. Samferða henni mun ann-
ar góður gestur hér vestra verða,
frú Þórunn Kvaran, sem einnig
er á förum heim.
Frú Elinborg hefir ferðast
nokkuð um íslenzku bygðirnar í
Manitoba og Dakota og er nú
fyrir skömmu komin til Winni-
peg úr ferð vestur að hafi. Hún
hefir flutt hér níu erindi og ekk-
ert ómögulegt um að við þau
bætist enn þó dvölin fari að
styttast. Vestur-íslendingar eru
upp til hópa gestrisnir og hefir
verið borið það af mörgum, og
frú Elinborg ber þeim góða sög-
una i því efni. En sannleikurinn
er einnig sá, að þeir eru mestu
harðstjórar þegar þeir þurfa á
ræðumönnum að halda á skemt-
unum sínum eða hátíðum. Þar
sem um eins kunnan og vinsælan
rithöfund var að ræða og frú
Elinborgu, var í þessu efni sízt
við mikilli hlífð að búas.t Maður
vonar samt að hún hafi haft tíma
og tækifæri til að kynnast hér
dálítið högum og háttum, ekki
sízt íslendinga, sem henni hefir
áreiðanlega leikið mestur hugur
á og að hún fari ríkari í því efni
heim. Fyrirlestrana flutti hún
alla nema einn fyrir félög og
stofnanir, er hún tók ekki eyri
fyrir. Máltækið segir að þess
beri að geta sem gert er og það
er af því, að hér er á þetta minst.
Með erindum sínum sem og
hugljúfri framkomu í allri við-
kynningu, hefir frú Elinborg
með dvöl sinni hér eignast mikil
ítök í hugum Vestur-íslendinga.
Hún átti nú að vísu talsvert af
þessu hér áður fyrir ritstörf sín.
Við höfðum sem aðrir tekið eftir
að því bjó göfugt hugarfar að
baki. En okkur verður það alt
skýrara og kærara eftir að hafa
orðið þess varir eins vel og raun
ber vitni um í fari og viðkynn-
ingu af skáldkonunni. Hún hefir
ekki aðeins frætt okkur og veitt
okkur marga skemtilega stund,
með frásagnarlist sinni í sögum
sínum, heldur jafnframt styrkt
okkur með viðkynningu sinni í
trúnni á sigur hins sanna og
góða.
Við finnum til þess f jöldinn nú
sem oft endranær, að við höfum
ekki getað sýnt henni þær við-
tökur sem við teljum hana eiga
skilið. En fyrir það vitum við,
að gistivinátta hennar hjá frænd-
um sínum bætir úr skák og fögn-
um við því og metum sem vert er.
Góða ferð frú Elinborg og á-
nægjulega heimkomu.
Gifting
Þriðja þ. m. voru gefin saman
í hjónaband í St. Matthews kirkj-
unni hér í borginni, Renee Pearl
Money og Roy Clifford McFar-
lane, (móðir brúðgumans er ís-
lenzk, Ida F. Goodman). Eftir
gifting og gestaboð lögðu ungu
hjónin á stað áleiðis til Minne-
apolis, þar sem þau munu eyða
“hveitibrauðs-dögunum”. Fram-
tíðar heimili þeirra verður hér í
Winnipeg. «
Og fsland heilsar með fönnum skrýdd fjöll
og flúðir og brim við klettóttar strendur.
Svo sigla þeir áfram, unz útsýnin öll
opnar þeim svið fyrir starfsamar hendur.
Blasir við augunum, bjartur og fríður,
blómlegur dalurinn, skjólsæll og víður.
— Þeir gerðu sér bústað við gróinn völl,
þar sem gott var til fanga — og átakið bíður.
Hér var létt yfir huganum, bros lék um brár,
hér beið ekki líf, sem að reist yrði‘ á sandi.
Hér var kosið að dvelja hin komandi ár
með konunglegt vald yfir þegnum og landi.
Hér var hlýtt, hér var unaður, frelsi og friður
— fagur og hressandi straumvatna niður. —
Mundu hér ekki gróa hin gömlu sár
og gleymt verða fyrr það, sem líkaði miður?
Er viðhorf hjá okkur sem feðrunum fyrr
til frelsis og lands og þess, sem það gefur?
Erum við vígreif og viðbúin styrr
til að varðveita það, sem að unnist hefur?
Vinna að fleiru en með vísitölum
virt er — og metið í krónum og dölum?
Vinna, svo eygi menn inngöngudyr
að unaðarríki í framtíðar sölum.
—Eimreiðin.
Kristinn Arngrímsson
Fundir stórlaxanna í Berlín
Fulltrúar fjögra stóru þjóð-
anna, sem um tíma hafa setið á
ráðstefnum í Moskva, eru nú
komnir til Brelín. Hafa þeir
komið saman á nokkrum fundum,
en af því hvað gerst hefir, hafa
engar fréttir borist, er þetta er
skrifað.
Á síðasta fundi þeirra í Berlín,
20. marz, varð svo mikið ósætti.
að rússneski marskálkurinn Vas-
ily Sokolovsky, sagði þetta ráð
stórþjóðanna “dautt og grafið”.
Úr því að það hefir nú ekki
ræzt og ráðið byrjaði aftur að
halda fundi í byrjun s. 1. viku,
líta ýmsir svo á, sem fundirnir í
Moskva hafi borið einhvern á-
rangur.
Aðalmálin sem stórþjóðafull-
trúana greinir á um, eru flutn-
ingsbannið á vörum til Berlín frá
vestlægu þjóðunum, sem nú hefir
staðið yfir í 74 daga, og peninga
eða gjaldeyrismálin í Berlín.
Um þessi mál er ætlað að f jall-
að hafi ver(ð á fundunum í Mos-
kva og einhver grundvöllur verið
lagður að lausn þeirra.
Rússar vilja fá peningamál
borgarinnar í sínar hendur. —
Vestlægu þjóðirnar kváðu ekki
fjarri, að slaka þarna nokkuð til,
en þó því aðeins, að þeir hafi
stjórn á hve mikið af rússneskum
peningum sé þar gefin út. Ann-
ars gæti svo miklu verið ausið út
af seðlum, að einskis virði væru.
Vestlægu þjóðirnar fara fram
á, að flutningsbannið sé þegar af-
numið. Rússar hafa gefið von
um það, en enga vissu, ef samn-
ingar, sem þeir fara fram á verði
samþyktir. En sumt í þeim eins
og t. d. að hætt sé við að mynda
stjórn í Vestur-Þýzkalandi, er
hætt við að torsótt verði.
Umræður fara fram fyrir lok-
uðum dyrum um þessi mál, svo
enginn veit hvað er að gerast.
Ýmsir segja að flutningsbannið
verði afnumið. Aðrir fullyrða að
það hvorki reki né gangi. Þegar
þetta er skrifað, hafa stórlaxarnir
haft fimm fundi, en ekkert verið
tilkynt um hverju fram fer.