Heimskringla - 29.09.1948, Qupperneq 1

Always ask íor the—
HOME-MADE
“POTflTO LOflF

CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeq Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgi.
Always ask for the—
HOME-MADE
“POTflTO LOflF
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LXII. ARGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 29. SEPT. 1948
NÚMER 53.
Flokksþing íhaldsmanna
í sömu borginni, Ottawa, og
sömu höllinni og liberalar heldu
flokksþing sitt fyrir 8 vikum,
koma nú flokksmenn íhalds-
manna saman í nákvæmlega sama
tilgangi; þeim, að kjósa nýjan
foringja, endurskoða stefnu-
skrárnar og grundvalla starf sitt
á komandi árum. Með þing lib-!
erala enn ferskt i minni, munu
l
margir hafa gaman af að veita^
því athygli, sem þessa flokka
ber á milli.
Eins og almenningur fylgdist
allvel með kosningu foringja lib-
erala, mun hann einnig forvitinn
um hver verður nú foringi íhalds
manna. Annað sem uppi verðuri
á baugi, mun í léttu rúmi liggja.
Þetta er ef til vill ekki svo fjari,
sem það í fyrstu kann að sýnast,
því s4 ekki völ á neinum foringja
sem sitthvað það hefir að bjóða
sem almenning finst sig snerta,
verður hvorki stefnuskrábreyt-
ing eða annað sem fundurinn
gerir til þess að kjósa Progres-
sive Conservative flokkinn,
eins og ensku nafnið á honum
hljóðar, á þing í Ottawa.
Þegar þetta er skrifað, er út-
lit fyrir að um níu geti verið að
velja. Nöfn þeirra eru: Garfield
Case, Donald Fleming. Davie
Fulton, John Diefenbakar,
George Drew, Gordon Graydori,
J. M. Macdonald, Ivan Sabourin
og J. T. Hackett.
Það er að minsta kosti ekki
ómögulegt að til úrslita komi
um fjóra af þessum: Drew Deif-
enbakar, Graydon og Fleming.
Hver hlutskarpastur verður,
fer mikið eftir því að hverju
flokksmenn miða fyrst og
fremst. Hugsa þeir sér að
hamra járnið meðan það er heitt
°g leggja áherzlu á að ná sem
fyrst kosningu, en hafi ekki
framtíðarsigra í sigti, er Drew
manna líklegastur til að vera kos-
inn. Ef meira er hugsað um að
byggja flokkinn upp fyrir fram-
tíðina til sigurs 1953 eða 1958, er
Diefenbakar og Graydon líkleg-
astir til foringjastöðunnar.
Það virðist nú sem fyr alt velta
á atkvæðum Quebecfylkis. Þó
skoðanir Drews og Duplessis séu
talsvert sitt hvað, hafa þeir sam-
eiginlega háð stríða baráttu við
Kingstjórnina um frelsi fylkj-
anna og á því hvíla áhrif Drews
í Quebec. Diefenbakar nýtur
geisimikils álits innan flokksins
um alt land einna mest fyrir hve
ahrðskeyttur hann er við and-
stæðinga, og það eru víða um
land mynduð samtök honum til
stuðnings. Hér í Manitoba eru
slík samtök og gefa út blað dá-
lítið honum til stuðnings. Vest-
urlandið trúir mikið á hann. En
svo er þriðji maðurinn, Gordon
Graydon, er aldrei hefir skeytt
um að láta á sér bera, en hefir
undan farin 10 ár unnið flokkin-
um, bæði utan þings og innan
meira gagn, en ef til vill nokkur
annar flokksmaður og sem á
flestum fremur vinsældum að
fagna.
Fleming er ungur lögfræðing-
ur, bráðvel gefin og á vinsæld-
um að fagna í Quebec fyrir
hvernig hann setti þar ofan í við
St. Laurent út af stjórnarskrá
Canada, er foringi liberala kvað
í öðrum eins atriðum og hvort
franska yrði hér aðalmál eða yrði
lögð niður mega breyta, sem
er að vísu satt, en ódiplomat-
iskt þótti. — Hrósaði Camill-
ien Houde þessu og kvað það
merki til Quebecs um, að a
rétti Frakka yrði hér ekki geng-
ið. Fleming kvað þetta heldur ó-
viðfeldna veiðibrellu af St. Laur-
ent, því hann vissi að fullir tveir
þriðju af íbúum landsins mundu
mótmæla ef í hart færi um þær
breytingar á stjórnarskránni sem
hann hefði nefnt og af slíku
mundi aðeins óeining stafa. —
Fleming, hinn yngsti, er í vali
mun verða, mælti á frönsku og
var mál hans mjög vel rómað af
frökkum. Með aldri og reynslu,
er talið víst, að á Fleming eigi
eftir að bera.
Annað sem athygli dregur að
Drew, sem foringja er það hvað
margir þingmanna flokksins nú
í Ottawa, eru úr Ontario. Af alls
66 þingmönnum, eru 48 þaðan. Af
hinum 18, eru tveir frá Alberta,
þrír frá British Columbia, þrír
frá Manitoba, þrír frá Brunswick
,þrír frá Nova Scotia, og ein frá
hverju þessara fjörga fylkja,
Prince Edward Island, Sask.,
Quebec og Yukon.
Síðast þegar íhaldsflokkurinn
var við völd 1930—1935 náði hann
í 24 þingsæti í Quebec. Það er
því ólíklegt, að íhaldsflokkurinn
vinni, nema að hann hafi foringja
sem að minsta kosti næði eins
mörgum sætum þar og R. B. Ben-
nett gerði 1930. f Ontario hlaut
hann 59 sæti, í sjávarfylkjunum
eystra 23 og í vesturfylkjunum
23, auk 7 í British Columbia.
Hinn nýji foringi þarf því að
halda nærri öllu Ontario og gera
ansi mikið betur í öðrum hlutum
landsins en síðustu kosningar
sýndu, ef hann á að ná völdum.
En Bennett sýndi að það var
hægt og það ber margt með sér,
að í næstu kosningum geti farið
eins og á tíð Bennetts, ef val for-
ustumannsins tekst eins vel og
þá, þó hitt verði að játa, að fáir
séu Flosa líkir.
Ekki á að lítast
Á fundi Sameinuðu þjóðanna í
París, harðnaði deilan svo yfir
síðustu helgi, að á ástandið er nú
hreint ekki að lítast.
Vishinsky fulltrúi Rússa, reið
á vaðið í vikulokin síðustu. Bar
hann Bandaríkjunum á brýn að
þau væru að undirbúa atom-
sprengjustríð og nefndi einar
fimm rússneskar borgir, er jafna
ætti við jörðu til að seðja stríðs-
og valdalöngun þeirra. Hann
kvað þau olla því, að friður ekki
fengist, eins og Rússar æsktu.
Hann lagði til að afvopnun yrði
hafin meðal allra þjóða og vest-
lægu þjóðirnar færu með her
sinn burt úr Þýzkalandi.
Þetta var að mestu sama moð-
suðan og Vishinsky flutti á þingi
Sameinuðu þjóðanna s. 1. sumar
en ögn upphituð.
Ræðu þessari svaraði Bevin
utanríkisráðherra Breta s. 1.
mánudag. Bar hann þær sakir á
Rússa, að þeir væru ábyrgðar-
fullri fyrir, ef til atomsprengju
stríðs kæmi. Þeir hefðu neitað
allri samvinnu við aðrar þjóðir
og ætluðu sér aldrei, þrátt fyrir
alt fals og látalæti, að eiga sam-
vinnu við nokkra þjóð, sem ekki
væri kommúnistisk, eða Rússar
skipuðu fyrir um hvaða stjórnar-
fyrirkomulag hefðu. — Rússar
hefðu öll þau árin, sem frá stríðs-
lokum væru liðin, verið til þess
að heyja látlaust “taugastríð” og
“kalt stríð”, á móti vestlægu
þjóðunum Og meira að segja beitt
byltingavopnum sínum til þess.
Stefna Rússa væri eins og í lær-
dómskveri Lenins og Stalins
stæði, að leggja undir Rússland
önnur lönd, helzt allan heiminn;
það væri eina ráðið. Samvinna
við lönd með öðru stjórnskipu-
lagi, skyldi aldrei að eilífu eiga
sér stað.
Marshall hjálpin í Evrópu,
væri ef endilega ætti að kalla
hana stríð, varnarstríð, en ekki
árásar, vörn gegn því, að Evrópu
þjóðirnar væru sviftar sjálfstæði
sínu og frelsi af hálfu Rússa
lengra en komið væri.
Nú kvað Bevin Vishinsky
stinga upp á afvopnun. Þegar
það mál hefði verið tekið upp
áður, hefðu Rússar þverneitað
að láta rannsaka herafla sinn og
herútbunað; hann skoraði á
Vishinsky að láta slíka rannsókn
nú fara fram, því eftir því sem
hann hefði næst komist, hefðu
Rússar nú 3,000,000 til 4,000,000
manna her.
Það væri venjan, að þær þjóðir
sem hygðu á stríð, byrjuðu með
því, að kvarta undan hervæðingu
annara þjóða. Menn skyldu hvað
Vishinsky meinti með friðar og
afvopnunnar skrafi sínu. Það
væri gamall yfirdrepsskapur
valdafýkinna þjóða.
Meðan Bevin flutti þessa á-
drepu, gekk Vishinsky af fundi.
Hvað nú gerist, eru menn milli
vonar og ótta um. Að Russar segi
skilið við Sameinaða þjóðfélag-
ið, er óttast, ekki sízt þar sem
Berlínarmálin hafa nú fyrir það
verið lögð og öllum samnings til-
raunum við Rússa um þau, er
lokið af hálfu vestlægu þjóðanna.
Að þessu orrahríð ríði Samein-
aða þjóðfélaginu að fullu, er spá
nokkurra. þó eftir sjá sé að því,
er heldur ekki hægt að neita, að
Rússar hafa með neitunarvaldi
sínu eyðilagt starf þess til þessa.
Skuggi eins og sjá má af því
sem hér hefir verið drepið á hvíl-
ir nú ægilegri yfir heiminum, en
nokkru sinni fyr.
Enginn gagnsækjandi
Það verður ekki miklum erfið-
leikum háð fyrir Pearson, hinn
nýja utanríkisráðherra, að ná
þingkosningu. Hann sækir í Al-
goma East kjördæmi — gagn-
sóknarlaust — af íhaldsmanna
hálfu. Kjördæmið hefir bæði
verið liberal og íhalds megin og
í kosningum hefir oft á tæpara
vað verið lagt, bæði fyrir íhalds--
mönnum og öðrum. Það getur
kallast kurteist, að vera ekki að
eltast við kosningar við menn
sem í sjtórn eru kosnir, en það
er vafamál, hvort kjósendum sé
rétt gert með því. Þeir eiga
heimtingu á sínum réttindum,
hvað sem vali manna í stjórnar-
stöður líður. Það er alveg sama
hvort líkurnar til að vinna, eru
litlar eða miklar. Það er að svifta
kjósendur frelsi sínu, að leyfa
þeim ekki að greiða atkvæði. Og
það er ekkert verra hægt að gera
af nokkrum flokki en það.
Von til Winnipeg
Dr. Hewlett Johnson, Dean of
Canterbury, flytur ræðu í Win-
nipeg 24. nóv. Hann er hér á
vegum Sovét vinafélags Canada.
Dr. Johnson, sem stundum er
nefndur “rauði prófasturinn” var
fyrir skömmu synjað leyfis í
Bandaríkjunum um að flytja þar
fyrirlestra.
Mál sitt flytur dr. Johnson í
Winnipeg Auditorium. Var hon-
um leyft það að fengnu leyfi
lögr. bæjarins og Norðvestur-
landsins, segir húsráðandi.
Bannið ólöglegt
Það var helber lögleysa af
Rússum að banna flutninga úr
Vestur-Þýzkalandi til Berlínar.
ENGIN HVILD
Nú eru að baki örlög hörð,
en yfirstigin þó. —
Og sex fet kaupi eg senn af jörð
og sýnist finna ró.
En það er ósatt, allir sjá,
sem eygja sjónarmið.
Þar enga hvíld er unt að fá,
né algleymi og frið.
Því upplausn látna líkamans
er leynd í grafarrann.
Hún kemur inn í kistu hans
og kaldan strýkur hann.
í loft og jörð hann breytist brátt
og byrjar aðra ferð.
Við heimsins mikla hjarta slátt
hann hlýtur nýja gerð.
Vor náttúra þarf alt og eitt
í undra smíði sitt.
Hún skilur ekki eftir neitt,
sem eg fæ kallað mitt.
*
Þó sál mín hverfi sjónum burt
þeir segja að hún sé til. —
En hvaða leið hún kemst — og
kvurt
þeir kunna á lítil skil.
- |
Eg hundrað sagnir hefi lært,
sem herma hvert hún fer.
Þær ekki geta úrlausn fært
þeim engum saman ber.
En ef hún lifir — eitt er víst
við enda skeiðsins hér,
í örlögunum ekkert snýst.
Hún öll sín merki ber.
Þá vega nestið vaxta ber,
sem vann hún sér inn hér,
því fyrirgefning engin er,
sem ástand hennar ver.
Svo byrjar aftur annað stríð
við eigingalla fjöld:
að berjast fyrir betri tíð
og borga syndagjöld.
Að endingu það er mitt svar,
ef eilífð skal eg sjá:
að einnig muni erfitt þar
og enga hvíld að fá.
/. S. frá Kaldbak
Kingstjórnin og bændur
bentu Rússum á þetta og vega
bannið yrði að afnema, lofaði
Stalin að láta umboðsmann sinn,
Sokolovsky, semja um það.
Þrátt fyrir 3 mánaða samnings-
tilraun um þetta hafa þeir ekki
tekist.
Fyrir öll þessi svik af hálfu
Rússa hafa nú vestlægu þjóð-
irnar lagt málið fyrir þing Sam.,
þjóðanna.
Að svo er nú komið og hverjar
sem afleiðingar þar verða, eru
Rússasr ábyrgðarfullir fyrir
þeim.
Eina tækifærið
að hlýða á Agnesi
Eina tækifærið til að hlýða á
píanóspil Agnesar Helgu Sig-
urðson í Winnipeg fyrst um
sinn, verður, eftir því sem síðast
hefir frézt, í Playhouse Theatre
14. okt. n. k., kl. 8.30 e.h. á hljóm-
leik þeim, er áður hefir verið
minst á, og Þjóðræknisfélagið
hefir umsjá með.
Miss Sigurðson fer til New
York og heldur þar hljómleik í
janúar í Town Hall til að byrja
með. Hér um slóðir er því ekki
von um annan hljómleik í bráð-
ína.
Athygli íslendinga vildum vér
því beina að þessu, því þeir munu
margir, er ekki vildu láta sér
tækifærið úr greipum ganga er
Þegar Vestlægu þjóðirnar gefst 14. okt. til að hlýða á hana.
Það hefir oft verið minst á
hveiti sölu þessa lands, og af-
skifti Kingstjórnarinnar af
henni verið fordæmd, enda mun
erfitt að benda á nokkuð rotnara
í fari nokkurrar stjórnar. Jafn-
vel sjálf flokksblöð liberala hafa
hrakyrt stjórnina fyrir hana, eins
og blaðið Winnipeg Free Press.
Sýnishorn, sem gefið var af
þessu í ræðu, sem nýlega var
flutt í Winnipeg af sérfróðum
manni um þetta mál, og sem út-
dráttur var birtur úr í dagblöð-
unum og enginn leyfir sér að
mótmæla, sannar þetta svo að þar
er ekki neitt um að villast. Sam-
kvæmt útdrætti blaðanna úr ræð-
unni, hafa bændur vesturfylkj-
anna tapað á sölu hveitisins und-
anfarin þrjú ár 784 miljónum
dala. Akvæðisverð Kingstjórn-
arinnar hefir verið þetta lægra
en markaðsverð. En með því eru
þó ekki öll kurl komin til grafar.
Af sjálfu ákvæðisverðinu, hefir
stjórnin ávalt haldið nokkru eft-
ir, og segja glöggskygnir menn,
að sú fjárhæð geti numið á end-
anum alt frá 100 miljón dölum til
500 miljónum. Það fer alt eftir
því hvað mikið og hvenær sam-
bandsstjórninni þóknast að
greiða bændum það.
Samningur sambandsstjórnar-
innar er í gildi þar til 1950, að
meðtaldri þess sárs uppskeru, eða
full 3 ár enn. Við hvað miklu
tapi á sölunni má enn búast, eða á
þremur næstu árum, er ekki gott
að gizka á. Verð hveitis getur
hér eftir orðið nær markaðsverði.
En hitt þykir líklegt, að enda
þótt tapið verði minna á næstu
árum vegna þessa, að það verði
talsvert mikið, og nemi hátt upp
í það því sama og fyrri þrjú ár
samningsins. Að tapið í heild
sinni nemi því 1% úr biljón, er
ekkert of í lagt, auk þess sem
stjórnin sjálf hangir á af ákvæð-
isverðinu. Slík meðferð hér á
bændaafurðum, er svo fágæt, að
slíkt hefir aldrei heyrst.
Maður skyldi nú ætla, að
stjórnin hafi fylt mæli synda
sinna gegn vesturfylkjunum með
þessu. En svo er ekki. Henni
nægir þetta ekki, svo 1. júlí á
þessu ári afnemur hún ákvæðis-
verðið á hveiti í British Colum-
bia og fylkjunum fyrir austan
Manitoba, svo þau hafa síðan selt
á markaðsverði, eða einum til
tveimur dölum hærra hveiti sitt,
en þrjú sléttufylkin. Er með
öllu óskiljanlegt, að fulltrúar
bænda úr vesturfylkjunum, skuli
hafa liðið annað eins átölulaust,
eins og flestir liberalar að
minsta kosti hafa gert. Það er
ekki til einskis barist, að kjósa
slíka menn á þing.
f ár er uppskera mikil og nýt-
ing á henni eins góð og nokkru
sinni fyr. Svo þroskað er hveitið
nú, að hver mælir af því vegur
talsvert yfir viðtekinn þunga.
En hvað kemur svo fyrir, þegar
þetta hveiti, þessi guðsgjöf í
harðindum heimsins, kemur á
markaðinn? Ekkert af því er
talið fyrsta-flokks hveiti heldur
annars flokks.
Við þetta fargan eiga vestur-
fylkin að búa á nokkrum næstu
árum. Ef hér væri um eins mikið
stjórnarfarslegt frelsi að ræða,
og oft er látið, en sem því miður
er ekki; ef hér væri til dæmis
bein löggjöf, með upptökumála
og endurkalli stjórna og þing-
manna, hefðu bændur fylstu á-
stæðu til, að krefjast þess, að
King-stjórnin færi nú þegar frá
völdum. Að eins stór hluti lands-
ins og vesturfylkin eru og með
eins miklu og þaðan bætist ár-
lega mikið við þjóðarauðinn, er
ósanngjarnt og í raun og veru
stórhneyksli að því, að liggja
þegjandi undir öðru eins og því,
sem King-stjórnin hefir boðið
sléttufylkjabændunum í hveiti-
sölumáli Canada.
Eins og kunnugt er hefir Ag-
nes verið við nám í 3 ár í New
York hjá annáluðum kennurum,
eins og hjá Olgu Samaroff, og
síðar hjá Emma Boynet. í New
York hefir hún komið fram á
nokkrum hljómleikum og bæði
þar og í Philadelphíu látið til
sín heyra í Hindesmith’s Ludus
Tonalis, sem sagt er að fáir taki
sér fyrir hendur vegna þess hvað
tónverk það er erfitt. Hún hefir
og spilað í Columbia University
og nokkrum Nýja-Englands bæj-
um þar syðra.
Aðgöngumiðar fyrir hljóm-
leikinn 14. október, ættu menn
að bregðast sem fyrst við að ná
sér í, því þar má við geisiaðsókn
búast.
Þeir eru til sölu hjá Þjóðrækn-
isnefndinni, íslenzku blöðunum
og víðar og víðar.
ÚR ÖLLUM ÁTTUM
Með nýjum smjörkaupum frá
Danmörku á 6 miljón pundum
nema nú smjörkaup Canada frá
Danmörku, Ástralíu og Nýja-Sjá-
landi alls 15 miljón pundum. —
Verður greitt fyrir það í dollur-
um og kemur sér vel fyrir Dan-
mörku, er langmest af smjörinu
selur.
★
H. H. Hewston, forseti Imper-
ial olíufélagsins sagði í ræðu í
Edmonton s. 1. föstudag, að pípur
mundu senn verða lagðar frá Al-
berta olíulindunum til Banda-
ríkjanna. Vestur til Vancouver
og eystri sléttufylkjanna taldi
hann pípur ekki mundu í bráð-
ina verða lagðar. Að selja olíuna
/yrir bandaríska dollara væri sem
stæði hagstæðast.
Canada gerir ráð fyrir að
senda flugför og flugmenn til
Evrópu, til að hjálpa til að flytja
vörur til Berlín.
Flugfarið, sem flutti fimm
menn frá sendiráðsstofum
Bandaríkjanna og Bretlands í
Ottawa til Churchill snemma í
þessum mánuði, lenti í hrakning-
um svo að týnt var frá 12. til 25.
september. Það var á leiðinni
milli Churchill og The Pas, sem
þeir lentu í mesta illviðrí, reyndu
bæði að fljúga hátt og lágt, en
ekkert hjálpaði. Urðu þeir loks
vegna skorts á bensín að lenda
260 mílur norðvestur af The Pas.
Var ein hin mesta leit, sem hér
hefir heyrst um, hafin og stóð
yfir eina 13 daga, áður en flug-
farið fanst. Var mjög orðið von-
laust um að það mundi finnast.
Flugmennirnir voru alhressir, en
mikið skeggjaðir er þeir fundust
og eru nú komnir heilu og
höldnu til Ottawa og hafa lokið
erindi sínu um hvert ekki getur.
Costello stjórnarformaður seg-
ir að frland skrifi ekki undir
nein verndarsamtök Evrópu,
fyr en Norður og Suður frland
hafi sameinast. Er það ekki lán,
að verndarsamtökin skuli kom-
ast af án írlands! —Sat. Night.