Heimskringla - 09.04.1958, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
KEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 9. APRfL 1958
íífcrmskrmrila
'StntnfL/* i/lis
Kemur út á hverjum miðvikudegi
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
868 Arlirufton St. Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
011 viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 868 Arlington St„ Winnipeg 3
Ritstjóri: STEFAN EINARSSON
Utaniskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 868 Arlington St. Winnipeg 3, Man.
HEIMSKRINGLA is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
868 Arlington St., Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
Authorlied aa Second Class Mctll—Pogt Ofíice Dept.. Ottawa
WINNIPEG, 9. APRÍL 1958
HVERJU ER SIGURINN
AÐ ÞAKKA?
Menn spyrja um fátt tíðara
nú að kosningunum loknum, en
það hverju sigur Diefenbakers
(hafi verið að þakka.
Það kemur að líkindum margt
þar til greina.
En vér erum þó á því, að eitt-
hvað eitt hafi þar komið meirá
en flest annað í ljós.
Tap liberala, að halda ekki
nema einum fjórða af þingmanna
tölu flokksins sem St. Laurent
tók við, er enginn smávægis ósig-
ur.
Og það getur heldur ekki tal-
ist tlðindalaust að sópa GCF og
Social Credit út úr bæði Win-
nipeg og Vesturfylkjunum, eins
og þeir flokkar voru hér áber-
andi, sinn á hvorn hátt.
Það hafa og ýmsir sagt, að
Diefenbaker hafi verið það ofur-
menni, sem kjósendur hafi ekki
getað annað en dáð og dýrkað.
En það er varla ástæðan fyrir
hinni miklu breytingu, þó kná-
leik hans sé ekki gleymt. Og
hann hefir sjálfsagt eitthvað af
honum fram yfir marga eða
fjölda stjórnmálamanna.
Heldur þarf ekki um neina
sérstaka slysni vera að ræða,
hjá andstæðingum hans, sem í
valnum lágu.
En hver var þá ástæðan?
Aðeins ein, að vorri hyggju,
sem sé sú, að þjóð þessa lands er
að verða canadiskari í heiid sinni
en nokkru sinni áður í hugsunar
hætti sínum. Sjónarmið íbúanna
eru að líkjast meira hvert öðru,l
og hugur fjöldans leitar meira
að því einu og sama, öllu er snert i
ir oss, sem þegna þessa lands.l
Hér er að vaxa upp einhugaðri:
þjóð, en nokkru sinni áður úr
hinum 50 þjóðabrotum, er þetta
land byggja.
Það er þennan þjóðlega andaj
eða einingu, sem Diefenbaker
skyldi betur, en andstæðinga-
flokkar hans, enda þótt þeir sem
hann, væru fæddir hér og aldir
upp við alla þá þjóðlífsstrauma,
sem hér hefir orðið varí. Hann
hefir þeim öllum gleggri reynst
á þetta.
Og svo þurfti auðvitað ekki
annað en að bregða upp myndum
úr sögunni og pólitískum hugs-
sunarhætti þeirra Sir John A.
Macdonalds í þessu landi og
Abrahams Lincoln í Bandaríkj-
unum, til þess að nútíðar kynslóð
þessa lands þekti sjálfa sig. —
Sýna kosningarnar annað
gleggra en þetta?
Á V A R P
ioTseta Þjóðræknisfélagsins,
DR. RICHARD BECK
Framhald
VEIZLU OG SAMKOMU
HÖLD
Þjóðræknisfélagið og vestur-
íslenzku kirkjufélögin efndu í,
sameiningu til samsætis í heið-|
urs skyni við Ásmund biskup og
föruneyti hans, eins og ítarlega
hefir verið skýrt frá í vikublöð-j
um vorum. Var samsætið fjölsótt^
og þótti bæði virðulegt og hið;
ánægjulegasta.
Þjóðræknisdeildin “Frón” og
Þjóðræknisfélagið stóðu einnig
sameiginlega að minningarhátíð
í tilefni af 150 ára afmæli Jónas-
ar Hallgrímssonar skálds á síð-
astliðnu hausti. Hafði forteti
Fróns, Jón Jónsson, samkomu-
stjórn með höndum, en ræðu-
manna og upplesara er áður get-
ið; ennfremur söng Miss Ingi-
björg Bjarnason nokkur lög, sem
sem samin hafa verið við ljóð
listaskáldsins. Var samkoman vel
sótt og mál manna, að hún hefði
tekist að sama skapi.
Loks vil eg opinberlega þakka
hjartanlega hið fallega samsæti,
sem stjórnarnefnd Þjóðræknis-
félagsins hélt mér, í tilefni af
sextuugsafmæli mínu, sér í lagi
hlýyrtar ræður fyrrv. forseta, dr.
Valdímars J. Eylands, núver-
andi vara^forseta, er stýrði hóf-
inu, ritara og féhirðis, og hina
fögru minjagjöf, ritfangasam-
stæðuna vönduðu, sem mér var af
hend frá félaginu við það tæki-
færi. Er sú gjöf mér ævarandi
áminning um góðhug ykkar allra
í minn garð og jafnframt hvatn-
ing til framhaldandi trúnaðar
við málstað vorn og eggjan til
dáða í þágu hans.
ÚTGAFUMÁL
Tímarit félagsins kemur út
með sama hætti og áður, nema
hvað það hefir dálítið verið
minnkað að stærð í samræmi við
samþykkt síðasta þings. Gísli
Jónsson varð við tilmælum
stjórnarnefndarinnar um að taka
cð sér ritstjórnina enn eitt árið,
og megum vér vera honum þakk-
lát fyrir það, því að vitað er, að
ritið er í ágætum höndum meðan
hans ýtur við í því starfi. Páll
S. Pálsson tók að sér söfnun
auglýsinga, og munu auglýsing-
ar í ár vera í góðu meðállagi eft-
ir því, sem um er að gera íþeim
efnum. Bera honum þakkir fyrir
þann árangur viðleitni sinnar í
félagsins þágu..
Ekki er því að neita, að ritið
er mjög dýrt í rekstri, því að
allur prentkostnaður hefir stór-
hækkað á síðari árum, en Ihins
er jafnframt að minnast, hve
lengi ritið var “bæði lífæð og
fjársjóður félagsins”, eins og
réttilega var komist að orði um
það á sínum tíma af einum for-
seta þess. Og enn mun ritið eiga
sinn fulla þátt í því, að margir
eru í félaginu, einkum f jarri höf-
uðstöðvunum í byggðum vorum,
sem eigi myndu annars vera á
félagaskránni. Loks er það að
muna, að þó Þjóðræknisfélagið
hafi margt gott og merkilegt
unnið, og átt hefir og á enn meir
en stundargildi, þá er eg ekki í
neinum vafa um það, að útgáfa
Tímaritsins er það verk þess,
sem varanlegast reynist og
lengst heldur nafni þess á lofti.
Skáldið mikla hafði laukrétt að
mæla, er hann sagði: “Mynda-
smíðar andans skulu standa”. —
Allt hið ofanskráða skulum vér
hafa í huga, er vér ræðum um
framtíðarútgáfu ársrits félags
vors.
Þá hefir félagið í ár, eins og að
undanförnu, styrkt útgáfu vest-
ur-íslenzku vikublaðanna með
nokkru fjárframlagi, og er því
fé vissulega vel varið. Eins og
kunnugt er, átti Lögberg 70 ára
afmæli núna um áramotin, en
stuttu áður steig Heimskringla
inn yfir þröskuld 72 árs sins. f
tilefni þessara merkistímamóta í
sögu blaðanna sendir stjórnar-
nefnd Þjóðræknisfélagsins þeim
kveðjur og velfarnaðaróskir með
þökkum fyrir margháttaðan
stuðning við þjóðræknismálin,
þar sem jafnframt var lögð á-
herzla á það, Ihvert sameiningar-
afl blöðin eru oss fslendingum
innbyrðis hér í álfu og yfir haf-
ið. Er óþarft að endurtaka það á
þessum stað, en eg vík að þessu
grundvallaratriði í félagsmálum
vorum með það fyrir augum, að
minna félagsfólk vort og íslend-
inga almennt í landi hér á það,
að sýna í verki verðugan stuðn-
ing við vikublöð vor. Þau eru
oss ómissandi, eigi félagslíf vort
ekki að fara í mola.
MILLIÞINGANEFNDIR
Auk milliþinganefndarinnar í
skógræktarmálinu, eru starfandi
minjasafnsnefnd og húsbygging
arnefnd; er Frú Marja Björnsson
formaður hinnar fyrrnefndu en
frú Björg V. Isfeld hinnar síð-
arnefndu, og gera þær gr^in fyr-
ir störfum nefndar sinnar síðar á
þinginu. Ennfremur hefir Leifs
styttu málið lengi verið í hönd-
um nefndar af félagsins hálfu,
og er Guðmundur Grímson, hæst
arréttardómari í Bismarck, N.
Dak., formaður hennar. En þar
sem tími virðist löngu kominn
til þess að ráða því máli til lykta,
leggur stjórnarnefnd fyrir þing-
ið ákveðnar tillögur um ráðstöf-
un Leifs styttunnar.
SKÝRSLUR EMBÆTTIS-
MANNA OG DEILDA
Féhirðir, fjármálaritari og
skjalavörður gera venju sam-
kvæmt grein fyrir fjárhag félags
ins og eignum þess í hinum prent
uðu skýrslum sínum, en skýrslur
deilda greina frá starfi þeirra á
árinu. Þarf ekki að fjölyrða um
það, hverjir hornsteinar deildar-
ar eru starfsemi félagsins og allri
tilveru þess; ber oss, eftir því,
sem þörf krefur, að hlynna að
starfi þeirra af fremsta megni og
með hverjum þeim hætti, sem
helzt má þeim að gagni koma.
NÝ MÁL
Auk nýmælanna varðandi sam
vinnumálin við ísland, skal at-
hygli dregin að einu máli, sem er
algerlega nýtt af nálinni. Stjórn
arnefndin leggur til, með rök-
studdri greinargerð, að Þjóð-
ræknisfélagið beiti sér fyrir þvi,
að stofnuð verði í íslenzka bóka-
safninu í Manitobaháskóla sér-
stök deild, er saman standi af
bókum og ritgerðum eftir dr.
Vilhjálm Stefánsson og umlhann.
Er dr. Vilhjálmur samþykkur
þessari hugmynd og hefir heitið
málinu stuðning sínum, og hið
sama hafa ákomnir vinir hans
gprt. Vænti eg þess einnig, að
mál þetta fái góðan byr á þing-
inu, en það verður skýrt nánar
í fyrrnefndri greinargerö stjórn-
arnefndar.
FJÖRUTÍU ÁRA AFMÆLI
FÉLAGSINS
Félag vort á fertugsafmæli
næsta ár. Verður þeirra merku
tímamóta í sögu þess væntanlega
minnst á verðugan og virðuleg-
an hátt, og þá um annað fram
stofnenda félagsins, lífs og lið-
inna, en góðu heilli er nokkur
hópur þeirra Birkibeina enn of-
an moldar og starfandi í félag-
inu og þeim ber oss sérstaklega
að sýna einhvern sóma, því að
sannleiksgildi eftirfarandi orða
Einars Benediktssonar stendur
tnn óhaggað:
Það fagra, sem var, skal ei lastað
og lýtt,
en lypt upp í framför, hafið
og prýtt.
Að fortíð skal hyggja, ef frum-
legt skal byggja,
án fræðslu þess liðna sést ei
hvað er nýtt.
Hér dregur skáldið íéttilega
athyglina að þeim sannindum,
að oss beri að læra af fortíðinni
og reynslu hennar, og síðan að
kyggja betur og traustar fyrir
samtíð og framtíð á þeim grund-
velli. Forseti íslands og heiðurs
verndari félags vors, hr. Ásgeir
Ásgeirsson, bafði svipað í huga,
er hann komst svo að orði í út-
varps ávarpi sínu til þjóðarinnar
síðastliðinn nýársdag: “Hin
forna frægð kemur þá fyrst að
fullum notum, ef það sýnir sig,
að atorkan lifir enn í kynstofn-
inum, og vitsmunir og skapsmun
:'r hrökkva til að mæta nýjum
viðhorfum.”
Með fertugsafmælið í huga
skulum vér beita því viðhorfi
til félagsmála vorra og strengja
þess heit, hvert í sínu lagi, að
afla félaginu sem flestra nýrra
félaga á því afmælisári þess, sem
nú fer í hönd. Jafnframt ættum
vér að safna fé í myndarlegan
afmælissjóð, svo að félagið hafi
nokkurt f jármagn til , þess að
vinna öfluglegar að þeim menn-
ingarmálum, sem viðleitni þess,
er sérstaklega helguð: —félags-
legrar samheldni vor á meðal og
varðveizlu tiginnar tungu vorrar
og annarra íslenzkra menningar
verðmæta.
Ársþing vor eru “góðra vina
fundur-” og í táknrænum skiln-
ingi “sólskinsblettur í heiði”, að
tekin séu að láni alkunn ofð lista
skáldsins góða, sem vitnað var
til í byrjun þessa máls. Og vér
skulum gleðjast í góðum hópi,
því að slíkar samvistir verma
hugann og styrkja bræðraband-
ið. En gleymum því eigi, að vér
erum einnig Ihingað komin til
þess að vinna að félagsmálum
\orum og vér skulum horfast
hreiskilningslega í augu við
vandamál vor og taka þau sem
föstustum tökum.
Um leið og eg, að málslokum,
býð yður öll hjartanlega velkom
in á þetta 39. ársþing Þjóðrækn-
isfélagsins, kveð eg yður til dáða
með eggjandi Ijóðlínum Einars
P. Jónssonar úr kvæðinu, sem
hann orti til félags vois á 25.
ára afmaeli þess:
Glímt þó sé við oftrefli
aldrei siglir neinn í strand,
sem með hetjutápi treystir
trúna á guð og föðurland.
í þeim anda skulum vér ganga
til þingstarfa, og eg trúi því,
að blessun fylgi heilhuga við-
leitni vorri að góðum málum.
— ENDIR —
INGIBJÖRG HóSEAS-
DóTTlR
24. nóv. 1867—25. febr. 1958
Miðvikudag 26. febrúar barst
mér skeyti þetta: “Gamla frænka
kvaddi 'heiminn í gærmorgun—
25. febr.—og verður grafin ái
föstudag.” Skeytið var sent afj
Snorra Hóseassyni bróðursyni,
Ingibjargar en hún dó á heimili;
Björgvins Hóseasonar, sem er;
annar bróðursonur hennar að
Mozart, Sask.
f nóvember í haust varð þessij
gamla kona níræð, því hún varj
fædd 24. nóvember árið 1867 íi
Jórvík í Breiðdal, Suður-Múla-j
sýslu. Foreldrar hennar voru'
Hóseas Björnsson frá Meiðavöll
um í Kelduhverfi og Guðbjörg,
Gísladóttir bónda á Höskulds- j
stöðum Þorvarðarsonar. Þau
hjónin voru bæði fædd 1842 ogj
giftu sig rúmlega tvítug. Hóseas
hafði komið austur á land með
fóstra sínum, séra Hóseasi Árna-
syni og konu ihans Þorbjörgu
Guðmundsdóttur, en hann varð
prestur í Berufirði 1858. Hann
dó þrem árum síðar, 1861. Þá
fluttist prestsekkjan með Hóseas
fóstra sinn, pilt um tvítugt aust-
ur yfir Berufjarðarskarð að Jór-
vík í Breiðdal. Jórvík var kirkju
jörð frá Berufirði og tíu mín-
útna bæjarleið fyrir utan Hösk-
uldsstaði. Höskuldsstaðir munu
um langan aldur hafa verið höfuð
ból og bezta jörð í Innsveit í
Breiðdal. Tún var þar slétt af
náttúrunnar hendi og stærra en
víðast hvar annarsstaðar. Stað-
Ingibjörg Hóseasdóttir
urinn lá og í þjóðbraut milli
Berufjarðar og Héraðs og þar
var viðkomustaður pósta á leið
milli Eskifjarðar og Hornaf jarð-
ar. í Jórvík var tún minna og
þýfðara og Jórvík lá ekki í þjóð-
braut, en þar var skógur í land-
inu beztur í Suðurdal í Breiðdal
og yndislegt land, einkum á vor-
in.
Prestsekkjan í Jórvík andaðist
eftir hálfs annars árs búskap og
tók þá við búinu Hóseas fóstri
hennar og kvæntist 1863 heima-j
sætunni Guðbjörgu Gísladóttur
frá Höskuldsstöðum, en hún var
systir Einars bónda Gíslasonar
á Höskuldsstöðum, sem var mestí
ur höfðingi í Breiðdal á sinni!
tíð af bændum enda þingmaður
Sunnmýlinga. Afi hans Þorvarð-
ur Gíslason (Halldórsson prests
Gíslasonar á Desjarmýri í Borg-'
arfirði) hafði fluttst að Hösk-
uldsstöðum fyrstur sinna frænda
á fyrsta fjórðungi 19. aldar úr
Njarðvík í Borgarfirði. f Breið-
dælu (bls. 255) segir, að systir
Þorvarðar, Sigríður Gísladóttir
hafi átt Halldór Gíslason prest í
Eydölum og hafi þau búið á
Höskuldsstöðum (svo 1816), seg
ir Halldór Stefánsson mér). Þeir
mágarnir hafi síðan skiptst á
jörðum, hafi Halldór farið að
Krossgerði á Berufjarðarströnd
og búið þar síðan, en hér segir
ekki hvernig Þorvarður eignað-
ist Krossgerði. En eg man að eg
heyrði föður minn og Krossgerð
inga tala um þessi jarðaskifti,
þótt eigi muni eg hvernig á þeim
stóð. iSennilega hefur Ingibjörg
inunað það. Hún mundi eftir
einni mikilli veizlu á Höskulds-
stöðum sem í var 'boðið 300
manns. Það kynni að hafa verið
önnurhvor brúðkaupsveizla afa
hennar Glsla, en hann var tvígift
ur. Nema það hafi verið veizlan
þegar Einar bróðir hennar gifti
sig. Á þeim árum eins og nú foru
virðingar manna meðal annars.
eftir því hve stórar veiziur þeir
gátu haldið og margir fátækling
ar komust aldrei úr veizluskuld-
inni sinni.
Þorvarður bóndi átti fimm
böm með konu sinni Vilborgu
Eiríksdóttur frá Njarvík: Gísla
bónda á Höskuldsstöðum, Brynj-
ólf, Ragnheiði, Ingibjörgu og
Helgu. Helga átti Gunnlaug
Bjarnason í Flögu afa minn, föð
ur Einars er síðast bjó á Hösk-
uldsstöðum af þessum frændum
(1888-1925).
Gisli Þorvarðarson á Höskulds
stöðum var tví giftur og átti
tvær systur braeðrungur sínar,
íyrst Helgu Einarsdóttur og
með henni dóttur sem Guðlaug
hét, síðan Ingibjörgu Einarsd.,
og með henni Einar bónda á
Höskuldsstöðum, alþingismann,
og Guðbjörgu konu Hóseasar.
Guðlaug Gísladóttir átti Gísla
Benediktsso á Hofsströnd í Borg
r.rfirði. En þau systkinin Einar
og Guðbjörg urðu eftir í Breið
dal á Höskuldsstöðum og áttu
þá jörðina til helminga.
Þorvarðar og barna hans er get
ið í sveitabrag, sem ortur var
um Breiðdælinga 1831 (f Breið-
dælu):
Á Höskuldsstöðum þekkjum
þann
Þorvarð f jarri styggðum
vildi eg feginn vera sem hann
vafinn beztu dyggðum.
Vilborg konan allt eins er
ekkert ljótt má saka;
sannast á þeim sýnist mér
að sótt hafi Kraki maka.
Gunnlaugur með gripafans
grasnyt þiggur fjáður,
nefd er kona Helga hans
henni vel samráður.
Helga er dóttir Þorvarðar, þau
búa þá enn heima á Höskuldsstöð
um.
Gísli að Seli fór með fé
og fagran mannorðshróður.
Það er von af vænu tré
vaxi kvistur góður.
Nefnd er konan Helga hún
hefir mannorðsgóðum,
löndungssala listug rún
lærð á verk með fróðum.
Héðan burstu heiðarleg
hófust sorgargnóttir
halda náði himins veg
Helga Einarsdóttir.
Er því .fyrir skildi skarð
skeð hjá Gísla í Seli,
hans ið kæra vífið varð
vafið beisku heli,
Hún er vígðri hulin mold
horfin samleið manna
eftir lifir fín á fold
fremd og dyggÖin sanr&a.
Hún er frí við harmakvein
hæsta guðs í skjóli.
Sigri hrósar sálin hrein
sæl fyrir lambsins stóli.
Á þessum árum hefur Gísli
Þorvarðsson búið í Höskulds-
staðaseli, næsta bæ og hálftíma-
gang fyrir innan Höskuldsstaði.
Hefur hann þá verið ‘búinn að
rnissa fyrri konu sína Helgu.
Einar á Höskuldsstöðum Gísla
son átti Guðrúnu Jónsdóttur frá
Gílsá Einarssonar prests á Desj-
armýri. Þeirra börn voru Magnús
síðar dýralæknir, er átti Ástu
Lárusdóttir Sveinbjörnssonar há
yfirdómara í Reykjavík; Ragn-
fheiður, átti Björgvin Vigfússon
sýslumann í Rangárvallasýslu;
Sigurður, bjó með móður sinni
á Mýrum í Skriðdal og Mjóa-
nesi í Skógum og Vigfús, er átti
Salveigu hjúkrunarkonu og bjó
á Keldhólum á Völlum. Um Ein
ar segir sveitabragur 1884:
Höskuldsstaða húsbóndinn
heiður að sér tryggir.
Einar glaður gestrisinn
gætinn maður vel hygginn.
Fyrr var alþings á fundum
og hrepps valinn stjóri.
Hér Breiðdalinn hann er um
Helstu talinn með bændum.
Þau Hóseas og Guðbjörg
bjuggu í Jórvík í full tuttugu ár
1863-83. Á þeim árum áttu þau
French Style
Shorts
396
Passa ágætlega, eru svöl, pægilcg . . .
Ágæílega prjónuð—úr / vel kembdri
bómull — flatur saumur — teyjuband
um mittið «g yfirlögð opning. Liggja
vel að líkamanum.
Jersey sem við á.
W3-8
V:
m