Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 18.04.1904, Síða 1

Verð árgangsins (minnst
52 arkir) 3 kr: 50 aur.;
erlendis 4 kr. 50 aur., og
í Ameriku doU.: 1.50.
Borgist fyrir jímtmám-
aðarlok.
ÞJÓÐVILJINN.
— |= Átjándi árgangur. =| --■ ...
| Uppsögn skrifleg, ógild
j nenia komin sé til útgef-
anda fyrir 30. dag júní-
mánaðar, og kaupandi
samhliða uppsögninni
I horgi skuld sína fyrir
hlaðið. ■
M 16.
BeSSASTÖÐUM, 1$. APRÍL.
10 0 4.
Skipun kirkjumalanefndarinnar.
—<4þo-
Eins og kunnugt 'er, skoraði síðasta
alþingi á stjómina, að skipá 5 manna
milliþinganefnd, íil að' ilmga kirkjumál-
efni landsiiis, bg gjota tillögur um hag-
kvæmari skipun þeirra mála.
I nefnd þessa kvað nú stjórnin ný
skeð haía skipað þessa menn:
Kr. ,/önflson, yíirdómara, sem formann,
síra Arna JÓnsson k Skiítustöðum,
— Eir. Briem, preátaskólakennara,
— Jón Helgason, prestaskólakennara, og
Lárus H. Bjarnason sýslumann.
Þegar vér lítum á nöfn manna þess-
ara, verðum vór að vera þeirrar skoðun-
ar, að ráðherranum hafi engan veginn
tekizt svo heppilega, að velja menn í
nefnd þessa, sem æskilegt hefði verið.
Það hefir töluvert verið rætt um það
á seinni árum, hvort eigi myndi það til-
tækilegast, til eflingar kirkju- og trúar-lifi
i landinu, að gjöra skilnað ríkis og kirkju,
og þetta atriði er óneitanlega svo þýðing-
armikið, að sjálfsagt virtist, að einhver
fengi sæti i nefndinni, er þeirri stefnu
var fylgjandi.
Vér verðum því að álíta það mjög illa
farið, að stjórnin hefir virt þetta að vett-
ugi, svo að fríkirkju-stefnan á sér alls
sngan talsmann í nefndinni.
Ekki er það og síður óheppilegt, að
stjórnin skuli hafa skipað eintöma embœtt-
ismenn í nefndina, þar sem í henni sitja
3 guðfræðingar og 2 lögfræðingar, en
bændur, eður alþýðumenn, eiga þar alls
ekkert atkvæði.
Má óefað fullyrða, að það hafi alls
eigi verið tilætlun alþingis, að nefndin
yrði eingöngu skipuð embættismönnum,
enda má eigi gleyma því, að prestarnir
eru aðal-lega til alþýðunnar vegna,
og að gjöldin til prests og kirkju lenda
að mestu á hennar herðum.
En þar sem nefndin er skipuð em-
bættismönnum einum, þá er hætt við, að
alþýðu manna þyki lítil trygging þess,
að málin verði rædd og skoðuð frá henn-
ar sjónarmiði, sem nauðsyn krefur.
Að því er geistlegu herrana í nefnd-
inni snertir, verða og sjálísagt mjög skipt-
ar skoðanir um það, hve heppilega valið
hafi tekizt.
Flestum myndi t. d. hafa sýnzt mátt
nægja, að taka að eins annan prestaskóla-
kennarann í nefndina — t. d. síra Jbn
Helgason, sem meira hefir gefið sig að
kristindóms- og kirkju-málum, en síra
Eiríkur —, og það því fremur, sem for-
maður nefndarinnar, yfirdómari Kr. Jöns-
son, er einnig kennari við sömu rnennta-
stofnun (í kirkjurétti).
Val síra Árna Jónssonar á Skút.ustöð-
um, með sínum óljósa hugsunargangi, og
alkunim málalengingum um alla hluti, er
auðvitað af politiskum rótum runnið; hann
þurfti, sem „heimastjórnarmaður14, eitt-
hvað að hreppa.
Yfir höfuð fer því fjarri, að helztu
skörungar kirkju vorrar hafi fengið þau
áhrif í nefndinni, sem eðlileg voru, og
vænta mátti,. þar sem loikmönnum var
bægt frá henni.
Að Hallgrímnr biskup Sveinsson ,ekki
fókk sæti i nefndinni, stafar þó að lik-
indum af þvi, að honum, sem yfirmanni
kirkjunnar, er ætlað, að segja álit sitt um
tillögur nefndarinnar eptir á, og er þvi,
frá því sjónarmiði, minna um það að
fást.
Lector Þórhalli Bjarnarsyni mun og
að likindum ætlað sæti í landbúnaðar-
nefndinni, og er það má ske eins heppi-
legt, og fullt eins mikil von um góðan
árangur af starfi karns og hæfileikum
þar.
En að þessum mönnum slepptum, þá
var þó síður, en svo, að stjórnin hefðí
eigi nógum hæfum mönnum úr að velja
meðal kennimannastéttar vorrar, og má
i þvi efni sérstaklega benda á sira Valdi-
mar Briem, prófastana síra Magnús Ánd-
résson á Grilsbakka, sira Sig. Gunnarsson
i Stykkishólmi, sira Jens JPálsson í Grörð-
um, prestana sira Sig. Stefánsson i Vigur,
sira Magnús Helguson ' á Torfastöðum o.
fl. o. fl.'
Um skipun Lárus H. Bjarnasonar,
„dánumannsins“ i Stykkishólmi, í nefnd-
ina, skulum vér eigi fjölyrða; hún þykir
liklega fleirum, en oss, kynleg, og „und-
arlegt er ísland“, þegar dánumaðurinn
sá er nú orðinn einn af máttarstólpum
kirkju- og trúar-lífsins á landi voru.
En það er bótin, þótt útnefningar
þessar hafi tekizt miður heppilega hjá
ráðherranum, að það er ekki orðið strax
að lögum, sem nefndin kann að leggja
til, og óvíst reyndar, að það verði nokk-
urn tíma.
„Áfr gjöra sér mat úr því“.
Herra ritsjóri!
Árið 1890 hélt eg fyririestur í Eeykja-
vík um kosti og galla sveitalífsins á Is-
landi. Þar komsteg að þeirri niðurstöðu,
að göfuglyndinu væri að hnigna, svo sem
alúðar-gestrisni, greiðvikni, og fleiru því
um líku. í stað þess væri það orðið efst
á baugi, að rhafa eitthvað upp úr þmu.
Þetta var mi á blómaárum sauðfjár-
markaðanna. Enska gullið var að streyma
inn í landið. Ailt þótti þá leika i lyndi,
og margan mann fór að dreyma gullöld
liór á landi. Það þótti nú fyrir öl.lu, að
komast yfir gullið, þvi þá væri opnaður
vegur a.ð öllum hnossum lífsins. Þá
magnaðist peningafiknin; ekkert þótti þá
gjaldeyrir, jaema peningar. Vöruskipti
sveita- og sjávar-bænda þóttu þá ekki
hafandi lengur. Sjávarbóndinn vildi fá
peninga fyrir sina fiskavætt, og sveita-
bóndinn peninga fyrir kindur sinar.
Vinnuhjúin koruust á sama rekspölinn,
þeim þótti ekkert kaupgjald, nema pen-
ingar væri. Fatnaður og önnur hagræði
var þá rufttið að litlu. Og þegar svo
þetta vildi ekki ganga, þá var farið að •
losa um hnútana, allir máttu verða laus-
ir úr vistarbandinu, svo að þeir gætu upp<-
á eigin spitur greitt sér veg að 'gullinu.
Og daglaunamennirnir vildu heldur ekk-
ert, nema peninga.
Af þossu leiddi, að margur fór nú að
selja allan greiða og gestbeina, þó það
hefði aldrei verið gjört. Það átti nú
ekki að borga sig þessi gamla gestrisni
— hún var eitt af þessu eldgamla, „ó-
praktiskau hatterni þjóðarinnar.
En svo kom apturkippurinn. Fjár-
markaðirnir liðu undir lok, og gullið hætti
að streyma. Þá var nú ekki um annað
talað, en bölvaða peningaekluna, i ræðum
og ritum. Greiðasölumennirnir höfðu
ekki við, þrátt fyrir allt. Þeir fóru að
hypja sig til Ameríku, þar voru nógir
dollarar; vinnufólkið fór til Eeykjavíkur,
og á skútur, þar var þó helzt hægt að
fá aura fyrir vinnu sína, en sumt fór tii
Ameríku. Veslings sveitabóndinn hafði
nú enga peninga — hann varð aptur að
borga í þessum gömlu baugabrotum og
skjaldaskriflum: sinjöri, tólg, fötum, og
öðru slíku. Var það nokkur borgun,
ruslið það?
„Þá var betra,
er fyr baugum réð
Brandur enn örvi
ok bur skota"
Það var munur að koma heirn að hausti
með gull i vösum.
Þó að gullið sé nú hætt að streyma,
þá er sama peningafíknin, eins og verið
hefir. Allt vilja menn til vinna^aðkom-
ast’ yfir þá, þó þeir svo selji sér í stór-
skaða. Minnir það mig á smákaupmann
einn, sem heldur seldi vöru sína fyrir
liálfvirði, en að sleppa peningunum. Þess
þarf varla að geta, að ekki leið á löngu,
áður en hann varð var við ónotalegan
halla i reikningnum, og þá skildist hon-
um fyrst, að hann hefði farið óhyggilega
að ráði sinu.
Allur verkalýðurinn safnast þangað,
að kalla má, sem von er um peninga.
Engin atvinna þykir nokkurs virði, nema