Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 19.07.1904, Síða 2

118
JÞjúhviljxnn.
XVIII., 30.
inum, þangað til skipið sökk, þá hélt
hann sér uppi á sundi, og varsvob]arg-
að upp í einn bátinn.
Mönnum þeim, sem frá skipinu kom-
ust, 147 að töiu, hefir öllum verið bjarg-
að, en mikið hafa þeir orðið að þola áður. !
Þannig höfðu þeir á einum bátnum ver- \
ið matarlausir^'i 4 sólarhringa, og vatns-
lausir í 3 sólarhringa.
Frá ísafirði
er „Þjóðv.“ ritað 8. júlí síðastl.: „Hér hefir
haldizt öndvegistið, nema kalza-norðangarður síð-
ustu dagana. — Aflahrögð á opna báta haldast
enn all-góð í Djúpinu, þegar kúfiski er beitt, en
í Ut-D,júpinu má heita, að almenningur sé hætt-
ur róðrum, sakir þess að beitu vantar, þar sem
hvergi er enn neina síld að fá. — Á hinn bóg-
inn munu þó ýmsir hafa í huga, að stunda sum-
ar-róðra ef síld skyldi fást, þar sem ailir vænta
þess, að fiskur verði í háu verði.
Mislingarnir eru að smá-breiðast út hér innan
héraðs, og er það að vonum, þar sem samgöng-
ur um héraðið eru greiðar, og engri sóttkvíun
beitt milli bæja eða sveita. — Hitt er á hinn
bóginn hvimleiðari fréttir, að fullyrt er, að misl-
ingariiir séu nú komnir á tvo bæi í Steingríms-
firðinum í Strandasýslu, og hafi borizt þangað
með pilti einum, er sagt hafi skakkt til aldurs
sins, og þótzt hafa haft mislinga áður, svo að
honum var leyft að fara heimleiðis, ,eptir að hafa
verið sótthreinsaður, samkvæmt fyrirmælum land-
læknis. —• Sóttkvíuninni hér í héraðinu er enn
haldið áfram, til varnar öðrum héruðum, og er
mælt, að varzlan kosti landssjóðinn daglega hátt
á annað hundrað króna, og væri að vísu sízt
horfandi í þann kostnað, ef varzlan kæmi að
fullum notum; en á þvi eru því miður slæmar
] lorf ur.
Ekki er kosningabaráttan byrjuð hér í kaup-
staðnum enn, sem komið er, en altalað er, að
prófastur Þorvaldur Jónsson verði frambjóðandinn
af hálfu ráðherraflokksins, og keppi um þing-
mennskuna við sira Sigurð Ste/ánsson í Vigur,
sem talið er víst, að einnig muni bjóða sig fram,
sem þingmannsefni framsóknarflokksmanna í
kaupstaðnum, og verður vonandi sigursælli, ekki
sízt þar sem ýmsar gjörðir nýju stjórnarinnar
hafa mælzt hér íila fyrir hjá almenningi, svo að
margir telja óheppilegt að kjósa mann, sem virð-
ist vera eins ástfanyinn í ráðherranum, eins og
ræða sú bar vott um, er prófasturinn hélt ber-
höfðaður hér i fjörunni, þegar ráðherraefnið kom
úr siglingunni síðastl. vetur. — Slíka ræðu fýs-
ir oss ekki að heyra aptur i þingtíðindunum".
Teitur.
Ljóðleikur í finm sýningum
eptir
(fuðtnund prentara Magnússon.
R.vík iy04.
Ljóðleikur þessi ferfram í Bjarnanesi
og Skálholti á öndverðri 15. öld (1432 —
1433).
Leikurinn er sögidegur, á að sýna
ganginn i viðskiptum þeirra Jóns biskups
Gerrehssonar í Skálholti og sveina hans
annars vegar, en hins vegar leikmanna-
höfðingjanna Teits Gunnlaugssonar hins
ríka í Bjarnanesi eystra og Þorvarðar
Loptssonar hins ríka á Möðruvöllum í
Eyjafirði.
Til þess að semja góðan söguleik þarf
nrihla og retta sögulegu þekhiurju og skap -
andi imyndunaraji, innan þeirra takmarka,
sem hin sögulega þekking setar.
Þennan höf. vantar hvorttveggja. Það
leynir sér ekki. Og það finnur hann
sjálfur. Þess vegna slær hann varnagl-
ann í eptirmálanum, og segir, að þenna
leik beri ekki að skoða sem söguleik, þö
: hann sé settur í samband við þessa gömlu
viðburði.
Söguleikur er það samt, — getur ekki
annað verið í því sniði, sem hann er, og
eptir því á hann að dæmast.
Af þekkingarskorti er það sprottið, að
höf. lætur konu Teits, Þördísi, verða svo
ástfangna af útlendum og iliræmdum
flækingsbiskupi, að hxin leggur sitt líf
við hans lifi. Þó gjörir þessi biskup
manni hennar, einhverjum voldugastaog
auðugasta manni landsins í þá daga,
hverja svivirðuna á fætur annari, —læt-
ur sveina sína kasta honum dauðadrukkn-
um inn í forugt hesthús, og seinna setja
hann i varðhald og læsa hann i hlekki
heima í Skúlholti og láta hann berja þar
harðfisk og sæta annari háðulegri með-
ferð. meira en misseristíma.
Otöf ríka Loptsdöttir hefði leikið þetta,
eða hitt þó heldur! Sú hefði orðið skot-
in í Jóni biskupi Gerrekssyni fyrir slíka
meðferð á manni hennar! Hún hefði
bara sagt: Þetta er slwrnt!
Það er hart af höf. að gjöra göfugri
konu, aðalsmannsfrú að heita mátti, slík-
ar auðvirðilegar getsakir. Fyr mátti nú
vera metnaðarleysið! Veit höf. þá ekki,
að höfðingjar leikmanna og allt þeirra
skuldalið og frændlið hataði einum huga
alla áseilni biskapa til veraldlegra yfir-
ráða og eigna leikraanna? Þeim var
sannarlega allt annað í mun en að elska
þá Þeim var þá eitthvað nær skapi að
taka þá höndum, setja þá í poka og
varpa þeirn út í fossandi árstrauminn,
eins og ketlingum. A það hefðu konur
þeirra getað horft með hjartanlegri á-
nægju.
Hitt er annað, þó þeir vinguðust
stundum við biskupa, eins og Loptur
hinn riki, ekki til að rýra álit sitt, efni
og völd, heldur til að efla það allt. Bisk-
upar höfðu ýmisleg arðsöm lén, sem þeir
veittu vildarmönnum sínurn. En enginn
þoldi ágang biskupa. I því áttu þeir altir
sammerkt.
Um þetta leyti eru enn harðar deilur
með klerkum og leikmönnum út af til-
kalli kirkjunnar til eigna og yfirráða yfir
veraldlegum hlutum i hendur leikmönn-
um.
Það er því meira en lítill sögulegur
misskilningur fólginn í því hjá höf., að
hann lætur dómkirkjuprestinn í Skálholti
ámæla biskupi, fyrir það, að biskup vill
einn ráða yfir landslögum og guðslögum og
beita bannfœringum og öðru harðræði til
að afla sér alþýðufylgis í stað þess að
beita kærleikans aga. Að risa gegn þess-
ari stefnu byskups var sama sem að risa
gegn páfanum sjálfum. En það kom víst
engum klerki til hugar i þá daga. Þeir
voru enn allir dyggir fylgismenn kirkj-
unnar. Og þegar prestur bætir því ofan
á, að segja biskupi vægðarlaust til synd-
anna, þá hefði enginn biskup á þeim
tímum þolað presti sínum slíka goðgá og
bersögli, heldur vikið honum úr þjónustu
sinni óðara.
Mikil og góð söguleg þekking hefði
getað leiðbeint höf., svo ekki hefði hann
strandað á þessum skerjum.
Þá er það ímyndunaraji höf. Hann
hefir ímyndunarkrapt að vísu. en ekkert
taumhald á honum; þess vegna lendir
hann í þær ógöngur í leiknum, sem hann
kemst, aldrei úr; hann situr þar fastur,
getur engan ólarendann hreyft, fremur en
Þór forðum.
Jeg á hér við hið fáránlega ástalif
Þórdisar. Hún elskar bæði manninn sinn
og biskupinn, og þó eru þeir svarnir ó»
vinir. Hún nær manni sinum úr varð»
haldinu með ráðkænsku, af ást til hans,
og hún gjörir biskupi aðvart, eða vill
gjöra, þegar maður hennar hefir ráðið at-
för við hann, af ást til mannsins síns
lika, segir hún, en biskup skilur það
svo, að hún gjöri það af ást til sín og
kallar hana verndarengilinn sinn. Síðast
bregður hún handleggnum fyrir, þegar
Teitur heggur til biskups, af ást til
manns síns, en segir þó áður við hann,
að hann skuli aldrei bera vopn ábiskup,
meðan hún megi þar milli ganga, af ást
til biskupsins nát.túrlega.
Leikurinn hefði átt að heita:
Hembihnútur ástarinnar,
eða eitthvað þvi um líkt. Höf. verður
aldrei maður til að leysa hann; það er
liægur vandi að skera hann sundur, eins
og hann gjörir í leiknum. En það er á-
rangurslaust.
Þetta er þá leikurinn, sem alþingi
1903 sæmdi verðlaunum, ef ekki beinlín-
is, þá óbeinlínis. Höf. nýtur nú verð-
launanna og ferðast borg úr borg, —
kemur og sór, eins og Cæsar forðum, en
sigurinn er in futuro (ókominn), eins og
Kristján kvað. Höf. átti að vaða andlega
strauma. Bara hann drukkni nú ekki i
þeirri Brúará, þvi svo eru þeir straumar,
sem aðrir, að þeir geta vaxið smámenn-
um yfir höfuð. Og þá er ver farið en
heima setið!
Heldur þykir mér þessi ljóðleikur
þreytandi og stirður til upplestrar á leik-
sviði, liggur við, að orðin sporðrísi, að
því er áherzluna snertir, eins og hjá
gömlu rímurunum. Ekki eru fjörsprett-
irnir. Það er allt af þetta sama koll-
hríðarlausa langviðri, sem alþýða kallar
síekju.
Hann ætlar að búa til ljóðaleik, en úr
því verða ljóða/eiJh(di;.hann ætlar að búa
til leik, en úr þvi verður óleikur, einkum
honum sjálfum.
Hér er þörf á bragarbót.
Bjarni Jönssou.
Úr Strandasýslu (Árneshreppi)
er „Þjóðv.“ ritað 21. júní síðastl.: „í vetur
mátti heita, að hér væri versta tíð, sífelldar aust-
an- og norðan-áttir, moð afar-mikilli fannkomu,
en vindar miklir, og stór brim til sjávarins. —
Þrjú opin skip stunduðu hákarlaveiðar hér úr
hrejjpi í vetur: Teinæringur, er Ghtðm. Péturs-
son í Ófeigsiirði var formaður á og aflaði hann
55 tn. lifrar, áttæringur frá Finnbogastöðum, for-
maður G. Guðmundsson, er aflaði nær 40 tn., og