Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 07.11.1904, Page 2

er auðsjáanlega verið að gera tilraun til
þess, að koma þeirri skoðun inn h]á al-
menningi, að stjórnarskrárbrotið, er fram-
ið var, þegar danski forsætisráðlierrann
ritaði undir ráðherraskipunarbréf hr. H.
Hafstein’s, sé í raun og veru þýðingar-
laus hégómi.
Ráðherraskipunin sé verk konungsins,
og það, sem skeð bafi, er danski forsæt-
isráðherrann ritaði nafn sitt undir hana,
sé í raun og veru ekkert annað, en það,
að hann hafi klesst nafni sínu „í hornið
á tilkynningarbréfi frá konunginurn“.
AUra-fáfróðasta og hugsunarlausasta
aimuganurn — því að aðra. getur ráðherr-
ann auðvitað eigi gert sér minnstu von
um að blekkja — er svo ætlað, að hugsa,
sem svo, að einu gildi, h?ort danski for-
sætisráðherrann, eða einhver annar, hafi
sett nafnið sitt á bréfið, fyrst það sé frá
konunginum.
Hr. H. Hafstein hefir eigi t.il einskis
hagað þessum orðum sínum, eins og hann
gerði.
Honum hefir farið hér líkt, sem Estrup
gamla, og félögum hans í hægri-ráða-
neytunum, fór forðum, er þeir reyndu
þráfalldlega að beita nafni konungsins
fyrir sig, og hafa það að hlífiskih^j, gjór-
samlega ótilhlýðilega.
Vér segjum ótilhlýðilega, því að það
er kunnugra, en frá þurfi að segja, að
undirskript konungsins getur því aðeins
gefið ályktunum um stjórnmál gildi, að
ráðherra riti undir samhliða honum, eða
„cont.rasigneriý sem svo er kallað, og á
ráðherranum, sem undir ritar, hvílir öll
stjórnlagalega ábyrgðin, en alls ekki kon-
unginum, sem er „friðhelgur og ábyrgð-
arlaus“.
Nafnið „i horninu“ er því engan veg-
inn svo þýðingarlaust, sem ráðherrann
vill láta aimenning ætla, heldnr er þai) ein-
mitt jbað, sem stjörnlagalega mestu varðar.
Og undirskript danskaforsætisráðherr-
ans — eða Deuntzer „í horninu“ — þýð-
ir því einmitt það, að hann einn, en
enginn annar, ber lagalega ábyrgð á ráð-
herraskipuninni.
En þar sem alþingi hefir alls engin
tök á því, að koma fram neinni ábyrgð
á hendur danska forsætisráðherranum, og
engin trygging er fyrir því, að hann
taki nokkurt tillit, til vilja alþingis, eða
flokkaskipunarinnar þar, þá sjá væntan-
lega allir, hve afar-hættulegt það er þjóð-
frelsi voru, og bein banaráð alls þing-
ræðis, að nokkur annar, en ráðherra Is-
lands, riti undir skipun íslenzka sérmála-
ráðherrans, ásamt konunginum.
Gegn íslenzka sérmálaráðherranum,
en engum dönsku ráðherránna, getur al-
þingi komið fram ábyrgð, og meðan það
er látið við gangast, að danskur ráðherra
riti undir ályktanir um sérmál lands vors
— hvort sem er skipun íslenzka sérmála-
ráðherrans, eða annað —, þvert á móti
ákvæðum stjórnarskrárinnar, þá er allt
tal unt þingrœði hér á landi hlátt áfram
hlœgilegur barnaskapur
Væntanlega lætur íslenzka þjóðin þvi,
hvorki ráðherra H. Hafstein, né nokkurn
annan, blekkja sig með viilandi orðaleik,
þar sem jafn mikið er í húfi, heldur krefst
þess, að stjórnarskrá lanisins sé haldin,
og þingræði tryggt þjóð vorri.
amT777.......................
Deilur í kaupmannafélaginu.
Konsúl D. Tliomsen vottað vantraust.
í 42. nr.,'„Þjóðv“. var þess stut.tlega getið, hversu
stjórnarliðum tókst., með tilstyrk D. Thomsen’s
konsúls, að ná hlutaíelagsblaðinu „Reykjavík11
á sitt vald, þár sem D. Thomsen kom því til
leiðar, að bankastjóra Tr. Gunnarssyni voru seld
48 ný hlutabréf í félaginu, fyrir alls 1200 kr.,
svo að stjórnarliðar höfðu þá yfirgnsefandi at-
kvæðamagn í félaginu.
En þar sem „Reykiavíkin“ át.ti, samkvæmt
lögum blaðafélagsins, að „vera málgagn kaup-
manna“, er höfðu stofnað bLaðið, sem auglýsinga-
og frétta-blað, er væri laust við allt flokksfvlgi,
gramdist ýmsum kaupmönnum mjög aðferð D.
Thomsen’s, sem von var, ekki sízt þar sem|kaup-
manni Birni Kristjánssyni, er falazt, hafði eptir
kaupum áhelmingnýju hlutabréfanna, var algjör-
lega synjað.
Þessi óánægja kaupmanna varð til þess, að
á -fundi, er haldinn var í kaupmannafélaginu 24.
okt. kom fram tillaga frá kaupmönnunum: Birni
Kristjánssyni, Ben. S. Þórarinsst/ni og B. H.
Bjnmason þess efnis, að lýsa „megnri óánægju
yfir afskiptum I). Thomsen’s af því, að kúga
hlutafélagsblaðið „Reykjavík“ undan yfirráðum
kaupmanna11, og að skora jafn framt á Thomsen,
að „leggja niður umboð sitt, sem formaður fé-
lagsins, og meðlimur kaupmannaráðsins11.
Konsúll D. Thomsen andmælti tillögu þessari,
og reyndi að réttlæta iramkomu sína með þeirri
annálsverðu, og drengilegu(þ kenningu, að kaup-
menn ættu helzt einatt að vera á stjórnarinnar
bandi, og hafa því jafn harðan sannfæringarskipti,
er ný stjórn kæmi til valda; en með því að fé-
lagsmönnum mun fremur hafa þótt kaupmanna-
stéttinni misboðið með þannig lagaðri röksomda-
færslu, var t.illagan samþykkt með 7 samhljóða
atkvæðum — af 9, sem á fundinum voru —, og
voru j>eir sjö, sem tillögunni fylgdu: B. Kristj.,
B. S. Þórarinss., B. H. Bjarnasnn, H. Andersen,
Jón Þórðarson, Erl. Erlendsson og Kr. 0. Þor-
grí msson.
Konsúll D. Thomsen sinnti þó eigi áskorun
þessari, en boðaði í þess stað fund að nýju i té-
laginu 30. okt., og hafði liðsafnað mikinn, fékk
ýmsa smá kaupmenn á Laugavegi o. fl., til að
ganga í félagið, og kvað jafn vel hafaunnið það
til. að greiða félagsgjaldið fvrir suma þeirra. —
Mótflolckurinn hafði þá einnig liðsafnað; svo að
í stað þess, er félagsmenn voru áður að eins 18,
voru þeir orðnir 47, er á fundinn kom.
A fundinum 30. okt. hafðist það svo fram,
með 27. atkv. gegn 24, að óánægju-yfirlýsing
fyrri fundarins var felld úr gildi, með því að
Thonisensliðar börðu það fram með atkvæðafjölda,
að 4 nienn, sem eigi reka verzlun (bókhaldari
Tbomsen's, verzlunarstjóri hans, Th. Jensen og
Ziemsen konsúll), greiddu atkvæði á fundinum,
þvert ofan í ákvæði kaupmannafélagslaganna.
í raun réttri stendur því ályktun fyrri fund-
ar óhögguð, og sennilegt er, að æfi D. Thomsen’s,
sem fornianns í kaupmannafélaginu, og meðlims
kaupmannaráðsins, verði hvorki skemmtileg. né
friðvænleg.
Á binn bóginn hefir hr. D. TUomsen gert ráð-
herranum, og stjóirnarflokknum, mikinn greiða,
sem fráleitt verður ólaunaður, þar sem stofnun
nýs stjórnarblaðs hefði orðið stórum kostnaðar-
samari, en hlutabréfakaupin, og má því ætla, að
meðvitundin um það geri honum andstreymið
allt léttbærara
Klditr u|>|>i.
Á Austfjörðum urðu menn varir við töluvert
öskufall 2. okt. síðastl., svo að eldur virðist enn
vera uppi, annað hvort íVatnajökli. milli Há-
gangna og Grænafjalls, sem í fvrra, eða þá ann-
ars staðar í óbvggðum.
Aflabrögð
voru treg á Austfjörðum í öudverðum október
og síld engin þar á fjörðunum.
Frá Eyjafirði er óg ritað 18. okt., að aflalaust
sé þar á inn-firðinum. en nokkur fiskreita á út-
firðinum, og bagar mjög almennt beitulevsi.
Mannalát.
Látinn er 20. okt, síðastl. dbm. Oddur
Pétur Ottesen á Ytri-Hólmi á Akranesi,
89 ára að aldri, fæddur í Reykjavik 1815.
— Foreldrar hans voru Lárns Oddsson
Ottesen, er var bróðursonur Oiafs stipt-
amtmanns Stefánssonar, og kona hans
Sigríður Þorkelsdótt ir.
Ottesen sálugi hóf búskap að Munað-
arhóli í Snæfellsnessýslu, en flutti þaðan
að stórbýlinu Ytra-Hólmi á Akranesi, er
hann keypti 1859, og bjó hann þar jatn-
an siðan. —- Hann var orðlagður atorku-
og dugnaðar-maður, bæði til lands og
sjávar, og komst þv-í í nll-góð efni, með
því að forsjá og hyggindi voru dugnaði
hans samfara. — Arið 1862 var hann
sæmdur medalíu, „ærulaunum jiðni og
hygginda“, sem svo var nefnt, og þótti
það eigi um verðleika fram.
Hann var kvæntur Guðnýju Jónsdótt-
ur (f 1894), og eru þessi börn þeirra á
lifi: Oddgeir, kaupmaður á Ytra-Hólmi,
Pétur, bóndi á Þrándarstöðurn. og Jón
bóndi í Hrísakoti í Brynjudal. —
Bessarföðnm 7. nóv. 1904.
Tfðurl'ar all-optast mjög óstöðugt, rigningar
og hvassviðri nær daglega. — Jörð alauð, unzí
gær snjóaði í byggð.
Jarðiu lör rectxirsfrúar Sigríðar Jónsdóttur fór
fram í Reykjavík 29. f. m. — Við húskveðjuna
voru sungin eptirmæli, er Guðm. skáld Gwð-
mnndsson hafði ort, og í þeim er eitt erindið svo
látandi:
„Þú sefur sætum blundi
við sjafnans góða hlið;
þið liðuð tvö, sem ljós,
gegnum lim i myrkum við.
Þú varst hans æsku ástarrós,
og aptanstjarnan hans;
þið siglduð tvö í blíðum byr
um bifstraum kærleikans11.
Strandliáturinn „Hólar11 kom aðfaranóttina
3. þ. m. til fteykjavíkur, úr síðustu strandferð
sinni í ár. — Með skipinu kvað bafa verið um
600 farþegjar, mest megnis verkafólk, er kom
frá Austfjörðum, og má því geta nærri, að vist-
in á skipinu hafi eigi verið sem fýsilegust.
T 25. f. m. andaðist að Eyvindarstöðum hór
í sýslu Jón bóndi Sœmundsson, 61 árs að aldri.
— Hann var uppeldissonur Bjarna sáluga, óðais-
bónda á Esjubergi, og Kristínar, konu hans. —
Kvæntur var Jón, og lifir kona hans hann, Guð-
rún Sigurðardóttir að nafni. Reistu þau bjónin
bú á Kjalarnesi. og bjuggu þar lengstum a.ð
Sjávarhólum, og búnaðist all-vel. — Varð þeim
alls 4 barna auðið, og lifa tvö þeirra, bæði upp
komin. — En eptir það, er þau hjónin skildu,
og fé þeirra skiptist, varð efnahagur Jóns örðugri,
og bjó hann tvö síðustu ár æfi sinnar á parti úr
jörðinni Eyvindarstaðir.
Með bústýru sinni, Guðriinu Oddsdóttur á
Eyvindarstöðum, eignaðist Jón heitinn einn son,
Odd að nafni, er Iifir föður sinn.
Jón sálugi var maður all-vel greindur, og
gerðarmaður að mörgu leyti, er tíðast fór sínu
fram, þótt eigi væri jafnan öllum að skapi.