Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 19.11.1904, Blaðsíða 2

182
XVIII., 46.
Þjúevir.jixN.
„skellurinnu að lokuin, sem iyrrum, ef
einhver á að fá hann.
Það er spá vor, að sá verði eini á-
rangurinn af þessu „ siðmenn in gar u-starfi
„dánumannsins44 undir Jökli.
„Jelgjörðamaðurinn“.
Eins og lesendur „Þjóðv.“ hafa óefað veitt
eptirtekt, þá er eg töiuvert farinn að leiða það
hjá mér á seinni árum, að vera að svara ýmis kon-
ar ósannindum, sem stjórnarblöðin beina að mér
persónulega öðru bvoru, því að eigi tjáir, að fylla
biaðið með siíkum deilugreinum.
Flest af þessu er og þess eðlis, að það ber
svo auðsælega á sér ósannindablæinn, að óþarft
er að svara því, eða hefir þá margsinnis áður
verið svarað, og brakið, í blaði þessu, svo að þar
geta þeir séð hið sanna, sem hið sanna viija
vita.
Hinir, sem vilja halda sér sem fastast við þá
trúna, að þeir, sem eitthvað láta veruiega til sín
taka í þjóðmáium, og eigi viija falia á kné fyr-
ir hinni núverandi landstjórn vorri í öllum grein-
um, hvernig sem hún hagar sér, hljóti að vera
varmenni og mannhundar, ræningjar og erki-
bófar, íalsarar og fégiæframenn, meinsærismenn
og manndráparar, eða eigi að minnsta kosti að
málast þannig, kjósendunum tii viðvörunar,
verða min vegna að lifa og deyja upp á þessa
trú sína.
En þar sem þjóðin er farin að þekkja þenna
oftrúnaðinn þeirra, og veit því vel, hvað rógin-
um og ósannindunnm er ætiað að vinna, þá er
Jhæpið, að þetta reynist stjórninni sá „sáluhjáip-
ar“- eða „matfanganna-vegurinn11, sem til er
ætlast.
Það mun því all-optast vera óhætt, að leiða
þetta raus þeirra, „kaupamannanna11, hjá sór, og
lofa þessum sjálfsiýsingum þeirra að standa
þeim til heiðurs.
En þegar farið er að haida því fram, að
herra Tryggvi Gunnarsson, núverandi bankastjóri,
sé gamall „velgjörðamaður11 minn, þá finnst mér
þó, sem þessi kenning misbjóði svo stórum til-
finningum sjálfs mín, að eg fái eigi orða bund-
izt lengur.
Það er ritstjóri „tíjaiiarhornsins11, — piltur-
inn, sem lýst var nokkuð í 86. nr. „Þjóðv.11 —,
einn af „kaupamönnum11 stjórnarinnar, sem flyt-
ur þenna gleðilegan boðskap í blaði sinu ný
skeð.
Og boðskapurinn er í því fólginn, að hr.
Tryggvi Gunnarssm hafi lánað mór fé á stúdents-
árum mínum í Kaupmannahöfn, fyrir rúmum
20 árum, sem eg aldrei hafi endurgoldið honum,
en sagzt hafa verið ómyndugur, er mér var trú-
að fyrir því.
Sagan er eigi óliðlega samin; en höfundinum
hefir orðið það sama á, sem hr. Guðm. skáldi
Magnússyni i ljóðaleik hans „Teitur11, að sögu-
legu atburðirnir eru nokkuð öðru vísi.
Sannleikurinn er sá, að jeg er mér þess ekki
meðvitandi, að hafa nokkuru sinni fengið eins
eyris lán hjá hr. Tryggva Gunnarssyni, hvorki
á stúdentsárum mínum í Kaupmannahöí'n, eða
fyr, né síðar.
A hinn bóginn átti eg síðasta timann, sem
eg dvaldi við háskólanám í Kaupmannahöfn, að
sækja nokkurt fé til hr. Tr. Gunnarssonnr eptir
tilvísun núverandi prófessors Þorv. Thoroddsen,
sem þá var kennari á Möðruvöllum, og í hans
reikning.
A síðustu stúdentsárum mínum í Kaup-
manuahöfn voru deilur miklar í íslendinga-fé-
laginu, er jafn vel enduðu með málaferlum, sem
kunnugt er, og stóðum við hr. Tr. G. þar hvor
öðrum mjög andvígir, svo að eg hygg, að hon-
um hafi þá naumast verið öllu minna um aðra
gefið, en um mig.
Jeg vil ekki segja, að þær deilur væru yfrið
merkilegar, þegar eg nú hugsa til þess tíma; en
víst er um það, að vér ungu mennirnir, sem þar
áttum hlut að máli, litum svo á í þá daqa, sem
vér stæðum þar á verði fyrir land vort gegn
fylgismanni Dana-stjórnar, IVellemanns-vininum,
hr. Tr. Gunnarssyni, og það skapaði hitann.
Það er þvi eltki mjög sennilegt, að jeg hafi
kosið að leita prívat-láns hjá hr. Tr. Gunnars-
syni, enda man eg, að mér féll það full þungt,
j að eiga að sækja fé til hans í annars reikning
þenna stutta tírnann, sem eg gerði það, og bar
margt til þess, sem hér verður eigi tínt, eður
talið.
Mér er ókunnugt um reikninga viðskipti hr.
Tr. Gunnarssonar og Þorváldar, bróður rnins, í
þá daga, en víst er um það, að nokkru eptir
það, er eg var settur sýslumaður i Isafjarðar-
sýslu, fékk eg reikning frá hr. Tr. G., þar sem
hann krafðist borgunar á nokkurum hluta ofan
getins fjár; en eitthvað skildist mér, að viðskipti
þeirra Þorváldar hefðu jafnað.
Tóninum i brófi hr. Tr. G., er reikninginum
fylgdi, og endaði „með tilhlýðilegri virðingu11,
skal eg ekki lýsa, enda loit eg þá svo á, sem
þessi reikningur hans til mín væri mest til
bekknis sendur, og til að halda við gamla kunn-
ingsskapnum(l)
Jeg skrifaði hr. Tr. G. þá aptur, auðvitað
með sömu „tilhlýðilegu virðingunni11, og fiagði,
sem var, að eg þættist í raun og veru ekkert
við hann eiga, þar sem hann hefði aldrei lánað
mér neitt, auk þess er eg skopaðist ögn að 6°/0
vöxtunum, og vaxtavöxtunum, er hann lagði á
peningana, lögum gagnstætt, enda þurfti eg að
sjálfsögðu að leita skýrslu Þorvaldar, bróður míns,
áður en þossari skuldakröfu væri fullnægt.
Um þetta gengu svo nokkur „vingjarnleg11
bréf á milli okkar „kunningjanna11, hr. Tr. G.
og min, þar som meðal annars bar á góma um
ýmsar rniður góðgjarnlegar sögur í minn gaið,
er eg beyrði hafðar eptir honum, og svaraði
hann því, meðal annars: ,.ef til vill hefði það
verið réttara af mér, að jeg heimtað* sannanir
fyrir því, að .jeg „bæri út af yður ósannar sögur
frá stúdentaárunum11, „og fyrst þér endilega vilj-
ið hafa svar . . . þá skal jeg hér með lýsa það
lygi, og heimta, að þér reynið að sanna það, að
jeg beri út um yður 6sannar* ': sögur11.
Þetta nægir, til að sýna tóninn i þessum
gömlu „vinabréfum", og skal eg hér eigi fjölyrða
meira um það.
Að sjálfsögðu átti þó hr. Tr. G. heimtingu á
peningura sínum, þótt jeg ætti í raun og veru
ekkert við hann um það, og endirinn á skiptun-
um varð því sá, að eg boryaði honwni reikning
hans upp á eyri, að viðlögðum 6°/3 vóxtum, svo
að skaðlaust slapp hann frá því, karlinn, sem
og vera átti, og þó að nú sé þegar komið nokk-
uð hátt á annan áratuginn, síðan þessum værum
lauk, og hr. Tr. G. fékk peningana, munu þó
þau plöggin enn geta komið fram í dagsbirtuna,
ef vili.
Þetta er nú nokkuð annað en lygasagan, sem
ritstjóri „Gjallarhornsins11, róberinn og lyga-hró-
ið, breiðir út í blaði sínu, og þykir sómi að
skömmunum.
En annars er þessi lygasaga i „G jallarhorni11
ekki annað, en ein lykkjan í lygavefnum, sem
sum stjórnarblöðin eru sí og æ að auka við.
Hann á að verða aðal-efnið í ný föt handa
stjórninni, er næst fara fram þingkosningar, en
gæti má ske eins vel orðið henni -— hengingar-
snara.
Óheiðarlcg blaðamennska.
í „Þjóðólfi11, 11. nóv. síðastl., segir ritstjórinn,
að vér höfum í fyrra vetur sagt í „Þjóðv!1, að
gjafsóknir em bættismanna „séu alveg nauðsyn-
legar og sjálfsagðar11.
Lesendur „Þjóðv!1 geta dæmt um það, að
aldrei hefir staðið eitt einasta orð í blaði voru í
þessa átt, og for ritstjóri „Þjóðólfs11 því í þessu
efni með rísvitandi ósannindi.
En slík er nú all-tið blaðamonnskan stjórn-
arinnar megin, að skrökva upp einhverju, sem á
*) Svo i bréfi hr. Tr. G.
*'*) Auðkennt af hr. Tr. G.
þarf að halda í þann svipinn, í trausti þess, að
lesendurnir nenni eigi að athuga, hvað satt er,
eða hafi eigi tök á þvi.
Og þó er það guðfrasðingur, sem „Þjóðólfi11
stýrir. Sá hefði orðið brúklegur í stólnum(l)
„Málgagn sanns<5glinnar“.
Hr. Ben. S. Þðrarinsson, kaupmaður í Reykja-
vík, sem verið hefir gjaldkeri blaðsins „Reykja-
vík“, og þekkir vel skoðanir samverkamanns
síns við blaðið, hr. Jóns Ólafssonar ritstjóra, seg-
ir í „Ísaíold11 12. nóv. síðastl.:
„Okkur (þ. e. Jóni Ól. og Benedikt) kom
báðuin saman um það, að aðgerðir stjórnarinn-
ar væri hvorki sem allra hyggilegastar, né
réttastar,, gagnvart latínuskólanum.
Sama var að segja um skipun bankabók-
arans gagnvart hinum umsækendunum,
En hvað segir svo vinur Jón um þessi tvö
atriði í „Reykjavíkinni11 skömmu seinna?
Náttúrlega, að allt sé rétt, slétt og fellt
hjá stjórninni11.
Hr. Jón Ólafsson leggur það mjög í vana
sinn, að bregða öðrum um það, að þeir riti gegn
betri vitund,
Núerukomnar fregnirnar úr horbúðum sjálfs
hans.
Dánargjafir W. Fiske’s.
Fé til íslauds og isl. bókmennta.
Prófessor W. Fiske, hinn alkunni íslandsvinur,
er andaðist 17. sept. síðastL, sbr. 41. nr. „Þjóðv!1
þ. á., hefir í erfðaskrá sinni ánafnað all-mikið
fé til íslands, og til eflingar íslenzkum bók-
menntum.
Allar bækur sínar, nema íslenzka bókasafnið,
og bækur, er snerta ítalska skáldið Petrarca,
hefir hann ánafnað landsbókasajninu, og á að
senda þær til safnsins á kostnað dánarbúsins.
Enn fremur hefir hann ánafnað málverkasafn-
inu í Reykjavík 12 beztu málverk sín, og enn
fremur alla forna dýrgripi sína, svo sem brjóst-
nælur, hálsbönd, dýrindis steina o. fl.
Þá hefir hann og gefið ísiandi 12 þús. doli-
ara (um 44 þús. krónur), er leggjast á í sér-
stakan sjóð, sem sé í umsjá Jandstjórnarinnar,
og skal vöxtunum varið, til þess að bæta kjör
Grímseyinga.
Megnið af auðæfum sínum, er alls kvað hafa
numið um 11 milj. króna, hefir Fiske ánafnað
CorííeM-háskólanum i New York, og þar á með-
al allar ísl. bækur sinar, en mælt svo fyrir, að
130 þús. dollara skuli lagt i sérstakan sjóð, og
vöxtunum varið, til þess að launa íslenzkum bóka-
verði, er hafi umsjá með isl. bókasafninu; enn
fremur skal og vöxtum aí 8 þús. doUurwm jafnan
varið, til að auka ísl. bókasafnið, og vöxtum af
5 þús. dollurum, til þess að gefa árlega út bók um
Island, og um hið ísl. bókasafn háskólans.
Tvo íslenzka menn, cand. Sigýús Blöndal og
stud. jur. Halldór Hermannsson, hefir W. Fiske
tilnefnt, ásamt tveim mönnum amerískum, til
þess að ljúka við, og gefa út, ófullgerð rit hans.
Mannalát.
Ný skeð er látinn að Litlu-eyri í Suð-
urljarðahreppi í Barðastrandarsýslu Helgi
bóndi Petursson, sem þar hefir lengi bú-
ið.
Helyi sálugi Pétursson var fæddur að
Fossum í Skutilsfirði í Isatjarðarsýslu 25.
júní 1836, og voru foreldrar hans Pótur
Asgrímsson, og kona hans Helga Jóns-
dóttir, Sigurðssonar frá Engidal, og missti
Holgi föður sinn, er hann var að eins á
þriðja ári. — Ólst hann síðan upp hjá
móður sinni, unz hún giptist í annað
skipti, og gekk að eiga Ásmund Guð-
mundsson, og reistu þau hjónin bú i
Engidal í Skutilsfirði. — Hjá móður sinni,
og stjúpföður, dvaldi Helgi, unz liann var