Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 29.04.1905, Blaðsíða 1

Terð árgangsins (minnst
52 arkir) 3 kr. 50 aur.;
trlendis 4 kr. 50 aur., og
í Ameriku doU.: 1.50.
Borgist fyrir júnímán-
aðarlok.
ÞJÓÐVILJINN.
-— )= Nítjándi áböanguk. =| ——
•*—*>^|= RITSTJÓRI: SKÍJLI THOKODDSEN. =|boí!—
\ Uppsögn skrifieg, ógild
nema komin sé til útgef-
I anda fyrir 30. dag júní-
j mánaðar, og kaupandi
samhliða uppsögninni
borgi skuld sína fyrir
blaðið.
M 18.
Bessastöðum, 29. apríl.
19 0 5.
Ifna og ildavélar
selur
Jristjdn Jorgrímsson.
Fi umvarp tiS sveitarstjórnarlaga.
Árgjöld sýslusjóða til landssjóðs.
VátœkramálaDeÍDdiii hefir, svo sem
Iicddí var falið, samið frumvarp til sveit-
o? sijörnarlaya, sem stjórDÍD leggur vænt-
anlega fyrir alþÍDgi í sumar.
Nefndin telur það hafa verið aðal-
hlutverk sitt, að því er sveitarstjórnar-
li'iggjöfina snertir, að koma gildandi á-
kvæðum um sveitarstjórnarmálið í eina
heild, og hefir því hagað störfum sínum
í eamiæmi við þenna skilning sinn.
Aðal-breytingin, sem nefndin ræður
til, að gjörð verði á sveitarstjórnarlög-
gjöfinri, er afnám amtsráðanna, og ætl-
ast nefndin þá til, að störf þeirra verði,
eumpart falin sýslunefndum, en sumpart
etjórnarráðinu, og amtsbókasöfnin í
Stykkishólmi, á Akureyri, og á Seyðis-
firði, vill hún gefa Snæfellsness- og
Hnappadalssýslu, Akureyrar- og Seyðis-
fjarðarkaupstöðum, ásamt Eyjafjarðar- og
Norðurm úlasýslum.
Það er rétt, sem nefndin tekur fram,
að raddir hafa heyrzt um það, að réttast
væri, að leggja amtsráðin niður, og staf-
ar það af þvi, eð mönnum hefir þótt
starf þeirra ærið lítið, í ssmanburði við
þann mikla kostnað, er þau hafa í för
með sér, og hefir sá kostnaður lagzt mjög
þungt á sýslufólögin, og aukið að mun
hin beinu útgjöld bænda, sem að vonum
eru all-óvinsæl.
En þar sem það er kunnugt — þótt
nefndin geti þess eigi —, að þessierað-
al-ástæðan til óánægjunnar með amtsráð-
in, gegnir það furðu, að nefndin skuli,
jafn framt sveitarstjórnarlega frumvarp-
inu, bera fram frv. þess efnis, að lerjyja
á syslufélögin all-þunglcert fast árgjald, til
landssjöðs, er nemur alls 15 þús. króna,
eða nálega sömu upphæð, sem jafnaðar-
sjóðsgjaldið hefir verið árlega að meðal-
tali tíu árin siðustu, enda þótt skuldir
þær, er á ömtunum hvíla, nemi að eins
rúmum 20 þús. króna, eptir því sem nefnd-
in skýrir sjálf frá, því að skuldir þær,
er hvíla á Norður- og Suður-ömtunum,
vegna búnaðarskólanna, ætlast nefndin
til, að fylgi búnaðarskólunum, ef landið
tekur þá að sér.
Yér teljum sjélfsagt, að séu amtsráð-
in lögð niður, taki landið að sór skuldir
þær, er á ömtunum hvila, eða að þeim
sé að öðrum kosti skipt milli sýslufélag-
anna, eptir því hlutfalli, sem þau hafa
áður greitt jafnaðarsjcðsgjaldið, í stað
þess að fara í ð afla landssjóði árlegra
tekja á þann hátt, að leggja skatt á
sýslusjóði, enda furðar oss. að nefndinni
skuli hafa dulizt það, hve rík þörf er á
því, að minnka gjöld sveitarfélaga til
sýslufélaga, eins og yfir höfuð hin óvin-
sælu beinu gjöld, er á almenningi hvíla,
og finna á hinn bóginn einhvern óbein-
an tekjustofn fyrir sýslusjóði, til að hjálpa
þeim til þess, að hrinda ýmsum fram-
faramálefnum sýslnanna áleiðis.
Nefndin vekur máls á því, að vera
megi, að sumir kunni að óttast, að stjórn-
arráðið kunni að verða of íhlutunarsamt
um sveitarstjórnarmálefni, og getum vér
oigi neitað því, að vér erum einn í tölu
þeirra manna, sem teljum það mjög var-
hugavert, að draga valdið enn meira í
hendur þess, en orðið er, enda sjáum vér
ekkert á móti því, að veita syslunum fulla
sjálfstjörn í málurn sínum, er amtsráðin
eru niður lögð.
Auk þessarar aðal-breytingar, sem nú
hefir nefnd verið, stingur nefndin upp
á ýmsum breytingum, sem flestar eru þó
þýðingarlitlar.
Einna merkasta nýmælið er ákvæðið
í 4. gr., þar sem svo segir:
„Nú hefir kauptún, eða þorp, 800 í-
búa, eða fleiri, og hefir það þá rétt til,
að fá sérstaka sveitarstjóm, og verða
hreppur fyrir sig, með þeim ummerkjum,
er stjórnarráðið ákveður, eptir tillögum
hreppsnefndar og sýslunefndar1**.
Tekur nefndin það fram, sem rétt er,
að ákvæði þetta geti að likindum orðið
til þess, að ýms þorp, og kauptún, láti
sér nægja heimild þessa fyrst um sinn,í
stað þess að beiðast bæjarréttinda, er baka
myndi landssjóði kostnað.
EeiknÍDgsár hreppa ætlast nefndin til,
að framvegis verði almanaksárið, og í
samræmi við þá tillögu sina, leggur hún
það til, að niðurjöfnun aukaútsvara fari
fram í júní, og sé gjalddagi þeirra 81.
okt. ár hvert.
Sýsluvegasjóðunum vill nefndin, að
slegið sé s:man við sýslusjóði, og að úr
þeim séu gjöld til sýsluvega siðan greidd,
án þess sýslunefndin þurfi að binda sig
*) Ekki gátum vér stillt oss um að brosa,
þegar vér sáum, að nefndin, i athngasemdunum
við frumvarpsgrein þessa, skýrir orðin „eptir
tillögum hreppsnefndar og sýslunefndar", sem
þar stæði: „að fengnum tillögum hreppsnefndar
og sýslunefndar“, og telur því stjórnarráðið hafa
alveg óþundnar hendur, þrátt fyrir orðalag grein-
arinnar. — Parna sjá menn, hvað lögskýringar
hr. Jóns Ólafssonar, stjórnarhiaðsritstjóra, aðþvi
er fyrirmæli bankalaganna snertir, hafa þegar
áunnið(l)
við upphæð sýsluvegagjaldsinsfremur, en
verkast vill. — Breyting þessi sparar
þau óþarfa ómök, að vera að hafa reikn-
inga sýslusjóðsins í tvennu lagi (sýslu-
vega- og sýslusjóðsreikninga), og er því
fremur til bóta.
Nefndin telur og æskilegt, að saminn
sé leiðarvisir fyrir sveitarnefndir, erend-
urskoðaður sé á 5—10 ára fresti, og séu
þar talin öll lagaákvæði, er sveitarnefnd-
ir varða, og skýrð, sem þörf þykir.
Fleiri smá-breytingar, er nefndin
leggur til, að gjörðar séu, hirðum vér
eigí að nefna að þessu sinni; en þar sem
hér er um gagngerða endurskoðun sveit-
arstjórnarlaganna að ræða, má telja víst,
að málið verði íhugað sem vandlegast,
áður en því er til lykta ráðið.
Eitt atriði finnst oss þó rétt að minn-
ast á, áður en vér sláum botninn í grein-
arstúf þenna. — Eptir lögunum er engu
síður heimilt, að leggja útsvar á vinnu-
hjú, en aðra, enda hefir þeirri regluver-
ið fylgt í sumum hreppum, og virðist
því ósanngjarnt, að vinnuhjú eigi ekki
atkvæði í sveitarmálum, þegar þau bera
byrðarnar, ef þau fullnægja þeim skilyrð-
um, sem atkvæðisrétturinn er að öðru
leyti bundinn, að því er snertir aldur o. fl.
f ukrið.
--<xif)o-
Það eru nú að eins tveir mánuðir,
unz alþingi tekur til starfa í sumar, og
að eins rúmur mánuður til þingmálafund-
anna, sem víðast eru haldnir í júní, og
enn vita menn þó eigi, hvaða málefni
það eru, sem stjórnin ætlar sér að koma
fram á slþingi.
Svo vandlega hefir stjórnin haldið öll-
um undirbúnings-störfum sínum, er hér
að lúta, leyndum, eins og hún væri að
brugga einhver glæparáðin, sem alls ekk-
ert mætti vitnast um.
Jafn vel samningi sínum um ritsíma-
lagninguna — ekki minni áhrif, en sá
samningur hlyti þó að hafa á fjárhag allr-
ar þjóðarinnar — ætlaði stjórnin sér að
halda leyndum, og það er blöðum stjórn-
arandstæðinga, sérstaklega „ísafold“, að
þakka, að þetta tókst þó ekki.
I öðrum löndum, þar sem þingræði
er viðurkenDt, verðum vér þess varir, að
ráðherrarnir eru einatt öðru hvoru að láta
þjóðina vita, hvað þeir eru að starfa fyr-
ir hana, hvaða málum þeir ætla sér að
koma fram á þingi, og gera sér allt far
um, að sannfæra hana um ágæti ráðstafana
sinna, og vinna fylgi hennar.
Hjá 088 hýrist nýi ráðherrann á hÍDn
bóginn, sem mús í holu, og forðast, eina
og eldinn heitan, að láta þjóðina fá nokkra