Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 22.11.1905, Side 1

Verð Arganqsins (minnst
52 arkir) 3 kr. 50 aur.;
trlendis 4 kr. 50 aur., og
í Ameríku doll.: 1.50.
Borgist fyrir júnímán-
a larlok.
Þ J Ó£) VILJINN.
-— [= NÍTJÁNDI ÁKGAN9UH. =| --
—&r«|=RITSTJÓRI: SKÚLI THORODDSEN. ^
I Vppsögn skrifleq, óqild
\nema komin sé til útgef-
anda fyrir 30. dag júní-
mánaðar, og kaupandi
samhliða uppsögninni
borgi skuld sína fyrir
iblaðið.
M 47.
Bessastöðum, 22. nóv.
19 0 5.
Ifna og lldavélar
selur
Kristjdn jgcrgrímsson.
111111111111.11111.1111 ■. 11111.1111' 1111 m 11 ■ 111... i ■... 11 m n
Úiclönd..
Helztu tíðindi, er borizt liafa frá út-
löndum síðustu dagana, eru:
Noregur. Þar hefir verið nokkur á-
greiningur um það, hvort Noregur skyldi
halda áfram að vera konungsriki, eða
nota skyldi nú tækifærið, til að koma
þar á lýðveldisstjórn. — Stjórnin, og
allur þorri stórþingsmanna, töldu Lyggi-
legra, að velja landinu konung, og munn
þá hafa talið sjálfstæði ríkisins út á við
betur borgið, einkum ef konungsættin
væri venzluð einhverjum þjóðhöfðingja,
er mikið ætti undir sér, enda stjórnarskrá
landsins þaimig háttað, að konungstignin
verður í raun og veru eigi annað, en
nafnið. — Þetta mun hafa valdið þvi, að
lýðveldismenn, eins og t. d. Björnstjerne
Björnson, hafa sætt sig við, að Noregur
só konungsríki áfram.
A hinn bóginn héldu þó nokkrir vinstri-
menn, og „socialistar“, því fram, að sjálf-
sagt væri, að gera nú landið að lýðveldi,
og fengu þeir það áunnið, að stórþingið
samþykkti, að leita atkvæða þjóðarinnar
um það, hvort bjóða skyldi Karii Dana-
prinz konungstignina. — Karl, sem fædd-
ur er 3. ág. 1872, er kvæntur Maud, dótt-
ur Játvarðar Bretakonungs, og á sér því
hauk í horni, enda er hann og sonur
bróðurdóttur O.scars II. Svia konungs.
Þessi almenna atkvæðagreiðsia fór sið-
an fram í Noregi 12. og 13. nóv. síðastl.,
og samþykkti þjóðin, að Karli prinz sé
boðin konungstignin, og hefir hann tekið
því boði, og nefnir sig Hákon sjöunda.
— En Hákon sjötti (f 1380) var síðastur
konungur í Noregi, meðan Noregur var
sérstakt konungsriki, þvi að við fráfall
hans sameinaðist ríkið Danmörku, sem
kunnugt er, þar sern Olafur Hákonarson
og Margretav Vatdeinarsdöttur, er ríki tók
í Noregi, eptir föður sirrn, hafði orðið
konungur í Danmörku 1376.
Árið 1905 verður því mikið merkis-
ár í sögu Noregs, enda aðdáanlegt, hví-
líka stillingu, og samheldni, norska þjóð-
in hefir sýnt á þessum alvarlegu tímum.
Pinnland. Um mánaðamótin siðustu
hófust verkföll um land allt, og áður en
landstjóri Rússa vissi af, höfðu Finn-
lendingar stöðvað allar járnbrautarlestir
til Rússlands, og náð ritsíma- og talsíma-
stöðvum á sitt vald; en landstjóra, og
fylkisstjórana, höfðu þeir i varðhaldi á
lieimilum þeirra, án þess til vopnaviðskipta
kæmi. — Sömuleiðis stöðvuðu Finnlend-
ingar allar skipaferðir, og voru þess al-
búnir, að verjast svo í lengstu lög, enda
kvað þeir hafa aflað sér nokkurra vopna
síðastl. sumar, þó að leynt hafi farið.
Nicolaj keisari sendi þegar 30 þús.
hermanna af stað, er honum komu fréttir
þessar, til að jafna á Finnlendingum; en
er herinn átti skammt til landamæra Finn-
lands, kom hraðskeyti frá keisara, er stöðv-
aði herinD, og í þess stað gaf keisari út
auglysingu, er nemur úr gildi aliar tilskip-
anir, sem út hafa verið gefnar á árunum
1899—1905, og fara í bága við þjóðrétt-
indi Finna. — JaÍD framt hefir keisari
kvatt löggjafarþing Finna til fundar 20.
des. næstk., og lofar, að leggja fyrir það
frv. um almeDnan kosningarrétt, og fleiri
réttarbætur.
Úrslit þessi hafa, sem von er, vakið
almennan fögnuð á Finnlandi; en Nicoiaj
keisari hefir eigi séð sér fært, að beita
hörðu, sakir ástandsins á Rússlandi, þar
sem allt logar í uppreisnarbáli. — —
Rússland. 30. okt. hefir Nicola j kcis-
ari skipað Witte forsætisráðherra sinn, og
boðið honum, að koma á þingbundnu
stjórnarfyrirkomulagi, og mynda ráðaneyti,
eins og tíðkast í þeim löndum, er þing-
bundna stjórn hafa. —- Witte hefir skor-
að á blaðamenn, að styðja sig, til að leysa
þetta ætiunarverk sitt að hendi, og friða
landið, og er þegar lögleitt almennt prent-
frelsi.
Ymsir eru þó vantrúaðir á el'ndirnar
enn, og uppreisn því enn mjög víða í
landinu.
Mikil brögð að ofsóknum gegn Gyð-
ingum i Bessarabíu, og liafa margir Gyð-
ingar verið lamdir til bana, og sumir
brendir lifandi, hellt steinoliu í föt þeirra,
og kveikt í. — I þorpinu Ismail í Bess-
arabíu efndi skírllinn til brennu, og kast-
aði á bálið 11 Gyðingum, er leitað höfðu
athvarfs í heystakki.
I borginni Kronstadt, við Eystrasalt,
hafa voðaleg manndráp verið framin, og
borgin logar í björtu báli, en konur og
börn hafa hundruðum saman flúið. —
Hermenn hafa háð snarpa orustu við sjó-
menn.
Stead, ritstjóri tímaritsins „Review of
Reviews“, hefir vakið máls á því við
Landsdoivne, utanrikisráðherra Breta, að
senda herskip til Kronstadt, til þess að
flytja þaðan brezka þegna.
Bænda-uppreisnir eru víða á Rússlandi,
og landeignir einstakra manna rændar.
RothschUdarnir í Lundúnum hafa gefið
.10 þús. sterlingspunda til líknar bág-
stöddum mönnum á Rússlandi, og banka-
eigandi í New York, Scldff að nafni, hef-
ir gefið aðrar 10 þús.
Warshaw, höfuðborg Pólverjalands,
hefir verið lýst i herkvium, og eigna
menn það Vilhjáimi, Þýzkalandskeisara,
og eru Pólverjar honum því afar-gramir; en
tilefnið var það, að Gyðingar þar í borginni
voru farnir að afla sér vopna, til þess að
geta varið sig, ef á þyrfti að halda. —-
Austurríki. Þar hafa járnbrautarmenn
tekið upp á því, að fara svo vandlega
eptir öllum reglugjörðum, er að starfi
þeirra lúta, að stór-tafir hafa hlotizt af,
og mikil vandræði, að því er alla flutn-
inga snert-ir. — Munu þeir á þenna hátt
ætla sér, að knýja fram umbætur á kjör-
um sínum. — — —
Bandaríkin. Kosning borgarstjóra er
nýlega um garð gengin í New-York,
og heitir sá Mc. Clelian, er kosningu
hlaut. — Studdi hið íllræmda Tammany-
félag kosningu ha.us, og kvað hafa beitt
stórkostlegum mútum, svo að í ráði var,
að kært yrði yfir kosningunni.
♦.■■■■■...... ■ a
,Bakaríis4-brunmnlO.—ii.nóvemberl905.
Fleslir munu hafa tekið eptir þvi, hversu
stutt og ómerkilega blöðin segja frá
ýmsu þvi, sem almenning varðar, en flytja
langar fréttagreinar um hryðjuverk og
atburði í útlÖDdum, sem oss varðar ekk-
ert um. Þá er það og segin saga, að
ef bent er á annmarka á einhverju, og
ráðið til bóta, eða sýnt fram á, hvernig
betur megi fara, þá er það hin sterkasta
hvöt til þess, að sinna því ekki, heldur
láta allt dumma við gamlan slóðaskap, og
heimsku. Sá er því ekki tilgangurinn
með þessum línum, að óska eptír, eða
benda á, að varúð sé höfð, eða bætt úr
einhverjum göllum, heldur einungis að
sýna nokkuð nákvæmar, en gert er í blöð-
unum, hvernig til hafi gengið við þann
bruna, som var einhver hinn stórkostleg-
asti, siðao „Glasgow“ brann. Þess má og
geta, að í stórhýsum ytra (og vér ætlum
í landsbankanum hér) eru víða hafðir næt-
urverðir, til þess að gæta þeirra bygginga,
og þess, sem inni er — enda hefði ekki
veitt af því i „Glasgow“, þar sem svo
mörg heimili voru, og margar fjölskyld-
ur — sumt óvarkárt og hirðulaust, eins
og gerist. En það er eins og engum.
hér detti í hug, að eldur sé til í heim-
inum.
Hver sé orsök til brunans, það or eins
hulið hér, eins og vant er; enginn veit
neitt, getur ef til vill ekki vitað neitt.
En það má telja sem vist, að þessi bruni
er ekki af manna völdum viljandi, en
samt sein áður hlstur einhverju að hafa
verið ábótavant i byggingunni, svo dýrt
og vandað hús sem þetta var, enda ekki
smámenni, né fátæklingar, sem reisthöfðu,
gólf lögð með cementi, og allur annar
útbúnaður svo vandaður, sem bezt mátti
verða. Hvað, sem um það er, þá varð
eldsins ekki vart, fyr en allt stóð i björtu
báli; lá við sjálft, að piltar, sem sváfu uppi
í húsinu, varla kæmist lifandi út úr eld-
inum. Bæði þeir, og forstöðumaðurinD,