Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 30.05.1908, Blaðsíða 1

Verð árgangsins (minnst
60 arkir> 3 kr. 50 awr.;
erlendis 4 kr. 50 aur., og
i Ameríku doll.: 1.50. \
Bsryist fyrir júnimán- I
aöarlok.
ÞJÓÐVILJINN.
- 1= TuTTUÖASTI Ofl ANNAR ÁEflANflUB. =|===---
—t—Swm|= EIGANDI: SKÚLI THOKODDSEN. =lt»og?—8--

Bessastöðum, 30. MAÍ.
Uppsögn skrifleg, ógild
nema komið sé til útgef-
anda fyrir 30. dagjiíní-
mánaðar, og kaupandi
samMiða uppsögnlnni
borgi skuld sína fyrvr
blaðið.
1908.
Ræða
Indriða Einarssonar í stúdentafélaginu 16. mai.
Umræðuefnið var sambandslagafrumvarpið.
Þeir beiðruðu fundarmenn, sem hafa
talað hér, hafa tekið fram, að Island væri
fjórhagslega bundið við Danmörku sérstak-
lega, að við gætum ekki hreift okkur
fyrir þeim fjötrum; isleLzkir verzlunar-
menn og kaupmenn sæktu enn flestir láns-
traust sitt tii Danmerkur. ef þeiin væri
sagt upp lánstraustinu, þá yrðu þeir að
hætta verzlun, og færu á höfuðið. Nú í
ár hefðu sumir kaupmenn héðan komið
heim vörulausir, þvi að umboðsmenn ís-
lenzku verzlunarinnar hefðu ekki lÓDað
þeim eins og áður, að stórfyrirtæki Dana
hér við land mundu hætta, ef við vildum
skilja fólagið við Danaveldi, og danskar
verzlanir mundu hætta öllum tökum hér.
Merkur maður hefði sagt að eitt einasta
simskeyti frá Höfn gæti lokað báðum
bönkunum hér á landinu, og þá öllum út-
búum bankanna. Hér væru boðar fyrir
stafni, ef menn hreifðu sig, fjárhagsvoði
og vöruskortur vegna skorts á lánstrausti,
og þar með mundi fvlgjahunguroghallæri.
Einn háttvirtur fundarmaður tók það
fram, að ómögulegt væri að selja erlendis
veðdeildarbróf Landsbankans. Það mun
vera erfiðleikum bundið að selja þau nú,
sérstaklega í Danmörku. Reyndar seldi
Schou bankastjóri við Islandsbankann eina
milljón krónaí veðdeildarbréfum þessbanka
í vetur, þegar vandræðin stóðu sem hæ> \
en jeg veit að svo var talað um það af
fjármálamönnum i Höfn, að sú sala hefði
verið fárra, eða einskis manns meðfæri
þarlendra á þeim tima. Það var álitið
að vera fjárhagslegt afreksverk. En hvað
sem menn segja um sölu á veðdeildar-
bréfum landsbankans, þá má koma þeim
fyrir á útlendum markaði, og fá peninga
út á þau. 1903 kom jeg snöggvast til
Lundúna, og af því mig langaði til að
koma við í frægasta peninga stræti heims-
ins, Lombard Street, þá talaði jeg við
mann á leiðinni til Lundúna um það, og
hann bauðst til að koma með mór í banka,
sem hann þekkti eitthvað þar. Samferða-
maðurinn gaf mér Dafnseðil sinn og sagði,
að eg skyldi leita sín á British museum,
þetta var þýzkur fræðimaður. Jeg hafði
ekki tíma til að leita manninn uppi, fór
með nafnseðil hans inn í bankann. Yara-
bankastjórinn kom og talaði við mig.
„Þekkið þér Islendinginn N. N. spurði
hann, jeg játaði því, og sagði honum að
við værum venzlaðir, hann var þá venzl-
aður honum lika. Svo sagði jeg honum
frá veðdeildarbréfunum okkar, og spurði
hvort hann vildi lána út peninga til ís-
lands. Hann kvartaði yfir því, að Eng-
lendingar væru fátækir nú. „Það mun
vera Tran8waal-láDÍðu, sagði jeg. „Já
það er Transwaal-láuið^, svaraði hann,
„bankarnir hafa ekki selt neitt af því enn,
og sitja með það allt eÍDS og það er“.
— „Hvað er þetta“, segi jeg, „Jeg heyrði
út til Islands, að enska stjórnín hefði óskað
eð fá 250 milljónir punda til láns, en að
heDni hefði vorið boðnar samdægurs 9000
milljónir punda“. „Það er alvog rétt“,
svaraði hann, en við sitjum með öll skulda-
bréfin óseld enn. — „En þetta, sem jeg
var að tala um við yður“, sagði jeg, „væri
nú aldrei nema 50—100000 pund steil-
ing. Já það er satt“, sagði bankastjórinn.
„Núna tökum við 3*/2 í vöxtu, við mund-
um lána út á þau allt að S9°/0, en þið
verðið að hafa nmboðsmann hér“. Síðan
nefndi hann manninn, sem hann vildi
helzt kjósa til þess.
En við frelsuin ekki fjárhaginn úr
viðjum þó 1—2 milljónir króna fengjust
þannig til láns um stuttan tima, og allar
þær athugasemdir, sem gjörðar hafa verið
hér í kvöld út af fjárhagsviðjunum við
Kaupmannahöfn eru þess verðar, að þeim
só sérstakur gaumur gefinn. Jeg trúi því
ekki, að danskir stórkaupmenn, sem verzla
hér nú, hættu almennt að verzla fyrir það,
að Island yrði t. d. sórstakt ríki, eða þó
pólitiska sambandið milli landanna yrði
öðru vísi. Hér verzla NorðmenD, þótt
landið sé fyrir löngu gengið undan norskri
krónu, og Englendingar, þóttþei r hafi aldrei
verið í neinu pólitisku sambaDdi við okk-
ur. — Jeg ímynda mér, að Höfn græði
1 milljón króna minnst árlega á íslenzkri
verzlun, og gjöri ráð fyrir, að hún vilji
ekki fara á mis 7Íð þann hagnað, en svo
færi þó, ef kaupmennirnir þaðan hættu
verzluD hér á landi. Likt er um gufu-
skipin, sem hingað koma til landsins, við
munum verða að borga fyrir þau öll hór
um bil 180000 kr. á ári. Ef sauieinaða
gufuskipafélagið reiddist okkur svo, að
það hætti (og það fær sinn hluta af upp-
hæðinni til að halda áfram ferðunum) væri
þá ómögulegt að semja við Thorefélagið?
— Jeg sé ekki neina verulega hættu írá
þeirri hliðÍDni, en samt er fjárhagsástand-
ið mjög athugavert, eða ískyggilegt, þvi
að við erqm i skuld við eina einustu þjóð
um 4MmiHjónir, sem má segja upp hvenær
sem vera vill, og jeg held 2 milljónir að
auki, sem má segja upp með einhverjum
fyrirvara, og þjóðin er ekki nein stór þjóð,
hefir órólegan peningamarkað, hún ann
okkur lítið er jeg hræddur um, og nú
ver stödd en flestar aðrar þjóðir með pen-
inga, að svo miklu leyti, sem mér er
kunnugt.
Það, sem við eigum að gjöra, er að
taka til láns 10 milljónir króna. (Þá var
gripið fram í: Bankarnir geta ekki fengið
nokkurn eyrir til lánsb. Það er allt ann-
að lánstraust, sem banki með 100 -200000
kr. bruttótekjum hefir út í heimi, eða
landsjóðurinn sjált'ur með 14000C0 kr.
árstekjur. Landsjcðurinn ætti sj.-.lfur að
taka lánið. (Þá var gripið fram í: Verð-
urn við þá ekki að veðsetja fasteignir
landssjóðs, eða tekjur hans eins ogKína,
eða láta setja okkur fjárhaldsmenn cins
og Egyptaland varð að gjöra?) Nei við
þyrftum ekkert að veðsetja, og þyrftum
ekki að láta setja okkur neina fjárhalds-
menn, þvi að sól þjóðarréttarins skin yfir
landið okkar, við erum iand í Noj ðurálfu
heims. Kína stendur fyrir utan þjóðar-
réttÍDn enD, þótt Japan sé komið inn
undir hann, og af Egyptalandi er það að
segja, að 1866—68 var það skr.ttland í
Tyrkjaveldi, og Tyrkjasoldán er álitinn
lakasti skuldunautur i heimi; Tyrknesk
ríkisskuldabréf hafa staðið i 7—8 af hundr-
aði. (Gripið fram í: Við fáuin aldrei
þetta lán!) Jú það er mögulegt að fá það,
þó Island só ekki margmennt, þið vitið
að margur bær erlendis með 80000 íbú-
um er skuldugur um meir en 10 milljón-
ir króna. (Gripið fram í: Kaupmanna-
hafnarbær var búinn að fá loforð fyrir
40 milljÓD kr. láni hjá Credit Lyonnaise,
en vegna klausúlu, sem sett var í lögin
um lánið, gekk bankinn á bak orða sinna).
Mér er kunnugt, að ýmsir franskirmenn
hafa litið svo á ýms atriði í danskri lög-
gjöf, sem þau væru ekki samboðin sið-
aðri þjóð. Þessar 10 milljónir er unnt
að fá, ef við að eins finnum hina réttu
milligöngurrenn til þess að vera í útveg-
um með okkur. PeDÍngarnir hljóta að
vera fáanlegir á frönskum, enskum eða
þýzkum markaði, við ættum helzt að fá
þá hjá Frökkum, þar eru vextirnir jafnir
og lágir, lán frá Englandi taka hærri
vöxtu, til þess að gjöra fyrir því fyrir
fram hvað vextirnir ganga upp og niður.
Frá Frakklandi mætti líklega fá lán fyrir
3°/0 en þá yrðu að eins útborgaðar 95 kr.
af bundraði, þeir vextir svöruðu kr. 3,15
af hundraði, ef lánið væri endurborgað á
90 árum, væri það enn fremur 25 aurar
af hundraði um árið, og af lOmilljónum
yrðu vextir og afborgun af því öllu 340,000
kr. árlega. Frh.
XJ tlöndL.
Kaupmannahöfn 4. maí 1908.
Frá útlöndum eru þessi tíðindi mark-
verðust:
Danmörk. All-mikill atvinnuskortur
hefir um hrið kreppt að verkamönnum i
Kaupmannahöfn.