Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 19.10.1909, Síða 1

íe/ii árgnngaina rminnst
60 arkir) 3 kr. 50 aur.;
trlendia 4 kr. 50 aur., og
( Ameríku ioll.: 1.50.
Bérqist fyrir júnimán-
aðarlok.
ÞJÓÐVILJIÍIN.
— - - -1= Tuttd»asti oa þriðji Aroangur. =1- —=—
•* » |
RITSTJÖRI: SKtJLI THORODDSEN. =l>
I Vgpaögn skrifleg dgild
nema komið fre til útgef-
anda fyrir 30. dag júní-
‘ mánaðar, og kaupandi
1 samhliða uppsögninni
borgi skuld sína fyrir
blaðíð.
M 47. I
Rf.ykjavír, 19. OKT.
1909.
Stjómmál.
—0$0—
I.
Með því að áríðandi er. að almennÍDg-
ur fari heldur íyr, en síðar, að íhuga, og
ræða, ýms málefni, sem æskilegt er, að
uæsta alþingi fjalli um, munum vér í
blaði voru víkja stuttlega aðýmsum mál-
um, sem vér teljum rétt, að ráðið verði
sem fyrst til lykta.
Þessi málefni eru:
i. fSambandsmálið. í síðasta nr.
blaðs vors, gátum vér máls þessa stutt-
lega, ng látnm því nægja, að vísa til þ«ss,
sem þar var sagt.
Málinu verður að sjálfsögðu að halda
vakandi á þann hátt, að hvert þing af-
greiði það aptur og aptur, ýmist í frum-
varpa formi, eða samþykki þÍDgsályktun
þess efnis, að skora á dönsku stjórnina,
að leita samþykkis ríkisþingsins.
Dönsku þjóðinni verður að iærast að
skilja, að það er siðferðislegur réttur hverr-
ar þjóðar, hvort sem hún er fjölmenn eða
támenn, að vera að öllu sjálfu sér réðandi.
ii. gtjórnarskipunarmdlið. Sam-
kvæmt. áskorun neðri deildar síðasta al-
þingis, má telja óefað, að ráðherra búi
mál þetta sem rækilegast undir fyrir næsta
þing, og því er það mjög mikilsvarðandi,
stjórninni til leiðbeiningar, að málið sé
rætt, sem ýtarlegast.
Að því er kemur til rikisráðsákvæð-
isins, má að líkindum telja vafalaust, þeg-
ar litið er á gjörðir sambandslaganefnd-
arinnar, að það rnæti nú eigi mótspyrnu,
að fá því kippt burt, svo að öllu þrefi
um það, að danskir ráðherrar geti á þann
hátt haft afskipti af sérmálum vorum sé
þar með lokið.
Að því er einstakar breytingar á stjórn-
arskipunarlögunum snertir, hefir afnám
konurif/kjörinna þingmanna lengi verið tal-
ið sjálfsagt, enda fær þjóðræðið eigi neytt
síd, meðan er stjórnin skipar nær sjött-
ung allra þingmanna.
Þá ætti það og væntanlega eigi að
valda neinum ágreiningi, að veita konum
kosningarrétt og kjörgengi, jafnt körlum,
né heldur hitt, að veita vinnuhjúum sömu
réttindi, og að rýmka svo um kosningar-
oq kjörgengisréttinn, uð liann sé að engu
leyti hundinn við gjöld til sveitar.
T kemur og til álita, hvort eigi muni
ht egra, að ráðherrar séu fremur þrir
en einn.
Það er einatt viðurhlutamikið, að i
hafa mikil völd í eins manns höndum, j
hætt við, að mál verði þá ekki eins vand-
lega athuguð, sem skyldi, að hlutdrægni
geti fremur komist að, að afgreiðsla ýmsaa
mála, er almenning, eða einstrka menn,
varða, kunni fremur að dragast o. s. frv.
Þrír menn hafa að sjálfsögðu all-opt-
ast mun víðtækari þekkÍDgu á landsmáls-
málum til brunns að bera, en einn mað-
ur, svo að atvinnumálum o. fl. yrði þá
mun betur sinDt, og hlyti breytingin því
að leiða til mikils góðs fyrir þjóðfélag
vort.
Að því er til aukins kosnaðar kemur,
ætti hann eigi að verða að mun, og sizt
tilfinnanlegur, þar sem óþarft virðist, að
hafa ráðherralaunin hærri, en laun laud-
ritara nú eru (6. þús. króna), nema hvað
einum ráðherra yrði þá að ætla nokkuð
risnufé, svipað því sem nú er. — En
embætti landritara væri sjálfsagt, að lagt
væri niður, er ráðherrar yrðu þrír, og
epöruðust þá laun til hans.
Að því er flutnÍDg málanna fyrir kon-
ungi SDertir, gætu ráðherrarnir siglt til
skiptis á koDUngs fund, eptir því sem
bezt þykir henta í hvert skipti.
Ymsar fleiri breytingar á stjórnar-
skipunarlögunum koma þá og einnig að
sjálfsögðu til ihugunar, svo sem hvort
rétt sé, að halda deildaskipuninni, sem nú
er, eða hafa þingið einskipt, um eið kon-
ungs að stjórnarskránni, um þjóðkirkjuna
o. fl.
TJtlönd.
—o—
He'ztu tíðindi, er borizt hafa frá út-
löndum, eru:
Danmörk. Ýmsar ágizkaDÍr um það,
að J. C'. Christensen muni víkja úr ráða-
neytinu í okt., og sömuleiðis ef til vill
forsætisráðherrann Holstein-Ledrehorg, en
eigi h«fa þær spár rætzt enn, að því er
heyrzt hafi.
26. sept. þ. á. varð járnbrautarslys í
grennd við Hróarskeldu, og er skaðinn
metinn um 100 þús króna, eD mannskaði
var enginn.
1. okt. síðastl. minntist danska blaðið
nPoletikenu 25 ára afmælis síns, birti þá
myudir af lielztu mönnum, er í blaðið
hafa ritað, o. fl. — Stofnendur blaðsins
voru: Edv. Brandes, leikritaliöfundur og
landsþingsmaður, Hörup, er síðast varð
samgöngumálaráðherra, og Herman Bing.
Svíþjóð. Aðfaranóttina 28. sept. síð-
astl. brunnu fimm hús í Gautaborg, sem
og hið sjötta að nokkru leyti, og urðu
25 verkamanna fjölskyldur húsnæðislausar.
Mæit er, að stjórnin hafi áformað, að
leggja fyrir þingið frumvarp um aÍDám
lögtignar, nema er hermenn eiga í hlut,
og talið víst að það nái samþykki þingsins.
22. sept. þ. á. hófst fundur norrænna
stærðfræðinga í Stokkhólmi. — — —
Noregur. Látinn er nýskeð Karl Seip,
fyrrum keDnslumálaráðherra, 59 ára að
aldri. — — —
Bretland. Miklar rigningar gengu ný
skeð í suðurhluta greifadæmisins.Warwick
og ollu vatnavextir eigi óvíða al!-miklu
tjóni. — Ain Avon i Wales flóði inn í
borgina Aberavon, og urðu nokkur hundr-
uð-manna húsnæðislausir.
f 16. sept síðastl. andaðist 7weed-
mouth lávarður fyrrum ráðherra
Nú er áformað, að kapt. Scott, sem
fyr hefir verið í suðurförum, leggi af stað
að nýju, til að reyna að komast að suð-
ur-pólnum
Asquith, forsætisráðherra Breta, hélt
nýlega ræðu í borginni Birmingham, og
voru þar 10 þús. manna viðstaddar. —
Kvað hann stjórnarflokkinn einskis óska
framar, en að lávarðadeildin synjaði fjár-
lögunum, með því að þing yrði þá tafar-
laust rofið, og tæki sinn flokkur þá eigi
aptur við stjórninni, nema konungur veiti
svo mörgum frjálslyndum mönnum lá-
varðstign, að þeir réðu afli atkvæða í
lávarðadeildinDÍ, svo að neikvæðisréttur
efri málstofunnar yrði úr lögum numinn.
— Mælt er, að íhaldsmenn beri nú og
kvíðboga fyrir kosninga-ósigri, ef til kosn-
inga kemur, og séu því deigari, en fyr,
að því er til synjunar fjárlaganna kemur.
Þýzkaland. I grennd við borgina Salz-
burg sprakk nýlega púðurverksmiðja í
lopt upp, og biðu nokkrir menn bana.
Þýzka loptfarið Zeppelín III. fór ný
skeð frá borginni Frankfurt am Maín til
borgarinnar Mannheim. — Meðal farþegja
var prússneski prinzinn August Vithelm,
og kona hans. — Bendir þetta á það, að
hættan við loptfarir mun eigi talin svo
ýkja mikil.
23. sept. síðastl. varð járnbrautarslys
á leiðinni milli Köln og Parísar. — Hlutu
margir menn meiðsli, og 5 jafn vel all-
hættuleg.
Vilhjálmur keisari hélt nýlega ræðu í
borginni Karlsmhe, og lofaði mjög herinn,
sem væri trygging friðarins, enda væri
þjóðinni óhætt að bera fullt traust til
hersins. — — —
Frakkland. Seint í sept. gengu óveð-
ur mikil yfir Suður-Frakkland, og ollu
afar-miklu tjóni, að því er uppskeru snert-
ir. — Eldingar urðu og nokkrum mönn-
um að bana, og fimm kvennmenn drukkn-
uðu í ánni G-ard.
A járnbrautarlínunni við Faville, í
grennd við París, fannst nýlega hörmu-