Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 24.11.1909, Page 2

106
ÞjÓöVILJiNN
eigi er þegar búið að groiða. Kröfu
minni inun jeg framfylgja, eins og lög
segja til.
Jeg sbal eigi að þessu sinni minnast
á það, að þér hafið stofnað Landsbank-
anum í voða, með rannsóknarráðstöfunum
yðar síðan í vor, eins og þeim hefir ver-
ið hagað, né heldur skal jeg nú orðlengja
um það, aó þessi síðasta ráðstöfun yðar
stofnar honum í hinn mesta háska. Það
liggur yður llíklega í lóttu rúmi. Þér
lýsið starfsemi minni, og framkomu, með
orðum, sem eru ósamboðin heiðarlegum
ráðherra, og mér ómakleg, enda alveg til-
efnislaus.
Þór beitið mig saklausan ranglæti, rétt
eins og það sé hégómamál. Svo greind-
arleysisleg er aðferð yðar öll, að rnór hlýt-
ur að mér hlýtur að detta i hug þetta
gamlu orðtæki: „Quos vult perdere Jupí-
ter, prius dementatu.
■ Að sjálfsögðu mun jeg kæra til næsta
alþingis yfir aðförum yðar gegn mór.
Reykjavik 22. nóvbr. 1909.
Kristján .Fónsson.
Til ráðherra Islands.
iambandsmáliö.
Kins og getið var uro í síðasta nr. blaðs
vors, bar sjálfstæðismál vor Islendinga
nýlega á góma í danska fólksþinginu.
Schack, fólbsþingsmaður, sami maður-
ínn, er bezt orð gat sér, meðan hann var
foringi danska varðskipsins hér við land,
hélt því þá fram, að það, sem sjálfstæð-
isflokkurinn íslenzki stefndi að, væri í
raun og veru skilnaðaráttin.
Skoraði hann og á Zahlej Dýja daDska
forsætisráðherrann, að taka sambandsmál-
ið sem bráðast til umræðu.
Ræðu Schach's svaraði forsætisráðherr-
ann á þá leið, að hann væri samDÍnga-
umleitunum af íslands hálfu eigi nægi-
lega kunnugur, og ráðstefnur um það mál
enn engar haldnar.
Jafn framt gat forsætisráðherrann þess
og, að hann vonaði, að „allir öokkar í
danska þinginu fylgist órjúfanlega að máli
gagnvart íslandiu.
Af ummælum þessum sézt, að danski
forsætisráðherrann leggur mjög mikla á-
herzlu á það, að allir flokkar í danska
þinginu fylgist órjúfanlega að málum, að
þvi er til eambandsmálsins kemur, og
hefir það þá að öllum líkindum vakað
fyrir honum, að þeir ættu í engu að víkja
frá því, er gengist var undir af Dana
hálfu í millilaDdaneÍDdinni.
Enda þótt Zahle sé formaður flokks
hinna frjálslyndari vinstriroanna, virðist
hann þó eigi ætla sér, að verða hótinu
frjálslyndari í vorn garð en (Jhristensen's-
og IVeerfiraardVráðaneytin hafa verið.
Sú er og enn venjan þeirra þjóða, sem
yfirdrottnar annara þjóða eru, að láta sér
sem annast um, að gæta sem bezt yfir-
drottnunar sinnar, að hún raskist íengu,
og að ríkistengslin séu sem tryggust.
Meðvitundin um siðferðislegan rétt
hverrar þjóðar, til þess að ráða ein öll-
um málefnurn sínum án ihlutunar ann-
ara, hefir enn eigi rutt sér til rúms í
heiminum, nó heldur meðvitundÍD um
það, að traðkan þess réttar leiðir, fyr eða
síðar, til ííls, eins og saga ýmsra rikja
sýnir, t. d. saga rómverska ríkisins, saga
Spánverja, Dana sjálfra o. fl. ríkja, sem
sundrazt hafa, eða minnkað.
En líf þjóðanna er langt, og því ber
hór eigi allt upp á sama daginD, og veld- j
ur það því, að menn hafa enn eigi lært
að gæta þessa, sem sbylt er, .er um yfir-
drottnan yfir öðrum þjóðernum ræðir
Að ráðherra vor, þrátt fyrir ofangreind- |
ar undirtektir, leiti þó engu síður hóf-
anna hjá -ZaWe-ráðaneyt.inu, að því er til
sambandsmálsins kemur, teljurn vér þó
óefað.
Það heldur málinu vakaDdi, og ekki
óhugsandi, að danska ráðaneytið breyti
skoðun sinni á því, ef ráðhorrann gerir
sitt ýtrasta, til þess að gera honum kröf-
ur vorar sem ljósastar, og sýnir honum
fram á, hve ósamboðið frjálslyndri stjórn
það sé, að sinna eigi kröfum vorurn, og
stuðla þannig að því, að gott sainkomu-
lag komizt á milli ísIeDzku og dönsku
þjóðarinnar.
Ummæli Schack’s, fólksþingsmanns, er
fyr var getið, að það muni vaka fyrir
sjálfstæðisflokknum íslenzka, að koma á
fullum skilDaðí, sýna, að sumir Danir líta
svo á, sem skilnaðurinn sé það, sem í
raun og veru vaki fyrir oss.
Svo er þó ekki, að þvi er til sjálf-
stæðieflokksins kemur, eÍDS og lög þau,
er síðasta alþingi samþykkti, sýna, þar
sem þar er skýrt ákveðið, að Island skuli
vera í konungssambandi við Danmörku.
En þó að svo sé, þá er ekki rótt að
vera að telja Dönum trú um, að vér Is-
lendingar myndum eigi taka skiinaði, ef
hans væri kostur, og Dimir kysu það
fremur, en að samþykkja samband ’ögin
frá siðasta aiþingi, er ákveða konungssam-
band eingöngu.
Væri leitað atkvæða íslenzku þjóðar-
innar um það, hvort hún kysi fremur sam-
band við Danmörku, eða fullan shhnað,
teljurn vér engan vafa á þvi, að mikill
meiri hluti atkvæða yrði skilnaðinum
fylgjandi.
Þvi fer, að voru áliti, fjarri, að al-
menningi hér á landi sé fast í hendi, að
því er til sambandsins við Danmörku
kemur, þó að vér á hinn bóginn ættum
um langa hríð, að geta unað sambandinu
við Danmörku, væri það konuDgssamband
eingöngu, og ólíklegt, að þá yrði hugað
á breytingu.
Fengjust Danir til þess, að ganga að
sambaDdslögum síðasta alþingis óbreytt-
um, getur s.unbandið við Danmörku á
engan hátt st.aðið þroskun íslenzks þjóð-
félags fyrir þrifum.
XXIII., 52.-53.
típpnsuháiíö heilsuhælisins.
Húsiö komið undir þak.
Verkamönnum haldin veizla.
1906. 13. nóvemtíer. 1909.
—o—
Laugardaginn 13. nóv. hafði stjórn
heilsuhælisfólagsins alla verkamenn heilsu-
hælisins í kveldboði í Iðnaðarmannahús-
inu, í minningu þess, að húsið er nú kom-
ið undir þak, og til þess að þakka þeim
vel unnið starf. Húsgerðin hefir gengið
prýðisvel og að því skapi fljótt.
Alls voru i þessu samsæti um 100-
manns.
Formaður heilsubælisfélagsins, Klemenz
Jónsson, mælti fyrir minni verkamann-
anna, lét þess getið að vinnan hefði geng-
ið svo fljótt og vel, að þess væri eDgin
dæmi um stórhýsi hér á landi.
Sighvatur Bjarnason mælti fyrir minni
húsameistarans, Rögnvaldar Ólafssonar,
vék að því að þetta væri fyrsta alísleDzka
stórhýsið á Islandi; efnið mestalt islenzkt,
og allir starfsraenn íslenzkir, frá þeim
æðsta til þess lægsta; áður hefðu yfir-
mennirnir jafnan verið útlendir, stundum
líka verkamenn.
Rögnvaldur Ólafsson mælti fyrir minni
heilsuhælisfélagsins, vakti athygli á því
að rótt þrjú ár væru liðin frá því er fó-
lagið var stofnað, og hælið nú komið und.
ír þak, svo greitt og vel hefði allt gengið
Loks fór Gr. Björnsson Dokkrum orð-
um um sjálft heilsuhælíð, og eru þau
prentuð hér á eptir. Hann tók síðar til
máls og þakkaði verkstjórunum fyrir á-
gætt starf þeirra. Yfirsteinsmiður er Gfuð-
jón G-amalíelsson, yfirtrésrn'ðir Hjörtur
Hjartarson og Sigvaldi Bjarnason. Sig-
urgeir Gíslason úr Hafnarfirði þakkaði G.
B. og öðrum stjórnendum heUsuhælisins
fyrir þeirra starf.
Því má ekki gleyma, að verkmeistar-
arnir Jón Þorláksson og Tborvald Krabbe
hafa innt af hendi afar-mikilsvert starf
fyrir hælið, lagt á ráðin um lögun og
gerð á vatnsveitu, fráræslu, vermivél o.
fI., sem enn er flest óunnið.
Það má telja vafaiaust, að hælið verði
fullgert að miðju komandi sumri.
Bæða G. Björnssonar
ÍÍ ujrprisuhátið lieilsuhœlisins ;V Vífllsstöðum
13. nóv. 1Í)0S).
Þegar við komum i önnur lönd, sjá-
um við hvívetna gömul mannvirki, hús,
minnismerki, vegi, vatnsveitur o. þ. u. 1,
sum eru mörg hundruð ára, sum þúsund-
ir ára að aldri; öll bera þau vott um
menningarþroska þeirra þjóða, sem lönd-
íd hafa byggt; nútíðarmenD vernda þau og
vegsama og hafa þau til sýnis til marks
um dáð og dugnað forfeðra sinna.
Hór á landi er engu sliku til að dreyfa.
Hér eru öll mannvirki ung og flest við-