Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 17.08.1910, Blaðsíða 2

150
ÞjÓÐVILjINN.
XXIV., 38.
Ragnar Lundborg, Jón Sigurðsson og Björn
M. Olsen. Sem dæmi þess hver skoðun
samtíðarmannanna hafi verið á þessu at-
riði, eru nefndir 3 staðir í Árna biskups
sögu. Á einum staðnum er skýrt frá bréfi
ÞorvarðarÞórarinssonartil Magnúsar kon-
ungs og segir þar: „Herra í orlofi að
tala get eg ftestum verði eigi allhœgt ad
djbrna r-ikinvi nema þeim er hann (o. Árni
biskup) leggur hendur i höfuðL‘. Annar
staðurinn hljóðar svo: Fleiri hlutihafði
Magnús konungur skipað um stjórn vík- '
isins á Islandiu. Og sá þriðji: vÞar
nœst var talað um formenn og ríhis-
stjóvn á Islandiu. -
Því er nákvæmlega lýst í ritgerð þess-
ari á hvern hátt landið gekk undirkon-
ung — hvernig sáttmálinn var gerður,
sem og á hvern hátt lög voru sett og
undanþágur frá þeim veittar á þjóðveld-
istímanum.
Einar Arnórsson heldur því fram, að
til þess að sáttmálinn væri bindandi fyr-
ir allt landið, hafi orðið að samþykkja j
hann í lögréttu á þann hátt sem lög <
voru sett, og að öllum likindum hafi I
það verið gert, en það hafi ekki verið
nóg til þess að landið hætti að vera lýð-
veldi og gengi undir konungsstjórn. „I
slíkum ákvæðum fólst uppgjöf allra goð-
orða í hendur konungs, og hlýtur þá hver
eiostakur goðorðseigandi að taka þátt í
samþykkt þeirri, svo að það sé bindandi
gagnvart honum“. Forræði goðsins yfir
þingmönnum sínum var fyrst og fremst
byggt á samkomulaga milli hans og þeirra,
lögrettan gat engu fremur rofið þann
samning, en hvern annan kaupsamning
um hver þau réttindi er gengið gátu
kaupum og sölum, en hinsvegar þurftu
einstakir höfðingjar leyfi lögróttunnar
til þess að afhenda konungi sín goð-
orð. Af þessum ástæðum var það nauð-
synlegt að goðarnir ynnu konungi holl-
ustueiða, og að bestu bændur voru látnir
gera það líka, hefir verið gert til frekari
tryggingar, því að vitaskuld var goðum
heimilt að selja af höndum goðorð sitt,
en þingmennirnir voru ekki skyldir að
sætta sig við slíka ráðstöfun. Þeir gátu
sagt sig úr þingi við hinn nýja goða,
þessvegna bezt að fá samþykki þingmann-
anna sjálfra, eða að minnsta kosti þeirra,
er helzt voru fyrir þeim fyrir afhend-
ingunni, þá gat kaupandi verið nokkurn
veginn öruggur um að hann fengi þau
mannforráð, er seljandi haíði haft.
Samningurinn, sem gerður var á Al-
þingi 1262 var því að eins bindandi fyr-
ir þá goða ásamt þingmönnum þeirra(?)
er þar unnu eiðana, og gat orðið bind-
andi fyrir allt landið, og þar með bundið
enda á hið íslenzka þjóðveldi, efalliraðr-
ir goðar fetuðu í fótspor öizzurar og fylgis-
manna hans, og svo varð, þeir sem ekki sóru
1262 gerðu það á næstu 2 árum, og 1264
varð samningurinn bindandi fyrir allt
landið og þar með hinu íslenzka lýðríki
lokið.
Þess var getið hór að framan, að lang-
flestir rithöfundar er mál þetta hafa tekið
til meðferðar, hafi verið á því að um
persónusamband eitt hafi verið að ræða.
í síðasta kafla Andvarritgerðariunar er ýt-
arleg og fróðleg rannsókn á því hver mál
hafi verið sameiginleg, og sýntframáað
þau hafi engin verið utan konungur, og
máske ríkiserfðir. Vafi getur leikið á hvort
íslendingar hafi 1262 að eins lofað að
halda þau ríkiserfðalög er þá giltu, eða
hver þau lagaákvæði þar að iútandi er
síðar kynnu að vera sett, en hitt hins
vegar fúllvíst að þeir gátu neitað kon-
ungshyliingu, ef ekki var fuUnægt skil-
yrðum sáttmálanna.
Því hefir verið haldið fram að norska
ríkisráðið og ríkisfundur hafi haft rétt
til þess að skipta sór af íslenzkum mál-
um, og er það að nokkru byggt á Gamla
sáttmála, þar sem segir að íslendingar skuli
iausir vera ef sáttmálinn er rofinn „að beztu
manna yfir9ýn“. Berlin heldur þvi nú
fram að úrskurður þessa máls hafi verið
lagður undir norskan höfðingjafund, en
E. A. sýnir að þetta er með öllu rangt.
Hann sýnir fram á að eptir íslenzkri mál-
venju á þeim tíma þýðaorðin ekkert annað
en beztu bændur, vitrustu menn, þá menn
sem mest mega sín í hinu ísienzka þjóð-
félagi, svo að á bessu ákvæði verður það I
engan veginn byggt að norsk rikis\öld j
hafi rótt til þess að hlutast til um ís-
lenzk mál, og í stuttu máli sagt finnst
hvergi slík heimild í gildandi íslenzkum
lögum eða sáttmálum. Hitt er annað mál
að ráðið mun hafa tekið sór vald til þess
að hlutast til um íslenzk mál ástundum.
Þá er og sýnt fram á að engin lög, er
konungur gaf, gátu orðið bindandi fyr-
ir Island, nema samþykki Alþingiskæmi
tii. Jafnvel Barlin játar að íslendingar
hafa ekki verið skyldir til að verja Nor-
eg fram yfir það sem fyrstu sáttmálar til
segja, og eptir þeim voru þeir að eins
skyidir til þess ef þeir voru í Noregi,
og þó ekki almennt. Sést af því að her-
varnir hafa ekki verið sameiginlegar;
það skiptir ekki máli í þessu sambandi
þótt Norðmenn hafi gagnvart konungi
verið skyldir að verja ísland, sem og er
óvíst. Það sýndi sig og 1286 er útboðs
var krafist að landsmenn töldu sig ekki
skylda að sinna því, og gerðu það ekki.
Konungur hafði á hendi utanríkismál
beggja ríkjanna ísiands og Noregs, en að
öðru leyti voru þau ekki sameiginleg.
Hér hefir þá verið minnst á nokkur
helztu atriði bókar þessar, og er ekki
rúm til þess að gera það frekar, en ráða
vii jeg öllum til þess að lesa hana, því
hún er bæði fróðleg og skemmtileg, og
þakkir eiga höfundarnir skilið fyrir það
hve myndarlega þeir halda uppi svörum
fyrir ríkisróttindi íslands. L.
Verzlunarfréttir.
—o—
Samkvæmt skýrslu, dags. í Kaupmanna-
höfn 1. ágúst þ. á., eru söluhorfur, að því
er helztu íslenzkar afurðir snertir, sem
hér segir:
Saltfislcvir. Vel verkaður mál-
fiskur selst á 70 kr., og só hann ný veidd-
ur, og beztu tegundar, á 72 kr., en hnakka-
kýldur á 75 kr.
Smáfiskur er á 56 kr., og sé um ný
veiddan fisk að ræða 62 kr.
Á ísu er verðið 52 kr., löngu 70 kr.,
og keilu 52 kr., en á upsa 43 kr.
Só eigí um góða og vel verkaða vöru
að ræða, má búast við lægra varði.
Annars er markaður daufur, sem stendur.
Verðið er, sem vant er, miðað við skpd.
flar’ðfisliu.r* hefir enn eigi verið
saidur, en gert ráð fyrir, að verðið verði
90—100 kr. fyrir skpd. af nýjum fiski.
Hrogn. Verðið um 40 kr., só var-
an góð. —
Sild. Gfizkað er á, að fyrir stór-síld,
ný veidda, fáist um 20 kr. fyrir tunnuna.
Sundmagar. Verðið er 65 aur.
pd. —
Xvýsi. Ljóst hákarlalysi á 32 kr.,
en dökkt á 29 kr. — Ljóst þorskalysi á
32 kr., en dökkt á 28 kr.
Verðið er miðað við 210 pd. —
Æðardúnn selst á 12—1272 kr.
TJll. Eptirspurnin er enn alls eng-
in, og ómögulegt, að segja nokkuð á-
kveðið um verð.
Líklega fæst ekki boð, fyr en ullin
er komin á markaðinn.
Búist or við, að verðið verði lægra, en
í fyrra.
Um haustidl, óþvegna, verður ekkert
sagt að svo stöddu. —
IPríónles- Eptirspurnin er mjög
litil, enda liggur talsvert óselt frá fyrra
ári, bæði á fyrstu og annari hendi.
Áætlað verð: alsokkar 70 aur., hálý-
sokkar 45 aur., sjbvetlingar 35 aur., fingra-
vetlingar 65 aur. —
Gærur. Um gærur, hvort er hert-
ar eru eða saltaðar, verður ekkert sagt um
að svo stöddu, með því að enn hefir eng-
in eptirspurn verið. — Talíð er þó lík-
iegt, að verðið verði lægra en í fyrra. —
Saltket. Af saltketi, eins og það
almennt er verkað, hefir dálítið selzt fyr-
irfram á 51—517» kr. tunnan, 224 pd.
Búist er þó við, að verðið lækki, ber-
ist mikið á markaðinn í haust.
Nokkuð af linsöltuðu dilkaketi hefir
og verið selt dálítið af á 56 kr. tunnan,
og er einnig gert ráð fyrir verðlækkun,
að því er það snertir, ef mikið berst að.
Dilkaskrokkarnir eiga að höggvast í
sex parta. —
^elskinn eru á 4 kr. hvert.
„Gjallarhorn11.
Blaðið „Gjallarhorn“, sem áður kom út á Ak-
ureyri, er nú farið að koma út aptur, eptir fárra
ára hvild.
Ritstjóri þess er hr. Jön Stefánsson, sem fyr
vari
Óveitt vitavarðarsýslan.
Vitavarðarsýslanin í Vestmannaeyjum er ó-
veitt, og er umsóknarfresturinn til ágústloka þ. á.
Árslaunin eru 700 kr.
Úlögleg áfengissala.
Veitíngamaður í Stykkishólmi var nýlega sekt-
aður um 100 kr, fyrir ólöglega áfengissölu.