Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 31.08.1910, Blaðsíða 1

Verð árgangsins (minnst,
60 arlrir) 3 kr. 50 aur.
erlendt8 4 kr. 50 aur., og
i Ameríku doll.: 1.50.
BorgÍ8t ýyrir júnimánað-
arlok.
:|=e Ttjttugasti og fjórbi á rgangur
RITSTJORI SKÚLI
THO RODDSEN. —>•-
| Uppsögn skrifleg ðgild
nema komið sé t.il útgef-
1 anda fyrir 30. dag júní-
' m&naðar. oq kaupandi
I s amhliða uppsögninni
borgi skuld sína fyrir
blaðið.
M 40.
ReYKJAVÍX. 31. ÁGTÍST.
1910.
landhelgisvörnin.
—o—
Um landhelgisvörnina hér við land
urðu, svo sem menn muna, talsverðar urn-
ræður bæði hér á landi og í Danmörku.
Danir haía haft hana á hendi hingað
til, sem heldur ekki er nema sjáifsagt.
Vér íslenzku sjálfstæðismennirnir höf-
um litið svo á, að rétturinn til veiðiskap-
ar í landhelgi væri ísienzkt sérmál, og
íslenzka iöggjafarvaldið ætti því að ráða
því, hverjir hefðu rétt til fiskveiða í land-
helgi.
Danir eiga líka bágt með að neita því
að svo sé — þeir gera pað nú sumir
samt — því að þar að lútandi ákvæði
hefir verið tekið upp í íslenzk lög, sem
staðfest hafa verið í ríkisráðinu, og dönsku
ráðherrarnir því álitið, að ekki gengi út
fyrir það sérmálasvið, sem löggjafarvald
Alþingis nær til, sumkvæmt stjórnar-
skránni.
Og samkvæmt þessum ísler zku lögum
hafa Danir rétt til fiskveiða í landhelgi.
Það má og kallast sanngjarnt, að þeir
hafi slíkan rétt, meðan þeir verja hana.
En upp á siðkastið eru þeir farnir að
hafa um það.
Þegar „Valurinnu var byggðnr, fóru
þeir fiant á að ísiendingar bórguðú nckk-
uð til hinria auknu strandvarna.
Og þingið sem í þá daga vildi alia
skapaða hluti gera fyrir Dani — ritsíma-
þingið — varð auðvitað við þessum til-
mæium.
Á síðasta þingi var heimildin til þess-
arar fjárgreiðsln felld burt úr fjárlögun-
um, með því líka hinn núverandi meiri
hluti — eða að minnsta kosti fiestir úr
honurn — ávalt hafði verið henn: mót-
fallinn.
Það var ekki laust við að Danir teldu
þetta samnÍDgsrof af íslendinga hálfu,
erda þótt það sé játað af báðum pörtum
að enginn samnÍDgur var um þetta gerð-
ur, nema hvað þar að lútandi ákvæði var
tekið upp í fjárlögin — ákvæði sem að
eÍDS gilti fyrir fjárhagstimabilið.
Enda er það mesta fásinna að vera að
borga Dönum peninga fyrir strandvörn-
ina, eins og veiðirétturinn á einhverjum
fiskisælustu miðurn heimsins sé ekki nóg
endurgjald.
Og þó verður ágengni Dana enn ó-
skiljanlegri þar sem þeir hafa haldið því
fram að landhelgin væri sameiginlegt mál
— og eptir stöðulögunum eiga þeir að
fara raeð öll sameiginlegu málin og bera
útgjöldin við þau.
Auðvitað er sú skoðun röng eins og
vikið er að hér að framan, en einurð hafa
Daoir haft til að halda henni fram.
Slíkri fjáiluöfu ber íslendÍDgum að
svara neitandi.
Engin ástæða til að losa Dani við
byrðarnar af sambandinu meðan þeir hafa
notÍD.
flitt er annað mál að þyki Dönum
ekki borga sig að fá veiðiréttinn í Dnd-
helgi, sem endurgjald fyrir strandvarn-
irnar, þá væri ekkert á móti því að ís-
lendÍDgar tæku þær að sér sjálfir.
Þá væri líka hægt að haga þeim eptir
því sem íslenzkum hnusmunum hentar
bezt og að eins a þá littð.
Stórt spor væri það jafn framt í sjálf-
stæðisáttina. r
Bgmkamáliö.
—o —
Nú þegar mesti æsingurinn er úr
mönnum viiðist ekki úr vegi að íhuga
hveinig með það mál á að fara.
Það hefir verið þyrlwð svomikluryki
upp í því máli og svo mörgum blekking-
um beitt, að það væri sízt að undra þótt
einhverjir hcfðu lúglast dálítið.
Hér skal farið nokkrum orðum um
formhlið rnálsins.
Á málÍDU eru tvær hliðar önnur laga-
leg, en hin pólitisk.
Þaö á að skera úr því lagalega hvort ráð-
herra hafi með ráðstöfunum símrm farið
út fyrir valdsvið sitt.
Það úrskurðarvald hafa að sjálísögðu
dómstólarnir og þeir einir.
Politístu atriðin eru hvort ráðstöfunio
hafi verið réttmæt er litið er á hag bankans
og ástand og afleiðingar þær sem slik
stjórnarathöfn hlaut að hafa fyrir land
og lýð, utan lands og innan.
Dóuistólarnir eiga því að skera úr því
hvort gæzlustjórarnir séu óafsetjanlegir
eða ekki eptir bankalögunum frá Í909,
sem og, ef við þarf, hvort heimilt hafi
verið, eptir gömlu bankalögunum að víkja
þeim frá að fuilu og öllu eða að eins um
stundaisakir.
Um það á iöggjafarvaldið ekki atkvæði.
Það getur að vísu skýrt lögin á bind-
andi hátt —, gehð á þeim „autentíska1' skýr-
ingu, en sú skýringu verður þá að ger-
ast í lagaformi og bindur að eins í fram-
tíðinDÍ.
Hvað séu lög i landinu, úr þvi skera
dómstólarnir.
Hitt er alþingis að dæma um það,
hvernig lögunum sé beitt af hálfu frara
k væ mdarvaldsins.
Það á þá að skera úr hvort sakirnar
á hendtr hinum gömlu bankastjórum
hafi verið svo stórar, að slík ráðstöfun
hafi verið réttmæt.
Og þó svo hafi verið, hvort hún hafi
verið svo nauðsynleg að á Innahafibor-
ið að hætta, jafn viðsj irverð og hún hlaut
að vera fjrrir bankann og viðskiptalif
landsmanDa i heild sinni.
Og hvort hún hafi verið framkvæmd
með þeirri varhyggð, sem sjálúögð er,
þá um slíka ráðstöfun ræðir.
JaÍDframt hlýtur og þÍDgið að gera
þá kröfu tii stjórnarinnar að hún hraði
svo fyrir dómsúrskurði í málinu sem
henni »r frekast unnt, og víta hafi óþarfa
drattur orðið á hooum er heuni, se sök á
gefandi.
Siijurður Lýðsson.
Ritstjóri „Þjóðv “ vill íáta þess getið,
að hami er því eliki samþykkur, að fulln-
aðarúrskurður alþingis, að því er ti) banka-
málsins kemur, þurfi að biða úrslitadóm-
stólanna.
Að öðiu leyti minnist „Þjóðvú síðar
á mál þotta.
Ritstj.
Þjóchátsð Vestur-íslendinga,
— O —
A þjoðhatið Vestur-íslendinga var
sungið kvæði það er hér fer á eptir:
Á vöku-lúður leikið er,
svo loksins má þó fylkja sér
og hlutast um hvor vinni vald:
Kröpp vörn í sókn og undanhald!
Svo fram eða aptur! eins og fyr,
fyrst engum tekst að standa kyr.
En apturför sá særi sver,
sem segist vernda það sem er,
sem stimpast mót að stýfa ok —
allt striðið hans er undan-þok,
og sá bor illan refi-fram
af ósigrum á grafar-harm;
í apturför er einnig sá,
sem ekki kann við því að sjá:
að fært se haft svo hnútur hvor
sé hábinding við nœsta spor —
hver minkunn setjist samþykkt á
sem selur fót í blekki þá.
Svo hrýnist fram til bús og þings
um byggðir Vestur-íslendings,
að sækja fram og gera gagn:
hvert geymt og aukið bæjarmngn
og sérhver þar í sveit hann kemst.
En sigurinn þeim sem hugar fremst!
Við eigum tungu, eigum ljóð,
við eigum sæmd og heima-þjóð.
og væri ei horskum hejðurs-snjallt
að Liata stækkað þetta allt,
og reisa yfir íslenzk hein
í álfum tveim, þann bautastein.
Því svo er að hugsa sina þjóð,
að sé ei hennar tign o£-góð