Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 12.09.1910, Side 1
Yerð árgangsins (minnst,
60 arkir) 3 kr. 30'aur.
erleudts 4kr. 50 aur.fog
í Ameríku doll.: 1.30.
Borgist ýyrir júnimánaö-
arlók.
! *
= |= Tu TTTJGASTI OG FJÓ'bBI ABGANGUK =1=
4—S»e«= RITJSTJOEI SKÚLI THORODDSEN. =
Uppsögn skrifleg ögild
nema koniið sé til útgef-
anda fyrir 30. dag júní-
mánaðar, og kaupandi
samhliöa uppsöyninni
borgi skuld sína fyrir
blaðið.
M 41.-42.
Reykjavík. 12. SEPT.
19 10.
„f eningamálanefnd“.
SKipun hennar.
— o—
Simkvænfc áskorun sex alþingismanna
hefur ráðherra, 4. sepfc. þ. á., skipsh fimm
manna nefnd, sem nefnd er í blöíunum
peningamálanefndin.*
Hlutverk nefndar þessarar á að vera, að
„rannsaka, og íbuga peningamálefni lands-
ins, og undirbia fyrir næsta þing noeðierð
þeirra þar, svo og að láta i té skýrslur og
leiðbeiningar þeim mönnum, er kynnu að
vilja beina framleiðslu fj&rmagni inn i land-
ið, og eins að fcaka við málaleitunum þeirra
manna í þá átt, og íhugað þær“.
Tilefnið til þess, að nefnd þessi var
skipuð, kvað vera það, að líklegfc er talið
að veita megi eusku fjármagni inn í Iand-
ið, Og mun jafnvel hafa komið til orða,
að setja á stofn nýjan banka.
I nefnd þessa hefur ráðherra skipað:
Klenmiz landritara Jónsson,
Jón bæjarfógeta og alþm. Magnússon,
Magnús alþm. Blöndahl,
Eggert C7aessew,yfirdómsmálfærslum8nnog
Svein yfirdómsmálfærslumann Björnsson.
Enda þótt ráðherra hafi að ölluin lík-
indum eigi heitið nnfr dsrrrönnunum
neiuni þóknum, sízfc ákveðinni, fyrir starfa
þeirra, þar sem hann hafði ekkerfc fé til
umráða i þvi skyni, þá er það vitaskuld
að leita verður fjárveitingar næstkomandi
alþÍDgis, með því að eigi ber að ætlast
til þess, að mennirnir sfcarfi endurgjalds-
laust.
Hór er því um stjórnarráðstöfun að
ræða, sem hlýtur að baka landinu nokk-
urn kosfcnað.
En þar sem undirbúningur þingmále,
hverju nafni sem nefnist, er eitfc af aðal-
hlutverkum ráðherra, eem hann að sjálf-
sögðu getur affað sér aðstoðar sérfróðra
manna í hverri grein, fcil að leysa sem
bezfc af hendi, sýnist skipun sérstakrar
nefndar hefði átt að vera óþörf, og landinu j
því að geta sparast sá kostnaður.
Getur það og verið varhugavert, vegna
eptirbreytninnar, að ráðherra skipi nefnd-
ir milli þinga, til þess að undirbúa þingmál,
sem honum, og skrifstofu hans, er ætlað
að sjá um.
Slikfc má misbrúka á ýrnsa vegu.
Að því er skipun manna í nefndina
snertir, hefði og verið nauðsynlegt, þar sem
*) Alþingismenn þessir voru: Ben. Sveinsson,
Oens Pálsson, Jón í Múla, Jðn Ólafsson, Jón
Magnússon og Magnús Blöndahl. — Hvort aðrir
alþingismenn hafa um þessa áskorun þeirra
vitað, það er oss ókunnugt ura.
hún var á annað borð skipuð, að í henni
væru menn, sem hefðu:
1. sórþekkÍDgu á peDÍnga- og bankamál-
um landsins, sem og á bankan álum
yfirleitt,
2. sem víðtækasta þekkitigu á verzlun,
og á hinum ýmsu atvinnugreinum
landsÍDS, og gætu því öðrum fremur
dæmt um þarfir rnanna Ltr á landi.
En þetta verður tæpast ssgt um neinn
nefnd irmannanna, nema e£ vera skyldi
að einhverju leyti, að því er til alþm.
Magnúsar Blöndahls og Jóns Magnússonar
kemur.
Að skipa landritara í slíkar nefndir,
virðist og miður vel viðeigandi, þar sem
hlutverk hans ætti, samkværot embættis-
stöðu hans, einmitt að vera það, að vera
ráðherranum til aðstoðar við athugun máls-
ins eptir á.
Sérstaklega muu og ýmsa óefað furða
á þvi, að engum bankastjóranna, eða banka-
gæzlumannanna, sem nú eru, eða verið
hafa, skuli sæti ætlað í nefndinni.
ísland og lanmörk.
—o—
Með þessari fyrirsögn er grein eptir
Arne Möller lýðháskólastjóra á Jótlandi
í danska blaðinu „Politikenu nú síðasfc í
ágúst — komnir 2 kaflar og víst von á
fieirum. Enda þótt þar sé litið með dÖDsk-
um augum á málin, sérstaklega ágrein-
ingsmál þjcðanna, er greinin þó skrifuð
af meiri velvild og sérstaklega af meiri
skilningi á ísleDzkum múlum en vór eig-
um að venjast í dönskum blöðum, sér-
staklega nú upp á siðkastið. Maður þessi
ferðaðist hér í sumar og bafði líka ver-
ið hér í stúdentaförinni aldamótaárið.
Þykja honum framfarirnar hér ærið stór-
stígar. HanD segir, að hvernig sem iuenn
líti á uppkastið, þá só auðsætfc, að ver
hafi verið farið en heima setið, er út í
samningana var lagt. Samningaumleit-
anir sem stranda, hljóta að skapa beizku og
koma af stað misskilDÍngi hjá báðum pört-
um. Þá fer hann og orðum um það, hve
ofsalegir flokkadrætfcirnir og valdabarátt-
an se hér innan lands, og muni mikið
standa í vegi fyrir praktiskum umbófcum.
Árangurslaust telur hann að fifcja upp á
nýjum samningum, að svo stöddn, og sór-
staklega tekur hann það fram, að tillaga
uro jarlsdæmi sem kornið hafi fram í Dan-
mörku í vetur muni óheppileg, jarlinn
myndi eins og nú standa sakir mæta mót-
spyrnu hjá öllum íslendingurn.
Bezta ráðið til þess að greiða úr póli-
tisku flækjunum telur hann að auka sam-
vinnu landanna í menningarlegu tilliti.
Fyrsta skiljroði til þess að sb’k samvinna
geti komist á, sé að hver þjúðin setji sig
inni í eÍDkenni hinnar og huusuDarhátt,
og forðist að særa þjóðernisti'finninguna,
sérstaklega verður stærri þjóðin að gæta
sín vel í þessu efni
Aðel-atriðið er betri og ódýrari sam-
göngur milli landanna. Löndin hafa þeg-
ar nálgast hvort annað mikið, og hann sér
ekki því ekki skyldi vera hægt að halda
lengra í þá áttina. Heppilegt væri ef
gufuskipafélögin gerðu dálitið meira að
því, að fræða menn um hverníg sé að ferð-
ast á Islandi að sumrinu, hvaðaleið menn
fari og hvað ferðalögin hosti. Náttúrufeg-
urð Idsnds er svo mikil og að las riið ætfci
að geta orðið miklu meiraferðamannaland,
einnig að því er aðsókn frá Danmörku
snertir. Hann vill að hraðskreið skip
fari nokkrum sinnum á sumri milli land-
anna til bess að flytja ferðamenn frá Dan
mörku, og í Reykjavík ætti að vera
isleDzkt félag, er greiddi fyrir ferðamanna-
straumnum.
Af Dana hálfu befir þvi á stundum
verið gefið illt auga að Islengíngar hafa
haft viðskipti við útlönd án þers að nota
Kaupmannahöfn sem millistöð. Það er
nuðvitað barnaskapur að krofjast þoss að
íslendingar a£ ræktarsemi við Danmörku
kaupi þær vörur í Kaupmannahöfn, sem
þeir gætu fengið ódýrari eða betri beina
leið frá Skotlandi eða Þýzkalandi. Hins
vegar vill Möller að danskt fjármagn sé
setfc í fyrirtæki hér á íslandi, landbúnað
og fiskveiðar, og að Danir afli sér meiri
þekkingar á islenzkum staðháttum, og að
slik fyrirfcæki eigi að stofna og reka ekki
af landsföðurlegri umhyggju heldur eptir
því sem atvinnugreininoi er hollast og
hagfeldast.
Þá víkur hann að íslerzkum náms-
mönnum, er til Danmerkur fara, og á-
hrifum þeim og skoðunum, er þeir flyfcji
heim til föðurlandsins. Þykir honum sem
stúdentarnir opt og oÍDatt séu sára ófróðir
um Dani og Danmörku þótt dvalið hafi
þeir mörg ár við Kaupmannahafnarháskóla.
En Islendingar, sem gaDgi á iýðháskóla
eða landbúnaðarskóla kynnist miklu betur
danskri menningu og þykir honum gott
að þeim fjölgar stöðugt er slíka skóla
sækja. Þá víkur hann að forréttindum
ísleDzkra stúdenta til Garðstyrksins. Gefcur
þess að mikil breyting hafi orðið á ís-
landi síðasta tnannsaldurinn, að því er
skólamál snertir. Búið að setja þar á
stofn prestaskóla, læknaskóla og Iagaskóla
Þessvegna ekki sama þörfin á að íslenzk
embættismannaefni dvelji við Kauptnanna-
hafnarháskóla nú sem áður var. Að sumu