Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 16.10.1913, Qupperneq 1

Þ JÓÐVIL JINN
50. tbl.
Reykjavík 16. október 1913.
XXVII. árg.
Úr fj árlaga-umræðunum 1913
|(Kaíii úr þingræðu Sk. Th.)
„Meiri-ábyrgðin“ * *) (ríkari hjálpar-
skyldan).
„ . Tað, að binda sig æ við það, að
láta landssjóðinn áldrei leggja fram meira
en þriðjung kostnaðarins (þ. e. viðbryggju-
gjörðir o. fl.), — ætlandi þá héruðunum,
eða öðrum, að leggja hitt fram, getur
leitt til megnasta ranglætis."
Og þó að þingið hafi fylgt þessari
reglu ..... að því er stöku bryggju-
gjörðir o. fl. snertir, þá getur þingið ekki
og má ekki setja sér slíkar fastar reglur,
sem alófrárikjanlegai.
Þörfin getur verið mjög misjöfn; en
því ríkari, sem hún er, — að því skapi
verður og hjálpatskyldan æ ríkari.
Þá er og hagur þeirra, sem njóta eiga
góðs af fyrirtækjunum, einatt mjög mis-
munandi, eða getur þó verið það. — Og
að því skapí, sem hann er verri þeim
mnu ríkari verður þá og hjálparskyldan
við þá.
Sama er þá og um þá, er öðrum
fremur afskekktari, eða þá að einhverju
öðru leyti ver settir...“ **)
Færeyingurinn Jakob Jakobsson er
nýlega orðinn prófessor í borginni Aber-
deen á Skotlandi.
Hann hefir samið færeyiska orðabók
og að öðru leyti látið sér mjög annt um
að kynna sér á Hjaltlandi og Orkneyjum
orð, sem þar tíðkast enn, eða hafa þá
fyr verið notuð þar, og eru norræn að
uppruna.
Hefir hann á Hjaltlandseyjum — „Sliet-
land Isles“ eru þær nefndar á ensku —
fundið alls um 10 þús. orð, sem norræns
uppruna eru.
En auðmaðurinn Catnegie hafði áður
gefið Aberdeen sjóði, eigi all-litla, og
mælti þá, meðal annars, svo fyrir, að
rannsaka skyldi allt, er enn minnti á
sambandið, eða viðskiptin, er verið hefði
milli Noregs annars vegar, en Orkneyja,
Hjaltlandseyjanna og næstu héraðanna á
Skotlandi hins vegar.
*) í ræöu-khflsnuDi — og þvi hann hér birt-
ur — bent á þá tegund, „meiri-ábyrgina11,
er svo mætti nefna, er skapast af ríkari þörf, eða
verri ásta'ðum þeirra, sem hjálpar eru þurfandi.
Hin tegund „meiri-ábyrgðarinnar“ þá sú, er
skapast af betri ástæðurn þeirra, er hjálpina eiga
af hendi að inna, þ. e. skyldan þá æ að þvl
skapi ríkari — og þá og ábyrgðin meiri—, sem
betri eru ástæður þeirra.
Sk. Th.
**) Aðal-tilgangur ræðu-kaflans, þ. e. jafn
framt þv:, er að „meiri-ábyrgðina“ svo nefndu
var vikið, yfirleitt sá, að brýna fyrir mönnum,
hve skylt hún æ gerir oss, að láta oss > igi gleym-
ast, að líta einatt. er um hjálp við einhvern
ræðir, á airikin aq áslœöwnar, — þ. e. líta á það,
hvort eigi er þá um aðra hvora. ef eigi báðar
tegundir „meiri-ábyrgðarinnar“ að ræða.
Sk. Th.
Úr stjórnarskrár-imiræðunnm
8. júlí 1913.
(Kaflarjjúr þingræðu Sk. Th.).
Hegningarvaldið m. m.
.. . Að því er snertir ræðu l.jþm. Eangvellinga,
er taldi oss flutningsmenn frumvarpsius vilja
„opna þjóium og bófum leið inn i þingsalinn“,
þá skal eg láta þess getið, að það var eg, sem
fttti þá tifiöguna, að nema burt ár stjórnar-
skránni skilyrðið, er hér að lýtur, enda lýt eg
svo á, sem þjóð/élagiö bresti allan rétt til þess,
að svipta nokkurn kosningarrétti, þótt honum
hafi orðið það f, að fremja eitthvert þeirra laga-
brota, sem hegningarlögin, og almennicgsálitið,
taka hart á. þar sem maðurinn ber þó engu síðtir
ábyrgð á því, sem i þjóðféiaginu gerist"— los-
ar sig eigi við siðferðisábyrgðina (sem á öllum
fulltíða meðlimum þjóðernisins hvilir), þótt hann
fremji glæp.
Hver, sem veikur er, eða bágt á, eða íllu er
beittur, af öðrum, finnur, og vcit, sig eiga til-
kall til allra.
. . . Að þvi er til hegningarvaldsins kemur,
eða notkunar þess, má annars benda á, að þar
er um ari frá forfeðrunum að ræða, — arf, sem
kristninni enn hefir eigi tekist"að útrýma, eða
hepta, sem skyldi, enda þótt Kristur segi sjálf-
ur: „Hefnið yðar eigi sjálfir“, — þvi að eigi er
hegningin, ef rétt er skoðnð, annað, en hefnileik-
ur a1 þjóð/élagsins hál/u.
Hitt, að það takmarkið náist. Bem ætlast er
þó til. þ. e. takmörkun glæpal), tel eg mjög
hæpið 2).
. . Benda má ennfremur á það. að aldrei er
þjóðfélagiö sjálft án saka, er glæpur er framinn.
— Atti það eigi að fyrirbyggjast að glæpir yrðu
framdir?
Atti eigi hver, og einn, að verndast þannig,
sem unt var gegn ástríðunum, sem hjá honum
búa, eða þá hjá fjölda m'jrgum, í meiri eða minni
mæli, að eigi væri honum glæpinn unt að Jremja?
Að glæpurinn gat, framinn orðið, sta/ar þm
eigi sjaldan, ef eigi einatt, af því, að eptirlits-
skyldunni var eigi 1ullnœgt, sem skyldi, af þjóð-
félagsins hálfu.
. . Ýms brot, eem .harðlega er hegnt fyrir,
bera og oj't og tíðum ekki vott um eins lágan
„karakter" („þ. e. lunderni eða bugsunarhátt),
eins og mörg lygin, blekkingin, undirferlið, eða
heiptaryrðin, sem látið er þó æ óhegnt.
• . . Maður, sem t. d. hefir einhvern tíma
rekið höndins inn [um búðarglugga, og gripið
þar eitthvað, til að seðja hungur sitt, eða sinna,
og verlur síðan uppvís að því, eptir mörg ár,
getur og þá þegar hafa áður orðið að þola marg-
fa'.da hegningu: hugarangur, eða mótlæti ýmis
konar, og verið”orðinn sá, er eigi vi'l á nokk-
urn hátt vamm sitt vita, og sjá þá allir, hve
alar-ranglkt, og' al-tilgangslaus, hegningin er.
*) Betrun lundernisins, — eður og (að á'iti
annara lögfræðiskennara): að viljinn beygist
til hlýðni við lögin.
*) Reynzlan mest i gagnstæða átt.
U 11 ö ii d.
—o—
I síðnstu útlendum blöðum, er oss
hafa borrzt, eru þessi tíðindi markverðust
Danmörk.
IJngfrúrnar Lyhner og Westergaard,
er eiga heima í borgmni Middelfart —
kaupstað á Fjóni (íbúar 5—6 þús.) —
syntu ný skeð á 28 mínútum yfir Litla-
Belti til Jótlands.
En Middeltart stendur við Litla-Belti
þar sem það er mjóst, þ. e. að eins 800
metrar yfir um til Jótlands.
Bátur fylgdist með þeim alla leið, —
aetlað að vera til taks, ef kraptar hefðu
bilað hjá annari hvorri.
Stúlkurnar voru önnur 16, en hin 17
ára að aldri.
Sænskur maður Erik Hulten að nafni,
synti og ný skeð (þ. e. 28. ág. siðastl.)
yfir Eyrarsrnd, milli Helsingjaborgar og
Helsingjaeyrar, og er það mun lengra
sund, en hið fyrgreinda.
2. nóv. næstk. (1913) verður þess minnzt
hátíðlega, að þá er 500 ára afmæli kirkj-
unnar í Maribo, — kaupstað á Lálandi,
( ibúar þar nær 4000).
En kirkjan var byggð á árunum 1413
—1445 (á dögum Eiriks konungs frá
Pommern, er var Dana konungur 1397—
1439, en andaðist þó eigi fyr en 20 árum
síðar, þ. e. 1459).
I kirkjunni hvílir Leonora Kristína,
uppáhaldsdóttir Christian’s IV., Dana kon-
ungs, en kona Korfits Ulfeldt’s. — Lifði
hún í Maribo-klaustri 13 síðustu ár æf-
innar, og andaðist þar 16. marz 1698.
Ymsir geðveikis-iæknar af Norðurlönd-
um héldu fund í Kaupmannahöfn í ágúst-
mánuði þ. á.
Nýlega hefur danska auðmennið Carl
Jacobsen bruggari, gefið Kaupmannahöfn
likneski — bafmeyju —, sem reist var
á Löngu-Línu, sem er ein af aðal-skemmti-
göngu-strætunum í Kaupmannahöfn, fram
með Eyrarsundi.
Sum íslenzku blaðanna hafa þegar
getið bankaránsms, sem framið var í banka-
útbúi á Austurbrú í Kaupmannahöfn.
Um hábjartan dag ruddust tverr grímu-
klæddir menn inn í bankann, með skamm-
byssur í höndum, bundu báða banka-
starfsmennina, og rændu um 7 þús. kr.
Annar þessara manna, Þjóðverji nokk-
ur, Gúttig að nafni, náðist nokkru síðar,
en hinn, danskur maður, Lináorff-Larsen
að nafni, fyrirfór sér, áður en hann næðist.