Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 25.10.1913, Qupperneq 1

ÞJÓÐVIL JINN
■
61. tbl.
Alþingi rofið.
Kosiiiiigar 11. apríl næstk.
Horfurnar í stjórnarskrár-
málinn.
22. þ. m. barst landritara svo látandi
»ím8keyti frá ráðherranum:
K.höfn 20. okt. 1913.
Alþingi roíið i dag. Kosningar
fara fram 11. apríl 1914. Tekiðfram
i konungsbréfinu, að ef ný kosið Al-
þingi samþykki stjórnai’skrárfrnm-
varpið óbreytt, mnni konungur staö-
festa það, en jafn framt verður ákveð-
ið eitt skipti fyrir öll, samkvæmt 1. gr
frumvarpsins, með konungsúrskurði,
sem ráðherra íslands ber upp fyrir
konungi, að lög og mikilsvarðandi
stjórnarráðstafanir verði, eins og hing-
að til, borin upp fyrir konungi í rík-
isráðinu og á þvi verði engin breyt-
ing nema konungur staðfesti lög um
réttarsamband milli landanna, þar sem
önnur skipun sé á gerð.
Það má skipta þessu skeyti í tvö aðal-
atriði, sem athuga ber, hvort fyrir sig,
ákvörðunina um hve nær kosningar skulu
fara fram og horfurnar um staðfestingu
stjórnarskrárfrumvarps síðasta þings, og
hver skilyrði eru sett fyrix henni.
Um kjördaginn verða sjálfsagt skipt-
ar skoðanir, en erfitt er það að velja kjör-
dag sem jafn heppilegur sé öllum lands-
hlutum og kjördæmum. JÞað sem að því
er, að kosningarnar fari svona snemma
fram, er fjrrst og fremst það, að á þeim
tima geta veður og vötn verið svo vond,
að stórbagi verði að. Sérstaklega kem-
ur þetta hart niður á þingmannaefnum
í viðáttumíklum kjördæmum, sem erfið
eru yfirferðar, eða þar sem þingmaðurinn
er búsettur langt frá kjördæmi sínu, en
útilokað er það ekki, — jafn vel þótt
kosið sé : hverjum hreppi — að veður
geti verið slikt, að kjósendur komist ekki
á kjörfund, eða vötn tálmi ferð þeirra,
frekar en á öðrum tímum, sem um var
að velja.
Hins vegar virðist mér að það sem
einna mesta beri að leggja áherzluna á,
er kjördagur er ákveðinn, sé að gera sem
flestum kjósendum mögulegt að neyta at-
kvæðisréttaCf síiis, og að því er það snertir,
virðist 11. apríl úr því, sem komið var
lleykjavík 25. október 1913.
"V ixtr-y^gið
eignr* yðar (héiís, húsgögn,
vörnr o. 11.) fyrir eldsvoða
i brunabótafélaginn
„General”,
stoínssett 1885.
Aðal-nmboðsmaður fyrir
ísland:
Sig. Thoroddsen
adjunkt.
Umboðsmaður fyrir Norð-
ur-fsnfjnrðarsýslu er Jón
II r-ó t>j a. rt ssss o n verzlunar-
stjóri. Uuglegur nmboðs-
maðnr óskast fyrir Vestur-
ísa fjarðarsýslu.
— að kosmngamar ekki gátu farið fram
í haust — ekki ílla valinn. Aðvísueru
þá margir sjómenn fyrir löngu komnir
til skips, en þar sem þetta er laugardag-
urinn fyrir páska, munu þeir þó flestir
verða inni, ef að vanda lætur. Vitaskuld
er það, að margir sjómenn verða fjar-
verandi frá heimilum sínum, vegna þess
að þeir eru við sjó í veiðistöðum, þar
sem róðrar eru stundaðir á vetrurnar, svo
sem við ísafjarðardjúp og í Vestmanna-
eyjum, en að minnsta kosti nokkuð a£
þeim alla jafna komið heim kringum
„lokin“ (11. maí), og þá eru líka allir
skútumenn inna. En þar á móti vegur
nokkuð, að þá eru nokkrir þeir menn
farnir heiman frá sér, til atvinnu annars
staðar, sem heima eru 11. april. En þar
sem það bætist við, að þá er lítil hætta
af vondum veðrum og vötnum, virtist
þó miklu meira mæla með því, að hafa
kosningarnar ekki fyr en kringum 11.
maí.
Annars er það óhafandi, sem tæplega
er stjórn og þingi vanvirðulaust, að kosn-
ingarlögin skuli ekki þannig útbúin, að
menn geti neytt kosningarréttar síns, hvar
sem þeir eru, sízt þar sem slikt er í lög-
um annars staðar, svo sem í Noregi, og
hefir reynst vel framkvæmanlegt.
Þá flytur og skeytið þau tíðindi, að i
stjórnarskrárfrumvarp síðasta þings muni
geta öðlast konungstaðfestingu, og er það |
sjálfsagt megin þorra landsmanna gleði- |
•fni. Margir eru að vísu stóróánægðir
með það —- meðal annara sá er þetta
ritar —, þykir það í mörgum efnum of ó-
frjálslynt, t. d.: skipun efri deildar, kosn-
ingarrétturinn til hennar og að hún að
nokkru leyti er órjúfanleg; en þegar jeg
hins vegar lít á það, að í henni felast
verulegar umbætur og tæpast hægt að
ná viðunanlegri kostum fyrir frjálslynda
menn í bráð, virðist mér þó ekki áhorfs-
mál fyrir þá að samþykkja hana óbreytta
á næsta þingi, hafi þeir afl atkvæða til
þess.
En það fylgir böggull skammrifi. Þetta
staðfestingarloforð er ekki skilyrðislaust.
Skeyti ráðherra skýrir frá því, að stað-
festíngin sé bundin þvi skilyrði, að sam-
tímis komi út konungsúrskurður, þar sem
ákveðið verði, í eitt skipti fyrir öll, að
málin skuli bera upp fyrir konungi í
ríkisráðinu, nema konungur staðfesti lög
um réttarsamband landanna sem geri
breytingu þar á.
Svo sem menn muna, strandaði stjórn-
arskrármálið á því 1912, að konungur
vildi ekki fallast á að fellt væri burtu
ákvæðið um að bera skyldi málin upp
fyrir konungi í rikisráðinu. Þingið i sum-
ar fór þann milliveg, að leggja það á
vald konungs, að ákveða það, á ábyrgð
íslandsráðherra, hvar það skyldi gert, og
mun sjálfsagt hafa verið gengið út frá
því að ekki væn frágangssök að ganga
að því, þótt það yrði i ríkisráðinu, en
vitaskuld med þvi ófrávikjanlega skilyrdi,
ad »éttarstada vor og sérstada rádhena
vors i tikisiádinu i engu rýmadi vidþad,
frá þvi sem nú er, og eptir skeyti ráð-
herra verður ekki séð, að svo verði, þar
virðist ekki gert ráð fyrir neinni breyt-
ingu á stöðu ráðherrans, og því slegið
föstu, að , Íslendingar ráði því einir með
konungi sínum, hvar málin eru borin
upp fyrir honum, og þar sem sagt er,
að staðunnn skuli ákveðinn i eitt skipti
fyrir öll, þar til breyting verður á rótt-
arsambandi landanna, yirðist það ekki
geta haft sérstaklega mikla þýðingu, þvi
að ákvæði, sem sett er með konungsúr-
skurði má vitanlega alltaf breyta með
úrskurði sömu stjórnarvalda, sem hann
hafa sett. I þessu ákvæði virðist það
eitt felast, að núverandi konungur muni
ekki fáanlegur til þess, að brevta slíkum
úrskurði, og að íslendingar ekki geti
þóttst vanhaldnir þótt þeir ekki fái slíka
breytingu, svo lengi, sem ekki er gerð
önnur skipun um samband landanna, en
það virðist líka hljóta að vera undirskiiið,
að miðað só við það, að ekki verði sú
breyting á kringumstæðunum að nauð-
synin á því að málin séu borin upp ann-
arsstaðar en í ríkisráðinu verði brýnni,
og að eins með þeim skilningi virðist
mér íslendingar geta gengið að þessu
skilyrðx.
En það hafa. borist önnur tíðindi af
þessu máli en símskeyti ráðherra. „Yísxr“
birtir í fyrradag svo látandi símskeyti,
dags. daginn áður:
Stjórnarskráin í ríkisráðinu í gær-
dag. Umræður prentaðar. Konung-