Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 14.11.1913, Blaðsíða 4

233 ÞJOÐVILJINN.
vinna sér, er — alþekkingarlaust, hvað
málin snertir — gera sig að jábræðrum,
sér enn ófyrirleitnari piltunga, þ. e. þeir
verða sér að eins til athlægis.
Vitad þá og, að þeir, sem þannig ger-
ast jábi œdui annara, geta þá og, ef svo
vill verkast — eða betur þykir borga
sig — samþykkt, einhvern næsta daginn,
alveg hið gagnstæða.
Fá skref æ milli jábróður-hátternis-
ins og hringlandaskaparins.
En slíkt hendir sjaldnar þá, er á þekk-
ingu á málunum byggja.
Annars gerir þjóðin — hvað álykt-
unina snertir — eigi annað en hlæja.
En ályktunm er leiðinleg, eins og á
stóð, vegna vesalings ráðherrans.
Skjallið blettar þann ematt, sem því
er á ausið.
Og þá æ þvi fremui, sem væmnara
er, eða — sannleikanum fjarskyldara.
Hverjiim líðnr hér bágast?
(Kvala-mánuðurinn).
Þörfin á veðlánabanka.
Eins og kunnugt er, fjölgar einatt
húseignunum í Reykjavík, — og hefir
fjölgað afnkaplega, sé á 10—20 árin síð-
ustu litið.
Að því er hús þessi snertir,1) ætlum
véi þó óhætt að fullyrða, ad oart sé sá
nokkur, ei hús hyggir, er fyrir því eigi;
— sé svo, ræðir þar að eins um undan-
tekningarnar.
Um fjöldann allan, er hús byggir, þá
er á hinn bóginn svo ástatt, er bezt er,
að þeir hafa sparað sér, sem —J/4 hús-
andvirðisins nemur, eða þá þar um.2 *)
Húsin eru því reist lipp á lánili,
sem í bönkuuum fást, þ. e. fyrst tekið I
veddeildarlánid8) — er sjaldnast, ef nokk-
uru sinni, fer fram úr hálf-virði hússins —,
1) Húsin eru — á seinni árum — öll byggð
eptir reglunni: „Ailt sé se fullkomið hjá þér ná-
ungi minn!“, þ. e. byggingarsamþykktin gerir
húsin að mun dýrari, en þyrfti og almenningi
hentar, — bakar fjölda manna áhyggjur og óhag-
ræði.
En út i þá sálmana — eða kröfuna um al-
fúllkomleikann af náungans hálfu — förum vér
eigi frekar að sinni.
2) Héi ræðir þá um samhaldssamari skip-
herra, stýrimenn, snikkara, kaupnaenn, emhættis-
eða sýslunar-menn, verzlunarstjóra, verzlunar-
menn o. fl
Um fjöldann ailan gildir á, hinn bóginn sú
reglan, að mun minna er átt, upp í húsandvirðið,
en að ofan greinir, þótt i bygginguna sé ráðist.
8) Þar er þá byrjunin — nú orðið — sú, að
viðkomandi fær veðdeildarlánið í bankavaxta-
hréfum, og getur þá sjaldnast selt hundraðið í
hréfunum nema fyrir 94 kr.. eða þá þar um, —
tapar því þegar r) kr. af hundraðinu, eða þá t.
d. 900 kr. á 15 þús. króna veðdeildarláni.
En vexti o. fl. verður bann þó að borga veð-
deildinni af nafn-upphæð bankavaxtabréfanna, þ.
0. eins Og haun hefði í raun og veru fengið 100
kr. að láni — þótt eigi reyndust honum það
nema 94 kr. að eins.
Myndi slikt kallað obur — og sízt þ.ykja
fagurt — ef eigi væri það landið sjálft og Lands-
bankinn, sem þóknast að haga þessu þannig.
og hinu svo fleytt á víxil eða ábyrgdar-
lánum, gjalddaga eptir gjalddaga.
En hvernig fer svo um menn þessa,
þ. e. um allan fjöldann?
l?að er ekkert launungarmál — þótt
leynt sé það æ látið fara, sem unnt er,
þar sem eigi má spillast lánstraustið —,
að fjöldi þeirra er árlega í stökustu .
vandræðum.
Allt verður að reita, sern reitt verdur, til
þess að geta staðið í skilum með vextina,
og klofið það — þess utan — einhnern
veginn af, að borga árlega áskilda afborg-
un til veddeildar innar.
En hjá fæstum þarf mikið út af að
bera; — mislánist atvinnan einhvern tíma
ársins, eða sjúkdóm beri að höndum, eða
(sem alls eigi er fátítt) húsaleigan borgist
eigi sem skyldi, þá er allt í voða.
Um að gera, að kljúfa þó þar til þrí- !
tugan hamarinn, að bankinn gangi ekki
að, og húseignin —- fari. þá fyrir hálf-
virdi, eða þar um, og allt sé þá tapað,
er sparast hafði, og lagt hafði verið í
húsið.4)
En verstar eru þá œ afbor ganirnar
i veddeildina.
Margur sem haft gæti þó ef til vill
emhver ráð með vextina, þyrfti hann
ekkert að afborga.
En svo er bönkum vorum nú fyrir j
komið, að heita má, ad œtlast sé til þess,
að allir séu árlega að græða, — og
þad eigi sidur, þótt sjúkdóm beri ad hönd-
um, eda i hlut eigi hálf-far in gamalmenni
(karlar og kerlingar), sem gott má nú
reyndar þykja — er á þann aldur er
komið — gætu þau verið matvinnungar.
Á þessu: „Allir einatt að græða!“
etu þá veddeildir nar beint byggdar, og
lánin ella — þótt að eins hálf-virði eign-
anna íáist — alófáanleg að kalla, sé
eigi árlega afborgað.'5)
Enginn vafi á því, að þeim sem verst
Iíður í Reykjavík — sem mestar hafa
áhyggjurnar, eða hugraunirnar og kval-
irnar, mörgum sjuklinginum mun meiri ~
það eru húseigendurnir, þ. e. eigi alí-
lítill hluti þeirra.
Þeir verða þá og eigi sjaldan — svo
að bönkunum verði fullnægt, og húseignin
lendi eigi á nauðungar-uppboði —, að
fara á mis við margt, sem heimilið þó
mjög bráðnauðsynlega þarfnast.
Og verst er þá einatt lidan þessa
fólksins — kvalirnar því æ lang-sái-
astar —, er ad veádeildar gjalddaganum
lídur.
Það er októberrnánudurinn, sem því er
þá æ „kvala-mánuðurinn“.
4) Menn athuga það fæstir, seni skyldi. ér
j’ húsabyggingarnar ráðast, cð. ]mð, nð byggja sér
hiis, það er -*- hór í Reykjavík — í flestum til-
fellum sama, sem að deita 1járupphœðinsi, sem
'húsið kostar, með tveimur.
Þ. e. t. d.: Maður, sem byggir hús fyrir
10—12 þús. króna, bann hefir gert sigð—fiþús.
krónunum fátækari, því að meii'a en hálf-virði
fær hann í ftestum tilfollum okki, verði hann
— einhverra óhapp/i vegna — húsið að selja.
5) Það mun þá heizt vera- „Söfnunarsjóður-
inu“, er eigi krefst árlegra afborgana.
En hann getur nu fáum lánað : em kunnugt er.
XXVII, 53.-54.
En hér ræðir um þær kvalirnar, sem
— af auðskildum ástæðum — æ verður
þó að leyna, sem unnt er, og það enda
hve óþolandi eða augn-r anghvolfandi, sem
vera kunna.
Fjöldi manna, er einblínir á það eitt,
hvað umleikis er haft, öfundar því eigi
sjaldan hina eða þessa, sem í raun og
veru eiga allra bágast, og öðrum eru
að mun brjóstumkennanlegri.
Menn, sem árlega eru milli vonar og
ótta, — geta enda hvað lítið sem út af
ber, misst hið litla, er sparast hafði og
lagt hafði verið í húsið.
Hér er því brýn þörf svo bráðrar
hjálpar, sem unnt er.
Alnauðsyn, ad komid sé upp sem
allra öflugustum vedlánabanka, er eigi
þvingar menn, með árlegum afborguuum,
en lœtur sér nœgja —r sé veðinu. sem í
beggja þágur er, sæmilega við haldið—,
ad greiddir sé vextirnii.
Slíkut banki — þótt eigi láuaði hann
nema sem 4/2—5/s andvirði húseign-
anna nemur — inyndi óefað mörgum
hjálpa, og þá og afstýra áhyggjunum og
hugraununum, sem eigi all-fáir húseig-
endanna í höfuðstaðnum ei,ga nú við að
stríða, og sem þeir skilja einir til hlýtar,
eem reynt hafa.
Gamla fólkinu, sem fremur þarf að
eta af eignum sínmn, en að það geti
nokkuð af skuldunnm klipið, því er og
slík veðbanka-stofnun al-ómissandi.
Sama er þá og eigi síður, að því,er
allan þorra húseigandanna utan Reykja,-
víkur snertir, sem og að því er til jarð-
eignanna kemur. •. 'nuannifiu
Hér er um mál að ræða, aem stjórn-
in, og þingið, þarf að taka sem bráð-
ast til rækilegrar ihugnnar.
Nú missir margur mikið fé — þ. e.
„ byggingar-hlutann “, er svo mætti nefna6 *)
—, af því að banka-ástandið er, sem það er.
Kvalirnar og áhyggjurnar eiga og æ
að fyrirbyggjast sem uiint er.
„IJm loruar stöðvarí4.
(Bæklingur síra Matthíasar), ,
Á 78. afmælisdegi sira Matth. Jooh-
umssonar, þ. e. 11. nóv. 1913, kom út
dálítill bæklingur eptir hann, er nefnist:
„Ferð um fornar stöðvar* 1913“.
Segir þar frá því, er sira Matthias
brá sér, á síðasti. vori, í kynnisför tii
fæðingar- og ætt-stöðva sinna í Barða-
strandarsýslu, og frá viðtökunum þar.
Aptan við ferðasöguna hnýtir hann
og dálitlum kafla um heimilislíf Jóns
sáluga Sigurðssonar forseta, og konn hans
o. fl.
Þó að bæklingurinn — sem geflnn er
I út af Jóh. kaupm. Jóhannssyni —- sé að
j mestu í óbundnu máh. bregður þar þó
! fyrir stökum eptir síra Matthias hór og
þar.
Bókin yfirleitt fjöriega rituð, og góð
því til dægrastyttingar.
fi) 8vo nefnum véf þann hlutann af andvirdi
húseignarinnar, er ekkert fæst lánað út á.