Lögberg - 25.07.1888, Side 2

'£ o q b i' r g.
MIDVIKUD. 23. JÚLÍ 1888.
Ú T G E F E N D U R :
Sigtr. Jónasson,
Bcrgvin Jónsson,
Arni Friðriksgon,
Einar Hjörleifsson,
Olafur Þórgeirsson,
Sigurður J. Jóhannesson.
Allar upplýsingar viðvíkjandi verði á
iniglvsingum í „Lögbergi11 geta menn
fengið á skrifstofu blaðsins.
ITve nær sem kaupendur Lögbergs
skipta um bústað, eru þeir vinsamlegast
beðnir, að senda skriflegt skeyti
um það til skrifstofu blaðsins.
Utan á öll brjef, sem útgefendum „Lög-
bergs“ eru skril’uð víðvikjandi bbiðinu,
æt.ti að skrifa :
Thc Lögberg Printing Co.
14 Korie Str., Winnipeg, Man
ÍSLENZK PÓLITÍK.
I.
Þrátt fvrir allt og allt virðist
eitthvað ætla að verða úr Þingvalla-
fundinum í sumar. í síðustu blöð-
um, sem oss hafa boiizt heiman af
íslaiuli, boða Jveir líenedikt Sveins-
son, Benedikt Kristjánsson og Jön
Sigurðsson til Jvessa fundar í ágúst-
mánuði í sumar. Löyhcrg hefur áð-
ur verið vondauft um, að J>essi
fundur mundi komast á; vjer liöfð-
um fengið ]>ær frjcttir heiman af
íslaiuli, sem bentu I J>á átt að ]>ví
fvrirtæki mundi vera lokið að f>essu
sinni. ()g J>að hefur eitthvað legið
til grundvallar fyrir J>eim frjettum,
]>ví að bæði lagði ■Noröurljósið á
inóti Dingvallafundj,, og Fjnllkonan
taldi ólíklegt að fundurinn kæmist
á í næsta blaðinu á undau aug-
lýsingu J>ingmannanna. I>að verður
naumast heimtað með sanngirni að
vjer sjeum kunnugri fyrirætlunum j
íslendinga heima en sjálfur ritstjóri
Fjalikon nnnar.
Þessi fundur er boðaður til að
ræða um landsmál, en J>ó einkum
Og sjerstaklega x/jórnarnkn'irniá/iö.
f orði kveðnu eiga á fundinum að
koma fratn skoðanir J>jóðarinnar á
J>essu máli; J>jóðviljinn á J>ar að
sýna sig hreinn og ómengaður.
En J>ví verður naumast neitað með
sönnu að íslenzki J>jóðviljinn I póli-
ttskuin málum er stundum nokkuð
loptkeinlur, og J>að er J>ví fremur
örðugt að festa fingur á honum.
Aðaltilgangur J>essara nianna, sem
fundinn boða, mun líka vera sá að
stæla menn, eggja J>á og knýja pá
til að halda J>essu máli til streitu
og linast ekki I kröfum sínum um
stjórnarbót.
Vjer viljum kannast við það
hreinskilnislega að vjer efumst uin, j
að petta sje viturleg pólitík, og!
að hún verði happasæl fyrir land j
og lýð.
Dað er síður cn svo að.vjer sje-1
um ánægðir fyrir IiöimI ]>jóðar vorr- j
ar með samband hennar við dönsku j
stjórnina. I>að dylst ekki oss, sem j
liöfmn niætur á J>j<>ðstjórn Ame- ;
ríkunianna, bæði í llandarfkjunum J
og Canada, að stjórnarfyrirkomulag- J
ið íslenzka er einhver sú hrak- i
legasta stjórnarómynd, sem nokk-!
urs staðar á sjer stað, nema í Dan-
lnörku á siðustu áruin. A Islandij
er hvorki einveldi nje þjóðstjórn,
heldur sá hrærigrautur af hvoru-
tveggju, sem enginn hefur gagn
af. Og ]>essum hrærigraut fylgja
gallar hvors tveggja, einveldisins
og J>jóðstjórnarinnar, en kostir hvor-
ugs.
Vjer efumst heldur ekki um að
afdrifin mundu verða betri af J>ví,
að minnsta kosti J>egar fram liðu
stundir, ef Islendingar fengju J>ví
frain gengt, sem pólitisku leiðlog-
arnir ]>eirra oru að berjast fyrir.
Dað er trú vor að þjóðirnar stjórni
sjer bezt sjálfar, J>egar til lengdar
lætur, og að ]>að sje eitt skilyrðið
fyrir því að þær fái náð þeim
[>roska, sem þehn er áskatiaður, að
þær fái pólitiskt vald í hendur.
Yfir liöfuð dirfumst vjer að segja
að vjer munum vera eins frjáls-
lyndir í pólitiskum sökum eins og
þinggarparnir íslenzku. Dað fara
fæstir að fá sjerstaka virðingu fvrir
eða trú á stjórnar-ofbeldi við ]>að
að vera hjer vestan hafs í nokkur
ár. Ameríka verkar ekki á menn
í J>á áttina. *
En „tlmi er til að tala, og tími
er til að þegja“, segir gamalt mál-
tæki. J>etta á alveg oins við I
pólitík eins og öðru. ]>ó að sú
krafa, sem um er að ræða, sje
sanngjörn og rjettlát í sjálfu sjer,
]>á er það engin sönnun fvrir J>ví
að ]>að sje hepjiilegt eða rjett að
fara að berjast fvrir henni, á hverj-
um tíma sem er, oo hverniíí sein
á stendur.
Dað virðist að minnsta kosti jafn-
mikil ástæða til, ]>egar utn ]>etta
inál er að ra'ða eins og hvert ann-
að, að líta í kring um sig og
reyna að gera sjer Ijóst, hver 1 ík-
hnli sjeu til að meiin fái J>ví
framgengt, sem menn ætla sjer.
Og ]>að er J>ví frernur ástæða til
]>ess, sem menn ]>urfa ekki að renna
blint í sjóinn. Menn hafa dæmi
Dana fyrir sjer.
[>eir hafa verið að þjarka við
sömu stjórnina cins og Islendingar
uni mörg undanfarin ár. J>eir fóru
ekki fram á ]>að sama sem íslend-
i ingar; ]>eir fóru ekki fram á ]>að
að fá stjórnarskrá sinni breytt. En
]>eir fóru fram á að stjórnað væri
eptir henni, að sá skilningur væri
Iaoður í hana, sem meiri liluti
O
[>jóðarinnar lagði í hana, og sem
allir menij hafa álitið rjettan, nema
danskir hægri-menn á síðustu ár-
um. Og hvað liefur þeim orðið
ágengt?
|>að hafa reyndar staðið nógar
háðglósur við og við í íslenzkum
blöðum um Dani fvrir pólitík [>eirra,
fyrir J>að að þeir Ijetu fara með
sig svo og svo og væru aldrei
hráir nje soðnir. En með allri
virðingu fyrir pólitískum áhuga og
frelsisþrá landa vorra, J>á verðum
vjer að segja, að ]>eir hafa ekki
mikið að bregða Dönum um. ]>eir
hafa ekki verið svo fáir í Danmörk
á síðari árum, sein hafá heldur
viljað láta svijita sig einbættum og
opinberuin fjárstyrk en beygja sig
hiö ininnsta. Og ]>eir eru lieldur
ekki fáir, sem liafa setið í fangels-
iiiii tlmunuin saman fyrir J>að að J>eir
hafa látið sannfæringu sína í ljósi
ótvíræðleira nsr drenjrileira, o<r I
þeirri tölu liafa enda konur verið.
|>ar á inóti fáum vjer ekki betur
sjeð,* en að flestir landar vorir klóri
I embætta-bakkann, ef ]>ar er nokkra
handfestu að fá. Og vjer trúum J>ví
ekki fvrr en vjer sjáuin J>að, að J>eir,
garparnir J>ar heima, mundu ótil-
neyddir fara I fangelsi fyrir sannfær-1
ingu sína, eins og ]>ó sumir Danir
hafa gert. þar á móti trvðum vjer
sumum ]>eirra til að útvega sjer
lœknixvottorð, ef ætti að fara að
neyða ]>á til að fara I fangelsi. þeir
gera ]>að sumir hverjir, J>egar minni
ástæða virðist vera til þess.
Danir liafa orðið að láta umlan,
leggja kröfur sínar uj>p á hylluna
að sinni. Stjórin var of sterk fyrir
þá; hún hafði, ]>egar öllu var á
botninn livolft, allt ráð J>eirra I hendi
sjer. ]>að vald, sein inenn höfðu
ekki álitid að hún hefði samkvæmt
lögum, tók hún sjer sjálf. Og Danir
beittu ]>ó öllu J>ví, sem J>eir gátu -
nema vopnum. J>eim vildu þéir
ekki beita; en [>eir sannfærðust jafn-
framt um, að engin önnur meðöl
væru til, til þcss að fá vilja sínum
framsrengt, meðan eins er ástatt í
Danmörku oq nú.
o
Og nú leyfum vjer oss að spyrja:
Eru nokkur líkindi til að íslending-
um takist betur en Dönum I viður-
eign J>eirra við þá stjórn, sem nú
situr að völdum I Damnörku? ís-
lendingar fara að vissu leyti fram á
meira, en Danir hafa farið frain á
J>essi ár. Að minnsta kosti mun
óhætt að fullyrða ]>að, að stjórnin er
ekki vitund fúsari á að verða við
óskum íslendinga viðvíkjandi stjórn-
arskrárbreytingunni, heldur en ósk-
um Dana viðvíkjandi J>ingræðinu.
íslenzk alj>ýða hefur sannarlega ekki
meiri áhuga á stjórnmálum en dönsk
al{>ýða, heldur margfallt minni.
Móistöðumenn stjórnarinnar á ís-
landi liafa ekki meiri þekkingu,
nje ineiri hæfileika, nje meira álit að
styðja sig við og bera fyrir sig,
heldur en skoðanabræður þeirra 1
Danmörku. í )<y hvað risavaxin sem
áhuginn væri og þekkingin og hæfi-
leikarnir og álitið, J>á hafa J>eir
engin meðöl til að láta stjórnina
láta undan, ef hún virti J>etta allt
að vettugi, þrátt fyrir J>að, hve
mikið J>að væri I sjálfu sjer. því
oss uggir að naumast muni íslend-
ingar vera fúsari til vopnaviðskipta
en frændur J>eirra I Danmörku.
Hvað á }>á að gera, ' ef stjórnin
lætur ekki undan sjálfkrafa? Og
hefur J>essi stjórn reynzt svo, að
nokkur líkindi sjeu til að liún láti
undan sjálfkrafa?
Islenzku blöðin eru stunduin að
hæðast að orðatiltækinu: að Jopin-
dera af þeim dijnxkv. En Jslending-
ar dejiendera saint af þeim, og J>að
meira en mar<rur virðist halda
o
svo mikið, að ]>eir fá aldrei kröfum
slnum framgengt fyrr en stjórn-
frelsisskoðanirnar eru orðnar ofan á
I Danmörku. Hve nær J>að verður,
eða hvort J>að verður nokkurn tíma,
veit enginn. það er að líkindum
ekki komið uiulir neinum dönskum
manni, og því síður neinum islenzk-
um manni. {>að er komið undir J>ví,
hvernig fer um jiólitík Norðurálf-
unnar; ]>að er komið undir J>ví,
hvort enska eða J>ýzka stefnan I
nólitíkiimi verði r ofan á. 0<r utu
I O
það getur enginn sagt með neinni
vissu.
J>ess vegna er framtíð hins ís-
lenzka stjórnfrelsis hulin algerðu
inyrkri. ]>að er alsendis ekkert hægt
um það að segja, nema J>að eina,
að J>að eru engin minnstu" likindi
til að J>að verði annað en hugar-
burður fyrst um sinn.
Framfarir Canada.
Margir Canadamenn munu naumast
hafa vitað af J>ví að síðasti Domini-
ondagur var 21. afmælisdagur fylkja-
sambandsins I Canada. Montreal-
blaðið Gazette minnist á það, og
fer um það þessum orðum: Fyrsta
ár sambandsins nárnu útlluttar
vörur $57,567,888; tuttugu árum
siðar námu þær $86,515,811, og
liöfðu þannig vaxið um nær ]>vi
60 af hundraði. A sama tíinabili
jukust innfluttar vörur um íneir en
50 af hundraði,- námu við byrjun
tímabilsins $74,859,644, en við lok
[>ess $112,892,236. Dessar tölur
sína nokkurn vesrinn vöxt verzl-
o
unarinnar við önnur lönd. Dað er
ekki jafn-auðvelt að ákveða vöxt
innanlands-verzlunarinnar, sem til-
tölulega hefur vaxið meira, en J>ó
má fara nærri um ]>að. Lán banka
gegn handveði sýna þetta; i fyrsta ári
sambandsins námu ]>au $50,500,300,
og 20 árum síðar $169,357,000, og
höfðu þannig vaxið um 240 af
hundraði. Bankaseðlarnir, sem ganga
manna á milli, cefa oi< áreiðanleg’-
ar vísbendingar viðvíkjandi innan-
lands-viðskij>tunum. \rið liyrjun
þess ara tveggja áratuga námu
þeir $8,307,079, en við lok J>ess
$30,438,152; á þessu sama tímabili
hafa og Dominionseðlar manna á
milli vaxið frá $3,795,000, sem J>eir
náinu við byrjun þess, svo að ]>eir
nema nú $15,064,800. Degar þetta er
lagt saman, sjáuin vjer að þar sem
seðlarnir námu við byrjun tíma-
bilsins $12,102,000, [>á námu J>eir
við lok }>ess $45,503,000, og hafa
J>annig aukizt um lijer um bil
275 af hundraði. Maður getur J>ví
sagt, að hafi verzlun J>essa lands
við öniiiir lönd aukizt nokkuð sein-
lega það sem af er sainbandstím-
anum, J>á hefur innanlands-verz.lunin
aukizt skyndilega og mikið, og J>að
er langt um ábatasarnnri verzlunar-
grein.
Dað eru nógar og glöggar sann-
anir til fyrir J>ví að fólkinu hefur
vegnað vel; á engu sjest J>að betur
en skýrslum yfir fje það, sem menn
eiga í ýmsum peningastofnunum.
Árið 1868 hafði almenningur manna
O
lagt inn á likrgiltu bankana
$33,808,0(K), en 20 árum síðar
$107,154,000; peningar J>eir, sem
almennincrur hefur laLrt inn í
bvggingafjelög og lánfjelög hafa
á sama tímabili vaxið frá $959,000
uj>p í $17,712,000; og þeir j>en-
ingar, sein settir hafa verið á ýinsa
sparibanka á tímabilinu, hafa vaxið
frá $4,360,000 upj> í 50,944,000.
Samtals hafa peningar ]>eir, sem
almenningur hefur þannig komið
fyrir síðan sambandið hófst, aukizt
frá $38,36.7,000 svo að Jx»ir eru nú
$175,812,000; ]>að er hvorki meira
nje minna en 360 af hundraði.
Við lok fyrra áratugsins voru
járnbrautirnar I Canada 5,574 mílur
á lengd; mílnatalan hafði hjer um
bil tvöfaldazt frá þeim tíma að
fylkjasambandið hófst; síðari ára-
tuginn dró ekki úr framförunum,
því að við lok hans voru járnbraut-
irnar orðnar 13,000 mílur. Flutn-
ingaskýrslurnar ná ekki nema 11
ár ajitur, en J>ær eru nógu skýrar
til að sýna, hve feykilega flutning-
arnir hafa vaxið, og J>að eru eink-
um innanlands-viðskiptin, sem hafa
orðið orsök til þeirra. Árið 1867
voru ílutt 0,331,000 ton á braut-
unum, og 1887 16,367,900 ton.
En ]>að eru ekki að eins vöru-
flutningarnir á landi, sein aukizt
hafa. Rúm í flutningaskijnim, sem
fara eiga til annara landa, hefur
hjer um bil tvöfaldazt síðan fylkja-
sambandið byrjaði, en J>ar á móti
hefur rúm í ílutningaskijmm, sein
ganga ineð ströndum fram, vaxið
svo síðan 1877, að J>ar sem það
tók ]>á 8,968,000 tons, [>á tók J>að
árið 1887 17,513,000 ton. Nógar
aðrar sannanir má færa til fyrir
aukning verzlunarinnar og iðnaðar-
ins, fyrir dreifing auðsins og vexti
hagsældarinnar. Við byrjun fylkja-
/
/
/
/
sambandsins gaf landið af sjer
623,400 ton kola, og síðastliðið ár
2,387,900 ton; kolaeyðslan í Cana-
(la hefur síf(?lt farið vaxandi *á
þessu tímabili; við byrjun þess
eyddu J>eir 714,900 tonum af kol-
um á ári, en við lok {>ess 4,110,800
tonuin. Við byrjun tímabilsins voru
eignir tryggðar fyrir eldsvoða fyrir
$188,360,000, en við lok l>ess fvrir
$633,523,000.
í þessuin tölum liggja ástæðurn-
ar fyrir trausti J>ví, sein allur ]>orri
liinnar canadlsku [>jóðar ber til frain-
tíðar lands síns. Engin J > j <á
jarðarhnettinuiu getur lagt fram
betra vottorð um sannarlegar fram-
farir, og J>ó eruin vjer enn rjett
að byrja. Síðan fylkjasambandið
komst á liafa landamæri [>ess færzt
út feykilega. Áð austan hefur Prince
Edward Island verið innlimað; að
vestan hefur Manitoba, Norðvestur-
terrítórlin og British Columbia
bætzt við. Frá hafi til hafs liefur
verið lögð óslitiu járnbraut, og sam-
göngurnar milli Kyrrahafsstrandar-
innar og fylkjanna við Atlants-
hafið eru nú eins greiðar og J>ægi-
legar eins og þær voru fvrir 20
árum milli Qntario og Nova Seotia.
Viðskijitin milli fylkjanna hafa farið
sívaxandi, fjörið í þjóðlífinu verður
árlega ineira og meira, og böndin,
sem binda sauian J>essi fylki, sein
áður voru aðskilin, verða sífelt
sterkari, bæði í borgaralegu, verzl-
unarlegu og pólitisku tilliti. Dess-
um framförum landsins hefði veriö
ómögulegt að fá franiireixrt, ef
ekki hefði verið lagt ríkulega af
almennings fje til J>ess að gera
samgöngurnar og viðskijitin greið-
ari og ódýrari, og ríkisskuldirnar
liafa ]>ví vaxið að mun á J>essu
21 ári. En árangurinn af kostn-
aðinum hefur rjettlætt þessa að-
ferð, og ]>að ]>arf enga betri sönn-
un fyrir J>ví, hve viturleg hún varj
en ]>á, að þar sein inarkaðsverð
canadiskra skuldabrjefa með 5 jirCt.
rentu var 86 (af hundraði) árið 1867,
]>á seljast nú cauadisk skuldabrjef
mcð 3 jirCt. rentu fyrir 95.
r
Dornur Bandarikjamanns
um Canada.
Erastus Wiman, einn af heldri
hagfræðingum Bandaríkjanna, segir
uin Canada:
„Dað er meira hveitiland fyrir
norðan laiulamærin heldur en í
Bandaríkjunuin, og jeg skal segja
ykkur J>að, að áður en þið vitið
nokkuð af, ]>á verður meira hveiti
ræktað ]>ar en í Minnesota og Da-
kota. Dað er J>að frjósamasta land,
sem til er undir sólunni. Að því,
er landrými og loptslagi viðvíkur,
þá jafnast J>að við Bandaríkin. En
Canada hefur meira af málinum og
meira af fiski, <>g er betur fallin
til akuryrkju. Dið munuð segja að
J>ar vaxi enginn mais, <>g í J>ví
landi geti ]>ví skepnur aldrei orðið
fitaðar til inuna, en ykkur hefur
aldrei skjátlazt meir en í [>ví. f
Canada vex <l<ikkleitt bygg, og J>að
er betra en maís til að fita skepn-
ur með“.
Við þennan dóm gerir Winnipeg-
blaðið Comrnercial ]>essa athuga-
sem<l:
„Mr. Wiman hefur líklegast ekki
tekið eptir því, að árið .1886 fjekk
Manitoba fyretn verðlaan fyrir mais,
og tóku J>ó öll ]>au ríki í Banda-
ríkjunuin, ]>ar scin mais vex, ]>átt
í kejipninni um J>au verðlaun. Einn
af [>eiin fegurstu mais-ökrum, sem
ferðamenn hafa nokkurn tíma sjeð
nokkurs staðar, mátti síðastliðið ár
sjá frá járnbrautarstöð Kyrrahafs-
brautarfjelagsins í Winnipeg, og
]>að fjelag útvegaði sjer nokkurn
hluta af þeim mais, sem ]>ar óx,
til þess að setja liann á sýningu
í austurfylkjunum. í Manitoba og
Terrítóríunum vex líka bygg, sem
er svo gott, að þar má ala uj>j>
svín með svo litlum kostnaði, og
sem lleskið er svo gott af, að þau