Lögberg - 20.02.1889, Blaðsíða 2

Sögiurjg.
MIDVIKUD. 20. FEBR ÚAR1880.
ÚTGEFENDUR:
Sigtr. Jónasson,
Bcrgvin Jónsson,
Árni Friðriksson,
Eir.ar H’örleifsson
Ólafur Þórgeirsson,
Sigurður J. Jóhnnncsson.
Allar upplýsingar viðvíkjandi verði á
auglýsingum í „Lögbergi“ geta meun
íengið á skrifstofu blaðsins.
Hve nær sem kaupendur Lögbergs
skipta um btístað, cru þcir vinsamlegast
l>eðnir, að senda skriflegt skeyti
am pað til skrifstofu blnðsins.
Utan á öll brjef, sem títgefendum „Lög
berjs“ ern.skrifuð víðvíkjandi blaðinu,
jetti að skrifa :
The Lögberg Printing Co.
85 Lombard Str, Winnipeg.
Innflutningar o. s. frv.
1 IIEIMSKRINGL U.
I.
Heiitmkringla er að vissti leyti
að sækja sig á síðari tímum. Hún
or ekki að sækja sig í Jrví að
leggja gott til okkar mála, hvetja
raenn og uppörfa til að halda i
stefnuna, reyna að fylgjast að í
pví sem okkur kemur yfir höfuð
satnan um að sje gagnlegt og gott;
hítn cr ekki heldur að sækja sig í
|>ví að finna að pví sem er ábóta-
vant, og gefa mönnutn bendingar
um, hvernig fara ætti að í pess
stað. Ekki er hún heldur að sækja
sig í pvi að rita móðurmál sitt
óafskræmt. Hún er að sækja sig
í pví að koma inn ástæðulausri
tortryggni, stimpla stórhópa af mönn-
uni sem Jjgara, og drótta pvi að
öðrum ýmist að peir sjeu fjárdrátlar-
menn, óráðsmenn eða ónytjungar.
Blaðið hefur valið innflutninga-
mál Islendinga og tilraunir pær,
sem gerðar hafa verið til að afla
löndum heima nokkurrar hjálpar,
til pess að koma pessum góðgirn-
islega dómi sínum að. Blaðinu hef-
ur pótt bezt við eiga að ráðast á
pann garðinn—ekki af pví að liann
sje Jægstur, heldur af pví að blað-
ið veit mjög vel að illkvittni pess
verður mestur gautnur gefinn, ef
hún er sett í samband við pau
mál, sem öllum porra íslendinga
fyrir vestan haf, að minnsta kosti
norðan landarnæranna, liggnr pyngst
á lijarta sem stendur af öllum al-
niennuin málum.
Auk annars pvættings og “dellu“,
sem um pessi atriði hafa staðið í
HeimsJeringlu, standa par tvær grein-
ar, sem vjer einkum skulum minn-
ast á í petta sinn. önnur heitir
JJm iitflutninga, og er í 4. nr.
pessa árgangs; hin heitir Jíænar-
alcráin nýja, og er í nœsta nr. á
eptir.
Fyrri greinin byrjar á útúrsnún-
ingi peitn, sem nú er alræmdur
orðinn, 4 nokkrum orðum Islend-
lcndingnfjdagsmanmina í einni af
greinum peim, sam eptir hann hafa
staðið I Lögbcrgi. Útúrsnúningur
sá er svo auðvirðilega og neyðar-
lega aulalegur, að hann verðskuld-
ar ekki annað svar, en pað sem
hann hefur pegar fengið frá ídcnd-
ingojjelagtmunninum..
En pað er annað atriði í peirri
grein, sem enn hefur ekki verið
bent á, en sem pó er öll pörf á
að ekki liggi alveg í láginni.
Neðst á 1. d. 2. s. og efst á 2.
d. sömu s. stendur petta:
„í öll þau ár, er vjer höfum verið
hjer vestra, höfum vjer spurt og heyrt
spurt nýkomið fólk: „Hvernig rar á
íslandi, þsgar þið fúruðtl. Og fyrsta
svarið hefur ætí.ð verið liið sama: „Og
þnð hrfur aldrei verið eins liágt eins og
nti er. Það er fjöldi fúlks rjett að kalla
við dauðannu. Ef að allir hefðu sagt
satt—allt af hcfði hnignað í 10—14 ár,
hlyti meiri hluti [jóðarinnar að vera
dauður ntí, tír hor og hungri, en því
fer betur, jiað er ekki. Og )>að er von-
andi að J>að verði aldrei lijeðan af
mannfelllr á íslandi."
Dað fyrsta, sem við petta er
athugandi, er pað, að ritstjórinn
segir hjer greinilega ósatt, annað-
hvort vísvitandi eða pá af stakri
vanpekkingu. Islenzkir vesturfarar
hafa ekki svarað pessu í 10—14 ár.
Dað eru 14 ár síðan í febrúar
1875. í meir en 6 ár frá peim
tíma var sannarleg árgæzka á ís-
landi, eins mikil árgæzka eins og
menn vita til að nokknrn tíma
hafi verið á pví landi. Á peim
árum hefði engurn heilvita manni
komið til hugar að segja, að aldr-
ei hefði verið eins bágt á landinu
eins og pá, og að fjöldi fólks hefði
verið rjett að kalla við dauðann.
HeimsJcringla nefnir pví pessa ára-
tölu alveg út í bláinn, eins og
líka flest-allt, sem hún segir, án
pess að liafa í raun og veru nokk-
urt minnsta vit á pví, sem hún
er að rugla um.
Dessi harðinda-bálkur, sem nú
gengur yfir ísland, byrjaði ekki
fyrr en veturinn 1880—81. En síð-
an hafa líka verið stöðug harðindi
á suuium pörtum af landinu. Bág-
indi byrjuðu ekki til neinna muna
fyrr en sumarið 1882. Þangað til
stóðu menn á gömlum merg frá
góðu árunum. En pað sumar lá
ís fyrir landinu fram undir haust,
bjargarskortur varð almennur, gras-
brestur var frámunalega tilfinnan-
legur, og ofan á allt annað bættist
mislingasóttin, sem sumstaðar varð
skæðari en nokkur pest, sem geng-
ið hefur yfir pann siðaða heim á
pessari öld.
Þar sem harðindin liafa haldið á-
fram, hafa líka bágindin haldið á-
fram. Vjer vituin ekki hvað Heims-
Jeringla skilur við „mannfelli-1, pví
vjer könnumst hjartanlega við pað
að vjer skiljum ekki ávallt málið á
pví blaði. En skilji hún við mann-
felli pað, að fólk deyi úr harð-
rjetti, pá getum vjer frætt Ileims-
Jeringlu ekki að eins á pvi, að
mannfellir hefur verið á íslandi á
pessurn árum síðan 1882, heldur og
á pví, að pað hefur verið viður-
kennt af öllum, eða að minnsta
kosti flestum, sem nokkuð hafa sagt
um pað atriði. Jafnvel eins hlut-
drægt rit eins og Frjettir frá ís-
landi, sem Bókmenntafjelagið gefur
út, og sem yfirlitið er af hr. Birni
Jónsm/ni ritstj'óra fsafoldar, pað
gefur petta fyllilega í skyn. Viti
ekki ritstjórí JleimsJcringlu að liarð-
rjettur hafi orðið neinum að fjörlosti
síðastliðin ár á Islandi, pá er hann að
öllura Kkindum eini íslendingurinn
austan liafs og vestan, sem er ó-
kunnugt um pað, og pá er hann
ekki manna færastur til að tala um
petta mál. En sje hann ekki jafn-
fákænn eins og hann lætur, pá tek-
ur ósvífni hans fram öllu pví, sem
íslendingum hefur enn verið boðið
opinberlega í pessuin málum.
t>að virðist ekki purfa nerna heil-
brigða meðal-skynsemi til að sjá
pað, að pegar harðindi haldast ein-
hvers staðar í samfleytt 8 ár, pá
muni ástæðum manna jafnt og pjett
fara hnignandi. Þegar svo er ástatt,
furða peir menn, sem slíkri skyn-
semi eru gæddir, sig ekki grand
á pví, pó að peir fái hvað eptir
annað sama svarið, eins og ritstjóri
Heimskringlu nefur fengið hjá lönd-
um, nýkomnum að heiman. I>ví að
einmitt petta svar gátu peir gefið
sjer sjálfir með ofurlítilli umhugsun.
En hvort sem nú ritstjóra Heims-
Jcringlu hefur verið ætlandi eða
ekki að segja sjer pað sjálfur, sem
útflytjendurnir sögðu honum, pá er
hitt víst að hann hefur enga ástæðu
til að rengja framburð peirra. Fyrst
og fremst af pví, að framburður
peirra var líklegur. Það hefði ver-
ið undarlegt, ef peir hefðu sagt,
að prátt fyrir harðindin, sem hjeld-
ust stöðugt, pá stæði efnahagur
manna í stað. Og í öðru lagi af
pví, að framburði mannanna bar
svo aðdáanlega vel saman. Rit-
stjórinn segir sjálfur, að cetíð hafi
fyrsta svarið verið pað sama.
Þrátt fyrir pessi miklu lfkindi,
sem framburður roannanna hefur að
styðjast við, telur Heimskringla
alla pessa menn lygara.
t>ar sem um slíkar wholesale-
sakargiptir er að ræða, áburð, sem
ekki nær nokkurri átt, á alla Is-
lendinga yfir höfuð, sem vestur hafa
flutt um mörg undanfarin ár, pá
hættir manni við að staiula orðlausum
Vjer látum oss pvf nægja, að gefa
ritstjóra Heimskringlu eitt ráð í
mestu vinsemd, og pað er petta:
Hann ætti að sjá um að standa
ekki einn uppi í blaði sínu með
annað eins og petta; hann parf hjer
einhvern að styðja sig við. Og sá
stuðnings-stafur ætti ekki að vera
neinn annar en Benediot Gröndal.
Fæstir aðrir menn mundu líka fúsir
á að gefa sig í pá atvinnu. En
Gröndal er sjálfkjörinn. Gröndal og
Heimskringla — Hcimskringla og
Gröndal! Þær tvær stærðir munu
fyrst um sinn nefndar í sama nú-
merinu.
Sfðari hluti pessarar greinar er
dylgjur og raus um j>að, að ís-
lendingafjelagið muni láta sjer hggja
pað f ljettu rúmi, hvernig fari un
menn hjer vestra, ef pað að eins
geti fengið svo og svo marga til
að flytja burt af landinu pað og
pað árið. Menn skuli pví ekki
kasta áhyggju sinni upp á pað,
nje heldur neina „stjórn“. Og svo
endar greinin á pessum orðum, sem
ritstjórinn auðvitað vill láta menn
halda að sje hans eigin vizka:
„En lmappist svo margir hingað af
Islendingum, að stórir hópar verði ó-
sjálfbjnrga fyrir örbyrgð og atvinnuleysi,
eða komi mönnum, sem orðnir eru
sjálfbjarga, á vonarvöl, hljóta >eir að
missa tiltrtí og álit í augum lijerlendra
manna. Og um leið traust á sjálfum
sjer, og )>á er illa farið“.
Þessi orð eru aðalkjarninn úr pví,
sem Liigberg sagði um petta mál
löngu áður en ritstjóri Heimskringlu
sagði nokkuð í svipaða átt. En pað
gerir auðvitað minnst til um pess
háttar djarftæki Heirnskringlu. Enda
vita pnð vfst ílestir að eigi ritstjórn
hennar að geta látið í ljósi nokkra
skoðun, sem nokkurt verulegt vit
sje í, pá verður hún að fá hana
frá einhverjum, sem utan viðstendur.
En hitt er lakara að ekki verður
nanað ráðið af pessari Heimskringlu-
grein en að hún sje f pessu efni
að berjast við lslendingafjelagið,
eptir pví sem pað hafi tekið í mál-
ið mep bænarskránni. Dylgjurnar
um pað ná alls engri átt. Bæði
er pað tekið fram í ályktunum
fundarins, sem haldinn var í ís-
lendingafjelagshúsinu 11. sept. síð-
astl., og eins í grein peirri, sein
stóð í Lögbergi um petta mál p.
lö. s. m., að ætlazt væri til að
sjerstakar ráðstafanir væru gerðar
til að hjálpa peim mönnum, sem
vestur flyttu að tilhlutun fjelagsins,
til að koma fótum fyrir sig i pessu
landi. Á fundinum var fullt eins
mikil áherzla lögð á pað atriði í
ræðum manna, eins og á hitt, að
koma mönnum burt af íslandi.
önnur eins endemis-grein eins og
pessi útflutninga-grein Heimskringlu
hefur fráleitt sjezt í neinu öðru
blaði, sem gefið er út á íslenzkri
tungu, um mörg, mörg ár. Ókunn-
ugir menn kynnu af pvf að ráða,
að petta væri lakasta ritstjórnar-
greinin í blaðinu um pessi mál.
En pví fer fjarri. Hin greinin,
sem vjer nefndum f byrjuninni, er
margfalt verri. Á hana inunutn
vjer minnast í næsta blaði.
r •
„islaní) iib blasit
Eptir Jón Bjarnasoti.
Jeg drep á það í fyrirlestri
mínum, að til hafi í landnámstíð
verið svo stórvaxinn skógur á
einstökum blettum á Islandi, að
þess hafi verið dæini, að smíðuð
hafi verið skip, fær til þess að
sigla á þeim landa á milli, lir ís-
lenzkum efnivið. þetta, er jeg
hef tekið fram samkvæmt vitnis-
burði fornsagna Isltmds, vefengir
hcrra þorvaldur Thóroddsen, og
segir, að það sje að eins þjóðsögn,
er ekki hafi neitt að styðjast við.
„Ef svo hefði verið, ætti þó ein-
hvers staðar að finnast fauskur í
jörðu af svo stórum trjám.“ Hefðu
svo stórir skógar verið mjög víða,
þá er þessi mótbáru-tilgáta ekki
svo mjög ósennileg, í tíjótu áliti
að minnsta kosti. En því er eigi
haldið fram af mjer, með því líka
fonisögurnar gefa mjer engan rjett
til þess, að slíkur skógur hafi
víða verið: þvert á móti hefur
þvílíkur skógur á íslandi, að
minnsta kosti síðan í landnámstíð,
verið hrcin undantekning frá hinu
almenna. Og sjeu hinir einstöku
blettir, þar sem þvílíkur skógur
hefur cinu sinni í fymdinni ver-
ið, nú gersamlega eyðilagðir, þeiin
umbylt af vatnagangi cða öðr-
um eyðingaröflum náttúrunnar,
grassvörður allur þaðan burtu far-
inn og aur eða sandur kominn í
staðinn, þá væri undarlegt að ætl-
ast til, að þar væri enn að finna
fauska í jörðu, sem leifar af hin-
um fyr veranda skógi. Hugsum
oss, að fyrr um hefði verið all-
stórvaxinn skógur á því svæði í
Rangárþingi, sem Marlcárfljót og
þverá hafa nú algerlega eyðilagt.
Er líklegt, að nokkrar leifar af
þeim skógi fyndust framar í jörðu,
þar sem jarðveginum hefur verið
eins marg- umbylt og upprótað,
eins og menn greinilega vita að
verið hefur, þar sem svo og svo
þykkt jarðlag á ytírborði landsins
hefur aldrei fyrir vatnagangi feng-
ið að liggja kyrrt. Og það er
nú einmitt líklegt, að stærstir skóg-
ar hafi verið á sumum þeim blettum
íslands, sem nú fyrir löngu eru á
þennan hát.t alveg komnir í aur eða
sand, marg-umsnúinn og marg-um-
rótaðan aur og sand. í Breiðumörk
hefur alveg vafalaust forðum skóg-
ur verið; það sjest á nafninu, þótt
ekkert væri annað, og nafnið sýn-
ist líka benda til þess, að eptir ís-
lenzkum mælikvarða hafi þar reglu-
legur stórskógur vcrið. Menn köll-
uðu naumast mjög smávaxinn skóg
mörk. En þá ætti frá sjónarmiði
þorvaldar Thóroddsens að finnast
fauslcar þar í jörðu — á miðj-
um Breiðamerkursandi, eða undir
Breiðamerkurjökli. Ef til vill send-
ir nú Fornleifaf jelagið í Reykjavík
einhvern vísindamann út af örkinni
þangað, til þess að grafa þar
í jörðu og með því að finna
enga fauska fá sannanir fyrir því,
að aldrei hafi skógur verið á þeiin
stað,—því jeg tel alveg víst, að
fauskar finnist þar engir. Jök-
ulsá á Breiðamerkursandi hefur
ekki verið um það að hugsa,
að eptirskilja fornfræðingum eða
náttúruskoðurum vorum neinar
þvílíkar sannanir þar í jörðinni
fyrir því, að í nágrenni hennar
hatí forðum skógur verið. Nei,
það er satt, Fornleifafjelagið gerir
þetta aldrei, því samkvæmt því,
er Gestur Pálsson vitnar með ár-
bók þess fyrir sjer, heldur það
því fram, að allt hljóti að hafa
verið eins og fornsögurnar segja
að verið hafi, svo framarles:a sem
sýna má, að það lmfi g e t a ð ver-
ið svo. Og ef það skyldi nú
trúa á fauskhugmynd hr. þor-
valdar, og ef svo, eins og jeg tel
víst, enginn fauskur fyndist á þess-
um eða þvílíkum stöðum, þá koll-
kastaði það með svona lagaðri rann-
sókn sinni eigin grundvallarsetning.
því það er auðsætt, að vefenging
þorvaldar Thóroddsens á vitnis-
burðum fornsagnanna um það, hve
miklir skógarnir hafi til forna
verið á Islandi, leiðir til viðlíka
vefengingar á vitnisburðum þeirra
um svo margt annað, sem Forn-
leifafjelagið og margir aðrir telja
sjálfsagðan sannleika, svo margt
sem „föðurlandsvinunum" alveg
vafalaust kæmi illa að yrði dæmt
ómerkt.
En sleppum þessu, og komuin
aptur til þessara góðu fauska.
það flnnast, segir þorvaldur Thór-
oddsen, hvergi á Islandi neinir
þvílíkir, er á það bendi, að svo
stór trje hafi nokkurn tíma ver-
ið þar til eins og jeg samkvæmt
fornsögunum tel víst að verið hatí.
það finnast reyndar trjástofnar,
en að eins af smátrjám, lítið eða
ekkert stærri en þeim, sem enn
eru eptir uppi standandi á Is-
landi. En bæði er það, eins og
hr. þorvakiur sjálfur vitnar, að
náttúran er enn nærri því órann-
sökuð á Islandi, svo það gæti enn,
fyrir öllum þeim rannsóknum,
sem gerffar hafa verið, vcrið trjá-
stofnnr þar víða í jörð frá gam-
alli tíð, svo stórvaxnir, að þeir
bentu á áreiðanlegleik fornsagnanna
með tilliti til vitnisburða þeirra um
skógana. þeir smáfausknr, er fund-
izt hafa, — hvar hafa þeir fundizt ?
Vitanlega í mýi-um, í mógröfum.
Hve gömul eru nú þau jarðlög,
er mórinn er grafinn úr? Um það
veit jeg ekki, og þorvaldur Thór-
oddsen veit víst ekki stórt meira
um það heldur. Jeg tel nú víst
eða hjer um bil víst, að þó að
fyrir alvöru verði farið að rann-
salca landið jarðfræðislega, farið
að grafa ofan í jörðina víðsvegar
til þess að leita að fornum trja-
leifum, þá finnist slíkar leifar
naumast annars staðar en þar sem
þær liafa þegar fundizt, nefnilega
í viðlíka mýrum og jeg heí’ þeg-
ar nefnt. Og frá sjónarmiði hr.
þorvaldar ætti þá að mega draga
af því þá ályktan, að að ei’ns þessir
einstöku mýrlendu staðir hafi ver-
ið hrísi vaxnir til forna. En hver
hugsandi nmður sjer brátt, að slík
ályktan nær engri átt. Margar
fjallhlíðar, holt og hæðir á íslandi,
sein öllum kemur saman um að
áður hafi verið alskóga, liafa nú
engan lirísluanga, og vissulega.
ekkert eifi af trjástofnum þar aS
finna í jörðunni. Trjástofnar allir,
bæði smærri og stærri, hafa alger-
lega eyðzt á þvílíkum stöðum, og
að öllum líkindum hefur þar
þurft furðu-stuttan tima til þess
að láta slíkar skógarleifar liverfa,