Lögberg - 20.03.1889, Blaðsíða 2

£ö g b c v g.
MIDVIKUD. 10. MARZ 1880.
ÚTGEFENDUR:
Sigtr. Jóntisson,
IJcrgvin Jónsson,
Árni Friðrlkssr.s.
Hjöri<íif»son
Ólafur Þórgeirsson
Sigurður J. Jóhannesson.
Allar upp'.ýsingar viðvíkjandi verði á
augiýsingum í „Lögbergi" geta menn
íengið á skrifstofu blaðslns.
fíve nœr sem kaupendur Lögbergs
skipta um bústað, eru þeir vinsamlegast
beðnir, að senda skriflegt skeyti
um það til skrifstofu blaðsins.
Utan á öll brjef, sem útgefendum „Lög-
brrgs“ cru skrifuð víðvíkjandi blaðinu,
setti að skrifa :
Tho Lögberg Printing Co.
33 Lombard Str, Winnipcg.
Ú POLITÍK.
1. blað af þessuut (6.) árgangi
Fjallkonunnar er merkilegt blað.
Dað er ljós vottur J>ess að íslend-
ingar, sumir liverjir að minnsta kosti,
liafa á JíPssum stðustu tltnum farið
að hugsa dýj)ra um pólitík lands
síns en peir liafa gert að undan-
fijrnu, og J>eirri breytingu fögn-
utn vjer af heilutn hug.
Detta blað byrjar á ritstjórnar-
grein, par sem J>ví er lýst yfir, að
„stefna blaðsins í pjóðmálum verði
ttokkuð á annan xes en áður“.
Greinin segir að mönnum taki nú
að leiðast „póf petta“ í stjórnar-
skrárinálinu, sem hvorki rekur nje
gengur, Jjar sem við ]>á stjórn er
er að eiga, „er aldrei lætur sann-
færast“, eins og blaðið kemst að
orði. Dess vegna ætlar blaðið að
hætta við að láta J>að mál sitja í
öndvegi, en J>að ætlar að fara að
beina huga lesenda sinna á lýð-
Mjórnarleiðina. Greinin endar á
Jjessuin viturlegu setninguin:
„Vjer etgum að taka lýðstjórnarlönd.
in til fyrirmyndar; fara J>vi fram að
lijer á landi verði ódýr alþýðustjórn;
70,000 spakra og meinlausra manna þurfa
ekki nema nokkra duglega hreppstjóra
til nð stjórna sjer; embættaskipan allri,
dómaskipan og málatilbúnaði þarf að
breyta; kirkjan á að vera frjáls og laus
urnlan yfirráðum landsstjórnarinnar o.
s. frv.
Getur nokkuð verið á móti því, að
ísland geti að fullu og öllu iosaft úr
sambandi við Danmörku á stjörnlaga-
legan liátt? Iliutarins eðii lilýtur að
heiintn |,að fyrr eða síðar“.
En blaðið lætur ekki við petta
sitja. Á ejitir Jjessari ritstjórnar-
grein kemur önnur grein eptir J6n
Ólttfeton. Og tneð peirri grein skýrist
enn betur, hvað blaðið er að fara.
Jón Ólafsson bendir [>ar á, að stjórn-
in hafi „algerlega neitað öllmn orða-
stað við J>ing og pjóð um nokkr-
ar breytingar á stjórnarskránni“.
Honum dettur ekki í hug að hún
muni ganga ofan í sjálfa sig með
[>á neitun, enda væri nokkuð ástæðu-
lítið að láta sjer detta [>að í hug.
Og J>að vakir auðsjáanlega eitthvað
svipað fvrir Jóni Olafssyni eins og
vakað hefur fyrir Löjlntriji og sem
JijóðeHjinn hefur hneykslazt svo
hatramlega á — að J>að sje ekki
sem allra mest vit í J>ví fyrir J>jóð
vora, að vera ár eptir ár að berja
höfðinu víð steininn, allt af ná-
kvæmlega á sama hátt, og allt af
með jafn-óbifaulogri sannfæring um,
að ekki verði sá allra-minnsti árang-
ur af öllum lamningnum.
Svo er og annað, sem Jón Ólafs-
son bendir á, J>að að stjórnarskrár-
frumvörp fyrirfarandi J)inga hafi ekki
farið nærri nógu langt. „Bæði f
vorri núgildandi stjórnarskrá og frum-
vörjium alpingis“, segir hanu, „úir
og grúir af ákvörðunum, sem ekki
eru byggðar á heill pjóðfjelagsins
nje einstaklinga Jiess, heldur að eins
á fornum vana-hjegiljum, einveldis-
leifum og hugsunarlausum ajiaskap
eptir sams konar hjegiljum í stjórn-
arskrám annara J>jóða“. Honum
[>ykir sem með [)essum stjórnar-
skrárfrumvörpum hafa hvorki verið
tryggður sjálfstjórnarrjettur landsins
gagnvart annarlegu valdi nje sjálfs-
forræði einstaklinga pjóðfjelagsins—
[>ó að pau hefðu orðið að lögum.
Margt af pví sem breyta parf i
stjórnarskránni, segir hann sje nú
svo lagað, „að eigi er enn tíini
til að hugsa að fá breyting á pvf
komið frain á pingi, af pvi að J)jóð-
in sjálf og hennar fulltrúar eru
ekki vaxnir upp úr hleypidómunum“.
En eitt breytingar-atriði gerir Jón
Ólafsson sjer von um að pjóðin
skilji og muni fallast á—]>að að
að bezt vieri fyrir fsland að losna
alyerleya umlati öllum döntskutn
yfirráðum.
Og hann leggur pað til að al-
J)ingi 188U hugleiði petta iriál al-
varlega.
Hann telur [>að „okkert óhugs-
anlegt, að stjórnin og hin danska
pjóð yrði tilleiðanleg til J>ess að
sampvkkja skilnaðinn—annað hvort
að sljettu eða jafnvel gegn ein-
hverju J)óknunargjaldi“, enda liafi
Danaveldi „livorki hag, virðing nje
ánægju af yfirráðum yfir lslundi.“
„Ilvað væri [>á eðlilegra en að
báðir málsaðilar reyndu að koina
sjer samati um skilnaðarkjör?“
Vjer samfögnum blaðinu og Jóni
Ólafssyni með að hafa fvrst hreyft
við pessu. Dví að vjer skiljum
bæði blaðið og pingmanninn svo,
sem ekki muni verða látið sitja
við hreyfinguna eina saman. Að
sönnu er sú skoðun vor alveg söin
eins og hún hefir verið, að einx
otj nú ntendur <í fyrir fslendinjurn,
pá standi peim öllu öðru nær, að
reyna að kipjia efnahag Jrjóðarinn-
ar I lag. En vilji peir fyrir hvern
mun leggja áherzluna á liitt fyrst,
að tryggja sjálfstjórnarrjett J>jóð-
arinnar, J>á fáum vjer ekki betur
sjeð, en það sje eimnitt vegurinn,
sein Fjallkonan og Jón Ólafsson
benda á.
Sje nokkuð líklegt, sem ekki
verður sannað með ómótmælanleg-
um sönnunum, J)á er [>að líklegt
að Danmörk o g ísland ættu að
skilja í pólitískum sökum. Vjer
segjum pað ekki af neinu Dana-
hatri. Vjer sjáum yfir höfuð ekki
ástæðu til að bera óvildarhug til
nokkurrar J)jóðar, og getum ekki
skoðað slíkt öðruvfsi en sem ein-
trjáningslega fásinnu. Og allra sí/.t
virðist oss löndutn vorum á tslandi
farast slíkt, meðan peir sækja mest
af sinni vizku til Duna; J>ví að Jieir
geri ]>að enn sem komið er, verð-
ur víst naumast mótmælt með
rjettu. Og pegar sumir, eins og
Jleinnskrinjla og Jtjóðriljinn eru
að rugla í J>á átt, sem eitthvað
standi líkt á með Island gagnvart
Danmörk eins og trlanil gagnvart
Englandi, [>á virðist oss slíkt ná
alls engri átt. Meðferð Dana á
íslandi hefur aldrei verið neitt
svipuð meðferð Englendinga á ír-
landi, pó að liún hafi opt og tið-
um ekki verið góð. Það hofur t.
d. ekki verið um langan aldur
önnur rfkiskirkja á fslandi en sú
sem pjóðin aðhylltist, eins og á
írlandi. Það hafa aldrei verið gef-
in út sjerstök undantekningarlög
til að kúga Islendinga, eins og
gefin hafa verið út hvað eptir ann-
að lianda Irum. Dað hafa aldrei
verið teknar stóreignir af fslenzk-
um höfðingjum og gefnar dönsk-
um vildarmönnum konungsins. Og
pað eru engir danskir stóreigna-
menn að sjúga út fslenzka leigu-
liða. 8amaiiburðuriiin á sjer eng-
an stað.
En allt um pað liefur pólitfska
sambandið milli Danmerkur og ts-
lands gefizt illa; J>vf dettur oss
ekki f hug að neita. Og eptir
pví sem ástatt er í Danmörk, eru
ekki miklar líkur til að J>að muni
frainvegis gefast vel. Eins og
margsinnis hefur verið tekið fram
í Jiessu blaði, er engin minnsta á-
stæða til að halda, að sú stjórn,
sem nú situr að völdum f Dan-
mörk, muni slaka til á [>ann hátt,
sem íslendingar hafa enn farið
fram á.
Dað má segja um J>etta svo
afilráttarlaust, af J>vf að ejitir peirri
stefnu, sem stjórnin hefur tekið
heima fyrir f Danmörk, pá goeti
hún ekki orðið við kröfutn tslend-
inga, eins og pær hafa verið stíl-
aðar hingað til, J)ó henni annnrs
væri snma uin, hvernig gengi á
fslandi. Það væri engin meining
í að gera fslendingum liærra und-
ir liöfði heldur en aðalpjóð rfkis-
ins. Og [>ó að fslendingar nytu
J>ess sama „frelsis“, sem Danir
nú njóta, ]>á mundi peim heldur
fátt um finnast, enda væri ]>að
ekki mótvon.
En liinn vegurinn, sá að revna
að fá aðskilnaðinn, er að minnsta
kosti órevndur enn. Dað er revnd-
ar ekki ástæða til að gera sjer tnjiig
fagrar vonir um að hanti muni verða
fær, sá vegur. En J>ó að undar-
legt megi virðast, [>á eru pó ineiri
lfkindi til, að farandi verði ejitir
honum en liinum veginuin. Þó að
dinska stjórnin slappi íslandi alveg,
J>á kemur J>að ekki sjáanlega neitt
í bága við aðrar grundvallarregl-
ur stjórnarinnar.
Og frá íslendinga hálfu er petta
[>ó sannarlega viðleitni til að hrinda
einhverju f lag, par sem liitt getur
naumast 1 eitið viðleitni, að lemja
sífellt hið sama frarn í algerðri
vonleysu, berja allt af höfðinu við
steininn. Og fáist ]>essu framgengt
fyrr eða síðar, pá verður með sanni
saot, að ekki hafi verið til einskis
barizt, svo framarlega sein meiin
annars trúi pví að sannarleg sjálfs-
stjórn verði pjóðunum fyrir beztu.
Og pví trúum við allir, hve mikið
og margt, sem annars kann á iniLli
að bera.
Uin verzlunarsamband pað við
Bandarfkin, sein pingmenn frjáls-
lynda flokksins eru að berjast fyr-
ir í Ottawa-pinginu, ritar verzlun-
arblaðið (’omntercia/ rneðal annars:
„Vjer ætlum ekki að ræða um
hagsmuni ]>á sem búizt er við að
tniini fylgja verzlunarsambandinu,
nje rannsaka, hve hentugar mundu
vera ujipástungurnar, sem frain
hafa komið í pá átt; en vjer
viljum geta [>ess, að mjög senni-
legt er, að [>eim verði vel tekið
af nrjög mörgum í Canada. Laiuls-
lýðurinn í Canada er nærri J>ví
skuldbundinii til að hallast að frjálsri
verzlun, að J>ví er Bandaríkjunum
við kemur, og ef vjer munum rjett,
j>á var J>að látið í ljósi, pegar
tolla-stefnan (National Policy) var
í lög leidil, að hún ætti að verða
til pess að neyða Bandaríkin til
frjálsra verzlunarviðskipta við oss.
Tolla-stefnan er meðal, sem seint
hefur verkað, en vera má að J>ess-
ar ujipástungur (í Bandaríkjunum)
um verzlunarsamband bendi á að
nú sje hún farin að verka. Frjáls-
lynda flokknum í Canada, sem segja
má að hafi ]>egar tekið verzlunar-
sambanrlið inn í áform sfn, roun að
öllum líkindum pykja Jrægilegt að
halda á Jressuin uj>]>ástungum, ef
pær skyldu hafa fengið ákveðnara
form uin pað leyti, setn almennar
kosningar fara fram. Hingað til
hafa niótstöðumenn verzlunarsam-
bandsins getað sagt, að J>að væri
gagnslaust að koma með petta
spursmál inn í vorar jiólitisku deil-
ur, pvf að Bandarikin mundu aldrei
fallast á slíkt. En nú er málið
komið í allt annað horf, og skil-
málalaust frjálslynda flokknum f
hag. Búast má við mjög harðri
sennu, ]>egar sjmrniiigin uin verzl-
unarsamband verður lögð beint og
blátt fvrir landið, eins og að lfkind-
um verður gert, J>egar almennar
kosningar fara fram i næsta skipti.
Stjórnarblöðin sjá J>etta auðsjáan-
lega, J)vf að blöð íhaldsflokksins
hvervetna í landinu veita pegar
bitra mótstöðu gegn uj>j>ástungun-
um frá Washington um verzlunar-
samband, og J>au bera pað í væng-
inn að petta sje ekki annað en
dularklædd hugmyndin uin að kasta
að fullu eign sinni á Canada, og
tilboðið sje líkt pvf pegar kongu-
lóin biður flugunni lieiin til sín“.
LÍTIL ATHUGASEMD.
Um si'igunarmaskínumálið i Nýja Islandi.
Eptir Strffdn li. Jónston.
Það er í nllramesta bróðerni að jeg
allra vnrasamast ilirflst lijer með að
vekja atnygli mannn á áorðinni reynslu
fyrir þvi að viðarsi'igun getur iiorgað sig
í Nýja íslandi.
Síðastliðið sumar ljetu nokkrir liænd-
ur i Árnesbyggð í Nýja íslandi saga
300,000 fet af við af heimalöndum sín-
um, með þeim sanmingum að 200,000 fet
af viðnúm söguðum gengi fyrir lánið á
vjelinni og vinnu tveggja manna við
liana. Sjálfir skyldu eigendurnir liafa
300,000 fet..
Hvað miklu hafa |>eir tapað á þess-
um samningum í samanburði við að
eiga vjelina sjálfir?
Ef nú hver 1000 fet eru virt með
sama verði eins og þau eru seld hjer
við vjelina, sem sje $10, þá gjöra 200,000
fet $2000 („segi og skrifa" tvö þúsund
dollara). Það er að minnsta kosti eins
mikið og ný gufuvjel með tlllieyrandi
sögunarverkfærum mundi kosta og jeg
held meira, því jeg veit til að álíka
sögunarvjelar (með 12 liasta afli) hafa
verið boðnar fyrir $1600.
Ef nú eru frá dregin laun þessara
tveggja manna í 5 mánuði (viunutíminn
mun þó hafa verið styttri), segjum $35
um mánuðinn, alls $350, verða samt
nfgangs $1650, sem er íneira enn $1600,
sem ný vjel kostar. Hjer við er vert
að gæta |>ess, að eptir að þcssir sainn-
ingar voru gerðir, neyddust viðareig-
endurnir til að borga melri part, en
áður var tiltekinn af viönum, fyrir sög-
unina. (En liversu mikið veit jeg ógjörla).
Það er nú auðsætt samkvæmt þessu
að þeir liafa liorgað eins mikið fje
að minnsta kosti fyrir lán á gamalii
vjel um einn smnartíiria, og samskon-
ar vjol kostar n ý, með öllu tilheyrandi
Eða er ekki svo? Þaö mundi vera álitið,
og það ekki að ástæðulausu, vel gert,
ef vjelar-eigandlnn gæfl þeim nú vjel-
argarminn, þó lítið yrði með hann að
gera. Hann stæði sig lika eins vel við
að gera það, eins og aldrei að hafa sag-
að fyrir þá, þar þeir gáfu honum tæki-
færi til að fá linna liorgaða (líklegn með
„rentum og renturentum11) á 5 mánuð-
um. Það iiriin linnii saint ekki gera,
því nú er hann að atla viðar að vjel-
inni á ný — fyrir eigin reikning, iíklega
í von um meiri liagnað — til s>ð saga
næsta sumsr. Það virðist benda til þess:
fyrst — að )>að borgi sig að snga við í
Nýja íslandi, og í öðrulagi að nægilegt sje
af viðnum til nð saga í allri nýlend-
unni til snrnans uin nokkur ár, þar hann
vonast til að geta fengið nóg að saga
næsta sumnr af sama svæði og sagnð
var af sl. sumar.
Hvað á að segja um þettn?
Það er gott að fá viðinn sngaðan til
að geta fcngið liann til lnísabygginga
og annara nauðsynja, því þörfln er mik-
il fyrir hann, enda gengur liann lít
greiðlega. En er ekki jafnframt gott
að geta ávaxtað peninga sína um 100% ?
Er ekki einnig gott fyrir fáVr'ka ný-
lendu að geta notið sinna atvinnuvega
og með þvl komizt hjá því að meiri
peningar gangi „út en inn“, þar sem
allur þorri maniia er peningalítill og
atvinnulaus mikinn part ársins?
„Það eru liyggindi sem í liag koma“.
Gætum þess framvegis!
X r xx a v b o b i t)
d Kate Str.
„Oírna mmlir
Sd er œra þegir
Staölausu stafi;
H rndmtpl.t tnnga,
Nema haldendr tigi,
Opt sjtr dgott vm gelur'1.
Hávamál.
Þó okkur íslnndingum í Vesturlieimi^
sje af sumum eignaður helv.ttil kyrlátur
og daufur áliugi til framkvæmda í mik-
ilsvarðandi málefnum, þá verður þó ekkí
ávallt sagt, að allir )>egi nje lúri í
værðardyngju liins gamla vana og að-
gerðaleysis, í einstökum tilfellum. Jeg
skal fáslega játa, að helzt til margt af
því, sem að fullkomnun iýtur í fjelags-
legu og framfaralegu tilliti, liggur í
allt of duldreyinum dvala og framkvæmda-
(laufu móki, eða afskiptaleysi, í með-
meðvitund okkarri. En það kveður svo
hátt þörfin til endurbóta, í sumum tii-
fellum, að lienui verður ekki látið ó-
gengt; Og sumu, sem hefur gengið og
er að ganga úr lagi lijá okkur, lilýt-
u r að verða veittur ntliugi og cndur-
bót liið bráðasta, ef ekki á að lúða þar
til það er um seinan, og engin viðleitni
dugir framar.
Jeg býst nú við, nð sumir, sem lesa
ofanritaSar línur, lialdi, að jeg ætli mjer
að fara að leiða í ijós einliverja, öllum
ókuniia vöntun eða gjörsamlega óþekkta
apturför okkar fáliðuðu og strjálbúandi
þjóöar lijer megin liafsins, — eSa þá jafn-
vel einliverja óþolandi skekkju í niður-
röðun náttúrunnar! — Nei, það er nú
(lálítið aunað en svo sje: jeg ætla að
eins að minnast lítillega á dálítinn „agg“-
hnúa í trúarlifi ianda, hjer i liænuni
Winnipeg, nfl. millibilskirkjusöfnuðinn,
sem sprengir upp þær feikna spildur úr
öðrum söfnuðum, og jafnvel heila söfn-
uðina, og sópar þeim til hinna neðstu
og verstu bústaða, er sögur hafa nokk-
urn tíma nf farið, og það mcð hinum
sóðalegustu illyrðum og formrelingum,
sem einungis ósiðaður skríll lætur hrjótit
sjer af vöruin.
Það mun nú engum blaiubist hugnr
um, við hvaða trúfjelag hjer er átt; en
til að fyrirbyggja allan mögulcgan
misskilning, get jeg tekið nafn þess
skýrara fram: það er söfnuður sá sem
)>eir bræður Jónus og Ldrus, Jóhanns-
sgnir, prjedika fyrir.
Jeg kalla þenna trú-ruglings flokk raill-
bils-söfnuð sökum þess, að þó hann sje
nefnilur „prestbyterianskur", þá fyigir
þar ekki renbi nafni; ekki er nú svo
mikið um! lieldur er liann, —svo jeg
tali nú ósköp skikknulega — samsull nf
ósköpum prestbyteriönsku kirkjunnnr,
meþódista og Salvation Army’s, öllu J
senn, náttúrlega sleppt öllu því, sein
skást er í hverri þessara trúa.
Hvorki mjer nje öðrum ínundi iuoniit
til lnigar, að álasa söfnuði þesMim eins
hlíföarlitið, ef hann gæti með sanni
talizt berjast undir nierkjum presbyteri-
ónsku kirkjunnar á sæmilegan hátt, eða
ef hann i raun og veru fæti lieyrt ein'
hverri annari einfaldri og kristinnii
trú til, eða nokkurri óspilltri trú
En )>að er þessi trÚMT-grautur, þessi dig-
urmæltu fordæmingar-óp, þessi fúla,.
heimskuleg., ofstæki og uppþembingur
nefndra pcwtula og safnaðar, sern okkur
velgir svo liræðilega við.
Jeg er viss um, að enginn, sem aldref.