Lögberg - 20.03.1889, Síða 3

hcfir heyrt nefnda bræður prjedika, get-
ur ímyndað sjer, lire ógeðslegt og ó-
mannúðlegt tal |>eirra er í kirkjunni.
Jeg get dálítið lmrið um ýmislegt þar
að hitandi, því jeg hef veiið þar rið
„tnessu“ nokkrum sinnum. Kn ekki get
jeg gert annan rerulegan mun þeirra
liræðra í þessu ofni, en þann, að Jónas
er ríst vanalega þeim mun illorðari
en Lárus, sem hann er ívið skynsaman.
Það má geta nærri, liversu færir þeir
menn eru að tala fyrir trú, sem ekki
kunna að neína rjett guð sinn(að
þeir bræður kunna eða gera það ekki,
geta þeir sjeð og lieyrt, sem konia i
kirkju þeirra); — sem ekki þekkja ein-
kunnir trúar sinnar betur en svo, að
þeir liræra saman ýmsu „klúðri“ margra
trúflokka, og sem kunna ekki nð tala
mælt mál án fúkyrða, og sem ekki eru
svo lesandi á móðurmál sitt, að þeir
komist hjá að raska opt rjettri þýðingu
orðs þess, er þeir relja sjer fyrir texta.
í öllu lýsir sjer hin órýna fávizka
þessara bræðra og sjálfsliróss ákafi þeirra
dreifist eins og óþefur gegnum allan
þorra málsgreinauna. l>að er )>essi kenn-
ing, þessi einhœfl máti: það, að telja
öllum safnaðarllmunum trú um, að að
eins þcir, sem gnngn í þenna trúarflokk,
sjeu og hljóti að vera liinir einu, sem
hafl komizt í nokknrt andlegt samband
við guð, liinir einu, sem cru „íklœddir
heilngleik rjettlætisins“, og hinir einu,
sem guð getur feugið af sjer að fyrir-
gefa drýgðar syndir (því eptir að þeir
eru koranir í söfnuð þenna, þykjast þeir
hættn að syndga, og lítii með fyrirlitn-
ingu og fordæmanda avgnaráði á synd-
ara hinna safHaðanna) — þnð er þessi
kenning, sem flnnur samsvarandi tilfinn-
ingu í hjörtum þeirra fáráðlinga, sem
álíta sig öllum meiri — hina einu miklu
menn! I>eim flnnst |>að svo sælufullt
að vera talinn mestur. Þeir flnna
ekki, og eru ekki lieldur áininntir um,
að þeir þurfi neina yfirburði j7flr aðra
til að vera mestir, nema þá, að geta
talað orðin: „Jcg er frelsaður! O, jeg
er frelsuð!1*
Til þess nú að reyna að færa rök
fyrir öllu þessu íneð sem fæstum orð-
um, vil jeg hjer geta nokkurra setninga
er jeg hef sjálfur heyrt þá tala. Mje^
dettur ekki i hug að telja upp öll þau
axarsköpt, sem jeg hefi Jieyrt þábúatil;
það vrðl óþarflega langt mál, en jeg
jjríp að eins fáein orð, sem jeg man
fljátlegast eptir. Menn geta sjálfir borið
um, hvort ekki sje neitt bogið við mál-
snilldina t. a. m. i þessuin setningum:
„Syndarinn fer eins og hundur í hum-
áttina á eptir náðinni; svona er syndar-
inn huglaus, liann er svo bleyðulegur!“
—„Ó það inndæla vín og mjólk, það bal-
sam, sem Guð býður syndaranum, sem
liggur á borðinu!“ —(Við guð): Hjálp-
aðu einhverjum(!) til að koma til þín í
kröld!“— ,Jeg get sagt ykkur mörg
fleiri tækifæri“. — „Þú uuga systir, þarna
aptur frá! viltu ekki lifsins ratn, þú
getur fengið ]>að þarna fram í sætið til
þíu“. — „Þó, þú guð! kallir fá hjeðan
klnkkan 12 í kvöld, þá vei/.tu, að þeir
hafa enga nfsökun!“ — „Vjer sjáum Jesú
hjer eins og í gegnum glas“. - ,,1>Ú get-
ur hlegið að guði í þínum )>anka, og
sá þanki getur ræ/.t“. — „Það er hrylli-
legt fyrir englana að syndararnir glatast,
i>að er liryllilegt fyrir englaua!“—„Djöf-
ullinn hefur lesið ritninguna frá enda til
enda og er kunnugri henni en nokkur
annar hjer inni í kvöhl, nokkur annnr
hjer inni í kvöld! þnð er líkn auðlieyrt
á því livernig hann siiurði Krist!“ —
,,.Ieg stje á glasbrot og braut það undir
iljinni og skar mig í fótinn, og þá fann
jeg að jeg hafði brotið hvíldardaginu
undir fótuin mjer“. Og er ekki dálitill
sjálfbyrgingur i t. a. m. þessu: „Það er
ekki til einskis unnið að leita guðsrik
is, hvorki fyrir nðra, nje mig, sem lifl
rjettilega og lieilaglega, ekki cinungis
hvern helgidag, heldur líka hvern virk-
an dng frá morgni til kvölds“.—„Jeg
veit. ekki einungis máuaðardaginn, þegar
jeg fyrst kom til guðs, lieldnr líka
klukkustundina; jeg hef það í minni
vasabók“.
Kr ekki einhver keimur af klaufaskap
í þessu t. a. m.: „Við erum allir heið-
ingjnr lijer inni, og þó við sjeum ekki
heiðingjar, þá eruni við samt ekki Qyð-
ingar“. — „Allir tapaðir syndarar eins og
jeg og þú“. — „Guð blessi þessa bræður,
sem sitja hjer og glápa“. — „Djöfullinn
er liöfundur allra rórr.ana“.
Það er siður bræðranna aS taka upp
aptur tvisvar til þrisvnr sinnum, og jafn-
vet optar, nokkura parta sumra máls-
greÍHa, en það er nú «kki skaðlegt að
öðru en þvi, að þeir taka ekki síður
upp það, sem þeim liefur glappa/.t. Kn
fremur er það siður þeirra að lesa upi>
ósköpin «11 af ýmsum stöðum úr ritn-
inguuni, Taliö í samstæðu eptir þeirm
eignu liöfði. Margir kynnu að haldn,
að þeir legðu út af nefnduin ritningar-
greinum, en það er nú ekki vel sann-
gjarnt að ætla þeim, að haga sjer eins
og prestar eða menntaðir menn
eiga að gera. Þeir náttúrlega vita
ekki sjálfir, mnnnn tetrin, hvað ritning-
argreinarnar þýða, sto þeim er náttúr-
lega lífs-ómögulegt að leggja út af því,
svo hœfilegt sje; því er þnð, að þeir
búa sjer til ýinislegan hugsana-rugling
og fjarstæðar ályktanir, hel/.t samræmd-
ar eigin viljn, og gera svo sjálfa sig og
áhlýðandi safnaðarlimi sína gagndrepa
af „humbugi“ og lokleysum.
Kn út af liverju leggja (>eir þá vana
lega? munu menn spyrja. Því er auð-
svarað: þeir lcggja út af ýinsum slaður sög
um, er daglega myndast í bænum, og ýms-
um „molbúa-sögum“ úr þeirra sjálfra lífi;
þeir taka menn tali út á götum bæjarins, og
veiða upp úr þeim ýmsar lijegiljur, og
siðan prjedika þeir út af þessu fjölorðar
bölbænir í kapellunni, hinni andlegu
þurrabúð sinni á Kate Street.
Það er annnrs sorglega kveljandi fyrir
|>á, sem liafa nokkra skynsemdarglóru
og þekkja nokkra trúmrtilflnningu, að
sjá allan sjálfshelgunar svipinn á þoss
um einræna söfnuði. Fyrst að lieyra
postulana prjedika á víxl, ýrnist þrá-stagl-
aðar bœnamyndir, eða )>á steypandi fyrir-
dæmingu yfir alla )>á, sem ekki eru
í söfnuði þeirra, og svo allar niáHevs-
urnar og dónaskapinn frá uppliafi til
enda. Jeg )>ekki fátt hæfilegt við kirkju-
störf þeirra, nema sönginn, eða einkum
orgclspiliö: það er opt brúkanlegt, og
sama er að segja um marga ensk#
sálma, sem þeir brúka. En sálma Jón-
asar tclur mnður nú ekki mcð lofsöng-
um! (mundi veia synd að kalla )>á Jóu-
asar rímur?) Jeg inan eptir live fjálg-
legur I.árus var á sunnud. kvöldið 24.
)>* m., þegar liauu var að reyna að konin
fólkinu til „að standa upp fyrir Ivrist“
eins og þeir kalla það — nfl. þeir, sen>
höfðu vissu um að Kristur væri í hjarta
þeirra, áttu að greiða atkvæði með að
standa upp. En þeir hafn víst ekki
skilið röddu sins liirðis — þvi |>á fyrst
sátu þeir almennilega kyrrir! Jónas
greyið vindur sjer þá á fætur og
spyr söfnuð sinn voldugum rómi,
„hvað þeir hugsi að standft ekki upp
með Kristi núna“; og jafnframt því beindi
liann að þeim nokkrum þungum ámiun-
inguin; og ekki hætþi hann fyr, en liann
liafði kvalið þeim öllum á löpp! Svo
fóru þeir bræður sameiginlega að bjóða
og biðja safnaðar menn að standa upp
og gjöra bænir sínar. Alls stóðu þá upp
10 konur og 2 karlmenn. Það voru nú
nokkuð einkennilegar ræður sem )>að
fólk hjelt! Þa*r voru samt engu lakari
en lijá postulunum. Hið liel/.ta, sem
ein konan sagði, var þetta: „Guði sje
lof að jeg gat staðið up]>!“ og önnur
„Guði sje lof síðan jeg frelsaðist!“
Allt þetta fólk vitnar mest um helgun
slna og umvendun. En svo ramt kvað
að óþurft bæna þessara, að Lárus bor-
aði „amcni“ inn í miðjar setningar þeirra
sumar, og þá vissu )>eir, að Guð mundi
ekki kæra sig um meira, og liættu!
Bænagjörðlna telja ekki bræður )>essir
guðsþjónnstu; því einu sinni, þegar jeg
var þar í kirkju, sagði Jónas: „Jeg vil
nú biðja utansafnaðar menn og )>á, sem
vilja, að fara út; guðsþjónustan er nú
úti, því það er ekki eptir nema að biðja
og lesa nokkrar bænir; guðsþjónustan
er úti!“
Þess er og vert að geta, þeim til fróð-
leiks, sem ókunnugri eru, hversu Lárus
hvatti söfnuð sinn til kristniboðs. Iiann
sagði menn œttu að taka náunga sína
tali úti á strætum eða livar sem þeir
hittu þá og reyna að leiða )>á á þetta
rjetta trúar-einstíg; en — þeir áttu að
nenna að gera svolítið meira: þeit áttu
að skrifa brjef(!) til þeirra, sem
)>eir gátu ekki fundið persónulega og
rita trúna þannig „inn í þeirra þankn“.
Mjer datt, í liug að þetta gæti orðið
talsvert snatt-samt verk fyrir suma þeirra
og að það mundi einu sinni liafa orð-
ið talsverð raun fyrir T.árus sjálfan,
hefði hann verið í líkum vanda staddur
og sagau scgir að skeð liafl lieima á
íslandi. En liann er sjálfsagt orðinn
skrifandi n úna.
Það er annars uudarlegt, að nokkur
maður skuli vera svo lieimskur eða
ókærinn að koma því upp um sjálfnn
sig, að hanu geti gert sjer. þessa „jwst-
ula“ að sálnahirðum. Jeg liefði næst-
um því sagt, að öðruni söfnuðum væii
ekki svo mikill skaði, í andlegri m»rk-
ingu, að tapa af fjelagsskap þeirra.
Við vildurn )vt biðja alla þá,
sem unna, eða þykjast unna, hreinu
trúarlífl, sem hafu hugmynd um nnd-
lega tilveru sjálfra sín, ódauðleik sálar-
innar og þær kröfur, er heilög ritning
og siðferðisskylda lieimtar af þeitn —
við viljum skora á )>á í nafni rirð-
ingar þeirrar, sem þeir eru skyldir að
bera, að minnsta kosti fyrir sjálfum sjer
eins og skynsamaf verur — eins og
menu, — að Ijá ekki eyru sín til að
hlýða rugli þessara fáfróðu sjálfbyrginga, I
þessara einrænings-„postula“, er fyrir-
lita og dæma glataða alla þá menn, sem
ekki fella sig við hvert orð, cr |>eir
tala, hugsað eða óhugsað. Það ætti
liver persóna, sem komin er til vits og
ára, að finna sjálf, að henni er betra að
neyta sinna eigin tilfinninga og full-
komna þær og betra með lestri góðra
bóka, heldur en láta ginnast nf öfug-
streymi og sjálfsþótta þeirra, sem ekki
geta lesið óskekkta málsgrein, ekkj
talað óbjagaða setningu og sársjaldan
hugsnð rjetta liugsiin (að minnsta kosti
ekki lagt rjetta liugsun í ritningar
greínar), og enn þá sízt hafa næga sóma-
tilflnningu, til at! liligðast sín fyrir að
kftlla ranghvgðir sínar og fjarstieður
g u ð s o r ð.
Það er enn fremur fyllsta ástæða til
að biðja landa okkar, sem lijer eptir
kunna að koraa að heiman, að „gæta
sín fyrir falsspámönnum“ þessum; og
láta ekki hrekjast nf rjettri leið, fyrir
heimskulegar fortölur þeirra, sem gagn-
stæðar eru öllum reglum kristninnar.
Mjer fiunst, satt að segja, ekki meiri
vorkun fyrir innflytjendur, þó þeir sje
alveg ókunnir lijer í landi, að lialda þó
sinni rjettu, áðurtekinni trúarskoðun,
þótt þeir setjist hjer nð. Jeg veit reynd-
ar vel, að einstakir undanvillingnr að
hciman gleypa sto áfergislega í sig liið
nmerikanska þjóölopt, eigi síður ósiði
en siði, að þeir tútna út af þykkju og
„ergelsi", líkt og froskur í forarbleytu,
ef nokkrum verður ú að láta heyra, að
nokkuð sje hjer ööruvísi en á að vern,
eða heima á Fróni nokkuð eins og það
má vera. Þess kyns kunningja er nú
ekki til mikils að áminna, enda eru
)>eir hœfastir í söfnuð bræðranna, og
liklega þefa hann uppi, hvað sem liver
segir. En )>að eru allir skynberandi
menn, þeir sem með rjettu geta kallazt
menn, sem við viljum áminna og liiðj*
að varast þessa sí-smalandi bræður. Það
ætti ekki að vera hætta á villri veg-
leiðslu í tilliti til fullorðinna manna,
karla eða kvenna, ef þau á annað borð
vreru ekki stefnulaus eða trúarlaus.
En það getur samt miklu f re m u r verið
mögnleikar á því hjer, en þó þeir væru
heima, vegna þess, að þegar menn koma
hing.ið allslausir, þekkja menn livorki
lopt nje láð og vita ekki upp nje niður,
nð þeir þá verði fremnr nfvegalolddir
lijer, með t. a. m. einhverri svo nefndri
„hjálpsemi" í cfnalegu tilliti, leiðbein-
ingum í atvinnulegu tilliti eða öðru,
þegar skýrt er tekið fram að það sjc
fyrir „Jesús skuld“ gjört (eins og þeir
bræður uefna það), og þá náttúrl. er
þeim jafnframt talið skylt að „umvenil-
a*t“ og taka rjetta trú, þegar „Kristur
bankar upp á þeirra hjart:i“ með þess-
um lifsframfærslii útvegum, fyrir meðnl-
göngu postulanna! Það eru þessir nienn
og yfir höfuð allir innflytjendur að
lieiman, sem við finnum okkur skyld-
ast að árainna í fyllstu alvöru, að gæta
sin fyrir fölsuðum boöum, hvers sem
' er, og livort heldtir er í andlegum eða
likamlegum efnum, gæta þess, að eins
og þeir viljn vera sjálfstæðir og óháð-
ir í efnalegu tilliti, eins liljóti þeir nð
koma fram samsvarandi í trú og and-
legu atgerfi.
Hitað 28. felir. 1889.
./. E.
Athujras. ritst. Prentun o'reinar
J>essarar hefur dregizt vegna rfitn-
leysis í blaði voru. — Með }>ví að
almenningur manna hefnr nú verið
nokkurn veginn rOggsainlega varað-
ur við trúarboði Manitoba-skólans,
J>á munu ekki fleiri aðsendar grein-
syr uin J>að niál verða fyrst um sinn
teknar í blað vort.
KAUPID
LÖGBERG,
ódýrasta blaðið, setn nokkum tímet
hefvr verið (jefið ðt á íslcnzku.
Það kostar, þó ótrúlegt sje, ekki
nema
$1.00
um árið. Avk þess fá nýir
kaupendur
BÖKASAFN LÖGB.
frá hyrjun, svo lengi sem upplag-
ið hrckkur. Af þvi eru kontnar i/t
354 hls.. AV> er að koma vt í þrí
skemmtilegasta sagan,
sem nokkurn tíma hefur verið prent-
uð á Islenzkri tunyu.
Aldrei haýa islenzkir hlaðaútyef-
endur hoðið kaupendum sinum önn-
ur eÍM kjör, eins og
Étgef. Liigbcrgs.
3Í1
orustll, voru í mesta lagi eptir sex Íiuijdruð bitíð-
stokkinna manna; hinir lágu á jijrðinni. Og ]>ó
æjitu þeir gleðióji og veifuðu sjijótum sínum
sigri hrósandi, og J>ví næst stukku [>eir áfram
eina 50 faðma eða J>ar uin bil, í stað J>ess að
draga sig ajitur á við til okkar, eins og við
höfðuin búi/.t við, ]>eir mundu gera, skipuðu sjer
utan um ofurlítinn hól, sem J>ar var, fylktu sjer
ajitur I ]>rjár raðir, og mynduðu j>refaldan hring
utan uin hólimi. Og [>á sá jeg, til allrar guðs
lukku, Sir Henry standa ofurlitla stund uj>j>i á
hólnuin, óskaddan að pví er sjeð varð, og hjá
honum Infadoos gamla, vin okkar. I>ví næst 'óðu
herflokkar Twala að J>essum dauðadæmda flokki,
og enn einu sinni tókst orusta.
Kins og ]>eir sem lesa J>essa sögu nmini að
líkindum fyrir löngu hafa koini/.t að, [>á er jeg,
1 hreinskilni að segja, ekki laus við að vera
heigull, og jeg er sannarlega ekki gefinn fyrir
að berjast, J>ó að ]>að einhvern veginn hafi orð-
ið niitt hlutskipti að lenda t ýmsu ój>ægilegu, og
neyðast til að úthella mannsblóði. Jeg hef á-
vallt haft óbeit á J>vl, og jeg hef jafnan reynt
að halda svo miklu af blóði í sjálfum mjer, sein
mjer hefur verið mögulegt, stundum með J>vl að
vera svo hygginn að taka til fótanna. En á J»ví
Augnabliki fann jeg, f fyrsta sinni á æfi minni,
brjóst mitt brenna af hernaðar-ákafa. Hermennsku
brot úr „Helgisögum lngoldsbys“, ásamt ýmsuin
ah)
kom í ljós við J>etta tækifæri. t>ví rjett Jtegíll'
Við hjelduin að hú vicri alVeg úti Um tifáiriBHH-
ina, og vorum að búast við að konia í J>eirra
stað, jafnskjótt og ]>eir hefðu verið höggnir nið-
ur, og við pannig kæmuinst að, J>á heyrði jeg
djúpu röddina í Sir Henry kveða upj> úr hávað-
antim, og sá bardaga-öxinni hans bregða fvrir 1
hring um leið og hann veifaði henni uj>p yfir
fjaðraskúfinn. I>á varð breyting á; Grámennirnir
hættu að láta j>okast; J>eir stóðu grafkyrrir eins
klettur, og ]>essar æðandi öldur sjijótberanna
brotnuðu á J>eim hvað ej>tir annað, og urðu í
hvert skijiti að hörfa aptur. Allt í einu fóru
þeir aptur að hreyfa sig—í J>etta skijiti áfrain;
engiiin var reykurinn, J>ar sem J>eir hOfðu etigin
skotvopn, svo að við gátum sjeð allan leikinn.
Svo leið ein mfnúta til, og áhlaupið varð linara.
„O, J>eir eru sannarlegir karlmenn; J>eir ætla
ajitur að vinna sigur“, kallaði lgnosi, sem var
að nísta tOnnum af geðshræringu við hliðina á
mjer. „Sko, J>að er búið!“
Allt í einu lirast flótti í áhlaiips-flokkinn, og
httiin sentist á burt f sniáflokkum líkt og reykjar-
gusur út úr fallbissukjöptum, með hvíta höftið-
búnaðinn flaksandi ajitur af inönnunuin í vindinum,
og skildi mótstöðumenn sína ejitir sem sigur-
vegara — en J>vf miður var enginn herflokkur
ejitir. Af J>essum vösku ]>riröðuðu premur ]>ús-
undum, sein fjörutíu mfnútum áður höfðu lagt til
;u> 7
og að eitthvað 30 faðma frá tungusjiorðinuin
stóð hinn nafnfrægi herflokkur Grámannanna, stolt
og ]>rýði Kúkúana-herliðsins, reiðubúinn til að
veita ofurefli J>eirra viðnám, eins og ]>rír llóm-
verjar vörðu einu sinni brúna fyrir Jiúsundmn
mauna; ekki >-arð komizt að honum neina að framan,
vegna háu blágrýtis-brekkuanna, sem voru beggjn
megin. Það kom hik á J>á, og að lokum stað-
næmdust peir á leiðinni; peim var ekkert annt
um að koinast í návfgi við J>essar J>rjár rnðir
hræðilegra hermanna, sem stóðu svo fast fvrir
og albúnir lil bardaga. En pá kom nllt í éinu
liár liðsforingi, með venjulega höfuðbúnaðinn af
blaktandi strútsfjöðrum, hlaujiandi fram úr lið-
inu; honum fylgdi flokkur höfðingja og óbrevttra
liðsmanna, og jeg hjelt, J>að hefði enginn ann-
ar verið en Twala sjálfur; hann gaf einhverin
skipun, og fyrsti herflokkurinn rak uj>j> ój> og
hjelt áfram til móts við Grámennina; J>eir hrærðu
sig ekki og steinpögðu, ]>angað til áhlaujisliðið
átti ej>tir til þeirra minna en 20 fnðma, og kast-
hnífa sægur kom fljúgandi og brakandi framan
á J>A.
Þá stukkti Grámennirnir allt í einu frain
grenjandi með sjijótin á loj>ti, og þessir tveir
herflokkar lögðu til orustu og börðust í ócrur-
legutn ákafa. Á næstu sekúndu bnrst brakið í
spjöldunum, sem mættust, til eyrna okkar, Ifkast
þrumugný, og öll sljettan var eins og iifandi af