Lögberg - 28.08.1889, Blaðsíða 3

prentaðar, á gulan papplr og allar
bundnar í rautt band. Vilji maður
komast inn í skólann, þarf maður
að fíi leyfi hjá lbgreglustjóra bœj-
arins. Við innganginn |>arf maður
að vefja utan tim skó sína hinu
gula sauðskinni, sem ferðamönnum
er fengið pegar peir vitja hinna
helgu grafa í austurlöndum. f>eg-
ar maður er kominn inn fyrir hlið-
ið, skilur maður, hvers vegna þessi
inngangur er kallaður Rakara-hliðið.
í hinu helga ríimi, setn þar er fyr-
ir innan, er fjöldi stúdenta í hönd-
um rakaranna, sctn eru önnum kafn-
ir að raka höfuð þeirra annaðhvort
til hálfs eða fulls. — 1 miðjunni er
opinn garður, tnikill umrwáls, lagð-
ur marmarahellum. Aðal-helgidóm-
urinn er að austanverðu við þenn-
an garð; það er mikil höll og dýrð-
leg með súlnagöngum og vindsröl-
um að framanverðu. Ilinar þrjár
ltliðarnar eru girtar löngum og rúin-
iniklum byggingum; þar eru kenslu-
salirnir og herbergi stúdenta.
Hið fyrsta, er maður sjer, þegar
kemur upp í súlnagöngin, eru
einir þrjátiu drengir, sex eða sjö
ára gamlir, er sitja þar reglulaust
i einni hrúgu á gólfinu, hringinn
í kringum einn gamlan acruverð-
ugan kennara, með hvítt skegg of-
an á bringu og túrban mikinn á
höfði. Nokkrir drengja þessara eru
að rita arabisku á pjáturspjöld,
Nokkrir þeirra róa aptur á bak og
áfram og eru að læra það utan
að, sem kennarinn hefur látið ]>á
skrifa og sett þeim fyrir að læra.
Hann er að hlýða einum þeirra yfir
og lætur dreng-hnokkann syngja
með liárri röddu það, sem hann hef-
ur skrifað á spjald sitt. Heídur
sýnist hann vera sifjaður, þessi gamli
maður, en ]>ó mannar hanu sig smám
saman upp til að leiðrjetta þennan
litla peiga. Svo er mikið af flug-
um þarna, að þær bókstaflega hylja
andlit sumra barnanna, en það lít-
ur svo út, sem þau hafi lært sín
trúarbrögð svo vel, að þau sjeu ger-
samlega tilfinniugarlaus fyrir flugun-
um og sjeu svo sokkin niður í ]>etta
nám sitt, að þeim verður ekki
einu sinni sú hylskni að lita upp,
þótt heill flokkur ókunnugra manna
komi þarna inn til þeirra. þau ltafa
svo fullkomlega gleymt sjálfutn sjer
yfir námi sínu, þessi börn, að mað-
ur veit naumast hvort maður á að
dást að þeim eða hafa hina dýpstu
meðaumkvun með þeim. — I þess-
um ógurlega ntikla súlnagangi eru
níu súlnaraðir, svo þar eru 380
súlur í allt, með ýmsti lagi og
ýmsum stýl, úr ólíku efni; flestar
eru þær ieknar úr fornum muster-
um og kirkjum. Múhamedstrúar-
menn skiptast í fjórar aðaldeildir
Og hafa þær iafnan aðgang að há-
skólanum; þessar deildir heita: Shaf-
ítar, Malakítar, Ilanafítar og Hatn-
balítar. t þá hlið veggjarins, er
snýr til Mecca, eru fjögur skot,
sitt fyrir hvern þessara fjögra flokka.
þar þyrpast þeir saman, þegar þeir
biðjast fyrir. Enginu húsbúnuður
er þar inni; engin borð og engin
sæti af nokkurri tegund. En alls-
staðar er fullt allan daginn af stú-
dentum, sem sitja í flokkum á gólf-
inu og annað hvort eru að læra
á bækur sínar, eða að gera kenn-
urum sinutn grein fyrir kunn-
áttu sinui. þar sýnist enginn agi
vera og engin grttndvallarregla, sem
fylgt er. Aílir þylja liátt. Loptið
er þykkt af þessum deyfandi ómi,
sem nærri þvl ætlar að æra þann,
sem ókunnugur er. Alltr róa á-
train og aptur á bak meðan þeir
lesa. í inusterunum i Konstantinó-
pel róa þeir, sem eru að læra Kór-
aninn, frá einni hlið til anttarar; er
sagt þeir geri það, til þess þeir
sofni siður.
Stúdentar þeir, er Mugmrireen
nefnast, eru á öllum aldri, frá ö—
til 50 ára gamlir. þeir koma frá
öllum hlututn hins múhamedanska
heiins, frá Tyrklandi i Norðurálfu,
Sýrlandi, Arabíu, Indlandi, Súdan,
Mið-Afríku og Efra- og Neðra-
Egyptalandi. þeir eyða frá 5—15
árutn i að læra Kóraninn utan að
og leysa próf sín af hendi. þeir
ganga alls á mis og litið dreymir
fátæka námsmenn kristinna þjóða
um alla þá sjálfsafneitun, sem nátns-
bræður þeirra austur frá sýna við
nánt sitt. Fæðu þá, sem þeir lifa
á, flytja þeir með sjer úr afarmikl-
urn fjarska. þeir sofa, læra og láta yf-
irheyra sig í sömu kompunni, eða
á sama staðnum í súlnagöngunutn.
Rúmföt og fatnað handa sjálfuin
sjer eru þeir ekki að þyngja sig
með. l>eir eru ánægðir með fáein
fet af rúmi.— Sá, sem gefur þessa
lýsing, segist hafa spuit einn af
kennurunum hvað stúdentarnir myndu
vera margir og sagði hann að ár-
ið á undan svívirðing Arabi Pasha
(1882) hefðu þeir verið 45,000. En
imyndunaraflið er sterkt hjá aust-
urlauda mönnutn og hætt er við
að það eigi einhvertt þátt í þess-
ari geysimiklu upphæð. En það
þykjast tnenn hafa nægar sannanir
fyrir að tala þeirra sje 10,000.
Það eru fjórar deildir keunara við
skóla þennau, einn fyrir hvern hinna
fjögra flokka Múhameöstrúarmanna, sem
áður voru nefndir. Enga reglulega borg-
un fá kennararnir frá lærisveinutu sín-
um nje heldur frá því opinbera. Þeir
halda sjer uppi á gjöfutn frá ríkum
piltum, með því að keuna einstökum
mönnum, sem ekki ganga á skólann og
meö því að taka afskript af bókum.
Þegar eiuhver stúdenta hefur lokið námi
BÍnu i cinhverri grein, skrifar forstöðu-
maður þeirrar deildar í kennslubók hans
vottorð sitt ttm það og gefur honum um ; f.essi trúarbrögð hafa í sjer fólgið,
leið leyfi til að
grein upp úr þvi.
vera kennari í ]>eirri
Fjórar aöalgreinir (.ekkingnrinnar eru
kenndur á skólum þessum: raálmynda-
týsing, orðaskipunarfræði, visindin am
(>að að guð er einn, og lögfræði.—
Stærðafræði og mælskufræði eru samt
að einhverju leyti kcnndar. Stjörnu-
fræði og efnafrreði, sem rnargir álíta nð
Arabar hafi kunnað allra manna fyrst,
er algerlega vanrækt. Lögfræðin er hjá
þeim nokkuð annað en hjá öðrum þjóð-
um. Þeirra lögfræði er innifalin í því,
sem Iíóraninn kennir um föstur, hreins-
anir og ölmusugjafir og breytni mann
anna hvern við annan. Þessi einkenni-
lega lögfræði er þannig hið sama og
menn eru vanir aö nefna siðalær-
dóm, eða siðafræði. Það, setn lang-
mest áherzia er lögð á, cr gttðfrreðin,
sem útlistar eöli guðs og i>að snmband,
sem hann stendur i við mennina, og
lögfræðin. Kóraninn er helzta kennslu-
bókin; hann er grundvöllur hinnar hærri
arabisku menntunar. Munnmrelin og
skýriugamnr á Kórnninum ern nSal-
menntunaruppsprettur hinsarabiska æsku
lýðs. Nýjar skoðanir eru útilokaðar
með dæmafárri nákvæmni og hið attm
nsta þekkingarleysi á öllum andans hreyf-
ingum i kinum vestlæga lieinti er þar
hvervetna.
Skóli þessi er vermireitur trúnrofstækis
Múhameðstrúarmanna. Þeir, sem þangað
koma inn, eru stranglega varnðir við að
gefa af sjer nokkurt hneyksli með orð
um, augnaráði, eða nokkurri hreyflng
líkamans. Stúdentarnir líta mjög fjand
samlega og illilega til allra ókunnugra
sem inn koma. Kennararnir halda á-
fram kennslu sinni, súpa kaffi sitt
og reykja, til að sýna feröamönnum frá
fjarlægum löndum, hve litið þeim er um
komu þeirra og hve mikla fyrirlitning
þeir hafa fjrrir áliti þeirra og dómum.
Múhameð bað drottiun á deyjanda degi,
að afmá Gyðinga og kristna menn. Og
hinn sami andi virðist ráða i brjóst-
um lærisveina hans þann dag í dag.
Vísindamaður sá, cr vjer höfum þessa
lýsing eptir, segist hafa spurt einn af
kennurunum, Tyrkja, hjer ura bil fert-
ugan að aldn', hvort þeir vildu ekki, að
kristnir menn tækju Múhameðstrú, og
hvort þeir bæðu þess ekki stöðugt, að
svo mætti verða. Það hefði verið mjög
fróölegt, að fá svar upp á þessa spurn-
ing, frá manni sem lagað ltefur allan
hugsunarhátt sinn eptir trúarbrögðum,
er bjóða öllum sínum áhangendum að
bölva óvinum sínum. En túlkurinn neit-
aði að frambera þessa spurning, af þeirri
ástæðu, að hún ntundi koma trúaiofsa
þeirra í uppnám, en setja þá i hættu,
sem þarna voru fámennir innan um all-
an þennan urmul. Frá þessum skóla
koma menn hundruðum saman á hverju
ári, sýrðir þessum kærleikslausa ofsatrú-
aranda og vopnaðir hinni einkennilegu
hugsunarfræði, sem skóli þessi kennir,
til að breiða hið drepandi frost, sem
yfir mannlegar tilfinniugar og mannlega
starfsemi.
Prótestantar hafa einnig sina skóla i
Caíró og ntjög svo þykja |>eir ólíkir
þessari nnthamedönsku mcnntastofnun.
Ilinir forn-kristau menn á Egiptaiandi
eru kallaðir Koptar. l’eir hafa ekki
færri cnn 500,000 skóla, en lirennimark
apturfarannnar er á þeim öllum eins og
Koptunum sjálfum. Flestir þeirra eru
haldnir undir lieru lopti i dimmum hús-
görðttm og fúlttm smástrætum i hinum
koptneska hluta bæjarins; |>að cr eitts
og þeir vilji helzt skríða inn í myrkr-
ið til nð forðast eptirtekt mnnna og at-
hygli. í einum af þessum húsgörðum
vnr heill hópur drengja að fá tilsögn 1
hjá ungum kennara. Þeir höfðu þar
nokkur eintök af ritningunni á kopt-
ncsku og enstst stafrófskver. — Mjög ó-
likir þesstt eru skólar þeir, er hafa ver-
ið stofcaðir í bænum af mnnnvinum
vesturlandaþjóðanna og fóstraðir eru af
þeim. Það eru þeir, sem eru framtíðar-
von Egypta. Þeir eru hinn fyrsti morg-
ttnbjarmi nýrrar inenntunar fyrir inn-
byggjendur hins frjósama Nil-lands.
Skólinn, sem stofnaður vsr 1861 nf Miss
Mary L. Whateley, dóttur erkibiskups
Whateley í Dublin, og sem systir henu-
ar nú ltefur umsjón yfir, liggur í feg-
ttrsta hluta borgarinnar og er sóttur af
400 drengjum upp að 18 ára gömlum
og 150 stúlkum. Þar er kennt að
lesa ritninguna bæöi á ensku og ar&-
bisku. Góð kennsla er veitt bæði í
frönsku og ensku. Ungar stúlkur syngja
þar kvreði á onsku, sem þær hafa lrert
utan að. Helmingttr þessara lærisveina
eru af múhamedönskum uppruna. Skóli
þessi kennir kristindóminn S hans upp-
runalegu fegurö og hreinleik. Enska
stjórnin gerir ailt, sem í hennar valdi
stendur, til að hripsa fólkið úr greipttm
vanans og svefnsins og opna dyr hinna
múhamedöusku keimila fyrir áhrifum
hinnar kristnu menntunar. Og það er
að vona, að öll vizka Egvpzkra eins og
hún cr kennd á háskólunum í Cairó,
verði smámsaman fyrirlitleg i augum
Egyptalandsmenna sjálfra og að hin
kristna menntuu, sem »ú stendur hver-
vetna við dyr þeirra og biðst inngöngu,
verði leidd til öndvegis og fái að iypta
fólkinu upp úr dáðleysi og ómcnnsku
og kenna því að taka þátt í menningar-
baráttu heimsins.
& DONOGH
búa til
betur en
FÖT EPTIR MÁLI
nokkrir aðrir í bœnunt.
Auk f>ess ltafa ]>eir nýlega, fettfr-
ið frá Englandi alfatnað handa 200
mðnnunt, sem þeir selja ineð óvcnju-
iega góðu verði.
M a i n S t r.
CHINA HALL.
43o MAIN STR.
Œfinlega miklar byrgftir af Lcirtaui, Postu-
ínsvöru, Glasvöru, Silfurvöru o. s. frv. a
reiðum höndum.
I’rísar }cir kcgstu í bænum.
Komið og fullvissið yður um þctta.
GOWAN KENT & CO
j.p.
EDINBURGH, DAKOTA.
Verzla með allan ]>ann varning,
sem vanalega er seldur í búðum í
sm&bæjunura út um landið (general
stores). Allar vörur af beztu teg-
undum. Kornið inn og spyrjið utn
verð, áður en ]>jer kaupið annars
staðar.
1II. Van EttCll,
----SELUR---
TIMIt UP,ÞAKSPÓX, VEGGJA-
EIMLA (lath) dcc.
Skrifstofa og vörustaður:
IlorniS á Priltsrss og Lognn strætum,
WINNIPEG.
P. O. Iiox 748.
Bankastjórar og vcrzlunarmifflar.
362 Main Str., Winnipeg
Skandinavislcir peningar—Gullpen
ingar og bankaseÖlar keyptir og
seldir.
Ávísanir gefnar nt, sem borgast
í krónum hvcrvetna í Danmörk,
Norvegi og Svíþjóð og í Reykja-
vík d Islandi.
Leiga borguS af peningum, scm
komið er fyrir til gcymslu.
GREEN BALL
CLOTHING HOUSE
434 iiSain Str.
Við höfum alfatnað handa 700 manns að
velja úr.
Fyrir $4.50 getið þið keypt prýðisfallcgan
ljósan sumarfatnað, og fácinar betri tegund-
ir fyrir $ 5,50, $ 6,00 og $ 7,00.
Iluxur fyrir $ 1,25, upp að $5,00.
Jolin Spri.ng
434 Main Str.
17
Vertu sæll“. Og hann hneigði sig og fór út úr skrif-
stofunni.
„Bölvnður strákurinn!" tautaði föðurbróðir hans,
þegar hurðin var komin í lás, „djarfur er liann — sýndi
táp. Eu jeg skal iíka sýna táp. Meoson er maður,
sem stendur við það sem hann segir. Fleygja í hann
einhverju lítilræði? nei, það geri jeg ekki; lœt hann
ekki fá grand. Og þó er mjer raeinlítið við strákskömm-
ina. Jæja, jeg er hættur við hann, það hofur hann af
þessari Smithers-stelpu. Karltiske hann sje skotinn í
henni? þau geta þá farið og soltið saman og farið í
hundana. Það væri betra fyrir hana að verða ekki á
inínum slóðunt, því hún skal fá þetta borgað, svo sann-
arlega sem jeg heiti Jónatan Meeson. Hún skal niega
standa við hvern staf í samningnum, og ef hún reynir
að gefa út bók innan þessa lands eðu utan þess, |>á
skal jeg merja hana, þó að það kosti mig 5 þúsund
pund a5 gera það!“ og ltann urraði, og ljet hnefanu
falia þungt niður á borðið fyrir framan sig.
Svo stóð lutnn upp, stakk samningl Ágústu vesa-
lingsins vandlega nptur inn t járnskápinn, og lokaði
honum með grimntilegurn smelli. Svo fór hann að heim-
sækja hinar ýiusu deildir verzlunar sinnar, og gcrði
þar svo inikinn gauragang, að slíkt hafði aldrei neinn
dreymt um í hinum klassisku sölum Meesons.
AHt til þessnrar stundur tala undirtyjlurnar við þessa
miklu verzlun um þann dag í hálfum hljóðum — því að
eins og ltinn blóðgi Hektor æddi gegn Grikkjum, eins
æddi hinn rnikli Meeson inuan um sínar hundrað deild-
'r- t allra fyrstu skrifstofunni hitti hann skrifara-ræfil
jetondi brauðsneiðir meö sardínu lagðri á milli. Án
þess nð hika við eitt augnablik tók Meeson sneiðarnar og
fleygði þeim út um gluggann.
„líaldið |>jer að jeg borgi yður fyrir að konta
lð
feemja aöra erfðaskrá, og jeg ætla að arfleiða að hverj-
um einasta skilding sem jeg á — og það vantor aldrei
tnikið á að það sjeu tvær millíónir svona samanlagt —
þá Addison og Roscoe. Þeir þurfa þess ekki með, en
það gerir ekkert til. Þú skalt ekki ná í það — nei,
ekki einn skilding af því; og jeg kæri mig ekki um
nð láta peðra öðru eins stórfje hjer og þar í góðgerða-
bruðli og óstjórn. Svo er þjer bezt að fara og hypja
þig, ungi herra, og vita hvort þjer tekst að lifa á þín-
um nýju verzlunar-reglum“.
„Gott og vel, frændi; jeg ætla að fara“, sagði
ungi roaðurinn stillilega. Jeg skil fyllilega, hvað þessi
þiæta okknr kostar mig, og, svo jeg sje hreinskilinn, þá
þykir mjer ekkert fyrir því. Mig hefur aldrei langað til
að verða undir þig geflnn, nje að vera neitt riðinn við
verzlun, sem sje stýrt eins og „Meeson“ er stjórnað.
Jeg hef 100 pund á ári, sem jeg erföi eptir móðnr
mína, og jeg vona að geto lifað af þeim og [eirri
menntun, sem jeg hef fengið. En jeg vil samt ekki
skilja við þig í reiði, því að stundum hefur þú verið
mjer mjög góður, og, eins og þú hefur minnt mig a,
liefur þú tekið mig upp úr göturennunum, þegar jeg
var munaðarlaus, eða því sem næst. Svo jeg vona, að
þú takir í höndina á mjer áður en jeg fer.“
„Já já“, gargaði fööurbróðir hans; „nú langar þig
til að fara að lœgja seglin; langar þig til þess? En
það er til einskis. Farðu lít! og mundu eptir að stíga
ekki þínum fæti í Pompadour-höllina“ — það var að-
seturstaður Mr. Meesons —„nema til þess að sæ,fe}a fötin
þín. Farðu nú!“
„Þú misskilur irig“, sagði Eustoce, og brá fyrir
lijá honum englendingslegum tíguieik, sem fór ltonum
mjög vel. „Líkiegast hittumst við ekki optar, og jeg
vildi ekki skilja við þig í reiði; annað var |>að ekki.
13
að þessi stúlka hafði á rjettu að standa, þegnr ltún
sagði, >ú hefðir svikið sig, og þú veizt að hún hafði
á rjettu að stonda. Jeg hef sjeð reikningana fyrir Áheiti
Jemímu — jeg sá |á í morgun — og þú hcfur þegar
fengið meir en þúsund pund í hreinao ágóða af bók-
inni. Og þegar hún svo kcmur og biður þig um eitt-
hvað fram yfir þessi skitnu 50 pund, sem þú ruddir
þig um ltanda henni, þá þrertekurðn fyrir það, og býö-
ur henni |>rjú pnnd sem hennar hluta af borgtitiinni
fyrir þýðingarrjettinn — þrjú ptind móti þínum ellefu!“
„Haítu áfram“, sagði íöðurbróðir hans; „gerðu svo
vel og haltu áfrum.“
„Jreja; jeg ætla að gera það. Það er miklu meira
um þetta að segja: Þú notar beinlínis ósæmilegt bragð
til að tæla þessa reslings stúlku til sammnga, scm
gera hana bókstaflega að ambátt þiuni í 5 ár. Jafn-
skjótt og þú sjer aö hún hefur stórkostlegar gáfur til
að bern, >á segir þú henni aö kostnaðurinn við nð
koma bók hennar út, og auglýsa hnna sro að nafn
höfundarins verðr nlntenningi kunnugt, o. s. fr., o. s.
fr., verði svo mikill — svo fjarska mikill, meira að segja,
að )>ú getir ekki tekist | að á hendur, neirta hún skuld-
bindi sig til að bjóða þjer fyrstum sjerhvað, sem hún
kunni »ð skrifa næstu fimm árin, fyrir ltjer um bil
fjórða partinn af því sem góðum rithöfundum er bor"--
að — l’ó að þú auðvitað segir henni |að ekhi. I>ú
notor þjer reynslttleysi hennnr til |>css aö binda hana
með þessnm ósanngjarna samningi, af því að þú veizt
að endirinn verður sá, að |>ú lánar henni einhverja,
ögn og nrcr henni á þitt vaid. og sendir hana svo
þarna niðttr í klefnna, |ar sem öll nndngipt og frum-
leiknr og hugmynda-kraptur verður kraminn út úr
verkttm hennar, og hún verfur eins og hinir—því
„Meeson" er verzlunar-fyrirttcki og ekki annaö, eius