Lögberg - 02.10.1889, Side 2

'£ o g b c v q.
---- MIDVIKUO 3. OKT. iSSg.
Útuefe.ndur:
Siglr. JónasBon,
Bergvin Jónsson,
Arni Friðriksson,
Einar Hjörleifsson,
Olafur þórgeirsson,
Sigurður J. Jóhannesson.
■A.llar upplýsingar viðvfkjandi verði á aug-
ýsingum í LöGRERGI geta menn fcngið á
skrifstofu blaðsins.
Hvc nacr sem kaupendur Lögbf.rgsf skipta
um luistað, eru jeir vinsamlagast bcðnir að
senda skriflegt skeyti um (>að til skrifi
stofu blaðsins.
TTtan a öll brjef, s'em útgefcndum Lög-
RERG.S eru skrifuð viðvíkjandi blaðinu, æt
að skrifa :
T/ie Ligberg Printing C». .
35 Lorr|bard Str., WimjipBg.
lluimskrintila sitilir nudir fölsku
fluKííi.
I 38. núrneri „Heiraskringlu“ er
horið á raöti f>ví, að hún sje óvin-
ur kirkjunnar, og sro spyr „Hkr.“
sro untlur sakleysislega, í hverju
hún hafi sýnt kirkjunni óvináttu.
Fyrst blaðinu er nú þetta alveg
ókunnugt, þá skal jeg leyfa injer
nð gefa ]>vi dálitlar uj>jilýsingar
uin ]>etta efni.
Pað er venjulega álitið óvináttu-
nierki, f>egar einn gerir sjer inikið
ótnak til ]>ess að ófrægja annan,
ber á hann ósannar sakir, ætlar
honutn illan tilgang ineð ]>að setn
hunn er að starfa að, og reynir
að gera ltann tortryggilegan í aug-
uin annara manna og fæla ]>á frá
]>ví að bera tiltrú til hans.
Allt þetta hefur nú „Hkr.“ verið
að baslast við að gera við jiresta
kirkjufjelags okkar um nokkurn
undánfarinn ‘ tíraa, og ]>ó að reiði
hennnr Imfi cinkuin koinið ]>ungt
niður á jirestunuin, ]>á hefur ]>ó
kirkju]>ingið hið síðasta fengið
nokkurn skerf frá henni af pessari
tegund. — Af ]>ví ]>að er svo langt
raál, sein „IIkr.“ e^ búin að ffytja
uin ]>etta efni, ]>á er hjer ekki
rúin til að ryfja ]>að allt uj>j>; jeg
verð [>ví að biðja J>á, sem eiga
„IIkr.“, að gera svo vel að lesa
ritstjórnargreinarnar í tölublöðunum
1Í9, 30, 31, 30, 37 og 38 f>. á., ef
]>eir eru ekki búnir að lesa ]>ær
sjer til leiöinda; geta inenn pá
sjálfir sjeð, hvort [>að sera að ofan
er tulið fiiinst ]>ar ekki á víð og
dreif.
Jeg býst nú við að „Hkr.“ segi,
að pað sje ekki af óvináttu við
kirkjuna, að hún ber jrrestunum
j.ann ntnisburð, að ]>eir sjeu ófrjáls-
lyndir, drottnunargjarnir, ofríkisfullir
og undirförulir o. s. frv., nje held-
ur sje [>að af óvináttu við kirkjuna,
að blaðið segir ósatt frá ýinsura
gjörðuin kirkjupingsins og færir
]>ær út á versta veg. Og ekki held-
ur sje ]>að af óvild til kirkjunnar,
að blaöið getur varla hróflað við
kirkjumálum, neina með gorgeir og
[>eim rustahætti, sein ekkert al-1
menrjilegt blað'nieð nokkurri vel-
sæinistilliiiningu getur verið ]>ekkt
að.
En mjer sýnist saint að allar
líkur lúti að J>ví, að „Hkr.“ sje
enginn vinur kirkjunnar, [>ó hún
telji inönnuin trú uin [>áð, en að
húu I [>ví tilliti nifjli utulir fólnku
fl«ggí-
Til pess að færa rök fyrir ]>vf,
að „Hkr.“ hafi sagt ósatt frá sum-
uni gjörðuin kirkjupingsins, og með
]>essu inóti reynt að vekja óánægju
og tortryggni i söfnuðunum, skal
jeg leyfa injer að benda á [>að,
að í 29. núraeri blaðsins segir svo
frá: „Suinuin [>vkir |>að ellaust nokk-
uð stórt i ráði/.t af fáeinum inönn-
uin Kainankoinnuin á kirkjupingi, að
sampykkja að seuda forseta kirkju-
pingsins heíui, til að sækja /ieilan
Uóp nf prestum upp ó kuétnaö
safnaðanna og án þeirra samþykkis'í.
jTinjrið ætlaðist aldrei til að for-
seti kirkjufjelagsins væri sendur
hoim til að sækja „heilan hóp af
prestum, án sainpykkis safnaðanna“.
t>að ætlaðist til að sampykkis peirra
safnaða yrði leitað, sein nauðsyn-
lega pyrftu að fá presta til sín;
petta hefur verið gert og svo raarg-
ir þeirra hafa sainþykkt að forset-
inn væri sendur heira, að embætt-
ísmenn kirkjufjelagsins sáu fulla
ástæðú til að gera það. Hvað scin
„Hkr“. segir, þá þarf enginn að
óttast að kirkjufjelagiðj eða erabætt-
ismenn þess setji jiresta inn á söfn-
uðina nauðuga; það hefur aldrei
verið til þess ætlazt, og það væri
líka óraögulegt að gera ]>að.
„Heiinskr.“ verður skrafdrjúgt út
af málinu uni sameiginlegt guðs-
þjónustuform, og ef hún gæti tal-
að um það nieð dálítilli gætni og
stillingu, þá væri ]>að gott, því
álit manna í söfnuðunum uni það
mál er eflaust talsvert niisinunandi.
Kirkjuþinginu var ljóst að þetta
er raikilsvert inál og skuut því
þess vegna á frest til næsta þings,
svo söfnuðirnir gætu á þvf tima-
bili íhugað það ítarlega. — En þeg-
ar „Hkr.“ dettur í hug þetta
/'tveli“ Norska Synodan með gapamli
ginið „til að gleyjia okkur iifandi
ineð holdi óg hári“, (!!) ef nefnd-
arálitið um alinennt guðsþjónust-
forin yrði sam]>ykkt, ]>á verður nú
eitthvað annað en gætni og still-
ing ujipi á teningn"m hjá „Hkr“.
En hún sá hjer ofsjónir og varð
hrædd af engu, því það var ekki
guðsþjónustuforin Norsku Synódunn-
uunar, sem nefndin hafði til fyrir-
myndar, heldur form sem ensku-
talandi lútherskar kirkjudeildir aust-
ur f Bandarfkjum viðhafa. Sumir
kunna að segja, að fonnið sje ekk-
ert betra fyrir ]>að, og þetta get-
ur vel verið satt; en engu að síð-
ur er liitt auðsjeð, að ekki er traust
að byggja uj>j> á það sem „Hkr“.
segir, þegar ósköjnn koma yfir hana.
jslendiiigar hjer vestra eru nú
uin* nokkur ár búnir að vinna að
því með ekki svo litluin dugnaði
og framkvæmd, að koma sínum
kirkjumálum í reglubundið horf, og
það er óhætt að fullyrða ]>að, að
hrnn kirkjulegi fjelagsskajiur okkar
hefur nú á seinui áruin gert mjög
tnikið til þess að draga saman
krajita okkar litla þjóðflokks fyrir
vestan hnf og glæða hlýjan huga
Islendinga, sem búa víðsvegar um
þetta land, hvers til annars; og
|>að eru allar líkur til þess, að sá
fjelagsskapur verði framvegis, ef vel
er með farið, öflugri en nokkuð
annað til þess, að halda uj>j>i trú
vorri og tungu og ]>eim mannkost-
utn, sein okkur eru mest til gagns
og sæmdar. Og framför þessa máls
er niest og be/.t að þakka forseta
kírkjufjelagsins og öðruin prestum
þess.
Með ósanninduin og fyrirlitleg-
um undirróðri er nú „Hkr.“ að
reytia til þess, að svijita þessa
inenn trausti því og áliti, sem
fólk vort hefur borið til þeirra,
draga þannig úr vorum be/.tu kröpt-
um, hnekkjá voru mesta velferðar-
máli og draga þjóðflokk vorn nið-
ur í vansæmd.
Hver vi 11 styðja „Heimskr.“ að
þessu verki? deg held enginii.
k’r. T’riðriksson.
„ÍSLAND SKAL í EVHI LAGT“.
(Nlðurl.)
Og liver er nú sú kvl, er jeg
sagði fyrr að mál íslands mundi
reka f, ef til kæmi að landið ætti
svo sem að fara að búa sjálft eyr-
islaust? Jeg hefi nú gefið almennt
yfirlit yfir hatia. I>aö er sjerjilægni
Iteykvfkinga sem þar verður í vegi.
Hún liefur í leiguliði sfnu bliidin,
þingið, („maður getur fengið bænd-
ur til alls sem tnaður vill fyrir
góða kollu“ eru alkunn orð eins
inerkilegs höfðingja lauds), tmbvtt-
ismennina, kaupmenn og borgara
bæjarins, ajlt undir forustu land.s-
höfðingja. Hjer verður nú við
ramman reij> að draga, og því er
eigi ráð, ncma í tíma sje tekið,
að landsmenn búi sig undir þing-
árið 1891. Landsliöfðingi með kaup-
menn Iíeykjavíkur fyrir aptan sig
og kapitalista í Höfn sækir það
með öllu móti, leyfilegu og óleyfi-
legu, eins og hingað til, að svika-
milhm stamli óhögguð; Hvaða á-
stæðu skvldi liann hafa þá að
breyta þeirri stefnu, sem hann fylgir
nú og ver í blaði sínu ,,fsafold“ á
þann liátt sem þeir verja mál, sem
illt mál eiga að vorja, eins og
sýnt er fram á ltjer að frainanV
millan er eins háskaleg nú, eins og
hún verðnr þá, því nú er hún að
leggja grundvöllinn — sein mest
ríður á — undir eyðileggingu lands-
ins; en þá kemur yfirbyggingin.
Láti nú þing þá vjela sig til að
halda áfram seðlaáví.sunum eins og
hingað til, þá er Gyðinga tlð Is-
lands upprutKiin, og eyöilegging
þess fyrir allar tíðir innsigluð.
Ráðið sem til liggur er í sjálfu
sjer ofur cinfalt; því [>að er blátt
áfrain að loka svikami'lunni. En
það verður að gerast á þann hátt,
að landsjóði sje fyrirboðið að taka
við eiuni krónu nema í mynteyri sje
af innleggi þeirra í jjóstávísana-
sjóð, setn ávísanir fá hjá póstmeist-
ara á ríkissjóð Dana. Meðan tóm-
um peningum var ávísað, þá var
landsjóður aldrei annað en geymandi
þess fjár, sem einstakir menn lögðu
inn gegn ávísunum sínum, eigandi
þess var hann aldre fremur en jeg.
Að gera hann eiganda að innlegg-
inu fyrir ávxsunnnuin, þegar það
er í seðlutn, er náttúrlega ekki að
eins tóra lögleysa, heldur helber
svik. Dað er þvf einsætt, að menn
verða ]>egar að taka sig satnan í
öllum kjördæmum lands og lieimta
það skilyrðislaust, að landsjóður
taki ekki við nokkurri krónu af
seðilinnleggi uianiia fyrir ávfsanir.
Undir eins og það er ferigið, hætt-
ir vöxtur svikaskuldarinnar við rík-
issjóð. Þessur kröfur geta kji->r-
dæmin þegar í ár sent landshöfð-
ingja. Hanil hefur vald til að gefa
þetta bann út viðstöðulaust, því
það bannar ekki annað en lögleysu
og svik. Menn eiga ekki að senda
kröfurnar í bænarskrárform heldur í
kröfuformi og tilkynna landshöfð-
ingja að land haldi ábyrgð á liend-
ur honum ef hann gegni ekki þessari
skyldu sinni.—Undir eius og seðlum
verður ei<ri len<rur ávísað, verða
kaupmenn að flytja peninga ajitr.r
inn í landið og peningaávisanir byrja
á ný. Til að bjarga við seðlunum
eru nóg ráð %efí, — nóg óráð líka.
Jeg lief nú, með ritgerðum nifn-
um inínuni í „Lögbergi“ rakið
þetta bankamál á ]>*ss nú verandi
rekspöl út í allar æsar, samkvæmt
hagfræðislegum grundvallarreglum.
Það er alveg þj'ðingarlaust bull úr
lönduin uiíinim, er þeir þykjast
hugga hver annan með þvf, að jeg
skilji ekki máltð, eða j^ki það og
fari með hjegóma. Enginn maður
yrði fúsari nje fljótari en jeg til
að taka ajitur skoðun, sem menn sann-
færðu mig um að væri röng; þvf
jeg hef alls ekkert meira ejitirlæti
á minni eigin villu en annara, og
allra sízt, þegar líf þjóðarinnar er
í veði. Fokið er og nú í það
skjól að frjettaritarar Dagblaðsins
ge.ti frætt Dani um [>að, að ekk-
eri vit sje í ]>ví er jeg skrifa um
bankamálið og þess vegna sinni
þvf enginn á íslandi, þvf Danir
sjálfir vita nú betur, og hlæja að
frjettunum; þó sutnum þeirra þyki
náttúrlega vænt að heyra, hvað
tslendingar sjeu rænulausir og
andvaralausir um þjóðhagi sína,
svo sjiilamennska þeirra og Jands-
höfðingja verði þvf auðveldari og
þeir vissari að vinna. Á Englatidi
hefur málið þegar vakið ejitirtekt,
og mun jeg, ]>egar jeg hef frjett
síðustu úrslit málsins á þingi, segja
inenntuDum beitnl söguna og fá
vottorð frægustu hagfræðinga Eng-
lands um þýðingu fínansráðlagsins
á íslandi. Jeg hef munnlegt álit
þeirra ]>egar, en íslendinguin og
stjórn þeirra kemur vel að hafa
það líka á jirenti, og ekki hvað
sízt bankafræðingum alþingis. Því
það hef jeg fastráðfð, ef mjer verð-
ur lífs auðið, að eyðileggi þing
og stjórn ísland og hina íslenzku
þjóð, þá skulu samvinnuhjú þessi
gera það ineð saniileikanii hreinan
og bjartan starandi þeim í augu
sjálfum og þeini, sem þau eyðileggja.
Ritstjórn „Lögbergs11 votta jeg
sjálfs mín og landa minna vegna
innilegustu þakkir fvrir drenglynda
aðstoð hennar á þessum örvæntingar
tíma liinnar fslenzku ]>jóðar. Það
er sannarlega afspurnar vert, að
maður skuli þurfa að fara alla leið
til Manitoba til að fá komið upp
sannleikans röddu um hið svfvirði-
legasta íjársvikamál, sem uj>j> hef-
ur komið f sögu landsins. Undir-
tektir „Lögbergs“ sýna hvílfkur rreysi-
munur or þegar orðinn á Austur-
og Vestur-íslendinguni, hinum fyrri
til skammar.
Að endingu skýt jeg því til
Iandsböfðingja, hvort hann þykist
nú ekki vera búinn að vinna nóc
f þarfir þessa máls og hvort ekki
sje kominn tími til þess fyrir hann
að hætta því óhreininda-verki?
Cnmbridge, (1. sept., 188D.
Jðirlkur Magnijsson.
ÞINGVALLANYLENDAN.
Ej>tir
W. II. Paulson.
(Niðurlag.)
I>að sýnist ef til vill óþarfi, þcg-
ar talað er um efnaliag bænda, aö
telja liúsin, sem þeir búa í, ]>vf
allir vita að þeir búa í liúsum,
sem þeir eiga sjálfir. En hins er
vert að geta, að húsakynni í Þiiig-
valla-nj'lenduiini eru þau beztu, sem
jeg hef sjeð hjá nýbyggjurum í
þessu landi.
Einn af ókostum við ]>á byggð>
og líklega sá stærsti, er vatnsleysi*
£>ó veit jeg ekki betur en allir
þeir, sem reynt hafa, hafi fundið
vatn; en sumir hafa mátt grafa tvisvar
og þrisvar til að finna þann fjár-
sjóð. Vatnið er nægilega mikið til,
en er ekki alstaðar, og er því
undir hejipni komið, livort borið er
niður á rjettum staö. Margir brunn-
ar gefa nægilegt vatn ; sumir að
eins handa mönnutn. Tjarnir og
stöðuvötn eru þar allvíða, svo að
skejmur, sein ganga í hagana á
sumrum, liafa vatn eptir þörfum.
A vetrum, þegar þær eru heima
við, reynir mest á brunnana. Einn
bóndi ]>ar sagði. mjer, að hann
hefði í allan fyrra vetur mátt flytja
vatn að svo mílum skijiti handa
20 nautgripum.
Jeg hef nú þegar drepið lítið
eitt á hinar ytri horfur f þessari
nýlendu, eins og ]>ær komu mjer fyrir
sjónir. Efnuin manna þar og á-
stæðum hef jeg lýst eptir beztu
vitund. £>egar ininnzt er á lfðan
manna og ástand, þá er vanalega
átt við það, sem jeg hef hjer tek-
ið fram, og annað þess.s háttar.
Eptir því er sjrnrt; um það er tal-
að og líklega hugsað mest manna
á meðal.
Eins og jeg sagði áður, var jeg
þarna í nýlendunni rúina riku.
Allan ]>ann tfma hafði jeg ekkert
að gera annað en skemmta mjer
meðal vina minna og kunnÍDgja,
og virða fyrir mjer þetta fagra,
ísien/.ka landnám. Mjer var stund-
uin að detta í hug eitt atriði, sem
stendur í fyrirlestri eptir hr. E.
Hjörleifsson, sem prentaður var
í „Lögbergi“ ekki alls fyrir löngu,
nefnil. þetta: að Jslendingar, sem
flytja til þessa lands, þurfi að nema
hjer land í andleguin skilningi. Eru
þá þessir landar mfnir, liugsaði jeg,
að neina lijer land í andlegum skiln-
ingi ? Er andleg framför í þessu
byggðarlagi að sama skapi og sú
efnalega? Bera menn lijer fyrir
brjöstinu síu andlegu mál að sama
skapi og sinn landbúnað? Er líjer
nokkur ainlleg jarðyrkja? Verður
nokkurn tíma hjer andleg uppskera?
Eru hjer andlegir gróðamenn?
Þessar og því líkar spuruingar
voru að hreifa sjer hjá mjer, og
jeg fjekk þeim allt af siná-svarað,
jafnóðum og jeg kynntist skoðun-
um fólksins og fjelagslffi, þess and-
lega lífi, striði og starfi.
Kirkjumál nýlendumanna er vafa-
laust þeirra stærsta mál- £>eir
hafa myndað söfnuð þar, sein,
eins og kunnugt er, til heyrir nú
voru íslenzka kirkjufjelagi. Jeg var
svo lánsainur að vera staddur á
safnaðarfundi, sem þar var haldinn
Mjer var mikil ánægja að heyra.
hvað þar kom fram almennur áhugi
fyrir málefni kirkjunnar. Á þeiin
fundi var ákveðið að skrifa sjera
Jóni Bjarnasyni, og biðja hann að
útvega j>rest til safnaðarins. £>eir
höfðu áður skrifað jiresti heima við-
víkjatidi þvf að gerast jirestur ]>ar.
En sá prestur herfur víst g o 11
brauð og mikið að ’gera, því enn
hefur hann ekki haft tfma til að
svara því brjefi ejitir nærri ftr.
Þessi söfnuður kemur saman flesta
sunnudaga í skólahúsi byggðarinn-
ar til að hlýða lestri. Sunnudags-
skóli er þar haldinn á hverjum
sunnudegi.
Alþýðuskólá befur verið komið á
fót ]>ar og hefur hann staðið ytír
stöðugt síðan með byrjun maí í
vor. Sá skóli hefur verið sóttur
og ræktur aðdáanlega. Endtt lauk
umsjónarmaður alþýðuskólanna í
Norðvesturlandinu þvf lofsorði á
þaun skóla, þegar hann var á skoð-
unarferð sinni í slimar, að í eins
góðu lagi og hann væri ekki nema
einn annar barnaskóli í öllu sínu
umdæmi. Kennari á skólanum er
Guðný Jóusdóttir frá Winnipeg.
Skólahúsið er lítið en snoturt og
sómasamlegt hús. Til styrktar við
að byggja það gaf M. & N. W.
járnbrautarfjel. íslendinguin % 100.
Jeg var þar við staddur skemmti-
samkomu („Scliool Picnic“), sein
haldin var í skólahúsinu. Sú sam-
koina fór likt frain og vana-
lega gerist meðal tslendinga. Þó
var ]>ar tvennt, sem mjer þótti
betra eu jeg hef vanizt við þess
háttar tækifæri. Annað var það,
að skólabörnin sungu all-marga
söngva alveg ein, og tóku öll þátt
i því. Hitt var það, að mjer fannst
fullorðna fólkið rvo almennt láta í
Ijósi ánægju sína yflr þessari litlu
menntastofnun. £>að skein Út úr fólk-
inu að það átti þessi börn, og að
þaö'vildi að börnin yrðu ji e ii n.
Lestrarfjelag h ifa Islendingar þar
stofnað. Kvennfjelag er þar einnig
á gangi. £>etta voru nú svörin,
sem jeg fjekk upp á mínar þegj-
andi sjálfspurningar um nýlendunnar
andlegu horfur, um vilja fólksins og
viðleitni. Öll þessi fjelög hafa ]>ar
verið stofnuð af andlegum áhuga, og
jeg veit, að þau eru ]>egar farin
að gcfa af sjer andlegan afrakstur.
Jeg má ekki gleyma að ge<».
þess, að Dr. Bryce ætlar ekki að
afskij>ta þá þar vestra. Ilann fjekk
köllun til að senda þeiin Lárus
jiostula hjer í sumar. Hann átti
að skjótast vestur til að kristna
þá þar í nýlendunni. En allar til-
raunir Lárusar til að fá íslendinga
þar til að hlusta á sig, urðu á-
rangurslausar. Út úr vandræðuin
fór hann loksins heim á eitt mann-
margt heimili til að birta fólkinu
siun dóm, hvort sem ]>að vildi eða
ekki. Fyrir niessuupphaf notaöi
hann svo, eius og vant er, sína
eigin ælisögu. En ekki var hann
koniinn langt út 1 ]>ann sálm, þeg-
ar kona ein sagði postulanuin að
hún þekkti lians æfisögu dável, og
að sagan væri freinur þess verö
að skammast sín fyrir en að halda
henni á lopti. £>ess var getið til, að
Lárus liefði látið . þessa bending
konunnar sjer að keiiningu verða,
því liann hætti að segja sögtina
og livarf heldur skyndilega þar úr
byggðinni.
Af þessu get jeg ]>ó sagt svo
mikið til lofs lönduni inínutn ]>ar
vestra, að þeir ætla sjer ekki að
verða gitiningarfifl Dr. Bryce’s, nje
]>eim bræðrum að bráð. Og jeg
þori að fullyrða, að nieð jafn óáreuni-
leguni öngluin og þeir Jóhauussjnir