Lögberg - 09.10.1889, Síða 2

3L‘ o q b c v q.
--- MIDVIKUD 9. OKT. /889. ----
Útgefkndur:
Sigtr. Jonasson,
Bergvin Jónsson,
Arni Friðriksson,
Einar Hjörleifsson,
Olafur |>órgeirsson,
Sigurður J. Jóhannesson.
.AJlar upplýsingar viðvíkjandi verði á aug-
ýsingum í Lögbergi geta menn fengið á
skrifstofu blaðsins.
Hvc nær sem kaupendur Lögbergs skipta
um bústað, eru þeir vinsamlagast beðnir að
senda skriflegt skeyti um það til skrifi
stofu blaðsins.
TTtan á öll brjef, sem útgefendum Lög-
rergs eru skrifuð viðvíkjandi blaðinu, æt
að skrifa :
The Légberg Printing Co.
35 Lorrjbard Str., Winrjipeg.
Imperial Federation
er hugmynd, sem flestum lesenduin
voruin mun . vera fremur ókunn, þó
að J>eir við og við hafi sjeð nafnið
á henni. Enda er f>að og von;
málið er enn svo ungt. I>að hef-
ur enn ekki komizt eiginlega inn
í pólitíkina; pað er enn ekki orðið
•itt af peim málum, sem ping-
mannaefnin eru spurð um skoðun
sína á. Enginn sjerstakur pólitísk-
ur flokkur hefur enn tekið petta
mál að sjer, enda er og sagt að
málimi sjeu hlynntir ýmsir, sem
annars hafa innbyrðis hinar sundur-
leitustu skoðanir á pólitiskum málum.
En pað leikur naumast nokkur
vafi á pvi, að um pessa hugmynd
eru miklar umræður í vændum.
t>að er ekki að svo komnu auðvelt,
nje jafnvel mögulegt, að segja, hve-
nær petta mál verður orðið „brenn-
andi spursmál“. En pað eru allar
líkur til, að pað verði pað fyrr
eða síðar. t>ví að petta er mjög
merkilegt mál. t>að er ekki ólík-
legt, að á afdrifum pessa máls hvíli
sú pólitíska framtíð Canada, pað
stórvægilega atriði sem sje, hvar
í heiminum Canada, pegar tímar
líða fram, kemur til með að eiga
heima pólitiskt tekið.
Tmperial Federaiion merkir nán-
ara samband heldur en átt hefur
sjer stað milli hinna einstöku hluta
brezka ríkisins. Það er takmarkið
• . . ’
eins og nafnið bendir á. Enn sem
komið er, er pó hucfmyndin ekki
víðtækari í u mræðutn manna en sem
samband inilli Stórbretalands og
Canada. Aðrar nýlendur lireta en
Canada eru ekki álitnar svo langt
kouinar í pólitísku tilliti, að tiltök
geti verið að koma peim inn
f slíkt samband. f>ær eru svo að-
skildar í srnáparta, og vantar pá
pólitisku festu, sem talin er nauð-
synleg. Enn er pví með Imperial
Federation að eins átt við nánara
samband milli Canada og Stórbreta-
lands, og pað er pví sú hugmynd,
sem vjer vildum leitast við að skýra
fyrir lesendum vorum, pó ekki verði
pað nema í stuttu máli í petta sinn.
Eyrir peim mönnum, sem halda
pessu máli fram, vakir alls ekkert
1 pá átt, að svipta Canada umráð-
um sinna eigin mála, enda mundi
°g óhugsanlegt að fá sampykki lands-
manna til neins slíks. En peir vilja
að pess sjáist frekar merki, en að
undanförnu hefur átt sjer stað, að
Canada sje ekki að eins Canada,
heldur sje hún líka einn hluti hins
brezka stórveldis. Með öðrum orð-
um, peir halda pví fram, að Cana-
da eigi að fá sanngjarnan pátt I
stjórn alríkisins, völdunum og á-
byrgðinni. Oss vitanlega hefur enn
ekki verið komið frain með neina
ákveðna tillögu um pað, hvern-
ig slíkri hluttöku ætti að vera
háttað. En óhætt mun að fullyrða
að fyrir mönnum vaki nýtt allsherj-
ar ping fyrir pá hluta ríkisins, sem
í sambandinu yrðu, og ætti pá pað
ping að ráða peim málum til lykta,
sem snerta alríkið í heild sinni.
Eins og nærri má geta, hafa peg-
ar komið fram ýmsar mótbárur gegn
slíkri nýbreytni. Ein peirra, og pað
einmitt sú sem hvað mest áherzla
hefur verið lögð á, er sú, að með
pví móti flæktist Canada með Stór-
bretalandi inn í stjórnmálavafninga
við aðrar pjóðir, og ætti enda jafnt
á hættu eins na Stórbretaland að
verða við ófrið. bendluð. Deirri mót-
báru svara sambandsmennirnir á pá
leið, að Canada sje pegar bendluð
við slíka vafninga, og lendi Stór-
bretaland á annað borð í alvarleg-
um ófrið við aðrar pjóðir, pá sje
óhætt um pað, að Canada fái á
honum að kenna, hvort sem slíkt
samband kæmist á, sem hjer er um
að ræða, eða fyrirkomulagið hjeld-
ist pað sama, eins og nú á sjer
stað. Prófessor Goldwin Smith sýndi
frain á í sumar, eins og getið var
um hjer í blaðinu, að skyldi ó-
friður, sem England tæki pátt í,
kvikna í NorðuráJfunni, pá mundi
stórum lamast, eða jafuvel afnem-
ast um stund öll verzlunar-viðskipti
Canada við Norðurálfuna. Professor
Smith benti á petta sem sönnun
fyrir pví, hve ómissandi verzl-
unar-samband væri við Bandaríkin.
Formælendur pessa alríkis-sambands
draga petta atriði aptur á móti fram
í pví skyni, að sanna mönnum, að
pað hjálpi Canada-mönnum ekki
grand, ef í nauðirnar ræki, pó að
annað eins los sje á sambandinu
milli Stórbretalands og Canada, eins
og nú á sjer stað.
Onnur mótbára, ekki óalmenn, er
kostnaðurinn. Sambands-mennirnir
draga. heldur ekki dulur á pað, að
pessi nýbreytni mundi hafa kostnað
1 för með sjer. Kostnaðurinn við
stjórn hinna sjerstöku Canada-mála
mundi að öllum Ifkindum verða
svipaður og hann nú er. Útgjöld-
in við hluttöku í alríkismálunum
bættist par beinlínis ofan á. En
formælendur sambandsins benda á
pað, að öll sjálfstjórn hafi kostnað
í för með sjer, og hann pví meiri,
sem vald almenning^ komist á hærra
stig. En sá kostnaður borgi sig
ávallt margfaldlega, pví að sjálf-
stjórninni fylgi hagraður og hlunn-
indi, sem geri meira en bæta kostn-
aðinn upp.
£>riðja mótbáran, sem vjer skul-
um minnast á, er sú, að áhrif
Canada í slíku sambandi yrðu svo
lítil, að ekkert drægi uin pau. Jafnfá-
mennt iand, eins og pað fyrst um
sinn hljóti að verða í samanburði
við Stórbretaland, fái ekki miklu
áorkað með fulltrúum sínum, pegar
til pess komi að ráða málum al-
ríkisins til lykta. En sambands-
mennirnir verða ekki uppnæmir and-
spæriis peirri inótbáru. £>eir benda
á, að sú mótbára hafi allajafna verið
höfð á takteinum af vissum mönn-
um, livenær sem ræða hafi verið
uin sameining eða samband smárra
heilda. £>annig hafi verið *njög
mikil mótspyrna í Nova Scotia gegn
fylkissainbandi Canada, og fjöldi
manna Jiar hatí verið óður og upp-
vægur út af pví, að Nova Seotia-
menn mundu svo lítil áhrif hafa,
par sem um jafnstóra heild væri að
ræða. En sú lia.fi orðið raunin á,
að menn liafi sætt sig prýðilega
við sambandið milli fylkjanna, og
enginn maður mundi nú vilja láta
pað samband losna sundur. Og
petta komi aptur til af pví, að á
pingum liggi ekki allur styrkurinn
í fulltrúa-fjöklanum frá hinum ýmsu
pörtum ríkisins; heldur fái ríkis-
hlutarnir sínum máluin framgengt
eptir pví, hve mikið vit og sarin-
girni sje í peim málum, og ept-
ir pví, hve vel peim heppnist að
senda hæfa menn og dug andi sem
fulltrúa sína.
Hjer er auðvitað ekki rúm til að
ganga í gegn um allar inotbárur,
sem komið hafa fram gegn pessari
miklu og merkilegu fyrirhuguðu til-
breytni, nje pau svör, sem formæl-
endur hennar hafa til fundið gegn
peim andmælum. Vjer hverfum pví
frá deilum meðhaldsmanna og mót-
stöðumanna sambandsins, en skulum
stuttlega leitast við að gera lesend-
um vorum grein fyrir, á hverju
sambandsmennirnir einkum og sjerí-
lagi byggja skoðun sína um nauð-
synina á pessari tilbreytni.
Menn geta, og menn hafa hugsað
sjer pólítiska framtíð Canada á prenn-
an veg — naumast á fleiri vegu:
1. að Canada haldi áfrain að vera
partur af hinu brezka stórveldi.
2. að hún verði sjálfstætt ríki.
3. að hún renni saman við Banda-
ríkin.
Sambandsmennirnir ganga nú út
frá pví sem gefnu, að menn vilji
ekki slíta sig út úr fjelagsskapnuin
við Stórbretaland. Deir halda |>ví
fram, að tími smápjóðanna sje undir
lok liðinn. Gamlar smápjóðir kunni
að sönnu að geta haldið sjer sem
sjá'fstæð pjóðfjelög, af pví að til-
vera peirra hvíli á sögulegum rjetti,
sem menn skirrist við að brjóta
niður. En pólitík heimsins stefni
að sameining, og geti ekki stefnt
í aðra átt, eptir pví sem allur hag-
ur mannfjelagsins horfi við utn
pessar mundir. £>ess vegna sjeu
engin líkindi til pess að takast
muni framvegis að mynda ný sjálf-
stæð pjöðfjelög — og J>ess vegna
verði ekki heldur neitt úr pví fyrir
Canada, að verða sjálfstætt ríki.
Hún eigi pví að velja milli peirra
tveggja kosta að renna satnan við
Bandaríkiii eða halda fjelagsskapn-
um við Stórbretaland.
Sambandsmennirnir telja nú víst,
að Canadamenn muni heldur kjósa
að halda áfram að vera brezkir
pegnar, en að Bandaríkin slái eign
sinni á Canada. Enn verður ekki held-
ur sjeð, að peir liafi rangt fyrir sjer
í pví efni, hvað sem verða kann í
framtíðinni. Eins og kunnugt er,
eru íbúar Canada að mestu leyti
annaðhvort franskir eða brezkir að
uppruna. Frökkum í Canada hefur
einmitt á síðustu tímum komið ver
saman við sína brezku landa, en
um langan tíma áður. £>rátt fyrir
pað hefur nýlega eitt af peirra merk.
ustu blöðum afífráttarlaust mótmælt
og hafnað öllum fagurgala Banda-
ríkjanna, sem miðað hefur í [>á
átt, að Canada ætti að renna saman
við nágrannann fyrir sunnan landa-
mærin, og blaðið hefur talið pað
sem inarkleysu eina, að Frakkar
hjer í landinu vildu losna úr fje-
lagsskapnum við Stórbretaland. £>að
mun óhætt að fullyrða, að blaðið
hafi rjett fyrir sjer í [>essii efni5
og P’rakkar æski alls ekki eptir
peim umskiptum. £>ví fjarstæðari er
sú tilhugsun vilja Breta sjálfra hjer
í landinu, eins og nærri má geta.
Yfir höfuð virðist Bretum sjaldnast,
að peir finni sannarlegt frelsi annars
staðars en par seni fyrirkomulagið
á mannfjelaginu er með brezku
sniði. Bandaríkja-frelsið jafngildir
hjá peim alls ekki brezku frelsi;
enda er pað og almennt viðurkennt,
að ýmsar hliðar á stjórnarfyrirkomu-
lagi Bandaríkjanna viti langt um
meira í íhaldsáttina heldur en til-
svarandi hliðar á stjórnarfyrirkomu-
lagi Breta, pó að Bandaríkin sjeu
lýðveldi og Stórbretaland konungs-
ríki. Enn sem komið er má pví
svo að orði komast, að lítill eða
enginn vottur sjáist pess, að Canada-
menn vilji nein slík umskipti.
Bandaríkin skotra hýrum augum
norður yfir landamæri sín um pess-
ar mundir — pað vita allir. En
eins víst er hitt, að Canada vill
enn ekki láta tilleiðast, og hafnar
peim ráðahag.
En hvers vegna má pá ekki Iáta
allt sitja við [>að gamla? £>að hef-
ur farið vel um Canada að undan-
förnu, með pví fyrirkomulagi, sem
verið hefur. Hvers vegna má pá
ekki pað fyrirkomulag haldast? Hvers
vegna á að fara að breyta pví sem
vel hefur gefizt, og leggja á tvær
hættur með eitthvað, sem tnenn enga
reynslu hafa fengið fyrir, hvernig
gefast muni?
Þessum spurninguin svara formæl-
endur sambandsins á. pessa leið:
Núverandi samband Canada og Stór-
bretalands er nokkurs konar tnilli-
bilsástand, sem eptir eðli sínu get-
ur ekki haldizt til lengdar. Staða
Canada
tyllu staða.
ýmsan hátt, ef mál brezka ríkisins
eru í góðu horfi; hún geldur pess
jafnframt að ýmsu leyti, ef pau fara
aflaga. Hún getur sjálf orðið bein-
línis eða óbeinlínis orsök í pví, að
vafningar komi upp milli pjóðanna,
eins og t. d. í fiskiveiðadeilunni og
Bærings-sundsmálinu. Hún bendlast,
eins og áður er bent á, svo sem
af sjálfsögðu við ófrið, ef Stórbreta-
land lendir í honum á annað borð,
o. s. frv. En liúti hefur ekkert
tækifæri til pess að hafa hönd í
bagga með ineðferð slíkra mála.
£>ar hefur hún ekkert vald og eníja
ábyrgð. Að pví er kemur til al-
ríkismála, sem pó geta snert hana
sjálfa beinlínis, er hún ómyndug.
£>etta — segja formælendur sambands-
ins — lilýtur að breytast jafnframt
pví sem Canada vex fiskur um hrygg.
Eptir að hún er sjálf koinin af
barnsaldrinuin, er pað henni allsend-
is ósamboðið, að standa hjá og
horfa á, pegar um slík mál er að
ræða, heimta að eins vernd annars
pjóðfjelags, pegar eitthvað bjátar á
fyrir henni sjálfri, en standa sjálf,
eins og barn, ráðalaus, valdlaus og
ábyrgðarlaus gagnvart slíkuin málum,
og leggja ekki heldur neitt fram
svo sem í staðinn fyrir slíka verud.
Tökum til dæmis Bæringssunds-mál-
ið, sem nú stendur yfir, segja sam-
bands-mennirnir. Menn eru bál-
vondir út af pví, hvað brezka stjórn-
in fer sjer hægt í pví máli. En sjá
rnenn ekki, að pað er óvirðing fyr-
ir Canada, að purfa að hrópa pann-
ig og æðrast og heimta eins og
sjálfskyldu, að brezka stjórnin skipti
sjer af málinu og rjetti lilut Cana-
da, par sem Canada aptur á móti
ekkert leggur sjálfviljuglega í söl-
urnar, ef í nauðirnar ræki fyrir Stór-
bretalandi? Sambands-mennirnir telja
pví víst, að Canada muni aldrei
geta unað við petta íil frambúðar.
IJún mundi býða tjón af pví nú-
veranda fyrirkomulagi, og hún mundi
finna til pess að petta valdaleysi og
ábyrgðarleysi sje sjer ósamboðið.
Eins og einstaklingarnir geti ekki
náð öllum peim proska, sem peim
sje áskapaður, nema með fullkom-
inni sjálfstjórn og fullkominni ábyrgð
eins sje pví og varið tneð pjóð-
irnar. En meðan Canada sje í peirri
uiulirtyllu-stöðu, sein hún enn sje,
pá vanti mikið á, að um fullkomna
sjálfstjórn og fullkomna ábyrgð sje
að ræða, að pví er stjórnmálum
hennar við kemur.
Auk pess rökstyðja og sambands-
mennirnir hugmynd sína með sjer-
stöku tilliti til Bandaríkjanna. £>eir
halda pví fram, að svo frainarlega
sem Canada bindist ekki sterkari
böndum við England, pá hljóti svo
að fara, að hún innlimist í Banda-
ríkin, hvort sem hún vill eða ekki.
Alls ekki endilega á pann hátt, að
Bandaríkin fari að taka Canada her-
skildi, heldur með pví móti, að hún
erði látin sæta ýmsum afarkostum,
einkum að pví er viðskipti snerti,
svo að hún að lokum sjái sitt ó-
vænna og dragist inn tneð. peir
benda á pað með mikilli áherzlu að
jafn-afarvoldugt ríki eins og Banda-
ríkin eru, hafi ótal vegi til pess
að ná tangarhaldi á öðruin eins pjóð-
fjelags-smælingja og Canada, bæði
ineð illu og góðu, úr pví hugur
peirra stefni nú einmitt í pá átt.
En með pví að bindast sem traust-
ustum pólitiskum og viðskipta-bönd-
um við Stórbretaiand, sje Canada
borgið sem einum hluta hins brezka
ríkis — en ekki heldur með nuinu
öðru móti.
FRJETTIR FRA ISLANDI.
(Eptir „Þjóðólfi").
—lot—
lleykjmík 23. dyvnt 188!).
Fiskiverð í verzlunum við
Faxaflóa almennt 45 kr. skpd., hjá
stöku manni 48 kr. skpd. og 42
kr. smáfiskur. — Á ísaf. er saltfisk-
ur stór oO kr. og stnáfiskur 48 kr.
skpd. Smáfiskur v<ar par 40 kr., en
petta upp, er kaupfje-
komu pangað, pvi að
„tnunu pykjast fá lítið af
Aflabrögð ágæt á ísafirði á
síld; mest af fiskinum lagt inn blautt
til kaupmanna á 6 a. pd. af porski,
en 4 a. pd. af ýsu. Á Strönd-
um orðið aflavart. — Af Austfjörð-
um skrifað 31. f. m.: „Uppburður
af fiski hjer í fjörðunum núna og
í Norðfirði að heita má í allt vor,
en síldar hefur enn eigi nema rjett
orðið vart“.
Austanpóstur kom í gær;
tíðarfar ágætt að frjetta úr Múla-
sýslum og Skaptafellssýslum. Ur
Suður-Múlas. skrifað 31. f. m.: „tíð-
arfar ágætt og varla komið dropi
úr lopti síðan í miðjum júní“.
£> j ó ð v i n a f j e I a g i ð. Alping-
ismenn hjeldu aðalfund pess í gær.
Varaforseti Eiríkur Bríem, sem boð-
aði til fundarins og stýrði honum
í fjærveru forseta, skýrði frá fram-
kvæmdum fjelagsins um síðustu 2
ár. — Reikningar pess um árin 1887
og 1888 voru lagðir fram og úr-
skurðaðir. Um önnur fjelagsmálefni
urðu svo sem engar umræður. For-
seti fjelagsins var kosinn Tryggvi
Gunnarsson með 13 atkvæðum, vara-
forseti Eiríkur Briem með 25 at-
kvæðum. í forstöðunefnd voru kosn-
ir alpm. sjera Benedikt Kristjáns-
sorn ineð 15 atkv., landritari Jón
Jensson með 14 atkv. og próf. £>ór-
arinn Böðvarsson með 13 atkv.
Endurskoðendur voru kosnir Indriði
Einarsson revisor með 14 atkv. og
Björn Jensson með 13 atkv.
í Sauðanesprestakalli varð
alls ekkert af prestkosningu. Pró-
fasturinn í Norður-Þingeyjars. hafði
eins og lög gera ráð fyrir, boðað
til kosningarfundarins, en pegar á
hann var komið, var engin kjör-
skrá til, og pví eigi hægt að láta
prestkosninguna fram fara.
M a n n s 1 á t. Nýlega er látinn
uppgjafaprestur Guðmundur Jónsson,
síðast prestur á Stóruvöllum í Rang-
árvallasýslu.
Hún a vatnssýslu, 18. p. m. . .
„Heyskapurinn í smnar hefur geng-
ið vel, enda hefur tíðin verið góð,
nema nú um vikutíma liefur rignt
meir og minna daglega. — Töðurn-
ar pornuðu næstum fyrirhafnarlaust
pví að pá voru breiskjur á hverj-
um degi“.
27. dytísl 1889
Stjórnarskrármálið. £>eg-
ar stjórnarskrárfrum varpið kom frá
efri deild, tók nefndin i neðri deild
pað til íhugunar að nýju; eptir að
nefndin hafði rætt málið á tveim
funduin, klofnaði hún alveg; einn
nefndarmanna, Sigurður Stefánsson,
vildi breyta frv. aptur nálega í
sömu mynd eins og pað var, er pað
fóp- frá neðri deild; vildi pannig
ekki taka neitt tillit til breytingar
peirra, er efri deild hafði gjört á
pví, nema að mestu leyti að pví,
er snertir skipun efri deildar, og
kom með sjer á parti breytingar-
tillögur um petta, án pess í áliti
sínu að gjöra mokkra grein fyrir
skoðan sinni á breytingum efri deild-
ar á frv. — Aptur á móti komu
hinir í nefndinni (Eiríkur Briem,
Jón Jónsson, pm. N. - Múl., Jón
Jónsson pm. N. - £>ing., Páll Briem,
Þorleifur Jónsson og Þorvarður Kjer-
úlf) með ýtarlegt álit um breyting-
ar pessar; telja peii margar peirra
ekki óaðgengilegar, en hins vegar
eigi umtalsmál að sampykkja frv.
óbrevtt; en með pví að pá var
eigi nema einu dagur eptir af ping-
tímanum, var enginn títni til, að
frumv. gæti náð fram að ganga, ef
pví yrði breytt og pað yrði aptur
að ganga til efri deildar.
Meiri hluti nefndarinnar áleit pví
tilgangslaust, að koma fram með
ákveðnar breytingartillögur, en kotn
hins vegar með svohlj. pingsálykt-
unartill.- „Neðri deild alpingis skor-
ar á ráðgjafa íslands, að leggja
fyrir næsta alpingi frumvarp til
stjórnarskipunarlaga um hin sjer-
staklegu málefni íslands, er veiti
íslandi innlenda stjórn i hinum
brezka ríkinu
Canada nýtur
er undir-
pess
var færður
a lagsskipin
kaupmenn
fiski“.