Lögberg - 26.08.1891, Blaðsíða 3
LÖGBERG, MIÐVIKUDAGINN 2G. ÁGÚST'1891.
3
t t
Nökkrir midnienn a Islandi
á 15. og lö. öld.
—o—
t>að er hjer um bil víst að í
fornöld, einkanlega f>egar á forn-
öldina leið, hafa verið miklu fieiri
og fjesterkari auðmenn á íslandi en
nú á tímum, og kemur f>að að
ymsu leyti af aldarfarinu, £>ví að
yfirgangurinn hjel/.t einstökum
mönnum f>á mjög uppi, og kúguðu
peir kotunga og lítilmagna. En
sjer í lagi er pað eptir svarta-
dauða (1402—1404) að nokkrir
menn gerast afarríkir og kemur
pað til af pví, að ættirnar strá-
fjellu svo að menn peir, sem eptir
lifðu, erfðu jafnvel fjórmenninga
sína, svo að auður margra manna
lenti hjá einum eða treimur mönn-
um og varð pá mikið fje. Eru pví
einmitt íslenzkir auðmenn 15. og
16. aldarinnar miklu fjesterkari en
auðmenn á öðrum öldum. Ættirn-
ar hjeldu sjer enn nokkurn veginn á
15. og 16. öld, en í byrjun 17.
aldar fara pær æðimikið að riðlast
og kemst nokkuð annar bragur á.
Einmitt sum bú pessara auðmanna
eru merkileg að pví, að pau s^na
að búskapur dugmanna hefur í pá
daga verið stórmerkilegur og jarð-
irnar hafa verið svo vel setnar að
pær hafa borið langtum meira en
nokkurn tíma síðar hefur verið
fram fleytt á peim; gæti pað verið
bæði hvöt og kenning fyrir menn
nú, pví landskostir eru ekki verri
nú en pá. Kornyrkja symist að
mestu farin á 15. öld, en svín
hafa menn á stórgörðum, og rauða-
smiðjur rekur maður sig enn á um
miðja öldina.
I.
I^optur Guttormsson hinn rlki,
d. I ágúst—september 1432.
Samkvæmt skiptabrjefi eptir
Lopt, sem gert mun vera um haust-
ið 1432, fengu peir hvor um sig,
I>orvarður og Eiríkur skilgetnir syn-
ir lians í fasteign tólf hundruð
hundraða. Nú mun láta nærri að
jarðarhundrað á íslandi sje selt fyr-
ir hjer um bil 150 kr. að jafnaði.
Yrði pá fasteign peirra beggja 360,000
Ólöf Og Sofía, skilgetnar
dætur Lopts, fengu í sinn
hlut í fasteign fimm hundr-
uð hundraða og níutíu
hundruð.................... 177,000
I>orvarður og Eiríkur fengu
í virðingarfje tvö hundruð
hundraða og tuttugu og
fimm hundruð. Gerði mað-
ur par hundraðið á 100 kr.,
ljeti nærri að pað yrði alls 45,000
Ólöf og Sofía fengu hvor ;
um sig helmingi minna en
bræðurnir................... 22,500
í smjörvum fengu peir l>or-
varður og Eiríkur sjötíu og
tvö hundruð, og voru lagð-
ir 20 tjórðungar ( 200 pd.)
í hvert hundrað. Smjer-
pundið er 48 £ eyrir 5 Eyja-
fjarðarsfslu 1890. Yrði pá
beggja peirra hluti í smjörv-
um.......................... 13,968
Ólöf og Sofía fengu helm-
ingi minna ................. 6,984
Samkvæmt gjafabrjefi Lopts
frá 20. apríl 1430, pá fjekk
hver óskilgetiuna sona hans
prjú hundruð liundraða (Orm-
ur, Skúli, Sumarliði [og
Ólafur]). Gerði maður par
hundraðið á 150 kr., sem
óhætt mun, pvl peirra hloti
var mestur í góðri fasteign,
pá yrði pað alls............ 180,000
Eptir pessu yrði pá allur
auður Lopts............. kr. 807,452
Gerði maður að hann hefði haft
fjóra af hundraði í arð af eignum
sínum, pá ættu árstekjur hans að
hafa verið 27,298 kr.
II.
Guðmundtir Araton á lieykhál-
um hefur verið stórríkur maður.
Hann var yfirgangsmaður mikill, og
fór svo að eignir hans voru tekn-
ar undir konung nálægt 1446.
Yoru pá gerðar skrár yfir hvað
hann átti og eru pær til enn í af-
skriptum; má af peim æðimikið sjá
hvað mikið hann hefur átt. t>ó
verður nokkuð að ætla á um verð
innanstokks muna. E>á átti Guð-
mundur pes»i höfuðból : Roykhóla,
Kaldaðarnes í Bjarnarfirði, Núp í
Dyrafirði, Brjánslæk, Saurbæ á
Rauðasandi og Fell í Kollafirði.
Auk pess átti hann jarðir í Arnar-
firði, í Múlapingum, Gufudalsping-
um, Breiðafjarðareyjar og jarðir í
Tálknafirði. Alls voru jarðir Guð-
mundar með liöfuðbólum og öllu
saman 3217 hundraða eða hjer um
bil.................... kr. 482,550
Kúgildi með öllum jörð-
um hans voru alls 630 að
tölu eða hjer um bil........ 34,916
í kvikfjenaði og búsgagni
með öllum sínum jörðum
hefur liann átt hjer um bil 86,776
Alls hefur hann pví átt hjer
un» bil..................... 604,242
Guðmundur hefði pví átt að hafa
í tekjur árlega hjer um bil 24,170
krónur.
Reikningarnir yfir eignir Guð-
mundar eru æði ríkismannslegir og
höfuðból hans voru setin með rausn
E>á voru til bús á Reykhólum með-
al annars 45 kyr, 45 kyr á Bæ á
Rauðasandi, 42 kyr á Núpi í Dyra-
firði, 25 kyr í Kaldaðarnesi, 24 kyr
á Brjánslæk, 12 kyr á Felli í
Kollafirði. Þá voru „átta svín
gömul með grísum“ á Reykhólum,
„tíu svín gömul og tvær giltur að
auk með Atta grísum hvor“ á Núpi
í Dyrafirði og „nfu svín gömul og
tvær giltur að auk með átta grís-
um hvor“ á Bæ á Iíauðasandi og
eptir pví var allt annað. Á Brjáns-
læk var pá „rauðasmiðja stór með
tólum“, eH rauðasmiðja er í Búa-
lögum frá hjer um bil 1460 metin
„prjár merkur með öllum tólum“,
en pað eru 96 kr. Annars finnum
vjer sjaldan getið um rauðasmiðju
Til var pó ein á Grenjaðarstað
1406, pegar Dorleifur Árnason bjó
par. Innanstokks var allt ríkmann-
legt. á búum Guðmundar. Á Reyk-
hólum voru t. a. m. „fimm glituð
línhægindi“, „tveir stakkar »eð
skarlat4* og „fuglastakkurinn góði“,
og „átján stór drykkjuhorn, sum
búin með silfur“. í Bæ voru mcð-
al annars „fjögur hægindi glituð“
og „fjórir borðdúkar kostulegir
prettán álna hver“. E>ar er og
getið um „tunnur og pípur og önn-
ur ölgögn“. Eignir Guðmundar
voru, eins og áður er getið, tekn-
ar undir konung, en Kristján kon-
ungur fyrsti, sem alltaf var í pví
botnlausasta skuldabraski og pen-
ingahraki, seldi pær aptur mestall-
ar Birni ríka E>orleifssyni og Ólöfu
konu hans, en pó fór svo, að Ólöf
og synir hennar urðu að skila miklu
af peim síðar erfingjum Guðmundar.
(Sunnanfari).
GRETTISBÆLI.
Eptir Einar Benediktsson.
Jeg stari út yfir storð og mar;
á steini jeg sit, par sem byrgið var,
og liallast að hrundum pústum.
Jeg lít í kring yfir kot og sel,
yfir kroppaðar púfur, blásinn mel,
og feðra frægðina’ í rústum.
Og hálfgleymdar sagnir í huga mjer,
hvarfla um pað sem liðið er,
og manninn, sem hlóð petta hreysi.
Mjer er sem eg sjái hið breiða bak
bogna og reisa heljartak,
í útlegð og auðnuleysi.
En einkum er mjer sem egheyri hljóm
af hreinum og föstum karlmannsróm,
í dyrri og dulri bögu.
E>að eru svörin. E>au met eg mest,
máttug en köld. E>au virði jeg bezt
1 Grettis göfugu sögu.
Menn spyrja um víg og um spjót
og egg.
En spekinginum við byrgisvegg
ann eg mest allar stundir;
sem hrakinn, flæmdur í skúmaskot
skildi, að lífsins einasta brot
er að vdnna’ ekki — verða undir.
Já, vei peim sem dirfist að hrista hjör,
en hlytur fall fyrir sigur kjör,
, og strfð fyrir grið eins og Grettir.
Yei poim se n ekki pá orustu vann—
sem ógaifan dæmdi fjörbaugsmann,
í sveit liiiina' cr sátu ettir.
(Sunnaafari).
er tilraun náttúrunnar til að reka út
úr lungnapípunum efni, sem par eiga
ekki heima. Opt veldnr þetta bólgar og
krefur verkeyðandi lyfja. Ekkert af
slikum meðölura jafnast við Ayers
Cherry Pectoral. Það hjálpar nátt-
úrunni til að lesast við horviisu, stöðv-
ar ertinguna, veldur mönnum hægðar
og liefut gefist betur en öll önnur hósta-
meðel.
„Af þeim mörgu lyfjum, sem al-
menningi eru boðin til að lækna kvef,
hósta, bronkítis, og skylda sjúkdóma,
hefur ekkert reynzt mjer eius áreiðan-
legt eins og Ayers Cherry Pecturjl.
Árum saman var mjer hætt við krefi,
og fylgdi )>ví hraeðilegur hósti. þegar
jer fyrir hjer urn bil fjórum árum þjaS-
ist\þannig, var mjer ráðlagt að reyna
Ayérs Cherry Pectorai og hætta við öil
önnur meðöl. Jeg gerði það og innan
viktt var kvefið batnað og hóstinn. öíðan
hef jeg ávallt hat't þetta lyf í húsi raínu
og finnst mjer jeg síðan vera tiltölu
iega örugg.“ — Mrs. L. L. Brown, Den
mark, Miss.
„Fyrir fáeinum árum fjekk jeg al-
varlegt kvef, sem lagðist á lungun. Jeg
hafði óttalegan hósta, og nótt eptir
nótt var jeg svefnlaus. Læknarnir hættu
að reyna nokkuð við mig. Jeg reyndi
Ayers Cherry Pectoral, og |>að læknaði
lungun, veitti mjer aptur svefn og hvíld
þá sem var nauðsynleg til þess að jeg
næði aptnr kröptura minum. Með því
að viðhafa þetta Pectoral stöðugt, batn-
aði mjer til fulls.“ — Horace Fair-
brother, Rockingham, Yt.
Ayers Cherry Pectoral
búin til af
Ðr. J. C. Ayer cfc Co., Lowoll, Mass.
Til sölu í öllura lyfjabúðum.
Mutual Reserve Fund Life
Association of New York.
hefur fengið sömu viðtökur hjá íslend-
ingum og óllum öðrum sem því verða
kunnugir. 1 það eru nú gengnir á ann-
að hundrað /slendingar, þar á meðal
fjöldi hinna leiðandi manna. Fjelagið
selur lífsábyrgðir fyrir að eins það sem
þau- kosta. Minna skyldi engir borga,
því þá væri sú ábyrgð ótrygg. Meira
skyldi engir borga, því þá keupa þeir of
dýrt. Fyrir „kostprísa selur þetta fjelag
lífsábyrgðír, og gefur eins góða trygg-
ing og hin elztu, öflugustu og dýrustu
fjelög heimsins.
25 ára $13,76 || 35 ára $14,93 || 45 ára $17,96
30 „ $14,24 || 40 ., $16,17 || 50 „ $21,37
W. H. Paillsoil í Winnipeg er
General Agent f jelagsins, og geta menn
snúið sjer til hans eptir frekari upplýs
ingum.||Þeir sem ekki ná til að tala
við hann, ættu að skrifa honum og
avarar hann því fljótt og greinilega. All-
ar upplýsingar um fjelagið fást líka hjá
A. R. McNichol Mclutyre Bl. Winnipeg
Manpoe, West & Mather.
Málafœrslumenn o. s. frv.
IIarris Block
194 IV(arket Str. East, Winnipeg.
vel þekktir meðal íslendinga, iafnan reiðu-
búnir til að taka að sjer mál þeirra, gera
yrir þá samninga o.s.frv.
JOE LeBLANC
selur mjög bllega ailar tegundir af leir-
aui. Bollapör, diska, könnur, atc., etc.
Það borgar sig fyrir yður að líta inn
hjá honum, ef yður vantar leirtau.
Joe LcBlanc,
481 Main St.
NORTHEBN PACIFIC
RAILROAD.
TIME O-ÁYIRID.
Taking effect Sunday, March 29, 1891 (Centra
or 90th Meridian Time).
S sf ■n s STATIONS. South Bo°nd
Freight No. 121. ■ DailexSu ; k. c Zl % >> %.Ó'M '$0/5 CL, eb- S 0 ^ x D.e
12.5SP 4.2SP 0 Winnipcg 11.20a 3-o0a
I2.40P 4>7P 30 rortarreFuncI ’n il.28a 3- «5»
I2.I7p 4.02 p 9-3 . St. N«rbert.. II.41 a 3.48a
i i-5oa 3-47P >5-3 . .. Caitier.... u.SSa 4.173
11.17 a 3-28p 23.5 ..St. Agathe. I2.I3p 4. SSa
11.01 a 3>>9P27-4 .Union P»int. 12. 22 p S.lTa
10.42 a 3-°7P 32-5 .Silver Plains. 12-33P 5-42a
10.09 a 2.48P 40.4 . .. Morris .. . I2-S2P 6.2Í&
9.43a 2- 33 P 46.8 . .. St. Jea*. .. I.07P ®-53a
9.073 2.i2p 56.0 .. Fetellier .. 1.28p 7-35»
7.503 i.4Spós.o .. Emerson .. l.ðop 8.2oa
7.ooa r-35P 68.1 . . Pewibiaa . . . 2.00 p 8.45a
12.26 p 9-40» 168 .Graad Forks. 6.00 p 5.403
4.isp 5-3° a 226 Winnipjua ctn io.oop 3.003
1.303 343 .. -Brainard .. 2.ooa
»-o°P 453 . . . Duluth.. . 7.6oa
8-35 P 470 . Minneapolis . 6.35 a
8.oop 481 . .. St. Paul. . . 7-osa
— u.iSp . . . Chicago . . . 10.30 a
MORRIS-BRANDON BRANCH.
East Bound. Miles fmMorris STAT’S. W. Boun
N . Tf ~ ci . 3 í oæ - « ÞhH ^ OO >; ö «5 .=> rt H r>» ► CC rs rt ÍJl 'TH rt ■s> C/3 «=0
ó.oop I2.45p 0 Morris. 3-oop 10.3O a
5-iSp I 2.24 p 10 Lowe Farm 3-23P ll.lOa
4-24P i2.oip 21.2 . .Myrtle.. 3,48 p 11.56 a
4,OOp U. 4S a 25-9 .. Roland .. 4,oop 12.22 a
3-23P 1 l.SOa 33-5 . Roshank . 4-I7P 12.573
2.S5P ll.lða 39.6 .. M iami . 4.33 p 1.25p
2. i6p 10.533 49 Deerwood . 4'55P 2.11 p
I-55P 10-403 54.1 . Altamont. 5,°8p 2-35P
I.2I p 10.20 a 62.1 . Somerset. 5.27P 3- '3P
.2.55 p 10.05 a 68.4 Swan Lake 5,42 p 3.40p
2.28 P 9.50 a 74.6 lnd Springs 5-58p 4.1op
2.08 p 9-37 a 79-4 Mariopolis 6,09 p 4-3°P
J1.3S a 9.22 a 86.1 Greenway 6,25 p 5.01p
, 1 • 15 a |9°7 92.3 . . Balder.. 6,40p 5.29p
,°-33a 8.453 102 . Belmont.. 7,03 p 6.13?
o.ooa 8.28 a 109.7 .. H ilton .. 7,22p 6.49P
*9.o7 a 8.03 a 120 Wnwanesa 7-4Óp 7-35P
8.20 a 7.38 a 129.5 . Rounthw. 8,09 p 8.1»,>
7.40 a 7.20 a 137.2 Martinyille 8.29p 8.54p
6.00 a 7.ooa 145-' .. Brandon 8.45p 9-3«>P
PORTAGE LA PRAIRIE BRANCH7
ast Bound. Milesfrom Wpg.J W. B’nd'.
OO 3 6 £ § x rt s 0 STATIONS. Mxd No. 147 1 Daily ex Su
1 i-40a 0 ' • ’ • Winnipeg. .. 4-3°P
il.28a 3 0 Portage Junction. 4'42 p
10.533 11.5 .. .St.Charles.... 5-'3P
10.46 a '4-7 . ...Headingly.... 5-5°P
10.20 a 21.0 . White Plains . . 5-45P
9-33 a 35-2 6.33P
9. ioa 42.1 . . . .Oakville .... 6.56p
8.25 a 55-5 Tortage la Prairie 7.40p
Pullman Palace Sleeping Cars and ÐininS
Cars on Nos, II7 and 1I8,
Passengers will be carried on all regular
freight trains.
CHAS. 8. FEE, II, SWINFORD,
G. P. & T. A., St. Pau' C.en. Agt. Winnipeg,
H- J- BEL( H, Ticket Agant,
486 Main St., Winnipeg.
580
inn mjög. £>egar hann komst að
f>ví, að jeg var svo mikið að heim-
an, tók hann að hugga, Rósönnu,
[>ví að hann hugði ekki að hún
væri annað en fylgikona mín, og
það tókst honum svo vel, að einn
dag, f>egar jeg kom heim, hafði
liún strokið með honum og
hafði tekið barnið með sjer.
Hún skyldi eptir brjef til mín,
sagði par, að í raun og veru befði
sjer aldrei f>ótt vænt um mig, held-
sr hefði hún gipzt mjer auðsins
vegnar—hjónabandi okkar ætlaði liún
að halda leyndu, og nú væri hún
að hverfa aptur til leikhússins.
Jeg elti pennan ótrúa vin mirtn og
mína ótrúu konu til Melbourne, en
kom pangað of seint, pví að pau
voru ny-farin af stað t.il Englands.
Jeg var sárgramur út af peirri
meðferð, sem jeg hafði orðið fyrir,
fleygði mjer út í slark og ólifnað,
og ætlaði að reyna að drekkja á
pann hátt endurminningunni um
hjónaband mitt. Vinir mínir hugðu
auðvitað, að jeg liefði ekki misst
annað en fylgikonu, og innan skamms
|6r jeg sjálíur að efast um, að jeg
589
að furða mig á pvl. Jeg vissi, að
hann hafði haft pað á sjer, og pví
komst jeg að peirri niðurstöðu, að
morðinginn, hver sem hann nú var,
hefði tekið pað af líkinu, og mundi
fyrr eða síðar koma til að kúga
út úr mjer peninga, vitandi, að
jeg mundi ekki pora að bjóða sjer
byrginn, Fitzgerald var tekinn fast-
ur og síðar dæmdur sykn saka, og
fór jeg svo að halda að vottorðið
hefði glatazt, og raunir mínar væru
nú á enda. En samt sem áður á-
sótti mig sífellt hræðsla um pað
að sverðið mundi hanga yfir höfði
mjcr og detta ofan á mig fyrr eða
síðar. Sú hræðsla var ekki heldur
að ástæðul&usu, pví að fyrir tveim
kvöldum síðan kom Roger More-
land, sera var bezti vinur Whytes,
heim til mín, sýndi mjer hjóna-
vígslu-vottorðið, og bauðst til að
selja mjer pað fyrir fimm púsund
pund. Jeg skelfdist við, og bar
upp á liann, að hann hefði myrt
Whyte; hann neitaði pví í fyrstu,
en síðar kannaðist hann við pað,
en sagði jeg mundi ekki pora, sjálfs
mín vegna, að koma upp um sig,
588
um upp til borgarinnar og sá liann
hitta Moreland og fara að drekka
með honum. E>eir fóru inn í hó-
tellið á Russels stræti, og pegar
Whyte kom út paðan, um kl. hálf-
eitt, var hann drukkinn mjög. Jcg
sá hann ganga til skozku kirkj-
unnar, nálægt Burkes og Wills
minnisvarðanum, og lialda sjer í
ljóskers-staurinn par á horninu.
Jeg lijelt, að mjer mundi pá takast
að ná vottorðinu frá lionum, mcð
pví að liann var dauðadrukkinn, en
pá sá jeg mann í ljósum yfirfrakka
bera par að — jeg vissi ekki að
pað var Fitzgerald — og útvega
honum kerru. Jeg sá, að ekkert
var mögulegt að gera pá frekara,
og í örvæntingu minni fór jeg heim,
beið pangað til daginn eptir, og
var dauðhræddur um að liann mundi
standa við áform sitt. En enginn
kom, og jeg var farinn að halda,
að Whyte mundi liafa liætt við allt;
pá lieyrði jeg, að liann liefði verið
myrtur í liansom-kerrunni. Jeg var
á nálum um, að hjónabands-vottorð-
ið mundi finnast á honum, en ekk-
ert var um pað talað, og fór jeg
581
hefði nokkurn tíma kvæntur verið,
svo annarlegt og undarlegt fannst
mjcr líf pað vera, sem jeg
liafði lifað fyrirfarandi árið. Jeg
hjelt slarkinu áfram lijer uin
bil sex mánuði, en pá var jeg allt
í einu stöðvaður 4 barini jrlötunar-
innar af — engli. Jeg segi petta
af ásettu ráði, pví að hafi nokkurn
tíma verið engill til á jörðunni, pá
var hún pað, sem síðar varð konan
mín. Hún var læknisdóttir, og pað
var hennar áhrifum að pakka, að
jeg sneri burt af peirri slark- og
ólifnaðarbraut, sem jeg var pá á.
Fólk hugði okkur vera svo að segja
trúlofuð, en jeg vissi, að jeg var
fjötraður við liina konuna, sem mjer
hafði staðið mest bölvunin af, og
jeg gat ekki beðið hana að verða
konan mín. I>á tóku forlögin apt-
ur fram I, pvl að um pessar mundir
fjekk jeg brjef frá Englandi pess
efnis, að Rósanna Moore hefði orðið
undir vagni i Lundúnum, og dáið
par á spitala. Brjefið var frá ung-
um lækni, sem hafði anna/.t hana;
jeg skrifaði honum og bað hann í
guðsbænuui að seuda mjer vottorð