Lögberg - 27.09.1900, Blaðsíða 7
I
LÖQBKKÖ, FIMMTUDAUINN 27. SEPTEMBER 1900.
7
Uni Philippine-eyja málið.
Faamh. frá 2. blaÖs.)
sýnilega tilgangurinn, aö gera f>ess-
um sveitum svo heitt að pær yrðu að
fl/ja herbúðir sfnar. En þetta bragð
óvinanna hafði verið séð fyrir 1 tíœa,
svo að hægt var að koma í veg fyrir
það. Það voru óvinir á allar hliðar,
sem skutu á vora menn úr húsunum í
nágrenninu. Tilraun var lfka gerð
til að kveikja eld á bakrið he' búðirn-
ar. Fyrst var reynt að kveikja í aðal-
byggingu Binondo-markaðsins. Önn-
ur tilraun, sem hepnaðist, var gerð til
að kveikja I byrgjum utan við aðal-
bygginguna. Þessir eldar kenna oss
f>á lexíu, að vér erum meðal grimmra
óvina, sem einkis svífast til [>ess að
framkvæma áform sín‘.
SÝNlSaOKN AF KARAKTEK UPP-
BKI8TARMANNA.
Ég ætla ekki I þetta sinn að taka
upp meira úr skyrslu Hughes gener-
als. t>eir, sem vilja lesa meira um
þessa hræðilegu tilraun til að brenna
upp borgina og strádrepa niður her-
menn vora, geta lesið um [>að í skyrsl-
um þeirra Hughes generals og Ames
ofursta, kapteinanna Morgans, Mc-
Kelveys, Robinsons og Metz, og
lautenantanna Snow og Bruckharts,úr
13, Minnesota-herdeild sjálfboðaliðs-
ins. Eftirfylgjandi er útdríttur úr
skyrslu Lucas ofursta til Aguinaldo’s
um tilraunina til að rísa upp innan-
borgar og brenna niður borgina.
Lucas var fyrirliði uppreistarmanna
I>ar:
,Virðuglegi herra: Ég álít að
pað sé mjög áríðaudi, að gefa yður
skyrslu um hvað skeði aðfaranótt
miðvikudags'ns 22. f>. m. (febrúar
1899), nóttina, sem eldurinn kom upp
í borginni. £>að var f>essa nótt, pessa
voða-nótt, skelfiugar- og örvæntingar-
nótt, að fiokkurinn sem tilheyrir belt-
inu nr. 2 og sem kallar sig „Hefndar-
manna herdeildin með hnffana“, stó'ð
augliti til auglitis við dauðsnn. L>að
var voðalegt að standa f sporum
f>essara manna miðvikudagsnóttina,
f>egar eldurinn gerði að öskudyngju
undirborgina Tondo; og f>að er al-
manna rómur, að [>eir sköruðu fram
úr f [>ví að verja fósturlandið, f>vf
f>eir björguðu lífi sfnu aðeins, eftir að
hafa gengið f gegnum þúsund hættur.
Allir hlutir gengu öfugt. Slökkvi-
liðinu f Haya, sem er f f>essu umdæmi,
var gert aðvart. Strax og hávaði
fólksins heyrðist, og blfstur vorra
nnnna, sem við heyrðum f>ar glögt,
skipaði ég f>eim mönnum er höfðu
safnast saman, og voru 20 að tölu, úr
Mamanti-umdæminu, að vera reiöu-
búnir, [>egar merkið yrði gefið, að
fara til Meisic, f>ar sem herbúðir
Bandarfkjamanna eru, og kveikja f
húsunum f>ar f kring, til f>ess að tefja
fyrir [>eirn að koma út úr herbúðun-
um, eins og samið var um við D. Ros-
endo Limon á fundinum. Niðurstað-
an varð sú, að pegar við, á leiðinni á
skoðunarplðssið, komum til Calzada
af Azcrraga, var plássið fu't af Am-
erfkumönnum. Með f>eiui var fjöldi
af vorrar f>jóðar mönnum, sem hróp-
uðu: ,Nú er tfminn til að byrja
Strfðið, bræður*. £>etta er það sem
f>eir voru að segja við fólkið, og [>eg-
ar tfminn var kominn, æptu f>eir her-
ópið: ,Fram og skjótum‘.
Petta að framan tilfærða sögu-
lega atriði synir hversu svikafult og
barbarfskt eðlisfar hinna leiðandi upp-
rcistarmanna á Philippine-eyjunum er.
X>að ertiJgaDgur minn með f>essu
stutta, en áreiðanlega, sögu-ágripi um
Aguinaldo og uppreist hans að syna
yður upptök og ástæður Tagala-upp-
reistarinnar f Luzon, og karsktcr og
fyrirætlanir Aguinaldo’s og hershöfð-
ingja hans.
I>að er augljóst, að ágirnd og
metorða-fysn hvatti Aguinaldo jg
foringja hans til að hefja uppreistina,
og að pað var eigin upphefð, framar
en frelsi Philippine-pjóðarinnar, sem
var augnamið peirra frá upphafi.
Uppreistina, sem f>eir byrjuðu árið
1896, var f>eim mútað til að hætta við
f desember 1897.
TVÖFBLDNI FHILIPPINB MANNA.
pegar strfðið við Spán byrjaði
og Dewey var I panr> veginn að leggja
á stað til Manila, sáu f>eir Aguinaldo
opin og'auðveldan veg til að byrja
aðra uppreist. l>eir sögðu Dewey, að
peir vildu fá að hj&lpa honum til að
reka burt Spánverja, peirra fornu
harðstjóra og kúgara. Sfn á milli
brugguðu peir pað, að komast til
Luzon með hjálp Dewey’s og herflota
bans, láta hann útvega sér vopn og
hefja síðan nyja uppreist, að yfirborð-
inu á móti Spánverjum, en undir
niðri á rnóti Bandarfkjunum. í>eir
komu til Luzon undir fölsku yfirskini
og með svik f huga. Ekki voru peir
fyr komnir á land og búnir að koma
uppreistinni á stað, og búnir að fá
vopn hjá Dewey handa JiðSmönnum
sfnum, en peir fóru að reyna að semja
við spanska hershöfðingjann um, að
leggjast á eitl með honum til að reka
lið vort burt úr Manila (sjóliðið, sem
Dewey setti á land f Cavite). Þegar
petta hepnaðist ekki, gerðu peir um-
sát um Manila, í peim tilgangi að
taka boigina og ræna áður en B.rlkin
gætu sent landher vestur. Þegar lið
vort loksins kom og sté á laud, veittu
peir pvf mjög óvingjarnlegar mót-
tökur og voru pvf til fyrirstöðu Og
hindrunar á margan hátt. O > pegar
lið vort tók Manila, án peirra hjálp-
ar, og peim var ekki hleypt inn f
borgina til að rupla par og ræna,
fleygðu peir grfmunni og sýndu
Bandrrfkjamönnum opinn fjandskap
Þarnæst fóru peir að semja við Rios
general f IIoilo um, að ganga f lið
með peim móti oss, og af pvf hann
var tilleiðanlegur, fengu peir hann til
að gefa pá borg á peirra vald áður en
her vor kom til að taka hana.
/
Þegar Manila gafst upp fyrir
Meritt general, og engir Spánverjar
voru lengur til að berjast við, hertu
uppreistarm. sig sem mest að búa sig
undir að taka borgina. Þeir brugguðu
•>.’'skonar vélræði, til að ræna og
'i-inna borgina og drepa hvert einasta
""nnsbarn f henui, af öllum pjóð-
tlokkum nema sfnum eigin, og voru
tvær prælslegar tilraunir gerðar til
að framkvæma petta djöfullega nfö-
ingsverk, pó hvorug hepnaðist.
Ef aðgerðir hinnar svokölluðu
stjórnar peirra eru fhugaðar, og skjöl
og skýrslur hennar ígrundaðar, pá
verður pað ljóst, að pessi stjórn var
ekkert nema valdboðs skipanir ein-
ræðismannsins—blátt áfram hervalds-
stjórn Aguinaldo’s og hershöfðingja
hans (setn allir eru kfnverskir kyn-
blendingar) og er ekki bygð á kosn-
ingu eða sampykki eyjabúa yfir höfuð.
Þessi stjórnarnefna er bygð á pekk-
ingarleysi og er lið n og viðbaldið af
prælsótta—á vanpekkingu eyjabúa á
Bandarfkja-pjóðinni og á prælsótta
við Aguinaldo, stjórnarklfku hans, og
hinum vopnuðu stigamönnum hans.
SKTLDA VOK.
Er pað ekki augljóst öllum, sem
óvilhalt Ifta á máliö, pegar búið er að
rekja sögu Aguinaldo’s og klfku bans
frá pvf peir hófu uppreistina 1896, að
pað er siðferðisleg skylda vor að létta
af Philippine-pjóðinni pessari mar
tröð harðstjórnar og hervalds einræð-
is, sem er mikið verri en span ka
stjórnin nokkurntfma var? Það væri
miklu stærra ólán fyrir Philippine
pjóðina að lenda f klónum á annari
eins stjórn, en pó hún hefði verið
skilin eftir I höndum Spánverja. Er
pað ekki siðferðisleg skylda vor, eins
og pað er lagaleg skylda vor, sð bæla
niðui pessa uppreist, sem var hafin
raeð öðru eins undirferli og öðrum
eins svikum, af öðrum eins leiðtogum
og pessir Tagala-uppreistarforingjar
f Luzon eru?
Vér uunum pcsaar eyjar á heið-
arlegan hátt frá Spáni, eignarréttur
vor til peirra var viðurkendur í fulln-
aðar friðarsamningunum, og pessir
samningar höfðu meðmæli og sam-
pykki Bryans. Hann var f Wash-
ington rétt áður en samningarnir voru
sampyktir af efri deild congressins og
eggjaði ílokksmenn sfna á að greiða
atkvæði með peim. Uppreistin 1898
hefði aldrei getaö byrjað eða blómgast
nema vegna pess, að flagg vort var á
eyjunum og leyfði Aguinaldo og for-
ingjum hans að stfga par á land.
Þar sem peir komu til eyjanna
undir voru flaggi, undir vorri vernd,
og með vorri hjá'p, pá höfðu peir ekki
framar siðferðislegan eða lagalegan
rétt til að gera tilka.il til peirra og
mótmæla eignarrétti Bandarfkjanna
en leiguliði, sem sezt á bújörð með
sumpykki landeiganda, hefur rótt til
að gera tilkall til jarðarinnar og mót-
mæla eignarrétti h ndsdrottins.
Vér eigDuðumst pessar eyjar al
veg á sama hátt og \ér eignuöamst
Porto Rico-ey, með pvf að vinna pær
af Spáni og með friðarsamningunum,
og vér höfum ekki frekar sótt um
sunpykki fölksins f Porto R’co en
fólksins f Philippine eyjunum.
Sú stjórn sem vór höfum sett f
Porto R'.co-ey er stjórn sem vér sett-
um peim, en ekki stjórh sem eyjarbú
ar hafa sett sér sjáifir.
E tir lægstu skýrslum er flatar-
mál Philippine eyjanna 120,000 fer-
hyrnings mílur, og fbúatalan 7 milj-
ónir. Flatarmál Luzon eyjar er lftið
yfir 40,000 ferh. mflur og fbúatala lít-
ið yfir 3,200,000. Það eru prfr kyn-
flokkar (races) og yfir áttatfu kyn-
pættir (tribes) á mismunandi meno-
ingarstigi á pessum eyjaklasa. Meiri-
hluti fólksins tilheyrir Malaya-kyn-
flokknum, og minna en hálf nrljóa til
heyrir öðum kynflokkum. Fjölmenn-
asti kynpátturinn eru Visayas; peir
byggja Visaya-eyjaklasann, sem ligg-
ur á milli Luzon að uorðan og Mind-
anos að sunnan. Flatarmál Visaya-
eyjanna er 28,000 ferh. mflur. íbúa
talan er 2,600,000. Þair eru eins
greindir c g á eins háu menningarstigi
og Tagalar. Næstir að tölu eru Tag-
alar, eða Tagalogs. Þeir byggja
Luzon-ey. Þeir eru taldir að vera
1,664,000, hér um bil helmingur af
fbúatölu peirrar eyjar.
TAUGVEIKUR
OG LIDANDI
Þvfnær farinn I taugunum — Komst
til heilsu af Dr. Chase’a Nerve
Food.
Mrs. D. W. Cronsberry, 168 R ch
mond Str. W., Toronto, Ont., segir:—
„Dóttir mfn, sem saumar á ,whitc
goods‘ verksmiðjunni, varð algerlega
lémagna af kyrrsetum og athygli við
vinnu sfna. Taugar hennar urðu sva
veiklaðar og hún var svo langt leidd,
að hún hætti algerlega vinnu og var
pvfnær komin f rúmið.
Hún heyrði sagt frá Dr. Chasc’s
Nerve Food, og reyndi pað með góð-
um árangri frá upphafi. Það reyndist
ágætt meðal og kom henni til heilsu
o > krafta. Nú er hún búin úr fjórum
öskjum og er farin að vinna hraust og
glöð, og pakkar bata sinn Dr. Chase’s
Nerve food“.
Til að byggja upp blóðið og til
heilsubótar fyrir taugarnar er Dr.
Chase’s Nerve Food óviðjafnanlegt,
pað gerir blóðið rautt, taugarnar
sterkar, og alla lfkamsbygginguna
beilbrigða og hrausta. 50 cts askjan
f öllum búðum, eða hjá Edmanson,
Bates & Co., Toronto, Ont.
Northppn Paeifie By.
Samaa dregin áætlun frá Winnipeg
MAIN LINE.
Morris, Emerson, St. Paul, Chicago,
Toronto, Montreal . . .
Spokane, Tacoma,
Victoria, San Francisco,
Fer daglega 1 4f e. m.
Kemur daglega I.3O e. m.
PORTAGE BRANCH
Portage la Prairie og stadir hér á milli:
Fer daglega nema á sunnud, 4.30 e.m.
Kemur:—manud, miövd, fost: 11 59 f m
►riðjud, fimtud, laugard: 10 35 f m
MORRIS-BRANDON BRANCH.
dorris, Roland, Miami, Baldur,
telmont, Wawanesa, Brandon;
einnig Souris River brautin frá
Belmont til Elgin:
Fer hvern Mánudag, MidvÍKud
og Föstudag 10.45 f. m.
Kemur hvern pridjud. Fimmt -
og Laugardag 4.3o e. m.
CIIAS S FEE,
G P and T A,
St Paul
H SWINFORD,
General Agent
Winnipe
OLE SIMONSON,
mælirmeð sfnu nyj»
Scandinavian Hotel
718 Main Stbbkt.
Fæði #1.00 á dag.
Allir
VHja Spara Peninga.
Þegar tiö þurfið skó þá komið og
verzlið við okkur. Við höfum alls
konar skófatnað og verðið hjá oRk-
ur er lægra en nokkursstaðar
bsennm. — Við höfum íslenzkan
verzlunarþjón. Spyrjið eftir Mr.
Gillis.
The Kilgour Bimer Co„
Cor. Main &. James Str.,
WINNPEG
Islengikur ársmiður.
Þórður Jónsson, úrsmiður, selu
alls Konar gnllstáss, smfðar hringf
gerir við úr og klukkur o.s.frv.
Verk vandað og verð sanngjarnt.,
Cauadian Paeifie Railwav
Tlme Table.
Montreal, Toronto, NewYork& LV, AR.
east, via allrail, daily Owen Sound.Toronto, NewYork, 21 $0 6 30
east, via lake, Mon.. Thr.,Sat. OwenSnd, Toronto, New York& east, via lake, Tues.,Fri .Sun.. Rat I’ortage, Ft. William & Inter- 2l lo 6 30
mediate points, daily ex Sun.. Portage la Prairie, Brandon.Leth- bridge.Coast & Kootaney, dally Portage la Prairie Brandon & int- 8 00 18 00
7 15 20 2o
ermediate points ex. Sun Portagela Prairie,Brandon,Moose Jaw and intermediate points, 19 I.o i5
dally ex. Sunday Gladstone, Neepawa, Minnedosa 8 30 lo
and interm. points, dly ex Sund Shoal Lake, Yorkton and inter- 8 30 IO
mediate points Tue.Tur.Sat Shoal Laká, Yorkton and inter- mediate points Mon, Wed. Fri Can. Nor. Ry points. . ..Tues. 8 3' 19 lo
Thurs. and Sat Can. Nor, Ry points Mon, Wed, and Fri 7 15 2I 2o
Gretna, St. Paul, Chicago, daily West Selkirk. .Moa., Wed., Fri, West Selkirk. .Tues. Thurs. Sat. i4 Io 13 3j
18 30 lo 00
Stonewall,Tuelon,Tue.Thur.Sat. 12 2o 18 5U
Emerson.. Mon. Wed. and Fri. Morden, Deloraine and iuterme- 7 40 17 10
diate points daily ex. Sun. Glenboro, Souris, Melita Alame- da and intermediate points 7 30 2o 20
daily ex. Sun 8 5o 17 30
Prince Albert Sun., Wed. Prince Albert Thurs, Sun. 7 15 21 20
Edmonton Mon,Wed.,Thur.Sun Edmonton. Sun.,Wed,Thur,Sat 7 15 21 2o
W. WHYTE, ROBT. KERR,
Manager. Trafiic Managet,
llll Bt.—WlNNIPRG,
Andspænir Manitoba Hotel-rúntnnnm.
ARINBJORN S. BARDAL
Selur'lfkkistur og annast um útfaii)
Allur útbúnaöur sá bezti.
Enn fremur selur hannj.ai vkousi
minnisvarða cg legsteina.
Heimili: á horninu á ^1^''P
Ross ave. og Nena str. oUt*.
Nlagnúii Paulion «elur tlfiinva*
leyffittbréf bœji 4 »krÍI«tofu Lögbergi
og kciuia lijá fcér, 66U li»«« A ve-
I. M. Cleghorn. M D.
LÆKNIR, og YFIR8ETUMARUR, Et
Hefur keypt lyfjabúðina á Baldur og hefur
því sjalfur umsjon á öllum meðölum, sem hann
ætur frá sjer.
EEIZABETH 8T.
BALDUR, - - MAN
P. S. IslenzKur túlkur viö hendina hve
nær sem börf ger ist.
SEYMODR HOUSE
Marl(et Square, Winnipeg,
Eitt af beztu veitingahúsum bæjarius
Máltíðir seldar á 25 cents hver. #l.UU a
lag fyrir fæði og gott herbergi. B: Uiard-
stofa og sérlega vönduð vínföug og vindl-
ar. Ókeypis keyrsla að og fra jariibrauta-
stöðvunum.
JOHN BAIRD, Eigandi.
NORTHERN
PACIFIC - -
RAILWAY
Tll
8t. 3
poiia
Ivxlxxtli
til staða
Austur og Sudur.
^il
$utte
^jeletta
.Spokítne
<Seattle
^aeoma
Jlorttanb
Californía
Japatx
Öthina
JMaekit
HUonbihe
drtat ^ritain,
€uropr,
Jlfrica.
Fargjald með brautum í Mmitoba 3
cent á mílu'ia. 1,000 mílna farseðln bæk-
ur fyrir 2% cent.a míluna, til sölu hjá cll-
um agentum.
Nýjar l-sUr frá hafij til hafs, „North
Cost Limited“, beztu lesiir S Ameríku,
hafa verið settar í gaug, og eru því tvær
lestir á hverjum uegi bæði austur og
vestur.
J, T, McKENNEY,
City Passenger Agent, Winnipeg.
H. SWINFORD,
Gen. Ageut, Wiunipeg.
CHAS. S. FEE,
G. P. & T. A„ St. Paul.
£%-%%^
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%'%%%%%%%,
ÍINEWDEPARTllRf
5
A Radical Change in Marketing Methods
as Applied to Sewing Machines.
An orlglnal pfan under which you can obtain
easlcr terms and better value in the purchase of
tlie world famous “White” Sewing Machine than
ever before offered.
Write for our elegant H-T catalogue and detailed particulars. How
we can save you money in the purchase of a high-grade sewing tnachine
and the easy terms of pnyment we can ofTer, either dircct from
factory or tbrough our regiiíarauthorized agents. Tbis is an oppor-
tunity you caunot afford to pass. Vou know the “Whltc,** you know
its manufactui crs. Therefore, a detailtd description of tlie machinc and
íts construc.ion ts unnecessary. If you have an old machine to exchange
we can offer most liberal terms. Write to-day. Address in full.
WIiiTE SEWING MACIIINE COMPANV, (Dep’t A.) ClCVCUnd, OHIo.
C.>%%%'%%%%%%%%%%%%%%%%%/%%%%%%%%%/%%%4
Til sölu hjá
W. Crund & Ca.,
TiW
llip !
EDDY’S
HUS-, HROSSA-, GOLF- OG STu'-
BUSTA
Þeir endast BETUR en nokkrir aörir.'sem boönir eru, otr eru viöurkendii »f
öllum, sem btúka f>á, veia öllum öðrumjbetri.