Lögberg - 04.10.1900, Blaðsíða 7
LÖGBKRÖ, fflMMTUDAGINN 4. OKTÓBER 1900.
7
Um Philippine-eyja málið.
(Uæða eftir Knute Nelson senator).
(Niðuri.)
EINUNGIS TAGALAK, SKM ÍIÓFU
UPPRKISTINA.
E>að voru einungis Tagala-kyn-
I>ættirnir sem hófu uppreistina, og
stjórnarnefna þeirra var mynduð af
og skipuð eintómum Tagala-höfðingj-
um. Aðrir kynþættir og annað eyja-
fólk tók engan p>Att 1 að mynda pessa
stjórn ogr átti engan fulltrúa I henni
t>es8Í Tngala-stjórn Aguinaldo’s fitti
upptök sln I og bygði grundvöll sinn
& eintómu herva'di, og er ekki t Lux-
on, p>ví slður I öllum hinum eyjunum,
bygð A frjálsu samf>ykki f>ess fólks,
sem f>essi málamynda-stjórn gerir til-
kall til að stjórna. Verkabringur og
vald uppreistarstjórnarinnar var tak-
markað við svæðið sem hinir vopnuðu
uppreistarmanna herflokkar höfðust
við á I Luzor-9y. E>eir hvcrki leituðu
samf.ykkis þeirra.er þeir vildu stjórna,
cé ætluðu að fá f>að. Allur fjöldi
fólksins var eins varnarlaus og áður,
og þar sem Tagala-stjórnin enn nær
til, liggur fólkið eins Iémagna undir
kúgun Aguinaldo hervalds höfðingja
stjórnariunar, eins og f>að var áð
ur undir kúgun spönsku stjórnarinnar.
E>að er fyrir þessum uppreistar
mönnum og pessari stjórn sem and-
stæðÍDgar vorir segja að vér æt um
að gefast upp, leggja niður vopnin
og fá f>eim í hendur yfirráð vor yfir
eyjunum. E>að er þessi uppreistar-
manna hervaldsstjórn sem f>eir heimta
að vér ættum að hlynna að og koma
á fastan fót og slðan gerast verndaiar
hennar. E>að er f>essi Aguinaldo’s
einvaldsstjórn, sem f>eir segja, að vér
ættum að fá I hendur f>ann eignarrétt
og stjórnarrétt til eyjanna, er vér
fengum frá spönsku stjórninni. Ef
vér hefðu mlofast til að gera alt þetta,
um leið og vér samþyktum friðar-
samDÍngana, væru f>eir ánægðir. E>ið
er vegna þess að vér höfum ekki gert
neitt af f>essu, vegna f>ess að vér er-
um að bæla niður uppreistina og
koma & reglu, í staðin fyrir óstjórn,
vegna f>ess að vér erum að leitast við
að gefa Philippine þjóðinni réttláta
og frjálslynda stjóm, sem tryggi
hverjum einstakling borgaraleg rétt-
indi og vernd laganna—mikið betri
stjórn en f>eir nokkru sinni áður hafa
faaft eða mundu nokkurnttma fá hjá
Aguinaldo’s hervalds- og höfðingja-
stjórninni,—að vér erum fundnir sekir
um imperialism og ásakaðir um að
setja frelsi vorrar eigin þjóðar I hættu
með auknum standandi her. En f>að
er aðeins í útásetningum slnum að
Mr. Bryan er hátleygur og svífur til
konunglegra hæða og keisaralegrar
■dyrðar. E>egar hann fer að búa sér
til einhverja fasta stefnu, setja sér
eitthvert prógram, er hann ekki eins
Ismeygilegur (elusive), ekki eins h:if-
andi. E>á nálgast hann meir grund-
völl republikana en hann gerir sér
grein • fyrir. Á Philippinr-prógrami
hans stendur fyrst, að ha m ætli að
koma á fastri stjórn (stable govern-
ment). E>að er einmitt hið sama sem
republikana-flokkurinn er nú að starfa
að. E>etta gefur í skyn, að það sé
engin þvllík stjórn á eyjunum nú, að
Aguinaldo-stjórnin sé ekki nein föst
stjórn.
E>vl sem Bryan gefur í skyn
höldum vér fram sem verulegum sann-
leik. Og vér höldum f>ví ennfremur
fram, að fyrsta sporið til að koma á
fastri stjórn sé að bæla niður upp-
reistina og stjórn uppreistarmanna,
og að föst og skipuleg stjórn á eyjun-
um geti ekki komist á fyr en f>etta er
búið. Bryan meira að segja játar
þetta óbeinlínis, f>ví hann heldur f>ví
fram, að vér ættum að gera hið sama
f>ar og vér höfum gert á Cuba.
Og hvað höfum vér gert á Cuba?
E>egar vér sendum her vorn til Cuba,
var |>ar f>egar stofnað frlrlki og f>ar
var Cuba-her, en f>að var engin Phil-
ippine-stjórn cé Philippine her til
f>egar Dewey sigldi inn á Manila-
höfr. Fyrir starf vort á Cuba, og
fyrir viturle'ia aðstoðGomezar og ann-
ara leiðtoga eyjabúa, var Cuba-frírlk-
ið og Cuba-horinn uppleyst, og með
þeirra aðstoð erum vér nú að koma
f>ar á de novo (að nyju) fastri og
skip'ilegri stjórn. Hefði Aguinaldo
og Philippine-eyja höfðingjarnir farið
að dæmi Gomezvr og Cuba-höfðingj-
anna, mundum vér vera komnir vel á
veg með að setja á stokkana fasta og
skipulega stjórn 1 Philippine-eyj-
unum.
CALIFORNIA TIL EFTIRD.EMI8.
Yér voura ekki með neina útú"-
dúra við það að koma borgara-
stjórn á áður en Bmdarfkja herinn
'agði Californiu undir sig 1846; hann
hélt landinu á meðan strlðið við Mex’-
co stóð yfir, þar til friöarsamningarn-
ir voru fullgerðir og þar til að Cal. var
tekin inn I ríkj»-sambandið 1850. E>að
var aldrei nein territorial-stjórn I
California, bara hervalds-stjórn, þar
til landið var tekið inn í rlkja sam-
bandið. E>að var engin uppreist I
California, og þó var heoni stjórnað
af hernum I tvö ár eftir friðarsamn-
ingana við Mexico, og hæsti réttur
Bandarlkjanna úrskurðaði að sú stjórn
væri lögleg samkvæmt grundvallar-
lögunum. Bandarikja tjórninni var
þá ekki borið á bryn, að hún væri með
útúrdúra við að gefa Californir sjálf
stjórn. En því er nú haldið fram, að
Philippine-eyja-búar eigi heimtÍDg á
algerðri sjálfstjórn og að vér höfum
engan rétt til að stjórna þeim án
þeirra samþykkis. Ef svo er, hvaða
rétt höfum vér þá til þess að setja hjá
þeim nokkurt stjórnar fyrirkomulsg,
jafnvel að kc ma þar á fót fastri og
skipulegri stjórn? E>eir geta eins vel
baldið því frrm,8ð þeir hafi rétt til að
setja sér sjálfir þá stjórn sem þeim
synist, og að það komi oss ekkert við
að koma þar á fót neinDÍ stjórn, ekki
einusinni fastri og skipulegri stjórn.
Hvað svo? Éigum vér þá að leggja
árar I bát og biðja þá um samþýkki
sitt, og bíða eftir að þeir gefi það, eða
“’gum vér að halda áfram án þess?
O f ef vér svo tækjum til að koma þar
' skipulegri stjórn án þeirra sam-
þykkis, en þeim sýndist að spyrna á
móti þvl og byrjuðu svo uppreist—
eins og þeir gera nú—á móti þeirri
tilraun, sem vér værum að gera til
að koma á skipulegri stjórn, og vér
svo gripum til vöpna til að bæla niður
þá mótspyrnu og þá uppreist, og
neyddum þá til þess með spjótsodd-
-iö taka við þessari föstu og
aL.palegu stjórn, sem vér værum að
gefa þeim—, erum vér þá ekki komn-
ir til baka I þetta keisaraveldis-forar-
fen, með þessa hervalds grýlu að b&ki
voru? E>að er einungis einn vegur
til út úr þessari kletnmu, sá nefnil, að
láta Philippine-búa dæma um það
jivað föst og skipuleg stjórn er. Og
ef vér gerum það, þá er ástæðulaust
fyrir oss að brjóta heilann nokkuð um
stjórnarfyrirkomulag þeirra. Engin
þörf til þess íyrir oss þá, að koma þar
á neinni stjórn. E>að er þá bezt, að
þeir geri það alveg upp á sitt ein-
dæmi.
BRYANS ÓFBAKTÍSKA AÐFEKÐ.
Eftir að Bryan er búinn að gefa
Philippine-búum fasta og skipulega
stjórn, ætlar hann að gera þá alveg
frjálsa og óháða, og síðan vernda þá
fyrir ágangi og hlutsemi annara þjóða.
Ef það er skylda vor að koma þar á
ábyrgðarfullri og fastri stjórn, þá
fylgir það að sjálfsögðu, að það ei
skylda vor að sjá um, að þess leiðis
stjórn yrði viðhaldið framvegis; ef
það er ekki gert, getum vér ekki
verndað þá gagnvart öðrum þjóðum.
Ef vér gerumst verrdarþjóð þessara
eyja, þá mundu aðrar stjórnir ætlast
til þess og heimta það af oss, að vér
héldum þar við ábyrgðarfullri og
fastri stjórn, og hefðu líka rétt til að
ætlast til þess og heimta það af oss
Aðrar stjórnir ættu heimting á þvl,
að vér héldum þar við stjórn sem
verndaði líf, eignir og verzlunar-rétt-
indi útlendinga, á sama hátt og aðrar
síviliseraðar stjórnir gera. Ef vér
hefðum þar ekki slíka stjóm, þá hefð-
um vér ekki framar rétttil að heimta af
öðrum þjóðum að þær hlutist ekki til
um st jórnarfar og málefni eyjanna en
vér höfum rétt til að heimta að aðrar
stjórnir láti kínversku Btjórnina hlut
lausa. Ef vér tækjum að oss að
vernda Klna, væri það skylda vor að
sjá svo um, að ltf, eignir og verzlun-
ar-réttindi útlendÍDga þar væri nægi-
lega vernduð.
Og sú óöld, sem verið hefur þar
í landi nú I seinni tlð, gefur oss hug-
myi d um hvað það fyrirtæki mundi
kosta. Philippine-eyjarnar í allri
sinni lengd ' og breidd, með sínum
átta'fu kynþfittum á 14- u og mig-
munandi menningar stfgi, eru miklu
síður færar um siálfstjórn en K<na,
sem hefur verið ein þjóð og ui dir
sömu stjórn í margar aldir.
RÆNINGJA FLOKKUR.
Aguinaldo og uppreistar-foringj-
arnir tilheyra þeim kynflokki sem
stendur öðrum kynflokkum á eyjur-
um framar að greind og menningu,
og þó vitum vér að það var fyrirætl-
an þeirra, að breuna, ræna og rupla
M&nila og myrða þar hvert einasta
mannsbarn af útlendum a ttum.
Aguinaldo og Phil'ppine-höfðingjarn
ir mundu gefa Philippine eyjunum
svipaða sjálfstjórn og fólkið á Haiti
og St. Doraingo hefur—stjórn sem er
yfirgangur og lögleysa, fólkið á hinn
bóginn bælt niður að nokkru leyti með
kúguDarvaldi,en hver uppreistin rekur
þar aðra.
Ef vér skyldum afsala oss stjóm-
ar-rétti vorum á Philippine-eyjunnm,
en 88 mt viðhalda þar reglu og ábyrgð
arfullri stjórn og vernda eyjarnar
fyrir ásælni ogyfirgsngi annara þjó^a,
þá hefði það meiri vanda og kostnað
I för með sér en þó vér stjórnum
>eim sjálfir.
Yér mættum til, vegna fiarlægð-
ar eyjanna og karakters fólksins, að
hafa þar jafnan berflota og landher,
líkt og England á Egyptalandi. Væri
ekki svoleiðis vernd, með öllu sem
hún útheimti bemllnis og óbeinllois,
argasta tegund af imperialism? Vér
mundum þá þurfa að beita hervald1,
>vl ekki mnndi oss hepnast að ha'da
>ar reglu með föstu og bænahald'.
Samt ætlar Bryan að kalla saman
aukaþing til þess að koma þessari
vernd á, með öllum þe:m máLflækj-
um og allri þeirri ábyrgð, sem henri
er samfara, yfir öðru eins fólki eins
og fólkið á Philippine-eyjjnum e-
Umbótin, sem B’yan hefur að bjóða I
>essu máb, yrði eins mikið til oí>
eins árangurslaus eins og 10 á móti 1
PRÓGRAM KEFUBLIKANA.
Prógram republikana er vafn-
ngaminna, ódýrara, óhultara og blátt
áfram jéttlátt. E>að er t stuttu mSli
>etta: Að bæla niður uppreistina
svo fljótt sem hægt er, koma á fót
fastri og reglubuDdinni stjórn, gefa
eyjabúum eins mikla sjálfstjórn og
>eir eru móttækilegir fyrir. Og
hverjir eru færari til að dæma um
>etta en Bandarlkja-þjóðin, sem er
fyrirmynd hcimsins í þeirri grein
stjórnfræðinnar er lýtur að sjálfstjórr.
almennings? Til þes-’ að geta gefið
eyjabúum þe-sa stjórn og viðhaldið
henni, er nauðsynlegt fyrir Banda
rfkin að hafa æðstu yfirráð (sover-
eignty) yfir eyjunum, til þess að geta
æfinlega gripið inu I og lagfært það
sera útaf ber l heimastjórn þeirra.
Ef vér sleptum þessum rétti (sover-
eignty),þá ættum vérekkert með það.
Enga betri, kostnaðarminni og óhult-
ari vernd er unt að gefa eyjunum en
frjálslega og fasta stjórn eftir til-
skipun og með tilstyrk Bandaríkj-
anna. Engin útlend stjórn gæti sett
sig upp á móti eða farið I kring um
þá vernd. Og með góðri og frjáls-
legri stjórn á eyjunum, undir Banda
rlkja-flayginu, þyrfti tiltölulega lftinn
standandi her til að halda reglu.
Harðsvíruð og kúgunargjörn eins
og spanska stjórnin var, hafði hún
aldrei mikinn herafla í eyjunum
Strsx og Philippine-búar fá almenni
legt tækifæri til að njóta réttlátrar,
fastrar og frjálslegrar stjðrnar undir
Band&rlkja flagg'nu, munu þeir verða
friðsamir og löghlýðnir, og mjög lltill
standandi her (ekki yfir 10,000, og þó
öllu lfklegra ekki yfir 5,000) mun út
heimtast til pess að halda þar lögum
og reglu. Af her af þeirri stærð get
ur engum staðið neinn ótti. E>egar
friður er kominn á, verður Manila og
Philippine-eyjarnar, undir góðri
stjórn, miðpunktur verzlunarinnar ^
vesturhöfunum, og gefa verzlun 03
framtakssemi Bardarfkjanna þvflfkan
markaö, að þau hafa aldrei haft annan
eins, og það tækifæri, 3em þau hafa
aldrei fyr haft og sem engin önnur
þjóð hefur. Frá eyjunum getum vér
hæglega tekið leiðandi þátt I verz'un
austurlanda, og með tiliölulega litl-
um kostoaði og Iftilli fyrirhöfn stutt
að viðha’di friðarins.
í staðinn fyrir þetta prógram er
alt sem B-yan hefur að bjóða örðug
og kostnaðarsöm verndun, sem flækir
oss inn I málefni annara þjóða, sem
gruidvallarlögin bvorki heimila eða
réttlæta, og sem er I irsta eðli síuu
mikið frekar imperialittn en sú stefna
sem • republikans-flokkurinn hefur
tekið sér“.
HVERNIG LIZT YDCR A þETTAt
Vcr bjrtdum $10T í hvert sklftl aom Caturrh lœkn-
aat ekki með Hall’a Catarrh Cure* '
F. J. Clienoy & Co., elfrendm, To’erto. O.
Vcr nnd'rskrlfudlr hTfum þekt F. J. Cheney 1
síða-tlidln 16 ár og álltum hacn mjlg áreljnnleiran
mann í öllnm vidskiftnm. og teflnlega færan nm ad
efna 611 þan loford er f lag hane gerir.
Weet & Truax, Wholesale Drngaiste, Toledo,0.
Walding, Kinnon & Marvin,
Wholesale Drngnists, To'edo, O.
Hall'8 Catnrrh Cme er tek'd lnn og verkar beln-
línis á blódid og slímhimnurhar. Verl 76c flaskan.
Selt í hverri lyfjabúd. Vottord sent frítt.
Hall's Family Pills eru þær beztu
Nopthera Pacifie By.
Sainan dregin áætlun frá Winnipeg
MAIN LINE.
Morris, Emerson, St. Paul, Chicago,
Toronto, Montreal . . .
Spokane, Tacoma,
Victoria, San Francisco,
Fer daglega 1 4J e. m.
Kemur daglega 1.3O e. m.
PORTAGE BRANCH
Portage la Prairie og stadir hér á milli:
Fer daglega nema á sunnud, 4.30 e.ro.
Kemur:—manud, miðvd, fost: 11 59 f m
þriðjud, fimtud, laugard: 10 35 f m
MORRIS-BRANDON BRANCH.
Morris, Roland, Miami, Baldur,
Belmont, Wawanesa, Brandon;
einnig Soutis River brautm frá
Belmont til Elgin:
Fer hvern Mánudag, MidviKud
og Föstudag 10.45 f. m.
Kemur hvern þridjud. Fin.mt
og Laugardag 4 3o e. m.
CHAS S FEE, H SWINFORD,
G P and T A, General Agent
St Paul Winnipe
OLE SIMONSON,
mælir með sínu nýja
Scaodinavian flotel
718 Main Strkbt.
Fæði $1.00 á d&g.
ARINSJORH S. BAROAL
Selurjlíkkistur og annast um útfani
Ailur útbúnaður sá bezti.
Enn fremur selur hannjjii kouai
minnisvarða cg legsteina.
Öeimili: á horninu á
Ross ave. og Nena str. 306.
íslonzknr úrsnn^nr.
Þórður Jénsson, úrsmiður. se'-tr
ails aonar gnllstáss, smíðar hringa
gerir við úr 07 klukkur o.s.frv.
Verk vandað og verð sanngjarnt.,
200 TVTrIxl st.—WlNXIPVC.
\nd«T*»nir Manltoha Hot«l-rn«tnnnm.
I. M. Clcghora, M !>.
LÆKNIR. og YFIRSETUjV! AÐPR. Et-
fjabúðina á Baldur og hefur
öllum meðölum, sena hann
Hefur keypt lyfjabúðina á Baldur og hefur
þvf sjálfur umsjon a öllu
ætur frá sjer.
EEIZABETH 8T.
BALOUR, - - MAN
P. H. Isienzkur túlkur viö headiua hve
nærsemhðrf ger ist.
SEYMÖUR HOUSE
Marl^et Square, Winnipeg.
Eitt af beztu veitingahúsum bæjarins
Máltíðir seldar á 25 cents hver, $1.00 á
lag fyrir fæði og gott heröergi. Biliiard.
stofa ogsérlega vönduö víuföug og vindl-
ar. Ókeypis keyrs a að og fra Jarnbrauta-
stöðvunum.
JOHN BAIRO Eigandi.
NORTHERN
PACIFIC - -
RAILWAY
w—
TU
St. Pa.ul
Mluiæe a -
poils.
Dxi.lvi.tli.
til staða
Austur «g SiiOur.
futtt
^jclena
,8PoItaiu
^cattle
'tliuoma
ílorilaníi
CTatifornia
Japan
(Ehiita
JUaska
JlJoníiikf
dvcai ^vitaiit,
(Ítuvopí,
. . Jlfviva.
Fargjald ineð brautum S Manitoba 3
cent 6 íniluaa. 1,C00 milna farseðia bæk-
ur fyrir 2)£ cent a mílana, til sölu hjá cll-
um agentum.
Nýjar 1 .sÞr frá hall; til hafs,' „North
Cost Limited'1, beztu lesiir i Aineríku,
hafa verið settar Sj gang, og eru þvi tvæi
lestir á hverjum. degi bæði austur og
vestur. ‘
J, T. McSENNEY,
City Passenger Agent, Winnipeg.
H. SWINFORD, ---
Gen. Agent, Winnipeg.
JEmCHAS. S. FEE,
G. P. & T. A., St.jPaol.J f
ANEWPEMIfflJK*
A Radical Change in Marketing Methods
as Appiied to Sswing Machines.
An orlgPiajLplan uné. i which you can obtain
easjer ternis and better value in the purchnse of
the worS*fæaous “Wlute” Sewing Machine thaa
ever before offered. '*
■' ■" 1 ■ ■ 1 ■ ■■ v. Tir ^
Wnte for our elegant H-T catalogae and detailed particulars. Ilow 5,
we can *ave you mcney in the purchast* of a high-grade sewing aiachine a
and the easy terms~<T paymcnt we can ofter, either d'.rect from
faetory or through our regular auihorized agents. This is an oppor-
tunity you cannot afford to pass. Yoj know the «‘White,M j’ou know
its nianufactiirers. Therefore, a dctailcd d*-scri;.tion of tiie machiué and
its construc iou is unnecessiry. If you have an old tnachine to exchange
we can offer most lihciai terms. Write to-day. Address in full.
ymt 5EWING vmm companv, (DeP t A.) cicvei»a«i
W. Grund & C).,
line ánd ?
xchange \
t
, ohrlJ
Til sölu hj^
W 11; P 1 >
EDDY’S
HUS-, HROSSA-, GOLF. OG Ö'JXJ-
BUSTA
E>eir endast BETUR en nokkrir aðrir, sem boðnir eru, 03 eru viðurkendir af
öllum, sem brúka þá, vcra öllum Öðrum*betri.