Lögberg - 11.10.1900, Blaðsíða 2

2
LÖGBERO, FIMMTUDAGINN 11 OKTÓBER 1900.
Ulfnr í sauðargæru.
(Eftir Bindarikja ísl.)
JJemókrata-flokkurinn og einokunar-
félöyin.
Næst imperialism (keisaraveldis-
Stcfnu) eru demókratar ekki eins há
talaðir um neitt eins og um trusls
(einokunarfélög). Bryan og allir hin-
ir aðrir demókrata-ræðuskörungar
ferðast um landið fram og aftur til að
reynaað telja pjóðinni trú um, að
vöxtur og viðgangur einokunar-félag-
anaa eigi rót sína að rekja til toll-
löggjafar republikana, laga, sem al-
ment kallast verndartolls-lögin. En
aldrei hafa neinir af pessum ræðu-
mönnum reynt til að sk/ra petta mál
fyrir alpyðu eða rökstyðja pær stað-
hæfiDgar sínar, að republikanar, sem
pólitiskur flokkur, séu valdir að pví,
að pessi félög hafa myndast, og að
peir téu algerlega & bandi peirra (fé-
liganr a). *
I>eir sem hafa tekið eftir stríðs-
aðferð demókiata í undanfarandi
kosninga bardögum eiga ekki pvi að
venjast, að peir-reyni til að sk/ra pau
mál, sem kjóseodur eiga að skera úr
við almennar kosningar, svo að al-
menningur geti komist að einhverri
skynsamlegri, óhlutdrægri og réttri
niðurstöðu i peim og greitt atkvæði
sitt pjóðinni í hag. Aðferð peirra er
ætið sú, að vefja og flækja málin sem
mest, I stsð pess að skyra pau, að æsa
tilfinningar manna og efla flokkadrátt
egna eina stéttina upp á móti annari,
peyta upp sem mestu moldviðri af
lygum og skömm um, og slá sem mestu
ryki f augu almennÍDgs, svo peim
takist pvf betur að afvegaleiða kjós
endarna. „Hinir ríku eru að verða
r kari, og hinir fátæku eru að verða
fátækari,“ segja peir, og petta er af
kenna stjómarstefnu og löggjöf re-
publikana. íslendingar, sem eru bú-
settir í pessu landi, hafa flestir bú:ð
hér í 15 til 20 ár. Engir innflytjend-
ur hafa yfirleitt byrjað lífið í Amerfku
fátækari en peir. Eftir kenningum
demókrata ættu pá íslendingar al-
ment að vera fátækari nú en peir voru
pegar peir byrjuðu lífið hér. Eng-
inn maður með nokkru viti mun halda
pví fram, að petta eigi sér stað hvað
íslendinga snertir, og paf á sér lield-
ur ekki stað. t>etta er bara æsinga-
heróp demókrata, sem peir brúka til
að æsa verkalyðinn í stórborgunum
upp með, en pað verða líklega fáir ís-
lendingar, scm láta flekast af pessu
herópi.
Republikanar hafa stjórnað Banda-
ríkjunum frá pví að Lincoln varð for-
seti árið 1861 og pangað til nú, að
undanskildum seinni stjórnar-árum
Clevelands (frá 1893 til 1897), pví pó
Cleveland væri iorseti frá 1885 til
1889, pá voru republikanar í meiri-
hluta fc pingi, svo að pað tímabilget-
ur ekki kalhst demókrata-stjórnar
tfmabil í fyllsta skilningi. Allan
pennan tíma hefur flokkur republik-
ana verið vinur verkamannanna og
fátæklinganna, bygt upp atvinnuveg-
ina, svo að verkalyðurinn fengi stöð-
ugri vinnu og betra kaup, og pað sem
pyðir daglegt brauð verkamannanna
hefur stöðugt verið að lækka í verði
(að undanskildum peim vörum sem
au ðvitað stfga ávalt upp og niður á
markaðinum), en kaupgjald hefur alt-
af farið heldur hækkandi. Árið 1860
—sem var seinasta stjórnar-ár demó
krata-flokksins, var meðal-kaupgjald
75 cents á dag, og pá gat verkamað-
urinn auðvitað keypt 75c. virði af lífs-
nauðsyojum fyrir dagkaup sitt. En
árið 1899 var meðal kaupgjald $1.65
á dag, og nauðsynjar peim mun lægri
í veiði, að eius dags kaup borgaði pá
fyrir eins mikið af lífsnauðsynjum
emsog$1.97, eða nærri prjú dags-
verk hefði gert 1860. Eftirfylgjandi
dæmi synir, hvað verkamaðurinn er
tiltölulega rfkari nú eftir unuið dags-
verk en hann var árið 1860
Áiið 1899 var meðal dagkaup $1.65
“ 1860 “ “ “ .75
Mismunur .90
Ef niiðað er við verð á lffsnauð-
synjum árið 18ó0 og veið á sömu Jífs-
nauðsynjum árið 1899, pá borgaði 1
dagsverk fyr:r $1.97 af lffsnauðsynj-
um árið 1899, en 1 dagsverk árið 1860
borgaði fyrir 75 cents af lffsnauðsynj-
um. Mismunur $1.22, sem verka-
maðurinn er nú rfkari eftir dagsverk
sitt undir stjórn republikana árið
1899, en hann var undir stjórn demó-
krata árið 1860.
Ef við nú gerum fyrir,oss til hægðar-
auka, að maður vinni 300 daga um
árið fyrir meðal kaupgjald, eins og
pað var árið 1899, $1 65, innvinnur
hann sér um árið $1.65x300 sama sem
$495.00 Á sama tícna árið 1860 yrði
kaup verkamannsins $0.75x300 sama
sem $225.00. Mismunur $270.00. Ef
verkamaðurinn, eins og synt er að
framan, er $1.22 rfkari eftir hvern
daginu árið 1899, en hann var árið
1860, pá er hann eftir ársvinnuna,
300 dagsverk, $1 22x300 sama sem
$366.00, ríkari í lffsDauðsynjum en
hann var árið 1860, pegar republikana
flokkurinn tók við völdunum.
Af pessu, S ’m tekið er upp úr
opinberum hagfræfis-skyrslum, sézt,
að republfkanar hafa ekki pröngvað
kjörum verkamannanna heldur hætt,
pau að stórum muD.
En nú skulum vér skoða afstöðu
beggja flokkanna gagnvart' einokunar
féJögunum, og áður en vér förum
lengra út 1 pað mál, skulum vér fyrst
gera oss grein fyrir pví hverskonar
félagsskapur pað er,^j
sbm k allast „tbusts“ (e nokunarfél.)
Einstaklingar mynda fyrst hluta-
félög, sem peir fá löggilt. l>au félög
kallast corporations, löggilt félög.
Svo sameina pessi löggiltu félög sig?
tvöeðafleiri; pá er félagsskapurinn
nefndur trusts, eða einokunarfélög,
pví sameiningin er vanalega gerð f
peim tilgangi að takmarka framleiðslu
og ráða verði peirra hluta, sem pessi
félög framleiða.
Enginn, sem óvilhalt ritar eða
ræðir um pennan félagsskap, neitar
pví, að pessi samtök geti verið,
og séu nú pegar f sumum tilfellum
almennÍDgi skaðleg. Ef félagsskap-
urinn gengur ekki lengra en pað að
sameina höfuðstól, f peim tilgangi
einum að geta betur haldið samkepni
f verzlun eða framleiðslu við önnur
samskonar félög, pá er álit o-.- úr-
skurður dómstólanna, að lögin heim-
ili pesskonar samtök, en gangi pessi
félagsskapur svo langt að hann út-
r/mi allri samkepni, takmarki fram-
leiðslu og ráði algerlega verði peirrar
vöru, sem félögin annaðhvort selja
eða framleiða, pá eru pau orðin ein-
okunarfélög og attu ekki að líðast.
Detta spursmál er ekkeit flokks-
spursmál. Allir pólitfskir flokkar,
demókratar, populistar og republik-
anar taka pað fram f stefnuskrám sfn-
um, að peir séu pesskonar einokunar-
félögnm andvfgir.
Republikanar segja pannig f
stefnuskrá sinni:
„Vér viðurkennum nauðsyn og
réttmæti heiðarlegrar samvinnu (fé-
laga) og sameinirg höfuðstóls í pvf
augaamiði að mæta nyjnm verzlunar-
skilyrðum, g sérstaklega f peim til-
gangi að auka vora sfvsxacdi útlendu
verzluu. en vérfordæmum aJtsamsæri
og samtök f peim tilgangi sð leggja
höft á verzlun, byggja npp
einokun, takmarka framleiðslu og
ráða verði og vér viljum vinnaað lög-
gjöf sem hefur pað f för með sér, að
útrýma og fyBrbyggja alla slfka mis
brúkun (félagsskffjiarins) og sem
vern dar og byggir upp samkepni og
tryggir réttindi framleiðandans, verka-
maunsins og allra, scm stunda iðnað
og verzlur.“
SHEBMAN-LÖGIN.
Mismunurinn á loforðum demó
krata og framkvæmdum republikana
sannast bezt með Sherman anti-lrusl-
lögunum. Þessi lög voru sampykt af
republikönsku pingi, og undirrituð af
republiks-forsetanum Benjamin Harri-
son árið 1890. Demókratar unnu á
raóti pessum lögum og greiddu at-
kvæði á móti peim, en pegar lögia
gengu í gegn, prátt fyrir mótspyrnu
peirra, skopuðust peir að peiin og
sögðu, að pessi lög mundu reynast
dauður bókstafur. En reyndin hefur
orðið sú; eins og sannast af nokkrum
úrskurðum hæstaréttar, einmitt und-
ir pessum lögum að h:num pjóðfræga
pingskörungi og stjórnm ála-snillingi
Mr. ShermaD skjátlaðist ekki, og að
prssi lög eru hin einu, sem til eru í
Bandarfkjunum, er geta aftrað fé-
lögum frá að mynda sárotök í pvf
skyni að takmarka framleiðslu og
leggja höft á verzlun.
Undir pessum lögum úrskurðaði
hæstiréttur Bandaifkjanna, að járn-
brauta einokunarfélag1, sem 31 járn-
brauta-fólög mynduðu og kölluðu
„Joint-Traffic Association,“ væri 6-
löglegt. I>essi úrskurður var gerður
24. okt. 1898 samanber úrskvið hæst»-
réttar: „United States vs. Joint-Traf-
fic Association et al, 171 U. S. 505.“
Annar úrskurður, undir pessum
lögum, var gerður í máli sem „Addy
stone Pipe and Steel Co.“ höfðaði
gegn Bandaríkjunum. Sex löggilt
félög (corporations) mynduðu petta
„trust,“ í peitn tilgangi að selja p á
röru, er pau framleiddu, nfl. járnpfp-
ur, fyrir vist ákveðið verð f 36 rjkjum
og territóríum innan Bandaríkjanna.
Dómari Taft, úr „U. S Circuit Court
of iippeals11 (umfeiðarrétti B.rfkjanna
í áfryuðum málum) úrskurðaði fé
lagið ólöglegt. Ilæsti réttur Banda-
rfkjanna staðfesti pennan úrskurð 4.
desember 1899.
t>etta sannar ómótmælanlega, að
republikanar eru ákveðn'r í pvf að
fyrirbyggja vöxt og viðgang einokun-
ar félaga, en demókratar hafa ekkert
gert í pá átt, heldur hindrað fram-
kvæmdir republikana f pessu.
En republikanar vilja fara leDgra,
f pá átt að fyrirbyggja „trusts“, en
hingað til hefur verið gert. l>að
hefur reynst, að Sherman-lögin ná
ekki til einokunarfélaga í sumum
rfkjunum, vegna pess að viss rétt-
indi, sem rfkin hafa sérstaklega, koma
í bága við pau; republikanar vildu
pví koma í gegnum sfðasta congress
pingsampykt, til pess að gera grund-
vallarlaga-breytingu, scm gæfi con-
gressinum fult vald til að takmarka
einokunarfélög, svo að congressinn
gæti búið til lög er næðu til eiukun-
ar-félaga f öllum rfkjunum, sem tér-
stök réttindi rfkjanna gætu ekki kom -
ið í bága við. Dessi pingsampykt
til grundvallarlaga-breytingar kom
til atkvæða f neðri deild congressins
hinn 1. júnf 1900. En af pví pessi
sainpykt útheimti tvo priðju allra at-
kvæða, gátu demókratar felt hana
(sjá 5. gr. grundvallarlaga B.rfkja).
Allir demókratar, sem voru staddir á
pingi, greiddu atkvæði á móti sam-
pyktinni, nema fimm.
Atkvæði féllu pannig: — Með
sampyktinni 154 atkv., öll republ.
nema 4; móti samp. 132, öll dem. og
pop., nema 2; 11 svöruðu „present*1
(viðstaddir), og 56 greiddu ekki at-
kvæði.
Nöfn peirra, sem voru með og
móti, geta menn séð á bls. 6,929 í
„Congressional Record“.
Grundvallarlaga-breytingin, sem
republikanar vildu gara, var tem
fylgir:
,.XVI. GREIN.
„1. Alt vald, sem pessi grein gef.
ur, skal ná til allra hinna sérstöku
ríkja, territóría, Columbia-distrikts-
ins, og allra landeigna undir stjórn
og löggjafarvaldi Bandarfkjanna.
„2. CoDgressinn skal hafa vald til
pess að úrskurða hvað eru ,trústs‘,
semja reglugjörð fyrii, fyrirbjóða,
eða uppleysa ,trusts , einokunarfélög
eða samtök, hvort sem pau eiga sér
stað með löggiltum félagsskap eða á
annan hátt.
„Hin sérstöku ríki rnega framvegis
framkvæma petta vald á allan hátt
sem ekki er mótstrfðandi lögum
Bandarfkjanna.
„3. Congressinn skal hafa vald til
að framfylgja ákvæðum pessarar
greinar með tilhlyðilegri löggjöf.“
Demókratar réttlæta mótstöðu
sfna með pvf, að congressinn tæki pá
valdið, að takmarka einokunarfél.,
frá rfkjunum, ef petta hefði orðið að
lögum. En f pess stað gefur 2. liður
frumvarpsins rfkjunum sama vald og
B.rfkjunum f pessu má i, að svo
miklu leyti sem hvert eins akt rfki
Fratuh. á 7. bls.
ALT AF
FYRSTIR
VÖRUR ÞEIRRA
Mosta’s
& Wallatc
0
*»«*
Vér höfum keypt fyrir 55
af dollarnum vörur þeirra
Johnston & Wallace, held-i
sölumanna hér í borginni.
Vörur þessar eru karlmanna-
föt og alt sem til karlmanna-
klæðnaöar heyrir, stígvél,
skór og skrautvörur. þetta
alt verður selt þessa viku og
þá næstu fyrir verð sem áöur
er alveg óheyrt. Til þess að
fá kjörkaup á öllu þessu þá
sjáið oss á laugardaginn og
alla næstu viku.
Gefum
Red Tradiují Stamps.
The BAMBUPT.
STOCK
BUYINGr CO
565 oe: 567 Main Street.
Allir^
VHja Spara Peninga.
Þegar þiö þurflð skó f>á komið og
verzlið við okkur. Við höfum alls
konar skófatnað og veröið hjá okk-
ur er lægra en nokkursstaðar
bænnm. — Við höfum fslenzkan
verzlunarþjón. Spyrjið eftir Mr.
Gillis.
The Kilgour Rimer Co„
Cor. Main & James Str.,
WINNPEG
DR- J. E. ROSS,
TANNLÆKNIR.
Hófur orö á sér fyrir að vera með þeim
beztu f bænum,
Telefon 1040. 628 K Nfaln 3t.
1. M. Cleghorn, M D.
LÆKNIR, og ‘YFIR8ETUMAÐUR, Et-
Hefur keypt lyfjabúðina á Baldur og helur
þvf sjálfur umsjon á öllum meöölum, sem hann
ætur frá sjer.
EEIZABETH 8T.
BALDUR, - - MAN
P, 8. Islenzkur túikur viö hendina hve
nær sem börf ger ist.
SEYMOUB HOUSE
Marl^et Square, Winnipeg.
Eitt af beztu veitingahtísum bæjarins
Máltíðir seldar á 26 cents hver. $1.00 á
dag fyrir fæöi og gott herbergi. Billiard-
stofa og scrlega vönduð vinföug og vindl-
ar. Okeypis keyrsla aö og frá járnbrauta-
stöövunum.
JOHN BÁÍRD Eigandi.
W. J. BAWLF,
SELUK
Vinoc Vindla
Æskir eftir við-
skiftum yðar.
Exchange Building, 158 Princess St
Telefón 1211.
Canadian Pacifie Railway
Tlme Table.
LV. AR.
Montreal, Toronto, New York & east, via allrail, daily
21 50 6 30
Owen Sound,Toronto, NewYork,
east, via lake, Mon., Thr.,Sat. 21 lo
OwenSnd, Toronto. New York&
east, via lake, Tues.,Fri..Sun.. 6 30
Rat Portage, Ft. William & Inter-
mediate points, daily ex. Sun. . 8 00 18 00
Portage la Prairie, Brandon.Leth- bridge.Coast & Kootaney, dally
7 «5 20 2o
Portage la Prairie Brandon & int-
ermediate points ex. Sun 19 io i5
Portagela Prairie,Brandon,Moose Jáw and intermediate points,
dally ex. Sunday 8 30 lo
Gladstone, Neepawa, Minnedosa
and interm. pomts, dly ex Sund 8 30 10
Shoal Lake, Yorkton and inter-
mediate points.... Tue,Tur,Sat 8 30
Shoal Laká, Yorkton and inter-
mediate points Mon, Wed. Fri I9 lo
Can. Nor. Ry points Tues.
Thurs. and Sat 7 16
Can. Nor, Ry points Mon,
Wed, and Fri 2l 20
Gretna, St. Paul, Chicago, daily 14 Io 13 3J
West Selkirk. .Mon., Wed„ Fri, 18 30
West Selkirk. .Tues. Thurs. Sat. Io oO
Stonewall.Tuelon.Tue. Thur. Sat, 12 2o 18 50
Emerson.. Mon, Wed. and Fri. 7i.4° I7 10
Morden, Deloraine and iuterme-
diate points daily ex. Sun. 7 30 2o 20
Glenboro, Souris, Melita Alame- da and intermediate points
daily ex. Sun 8 So 17130
Prince Albert Sun., Wed. 7 15
Prince Albert Thurs, Sun. 21 20
Edmonton Mon,Wed.,Thur,Sun 7 IS
Edmonton. Sun.,Wed,Thur,Sat 21 2o
W..WHYTE, ROBT. KERR.
Manager. Traffic Manager,
t
t
t
t
t
t
Actina
Undur aldarinnar.
Enginn uppskurður. Engar inntökur. Ef kér
þrautum í augum, eyrum, kverkum eða höfði, af hvaða ástæðu
sem er, |>á fáíð þér linun þrauta yðar og lækning með þvi að
brtíka ACTINA, meðal sem staðist hefur rannsókn í 19 ár.
ACTINA læknar sjóndepru, sárindi í augnalokunum^
catarrh, hæsi, höfuðverk og suðu fyrir eyrunurn.
Hún varnar blindu og gefur sjónina aftnr; og gerir yður
möguleg að sjá gleraugnalaust.
ACTINA er snildarlega gert rafmagrs-„battarí“. Hvert
barnið getur, án minstu liættu, notað súr hana og hún getur
með góðri meðferð enst mannsajdur.
ACTINA kos’ar aðelns $10.00. Þeir sem kaupa að mér á
næstu 15 dögum, fá peninga sína endurborgaða, ef þeir eru
ekki ánægðir eftir að hafa reynt Actina í sex inánuði.
Ráðleggingar og prófun ókeypis. Skriflð eftir geflus
bækliug : „Augu og augnveiki“.
KABL K. ALBÍRT,
268 McDermot Ave., WINNIPEG, MAN.
d
d
3