Lögberg - 29.11.1900, Blaðsíða 2

2
Guðspjallamál.
I’rédikanir á aunnudögum og hátíðum
kirkjuársins. Eftir JOn líjarnaxon.
Reykjavík. Kostnaðarmaður: Sig-
urður Kristjánsson. lítOO. Prentað
aði Isafoldarprentsmiðju.
Mttrguin hefur f>Ott, og mun p>ykjs,
að n-lj; sé dö tii af postillum, prédik-
unum og öðrum jruðsorðabókum.enda
er *'kki synilegt, »ð allur þessi sægur
af silkum ritum hafi haft e&a hafi mik-
il áhrif á trúarlffið bér á landi, f>ótt
ymisleyt sé gott og gagnlegt í f>eiir,
ef f>au annars væru'notuð til hlitar og
mean gæfi peim gaum *ð nokkru ráði.
Vér gfttum liér ekki farið nákvæmlega
út í f>að, hveroig meta. skuli þessar
litekur, eða hversu mikið gíldi f>ær
hafi, en f>að má segja um f>ær allar f
stuttu máli, að hingað til hafi f>ær
staðið á hér um bil sarna grúndvelli:
á drbfnuðu og drafúldnu trúarlffi,
ekkert skeytt um mannlífið, en altaf
verið nppi f skyjunum, eða f þessum
liimni, f>ar sem Júpfter og Satúrnu;
svein>8 þegjandt rneð sfnum mörgu
tunglum. Fáir munu nú þekkja Gísla
postillu, f>ar sem syndirnar mannaona
eru metnar eftir vigt, tlu þúsurd og
tuttugu þúsucd pond, og alt f>ar efti>
fr-<m sett á afkáralegasta hátt; f>á er
„Jónsbók“ eða „Jónspostilla“, eftir
Jón biskup Vídalfn, á tínum tfma og
iejgi fram eftir skoðuð sem meistara-
stykki mæisku og ar.drfkis, — „miki.l
er á bonura kj*fturinn“, ssgði Páll
Vldalin einu sinni, f>egar hann kom
að kirkjunni f>ar sem meistari Jón
var að pruraa af stólnum. Dessi pré-
dikunarbók hefur oftar en einu sinni
verið prentuð; „konferenzráðið (o:
Magnús Stephensen) vildi koma í vep
fyrir að hún væri prentuð, og tfndi
saman nokkrar greinir úr bókinni til
sönnunar f>ví, að þetta meis’a averk
væri orðið heldur gamait. til húslest »
fyrir pessa tfma, og sfendi kansellíinu;
varð Örsted, lögvitringinum, að orði,
f>að sem síðan er f minnum haft, er
synishorn þetta kom honum fyrir sjón-
ir: ,at det lod til Djævelen spilledp
der en betydelig Rolle‘, en lét jafn-
framt á annast, að það lysti stakri
mælsku (Fjölnir 5. ár, 88—80 bls ).
—£>á er Arnspostilla, prédikunarbók
Árna Helgasonar, prests og prófasts f
tíörðum á Álftanesi og biskups að
nafnbót, einhvers hins merkilegasta
manns f prestlegri stétt; prédikanirn-
ar eru rólegar og kaldar, æsa ekki og
lyfta ekki huganum, en þæreru þásgi-
legar, ekki h&tíey(»ar; þær eru einkum
siðalærdómur, og geta verið góðar,
þótt ekki séu þær eldheitar og hrff-
andi. t>á eru prédikanir Helga bisk
ups, kröftugri og mælskari, og haf*
keim af Jóui Vídalfn, enda var Helgi
biskup framúrskarandi bæði að sjón
og heyrn áður en hann varð biskup,
því þá var alt þetta horfið. Síðast
koma prédikaDÍr Péturs biskups; þær
eru einnig góðar, ekki sfzt að smekk
vísi og fegurðartilfinniugu; auðfundið
er að andi Fjölnismanna hefur verið
yfir honurn, ekki sfður en heilagur
and:. Allar þessar p édikanabækur
eða postillur eru f rauuiuoi reistar á
sama gruDdvelli, sem áð >r er nefndur,
en þótt byggingaruar hafi orðið ólfk-
ar. — Með prédikunarbók Páls Sig-
urðssonar f Gaulverjnbæ byrjar nytt
tfmabil f kirkjusögu vorri; Páll lét
skynsemina komast meira að 6d áður
var títt, og gaf mannlffinu og mann-
legum högum roeiri gaum; á þessu
hneyksluðust ymsir, sem ekki höfðu
vanist öðru en syndavæu og hugsun
arlausum biblíukstri, og var svo sú
bók rifin niður af aletíi, en einmitt
þetta varð til þess að hún komst út f
airaenning, enda er það góð bók, og
sjálfsagt bezta bókín þá, sú sem ál-
þyðu hefur mest geðjast að — en
hennar dagar munu nu taldir vera.
t>ó að bók Pals Sigurðssonar sé að
VÍS8U leyti keimlík ptédikunum Jóns
Bjarnasonar, þá er langt fri þvf, að
menn eigi að skoða bók Páls svo sen
fyrirmynd þes9arar tiyju Jónsbókar.
I>að var búið að dæma ptédikunar
bók fcfíra Jóns hér á landi löDgu &ður
en hún kom út. Fins og það hefur
verið hlutfall Jóns Bjarnasonar, að
vera rifinn mður mörgum, eins og
oftast á sér stað með þá sem að eÍD-'
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. NOVEMBER 1900.
hverju leyti skara fram úr öðrum,
eÍD8 var íarið með prédikaDÍrDar, áður
en þær komu nokkrum manni fyrir
sjónir. t>ær áttu að vera um eintóma
og eilífa útskúfun, fullar af djöflum
og helvíti, svo áttu þær að vera sam-
safn af veraldlegum þvættÍDgi og
skemt’sögum, náttúrufræði, lögfræði
og ýmsu þess konar, sem hirgað til
hefur verið skoðað sem guðlast, væri
þesa minst á prédikunarstólnum,
Sá „laious“ eða leikmaður, sem rit
ar þessar línur, var einnig orðinn
»g*gnsyrður“ af þjssum hleypidóm-
um, sem suðuðu f eyrunum úr öllutn
áttum. En svo barst honum bókin f
bendur, og hann getur ekki að þvf
gert, þótt skoðanir hans breyttist við
reynsluna.
Að ytra útliti er bókin stæðileg og
tilkomumikil, vel prentuð með stóru
og skfru letri, og prentvillur fáar senn
engar, að því er vér fáum séð, og er-
útgáfan bæði Isafoldarprentsmiðju og
kostaaðarmanninum til sóma.
Að innihaldi verður að telja pré-
dikunai bók sfra Jóns Bjarnasonar hina
mikilbæfustu sjón á trúarhimni fs
lendinga, sem birtzt hefur á þessari
öld, og f þessu tilliti má segja, xð
g> mla öldin hafi skilið vel við oss
Hvar sem maður lykur bókinni upp,
þi verður fyrir manni eitthvað lað-
andi, hrffandi; maður fær ósjálfrátt
þá hugsun, að höfundurinn sé meira
en guðfræðingur, öðruvfsi en þeir
guðfræðingar, sem 'ér höfuro átt að
venjast vib; maður getur ekki vatist
þeirri httgsuD, að bókin eé ekki e-n-
uDgis „téikn tíman8“, heldur einnig
gott „teikn“, það teikn, sem margir
hafa þráð, en ekki getað gert sér
grein fyrir, hvernig ætti að vera;
sumir gatu raunar s*gt: þetta hefði
átt að koma fyrir löngu, en menn
verða að gæta þess, »ð tíma þarf til
alls, og það er kannske ekki þýðing-
arlaust, að foisjónin hefur valið ein
mitt þeDna tfma, aldarlokin, til þess
að láta íslendingura þetta í té, eins
og nýjan morgunroða hinnar komandi
aldar.
Eitt af aðalei»kennum böfundarins
er það, hvað hann er góður málari.
Hanu lífir sig svo fast inn f athurðina,
og lýsir þ -im svo lifandi, að lafhægt
væri að gera málverk eítir lysingunni.
Sem dæmi má nefna þegar á 6—7
bls., þar sem talað er um fyrstu pré-
dikan Jesú; bls. 285—286, um kvöld-
máltfðar sakramentið — manni dettur
ósjálfrátt f hug málverk aftir Leonard
Vinci, sem er frægt um allan hinn
mentaða heim. ög ekki minna er
um næturdýrðina, á bls, 291—295
En þetta kemur langtum víðar fyrir.
Þá er það ekki sfður merkilegt.hversu
djúpt og innilega höfundurinn skygn-
ist, ílh f instu afkyma mannlegrar
sálar—hann „objekt>verar“ alt. Detta
er það sem einna mest aðgreinir þess-
ar prédikanir frá öllum öðrum, því
þó að binir eldri prestarnir hafi nokk-
uð af þe su, þá er það ekki nærri
eins næmt og tilkomumikið eins og
hj "• féra Jóni; og ekki nóg með það,
hann tekur dæmi úr mannkynssötr-
unni að fornu og nýju, úr náttúrr-
sögunni, úr menningarsögunni,úr öllu
því sem snertir tnannlftið og inanc-
lega hagi að einhverju leyti — „uihil
humani a me alienum puto ‘ hefur
vakað fyrir höfundinuro, en hann
gleymir aldrei Kristi og hinu heilaga,
sem bann er að bryna fyrir fólkiuu:
„gefið guði það sern guðs er og keis-
aranuni það sein keisarans er“ — „su
um cuique“ eru þau gulluu orð, sem
ganga I gegn um alla bókina, ecda
útheimtist ekki svo lítil þekkÍDg og
lærdómur til þess að tilfæra alt það
sem höfundurinn minnir á, svo þar af
leiðir, að bókÍQ er ekki síður alskreytt
almennri og veraldlegri mentun eu
heit og hjirtnæm guðsorðabók. Og
þóttBéraJón trúi kraftaverkuro, þá
stendur það f nánu sambandi við
trúna á g-.ð, enda er margt í þessum
heimi sem enginn maður skilur cé
mun skiija; „Tbere are more things
in heaven and eaith tban are dreamt
of in your philosophy*1—þessi orð
starda enn óhögguð, þótt sumir á
meðal vor, einkum yngri meunirnir,
. éu komnir á svo hátt heimspekisstig,
að þeir efast um og jafnvel afneita
guði og öllum guðlegum hlutum.—
Ekki verður séra Jón sko^aður s>-m
„fanatiker“ eða ofatækismaður, þótt
honum hafi stundum verið )ý<t svo;
þvf þói.t hann hafi sterk orð, þá er
þaö ekki nema sjálfsagt, þar sem það
á við, aunars ræri alt ónýtt. I>að er
eins og vér sjáum kristindóminn í
Dýju ljósi, bér er eitthvað frumlegt
0(f frískt, ekki venj degur prédikun-
»rtón, þó ekki vanti árainningarnar,
sem ekki er vanþörf á, en samt sem
áður er hver blaðsfða svalacdi og
styrkjard'; vekjandi virdblæ leggur
>'pp »f hverju hlaði, og það mun vera
óhætt »ð fullyrða, að enginn hér á
landi mundi hafa getað gert þetta
verk; þvt til þess að geta það, má
maður ekki vera orðinn saltaður og
fergður í gömlum vanakreddum,
heldur fjörgað og vakinn af nýju
lffi og breytingum'frá gömlum svefn
órurn, sem vér höfum hingað til legið f.
Vér getum ekki gert að því, þótt
oss finnist séra Jón Bjaruason eins og
stórkostleg trúarhetja; þannig kemur
hann fram í þessu verki. Hann er
eins og Kristófórus, sem bar frelsar-
ann f gegnum öldurnar; öldur heims-
1 ífsi* s leika f kringnm hann með
brimhljóði o / sjávarnið, óendanlegu
geislabroti og ótölulegnm mynduro,
ljúfum og laðandi, hræðilegum og
ógnandi; en hann truflast ekki, þvf
hann ber Krist. £>etta er einkenni
höfucdarins rg þess verks, sem hann
hefur gefið hinni fslenzku þjóð, Og
minkun mælti það vera ef alraennÍDg-
ttr ekki legði sig fram til þess að
verða hluttakacdi f því sem hér er 6
borð borið. — Með þessum lfuum var
það annars alls ekki tilgangurinn, að
fara nákvæmlega út f hvert einstakt
atriði, heldur lýsa þeim áhrifuro, sem
bókin hefur gert á o«s, og vér ætlura
hún muni gera á hvern þann, een |
henni les hlutdcægnislaust og hleypi-
dómalaust, þótt ekki sé lærður guð-
fræðingur.
Leikmaður.
—Fjallk., 1>. okt- 1900.
Til Nyja IslaDds.
E>ns og urdanfarna vetur hef ég
á hendi fólksflutninga á milli Wirni-
peg °K íslendingafljóts. Ferðum
verður fyrst um sinn háttað á þessa
leið:
NORÐUR.
Frá Winn’peg hvern sunnud. kl. 1 e.h.
„ Selkirk „ mánuJ. „ 8 f.h.
„ Girnli „ þriðjud. „ 8f.b.
Kemur til íslecd.flj. „ „ 6 e.h.
SUÐUR.
Frá ísl.flj'ti hvern fimtudag kl. 8 f.b.
„ Hnausa „ „ „ 9 f.h.
„ Gimli „ fö>tud8g „ 8 f.h.
,, Selkirk „ laugardao „ 8 f.h.
Kemur til Wpeg. „ „12áh.
Upphitaður sleði og allur útbún-
aður hinn bezti. Mr. Kristján Sig
valdason, sem hefur almennings orð
á sér fyrir dugnað og aðgætni, keyrir
sleðann og mun eins og að undan-
förnu láta sér ant um að gera ferða-
fólki ferðina sem þægilegasta. Ná
kvæmari upp'y i»tr»r fást hjá Mr
Valdason, 605 ii s ave., Winnipeg
Daðan leggur sleðinn af stað kltikkac
1 á hverjum sunnudegi. Komi sleð-
inn eiuhverra orsaka vegna ekki til
Winnipeg, þá verða merin »ð fara
með austur brautinni til Se'kirk sfðari
hluta 8unnud>g8 og verður þá sleð
inn til staðar á járnbrautarstöðvunum
í East Seikirk.
Ég hef einnig á hendi póst-
flutuing á inilli Selkirk og Winnípeg
og get flutt bæði fólk og flutning með
þeim sleða. PósturÍDn fer frá húð Mr
G. Olafssouar kl- 2 e. ’u. á h verjum
rútnhelgutn degi.
George 8. Dickinsou,
Seukirk, - - - Man.
Nýir Kaupemlur LOgbergs
sem senda oss $2.50, fá ytírstandacdi
árgang fiá byrjun sögunnar „Leikinn
glæpatnaður“, allan næsta árgaug og
hverjar tvær, sem þeir kjósa sér, af
söguum „DokulyðurÍDn“, „Rauðir
demntar“, „SáðmeDnirnir“, „Hvíta
hersveitin“ og „Phroso“,
Aldrei hefur Lögberg fengist
með svona góðura kjörum, og ekkert
aDnað fsleDzkt blað byður jafn mikið
fyrir jafn lágt verð.
Al/ir**——
VHja Spara Peninga.
Þegar |>ið buríið skó þá koraið og
verzlið við okkur. Við höfum alls
konar skófatnað og verðið hjá okk-
ur er lægra en nokkursstaðar
bsennm. — Við hðfuin fslenzkan
verzlunarþjón. Spyrjið eftir Mr.
Oillis.
The Kilgoup fiimer Co.,
Cor. Main &. James Str.,
WINNPEO
SEYMOUR HOUSE
Marl(et Square, Winnipeg,'
Eitt af beztu veitingahtísum bæjarins
Máltíðir seldar á 25 cents hver, $1.00 á
lag fyrir fæði og gott herbergi. Billiard
stofa og sérlega vðnduð vfnföug og vindl
ar. Ókeypis keyrsia að og frá járnbrauta
stððvunum.
JOHN BAIRD Eigandi.
OLE-SIMONSON,
mælirmeð sfnu nfjg
ScandÍDavian Hotei
718 Main Strkrt.
Fæði *1 Oít A dat>.
Þessir rokkar sru
ágæt’ega smfðaðir.
Hverjum r o k k
fyleja 3 snældur.
Hjólið er 18 þuml
uugar í þvertnál.
Oerið fyrirspurn
til þeirra sem selja
þá, eða skriflð oss.
Isieuzkir Rokkar.
Þér þekkið kantbana
eru mjúkir og sægilegir
og léttir, nr. 22—23—21
og 30. Bendir með
pósti fyrir $1.00.
#
Mustad’s
Uliarkumbar.
5 hjðrtu, norgkt
lag, baka vel og ja'nt,
Vöflitr eru h>llar,
Öll önnur köku-
mót, sem auglýst hafa
verið hér t hlsðinu,
einnig til sölu.
Vöflujárn.
Svensk Hagurblöð.
Úr hinu nafnfræga skegghnífastáli. 3
lengdir, ðll 2 þuml. á breidd, mjög þunní
bakkann, úr stiltu og klökku stáli, brotDa
ekki, ábyrgst að vera hvorki of hörð né
of deig.
Bandaríkja lengd 2ýý fet, verð 50c
Norsk „ d)4 .> .. 75c
Svensk „ <t „ „ 1.00
send, ogb orgað undir þau, til þess »em þár
verzlið við.
BANDAKÍKJA f’ANTANIR afgreiddar
í gegnum umboðsmenn vora eða beint
frá Minneapolís.
(’ANADA PANTANIK afgreiddar frá
Winnipeg eða í gegnnm canadíska
verzlunarmenn.
Skriflð til Minneapolis þannig:
Allred Andresen & Co,,
Tbe Westem Importers,
1302 Washlngton Ave. 8., Mlnneapollt, Mlnn.
Umboðsmaður vorí Canada:
J. H. Ashdow n,
'VHOLESALE & RETAJL HARDWARE,
WINNIPEG, - MAN.
Dr. M. Halldorsson,
Stranahan & Hamre lyfjabúö,
Park River, — fL ÐaK°^a
Er að hiíta á hverjum miðvikud.
í Grafton, N. D„ frá kl.5—6e. m.
NYTT
VERZLUNARHUS,
er sendir vörur með pÓBti.
Nýjustu og beztu hús-áhöld, nýjungar og
meSul.
HJER ER NOKRUÐ AÐ BVIUA MEÐ.
Et'uð þér þjáður af sjóndepru?
‘ACTINA’
undur aldarin-’ar—getur f læknað yður.
, Enginn skurður. Engar inntökur.
Skriiið eftir bækling.
(half stœrÐ.)
Lœknar og varuar
líkþornum, táhornum og inngrónum negl-
um. Verkfæri þetta ersivalniog rúrstál
með snörpu klæði utan utn, sem fest er
með tveim ninkel-hólkum. Áburður
hornin 1 sórstöku klæði innan í sívalu
ingnuna. Með t>ví að renna þessu verkt
færi f'rarn og aftur, eyðileggur það og
kemur í veg fyrir alis lags horn og ójöfnur
á fótunum og heldur húðinni hreinni og
heilbrigðri. Abyrgst að gera hvera,- seni
uotar, ánægðan. Sent með pósti fytiV: i
í pós’ávísun eða frímerkjum.
[Sjálf-hitanleg.pressujárn,
a'veg hættulaus. ISprenging ómöguleg.
Þarf að eins brjár mmútur til að hitna.
Það er hættulaust, hreint og hraðvirkt og
vinnur betur en nokkurt ann&ð pressu-
járn sem nú er á markaðnum Verð $6.60
fyrirfram boriíað. Sendiö eftir upplýs-
ingum og vottorðum.
Uppkveikjuefni.
Hið þægilega-tta og bezta uppkveikjuefni
sem þek' er. Algerlega áreiðanlegt, hreln-
legt og hættulaust. B ennur í 25 mínút-
ur Getur sem t ezt kveikt kolaeld. Til
sölu f psppfrs pökkura tilbúnumtil brúks,
Kogta a'eins 2ýýc. hver Pöi tun á póst-
spjaldi færir yður sýnishorn frítt.
Hinn nýi verðlisti minn. yflr allskonar
þénanleg húsáhö'd. vetður fullgerður inn-
an skams. Sendið mér utsnásarift yðar
ogsvoskalég sendi yður eintak þegar
hann er tilbúínn.
Takið eftir auglýsingum mínum—alt
af eitthvað nýtt í hverju blaði.
Karl K. AlböPt’s
268 McDkrmot avk., ^inhipeo, Man.
NORTHERN
PACIFIC - -
RAILWAY
Tii
St. Pai
polla
Dulutlx.
til staða
Angtiir og Snönr.
75tl
$«tte
30elettit
ýpokane
^eattle
Ittíoma
$orilftttb
Cftiiforma
Japan
dhitta
jllftfktt
ftlOttbtkl
(Srcat gritaiit,
€ttrope,
. . . Jlfrira.
Fargjald með brautum í Manitoba 3
c-ent á miluna. 1,000 milna farseðla bæk-
nr fyrir 2% cent 6 míluna, til söln hjá Cll*
um agentam.
Nýjar l°st’r frá hafl’ til hafs,' „North
Cost Limited11, beztn lestir í Ameríkn,
hafa verið settar í; gang, og ern þvf tv»‘r
lestir á hverjam degi ba ði ansturjl ”£
vestar.
.T, T. McKENNEY,
CÍty Passenger Agent, Winnijieg.
H. SWINFORD,
Gen. Agent, Winnipeg.
CHA8. 8. FEE,
G. P. & T. A„ 8t,;Paal.’ 1