Lögberg - 03.01.1901, Page 4
4
LÖGBERG, FTMTUDAGINN 3. JANÚAR 1901.
LÓGBERGr
prTgeflð út hvern flmtudae flf THE LÖGBERG
RllSTlNG Ss PUBLISHINU CO., (lSggilt), ad 309
lgin Ave , Winnipeg, Man. — Kostar $g.0o um íirid
Talaudi 6 kr.]. Borgiet f) rirfram. Einstök nr 6c.
i'nbliehed every Thursday by THE LÖGBERG
PRINTING Si PUBLISHING CO., [lncorporatedj, at
309 bilgin Ave., Winnipeg,Man. — Snbecription price
fg.no per year. payable iu advauce. Singlecoples öc
Ritstjóri (Editor); Sigtr. JÓNASSON.
Business Manager: M. Paulson.
A'JGLVSINGAR: Smá-auglýsingar í eltt skifti2Sc
fyrir 30 ord eda I þml. dálkslengdar, 76 cts um
mánudinn. A steerri auglýsingnm um lengri
tima, afsláttur efiir eammngl.
BUSTAD á-SKIFTI kaupenda verdur ad tilkynna
skriflega og geta um fyrverandibústad jafnfram
Utanáskript til afgreidslustofublaðsins er:
The Logberg Printing & Publishing Co.
P. O.Box 1292
Wlnnipeg.Man.
i_ Utanáskripltt il ritst jórans er:
Editor LDgbsrg,
r 'O.Box 1292,
Winnlpeg, Man.
.—■ Samkvœmt landslögnm er uppsflgn kaupanda á
bladiógild,nema hannsé skuldlaus, þegar hann seg
i upp.—Ef kaupandi,sem er í skuld við blaðið flytu
v stferlum, án þess að tilkynna heimilaskiptin, þá er
t I fyrir ddmstðlunum álltin sýnileg sðnnumfyrir
piettvísum tllgangi.
— FIMTUDAGINN, 3. JAN. 1901.—
Til kaupenda og lesenda
Lögbergs.
Með þessu númeri Lögbergs
endar hinn 13. árgangur blaðsins,
og hefur það nú komið út stöðugt í
þrettán úr, án þess að nokkurt hló
hafi á orðið, þótt útgefendur þess
hafi útt við marga örðugleika að
stríða, einkum fyrstu árin. Lög-
berg er þannig komið af barnsaldr-
inum og búið að yfirstíga alla þá
kvilla og hættur,sem því aldursskeiði
vanalega eru samfara.
þetta eru því all-þýðingarrniki
t'mamót fyrir Lögherg, og það hitt-
ist svo á, að þrettán ára afmœli
blaðsins ber upp á önnur þýðingar-
mikil tímamót, sem sé áramót og
aldamót. Engir af þeim mönnum,
sem fæddir eru á nítjándu öldinni,
búast við að lifa út hina nýbyrjuðu
öld—tuttugustu öldina—, en Lög-
berg býst við að verða langlifara en
nokkur maður, sem nú er uppi, og
verða með fullu fjöri þegar hin
næsta öld rennur upp, því þótt Lög-
berg sé til orðið fyrir starf núlifandi
manna, þá er það, eins og önnur því-
lík fyrirtæki, ekki bundið við lífs-
tíð þeirra eða þessarar kynslóðar,
lieldur getur ]>að lifað kynslóð eftir
kynslóð — svo lengi sem kynslóð-
irnar hafa þess þörf.
þessi tímamót eru einnig all-
þýðingarmikil fyrir hinn íslenzka
þjóðflokk í þessu landi, því árið sem
leið var fjórðungur aldar liðinn frá
því að Islendingar fyrst hófu land-
nám hér í Rauðár-dalnum og á þeim
Btöðvum hér inni í miðbiki megin-
lands Norður-Ameríku, sem vafa-
laust verða aðai framtíðar-stöðvar
þjóðflokks vors í þessari heimsálfu.
þessi landnámstími vor Islendinga
er ekki langur—borinn saman við
aldur hinnar íslenzku þjóðar, sem er
nú 1026 ára gömul. Vér getum því
ekki tekið undir með skáldinu og
spurt: „Hvað er þá orðið okkar
starf í sex hundruð sumur", o. s.
frv. Vér íslendingar á þessum
stöðvum getum einungis spurt, hvað
starf vort sé orðið í tuttugu og fimm
sumur. það er auðvitað lítið og ó-
fullkomið ennþá, en er samt undra
míkið þegar tímalengdarinnar og
allra kringumstæðna er gætt. Lög-
bcrg er partur af þessu starfi vor
Vestur-íslendinga, og nær æfi blaðs-
ins ytir liðugan helmÍDg landnáms-
tíðar vor á þessum stöðvum. En
vér ætlum ekki að fara lengra út í
starf vort íslendinga í þessari grein,
þvi vér gerum það í Aldamóta-blaði
Lögbergs, sem br&ðlega kemur út.
Vér endum þetta stutta ár-
gangamóta avarp vort með því, að
þakka öllum kaupendutn, lesendum
og viðskiftamönpum Ijlaðsins iijart-
anlega fyrir alla þá trygð og dreng-
skap, sem þeir hafa sýnt Lögbergi á
síðastliðnu ári, og þau . þrettán ár,
sem liðin eru síðan það hóf göngu
sína. Og svo óskum vér þeim og
öllum íslendingum, bæði hér í landi
og á hinni gömlu fósturjörð vorri,
íslandi, gleðilegs nýárs og allrar
mögulegrar blessunar og hamingju
—óskum, að hinn íslenzki þjóð-
Hokkur blómgist og blessist og að
bræðrabandið styrkist milli vor ís-
lendinga hvar sem vér búum á
hnettinum, svo að þjóðflokkurinn
verði margfalt öflugri, mentaðri og
sælli við lok þessarar nýbyrjuðu ald-
ar, en hann er nú eða hefur nokk-
urntíma verið síðan ísleudingar
urðu sérstök þjóð.
,,Ki*inglótt“ O — göt.
AHir sanngjarnir menn og kon-
ur sem lesa hið óumræðilega
íslenzka afturhaldsmálgagn, er
„Heimskringla“ nefnist, en sem í
daglegu tali er vanalega nefnt
„Kringla", munu kannast við, að
málgagnið er hræðilega götótt og
gloppótt í öllu tilliti, í orðfæri, staf-
setning, hugsun, þekkingu, móral
o. s. frv.—í stuttu máli, að öllum
ytri og innri frágangi. það kveður
svo ramt að þessum götum og glopp-
um blaðsins, að jafnvel ýmsir af
tryggustu vinum þess fyrirverða sig
fyrir það, einkum í seinni tíð. Vér
höfum ætíð sneitt oss hjá að benda
á göt „Hkr“. og gloppur, að öðru en
því er snertir opinber landsmál, höf-
um ekki viljað eiga við melinn,
sem hefur legið í blaðinu og liggur í
því og orsakar götin og gloppurnar.
Vér höfum enga ástæðu til að láta
oss þykja vænt um „Hkr.“ og ætt-
um þess vegna ekki að bera neinn
kinnroða fyrir blaðið—ættum, .sam-
kvæmt hinni vanalegu reglu 1 heim-
inum, að kætast því meir eftir þvi
sem blaðið er smánarlegar úr garði
gert. Eu sannleikurinn er, að oss
sárnar hve frámunalega götótt og
gloppótt blaðið er, hve frámunalega
illa frá því er gengiö að öllu leyti,
og berum kinnroða fyrir það sem ís-
lendingur—sérstaklega sem Vestur-
Islendingur—því blaðið er þjóð
vorri í heild sinni til minkunar, en
Vestur-íslendingum sérílagi til skaða
og skammar. Af því vér megum
búast við, að „Hkr.“ og ástvinir
hennar segi, að það, sem vér höfum
staðbæft um frágang blaðsins, sé
mælt af fjandskap til þess, þá skul-
um vér, máli voru til sönnunar, geta
þess, að einn gamall og góður stuðn-
ingsmaður „Hkr.“ sendi oss í haust
eitt númer af blaðinu, sem hann
hafði merkt allar helztu villurnar í
—stafvillur, málvillur og hugsunar-
villur—og er blaðið hér um bil jafn
flekkótt eins og „skunk“-ur (óþefs-
dýrið) eftir að maðurinn var búinn
að merkja helztu vitleysurnar í því.
Vér geymum þetta flekkótta blað af
„Hkr.“, og er hverjum þeim velkom-
ið að sjá það, er efast um, að þessu
sé þannig varið, sem vér segjum_
Vér leyfum oss nú að stinga því að
útgefendum „Hkr.“ f mesta bróðerni,
hvort ekki væri réttara fyrir þá að
verka maðkinn úr blaðinu og bæta
götin og gloppurnar dálítið nú með
byrjun hins nýja árs og hinnar nýju
aldar, svo Vestur-íslendingar þurfi
ekki að fyrirverða sig jafu mikið
fyrir það á tuttugustu öldinni, eins
og þeir bafa orðið að gera hin síð-
ustu tjórtán ár nRjándu aldarinnar.
það ætti að minsta kosti að vera
hægt að fá mann setn skrit'ar stór-
lýtalausa íslenzku, fylgir nokkuru
veginn einhverri stafsetningu og
getur klöngrast fram úr að lesa
prófarkir, fyrir þann 2 til 3 þúsund
dollara styrk, gem „Hkr.“ hefur nú
af opinberu fé (Manítoba-fylkis fé)
á ári!
* *
*
það hlttist svo einkennilega á_
að í flekkótta „Hkr.“-blaðinu, er vér
gátum um aö ofan og sem dagsett
er 25. okt. síðastl., er fyrri hlutinn
af ósvífnustu skamma-dellu-grein
um Lögberg, og með fyrirsögninni
„Lögberg". það lítur út fyrir, að
örlaganornin hafi verið aö hæðast
að veslings götóttu „Kringlunni"
þegar hön lét hittast svo á, að upp-
haf þessarar gloppóttu greinar
skyldi vera í flekkótta númerinu.
Greinin á að heita ritstjórnar-grein>
þótt hún sé að líkindum laungetn-
ingur, eða klöngraö saman af ein-
um af þessum launritstjórum Dækj-
unnar, og höfum vér ekki haft svo
mikið við þá vellu hingað til—frem-
ur en ýmsan annan óþverra í „renn-
unni“—að virða hana nokkurs svars.
Og oss dettur heldur ekki í hug að
fara nú að svara þeirri óráðsdellu
orði til orðs eða liö fj'rir lið. En
fyrst vér fórum að gefa „Hkr.“ góð
ráð nú um aldamótin og mintumst
á flekkótta blaðið, sem fyrrihluti
þessarar gloppóttu greinar um Lög-
berg er í, þá freistumst vér til að
benda á fáeinar af fjarstæðunum—
gloppunum—í henni.
• þessi „Hkr.“ ritstj. er að þvætta
um það í nefndri skamma grein um
Lögberg í flekkótta blaðinu, að
Lögberg hafi selt sig frjálslynda
flokknum. En ekki færir götótta
blaðið eða gatistinn, sem greininni
hnoðaði saman, hin minstu rök fyrir
þessu, fremur en öðrum staðhæfing-
nm sínum um Lögberg. Ef nokkur
sannleiki væri í þessu, þá ætti „Hkr.‘‘
að sanna það með einhverju, sýna
fram á með tilvitnunum úr gréinum,
að Lögberg hefði breytt stefnu sinni
í pólitík. En þetta reynir „Hkr.“
ekki að gera, enda er blaðinu ó-
mögulegt að sýna nokkuð þvílikt
því Lögberg hefur frá upphafi stutt
frjálslynda flokkinn. það er því
óhætt að setja þessa staðhæfingu
„Hkr.“ á sömu hillu og hinar aðrar
staðhæfingar blaðsins fyrir síðustu
kosningar, sem reynslan hefur sýnt
að voru þvættingur og ósannindi.—
Hið sama er að segja um þá aðdrótt-
an „Hkr.“, að Lögberg hafi selt sig
republikana flokknum í Bandaríkj-
unum við '■kosningarnar síðastl.
haust. þótt ritstj. „Hkr.“ kunni að
vera svo fáfróður að vita ekki,
hvaða pólitíska flokk í Bandaríkj-
unum Lögberg hefur stutt áður, þá
eru ekki allir lesendur og vinir
„Hkr.“jafn miklir gatistar eins og
hann í þessu efni. það væri t. d.
reynandi fyrir ritstj. „Hkr.“ að
spyrja Mr. Dalmann í Minneota um,
hvaða flokk Lögberg hefði stutt við
kosningarnar fjórum árum áður, og
einhver demókrat eða populisti
kynni að geta frætt hann um, að
Lögberg hefði ekki verið hlynt
flokkum þeirra fyrir þann tíma. Ef
þetta rugl blaðsins orsakast ekki af
vanþekkingu—vanþekking er eitt
aðal einkenni ritstj. blaðsins—þá
getum vér skilið, að það orsakaðist
af því, að blaðið sjalft hefur aldrei
haft neina pólitíska sannfæringu,
heldur dandalast með þeim mönnum
og málefnum, sem það áleit að það
hefði einhvern hag af að fylgja. Ef
þa*ð hefði nokkurn tíma átt sig
sjálft, eða ætti sig sjálft nú, þá hefði
það vafalaust verið til sals og væri
nú til sals hæstbjóðanda. En, eins
og kunnugt er, var „Hkr.“ stofnuð
með stjórnarfé og hefur altaf að
miklu leyti hangt uppi á styrk frá
afturhalds-stjórninni og afturhalds-
flokknum. Ef menn vildu gera sér
það ómak nú að rannsaka hluthafa-
skrá hins nýja „Hkr.“-félags, mundu
menn komast að raun um, að „Hkr.‘*
er ekki íslenzkt fyrirtæki, heldur
aöallega eign enskumælandi aftur-
haldsmanna. Af öllu þessu leiðir,
að „Hkr.“ hefur aldrei skilið, og
skilur ekki nú, að nokkurt annað
blað berjist fyrir prinsípum, heldur
hljóti að vera þræll annara og æt‘ð
til sals hæstbjóðanda. „Margur
ætlar mig sig“,
þá var ritstj. „Hkr.“ að bölsót-
ast útaí því í skainmargreininni
flekkóttu, að Lögberg skyldi vera
svo bíræfíð að segja álit sitt um
pólitíkina á íslandi síðastl. sumar,
og gaf í skyn, að dr. Valtýr og
Dana-stjórn hafi keypt Lögberg til
þess. Jæja, það er ekki meira vit
eða sannleikur í þessari aðdróttaD
en hinum öðrum heimskulegu og
illgirnislegu aðdróttunum hins
óumræðilega afturhalds málgagns,
„Hkr.‘‘, og nennum vér ekki að
vera að kalla götótta blaðið og gat
istann, sem hnoðaði greinar-ómynd-
inni saman, þeim nöfnum, sem það
og hann verðskulda. Vér skulum
einungis benda á, að þegar hið nýja
stjórnarbótar-frumvarp kom fyrir
alþingi fyrir meir en þremur árum
síðan, þá aðhyltist Lögherg það og
mælti með að það yrði þegið, svo
það or ekkert nýtt þótt Lögberg
mælti með hinni svonefndu „val-
týsku", þótt það hafi ef til vill farið
fram hjá götótta blaðinu og gatist-
anum, sem ritaði í það. Ef maður
dæmir þekkingu „Hkr.“ á pólitík
Islands eftir þekkingu blaðsins á
pólitík Canada og Bandaríkjanna,
þá botnar götótta blaðið ekki neitt
í henni og er bara að þvaðra út í
loftið. En það hefur veður af að
þeir, sem eru á móti „valtýskunni“,
eru afturhaldsmenn, og þess vegna
er það á móti henni í blindni. Flest-
ir skynsömustn mennirnir á Islandi
og öll helztu blöð landsins eru nú
með „valtýskunni" og sá flokkur efl-
ist með’hverju árinu. þetta sýnir,
að Lögberg tók hina réttu stefnu í
pólitík íslands eins og ípólittk Can-
ada og Bandaríkjanna — eins og
blaöið hefur gert í hverju einasta
máli. En „Hkr.“ álpast æfinlega á
vitlausa stefnu og verður sér þess
vegna til skammar, eins og t. d. í
Breta- og Búa-málinu, í pólitík yfir
höfuð, í kirkjumálum og öllum öðr-
um málum, sem það gefur sig við.
En mest hefði „Hkr.“ orðið sér til
skammar ef hún hefði farið nokkuð
út í Íslands-pólitík, því það er auð-
séð ú greininni í flekkótta blaðinu,
að ritstjóri þess botnar ekki framar
í spursmálunum, sem um er að
ræða, en blindur hvolpur.
Ritstj. „Hkr.“ er að rugla um
það í flekkóttu greininni, að Lög-
berg hafi komið eitthvað óhreint
fram í útflutningamálum, en fáum
víkum áður var ritstj. „Hr.“ bú-
inn aö votta það hátíðlega, ótil-
kvaddur, að Lögberg hefði sagt alt
satt í þeim málum! En sú sam-
kvæmni í ritstjórn gloppótta blaðs-
ins !!
Vér höfum áður bent á, hver
stefna „ísafoldar“ er í íslands-póli-
tík, og er það sama stefna og Lög-
berg tók. „þjóðviljinn ungi“ og
„Bjarki“ fylgja sömu stefnu, og nú
er „Fjallkonan", sem í fyrstu var
andvíg „valtýskunni-1 komin á
hina sömu stefnu. „Hkr.“ hefur
lengi trúað á „Fjallk.“, en, eftir því
sem segir í flekkóttu greininni, er
„Fjallk.“ orðin „skottþurka“ Dana.
Svona eru „Kringlu-götin.—í rit-
stjórnargrein þeirri í Lögbergi, sem
„Hkr.“ er að bölsótast útaf í flekk-
ótta blaðinu, mæltum vér á móti því,
að sýslumenn væri kosnir á þing.
Vér gerðum þetta ekki af neinum
kala til sýslumannanna—vér þekkj-
um suma þeirra, er buðu sig fram
til kosningar.persónulega og er hlýtt
til þeirra sem manna—en prinsípið,
að hafa embættismenn krúnunnar,
og það dómara, fyrir löggjafa, er al-
gerlega mótstríðandi þeim hugmynd-
um, sem felast í þingbundinni stjórn.
„Fjallkonan“ hefur tekið algerlega í
sama strenginn og Lögberg í þessu
atriði sem öðrum, er snerta hin pól-
itísku spursmál er uppi voru á ís-
landi við síðustu alþingis-kosningar,
eins og sézt á eftirfylgjandi rit.
stjórnar-grein, sem vór prentuin upp
úr blaðinu er út kom 24. sept. síð-
astl. Greinin hljóðar svo:
„VAUPSMANNADINOIÐ.
„Vondslega heflr oat TerðWln hlekt_
vélad og tee11 osa nógn frekt,
ef Riíssar eiga ad r'kja nú
ogrlda lðgum helms nm bú“.
Ekki er pað einleikið, hve mikið
kapp syalumenn leggja nú & pað, að
komast 6 ping. Eftir áreiðanlegustu
skýrslum hafa pessir sýslumenn ýmist
boðið *ig fram sem pÍDgmannaefni
eða haft pað við orð:
Guðl. Guðmucdsson I Ska'tcfellss.:
Magnús Torfason I Rangárv.s.,
L&rus Bjarnason i Snæfellsness ,
Björn Bjarnason i Dalasýslu,
Hannes Hafstein í ísafj s.,
Gisli ísleifsson i Húnav.s?,
Klemens Jónsson i Eyjafj s.,
Steingrímur Jónsson i t»ingey.s ,
Jóhanues Jóhannesson i Norðurms.,
Axel Tulinius i Suðurmúlas.
Það eru alls 9 eða 10 sýslumenn.
Af pessum sýslumönnum eru
pegar kosnir sjö, sem frézt hefur um,
og lfkindi eru til, að 2—3 aðrir verði
kosnir svo minsta kosti verði 8—9
sýslumenn & pingi.
Af pessum 10 sýslumönnum eru
3 œeð stjórnbreytingarfrumvarpinu;
binir allit & móti, og af peisum 7,sem
pegar eru kosnir, eru 5? & móti frum-
vavpinu, en 2? með pvi.
Almenningur mun nú vera farinn
að fitta sig & pví, að flest-allir sýslu.
menn eru & móti stjórnarskr&rbreyt-
ingunni, og menn munu vera farnir
að renna grun i pað, hvaða erindi
peir einkum munu ætla sér að reka &
pingi.
l>að fer br&ðura að verða lýðum
ljóst, hvaðan hinir virðulegu valds-
menn hafa fengið pann eld ættjarðar-
«st«rinnar, að peir geta með engu
móti eirt lengur heima við embætti
sín og vilja óvægir komast & ping t’l
að vinna par iyrir föðurlandið.
Fyrir nokkrum &rum var hæst-
virtum landshöfðingja mikil raun I
pvi, að sýslumann færi & ping i stað
pess að gegna embætti sinu með
venjulegri skyldurækni. Hann vildi,
m’nnir oss, að peir settu útlærða lög-
fræðinga í sinn stað, ef peim ætti að
vera heimilt að vera & pingi.
* Ekkert hefur nú heyrst fr& hon-
um f pessa fittina, pó bér um bil
helmingnr sýslumanna landsins hafl
boðið sig & ping og veiði að likindum
kosinn. Eðaust kemur petta af pvf,
að hann filltur p& nú svo bréðnauðsyn-
lega til að vinna með sér að pví, að
vér fáum sérstakan r&ðgjafa, sern
mæti & pingi.
Annars virðist svo sem blessaðir
sýslumennimir hafi ekki stórmiklum
embættisstörfum að gegna, par sem
peir geta fitt heiroangengt fi piog um
mesta annatlma firsins annað hvort fir
og purfa ekki að setja neinn f sinn
stað, nema ef til vill skrifstofudrengi
sina eða bændur.
Detta kemur mönnum til að l&ta
sér detta i hug, að sýalumannaembætt-
in séu ef til vilt ekki öll svo afar-
pörf, að ekki mætti fækka peim.
Á næstu piny&rum verður um
pingtimann enginn sýslumaður aust-
an lands og sunnan fr& I>jórsá að
Langanesi, og einn — segi og skrifa
— einn sýdamaður & öllu Vestur-
landi frá Mýrum norður & Horn-
strandir.
í síðasta blaði lýsir Þjóðólfur &-
nægju sinni yfir kosningunum i Borg-
arfirði, Reykjavik, ísafjarðarsýslu,
Dalasýslu og Eyjafjarðarsýslu. ,I>að
er gleðilegt‘, segir hinn, ,að bændur
og borgarar hafa við pessar kosning-
ar snúist móti afvegaleiðslu embættl-
inga stéttarinnar, sem vitanlega er
meginstoðin í liði Valtýsb Hvaða
,afvegaleiddir ombættismenn* eru pað
sem fallið hafa fyrir anti-Valtýingum
i pessaum kosningum? Enginn em.
bceUismaður, sern áður hafði setið á
þingi, féll við þessar kosningar, nema
Jón Jeusson einn, pvi lfklega telur
Þjóðólfur ekki pá 2 presta með em-
bættismönnum, sem buðu sig fram f
pessum kjördæmum og n&ðu ekki
kosniogu. Og hverir komu svo 1
peirra stað? Embættismenn, sýslu-
menn, sem eirmitt eru & móti stjórn-
hreytingar frumvarpinu, móti valtýsk-
unni. Eins og Fjallkonan hefur &ður
sagt, er öllum porra embættismanna
vorra meinilla við r&ðgjafa-frumvarp.
ið af skiljanlegum fistæðum. Hinir