Lögberg - 03.08.1905, Síða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN .
3. ÁGÚST 1905.
" SVIKAMYLNAN
\ Skáldsaga eftir \
ARTHUR IV. MARCHMONT.
mmt ^awtm»«wwtaw«wwwt:jViVjiijvii/jiMwwwiíiivji!iiviiviHViijJiftwa
„Eg ætla að fara rakleiðis til Cýrusar þegar eg
kem heim og segja hotium álit mitt á konu þessari.“
,„Eins og maöurinn sem brendi góminn á einum
fingrinum á sér og rak svo allan handlegginn inn í
eldinn til þess að draga úr sviöanum. Gerðu þa8.“
„Þú ert held eg sá lang-leiðinlegasti maður sem
eg hefi nokkurn tíma kynst.“
„Því miður greiðir það ekkert fram úr vandræð-
unum.“
„Eg skal ekki fara að ráðum þinum í neinu.“
„Ekki er eg vonlaus um það, því eg veit hvað
gera á, en þý ekki.“
„Þú ráðleggur náttúrlega etthvað, stm er auð-
mýkjandi fyrir mig; það er eg viss utn.“
Eg svaraði engu, og við gengum þegjandi um
stund; en loks kom spurningin sent eg beið eftir.
„Hvað ræður þú mér til að gera?“
„Annað hvort lækka seglin og éta ofan í þig alt
sem þú hefir sagt—“
„Eg vildi heldur láta lífið en gera það frammi
fyrir ,slíkri amgbátt. Kom ekki að orðum mínum, að
það vrði eitthvað auðmýkjandi ?“
„Eða sanna orð þín,“ bætti eg vjð. „Það er ekki
nema um þetta tvent að gera nema þú flýir. Þú get-
ur farið heim til New York.“
„Ætti eg að flýja og yfirgefa hann í klónum á
lienni? Eg þakka þér kærlega fyrir.“
„\'æri ofurlítið minni asi á þér þá skyldi eg setja
þetta greinilegar fram.“
„Eg hlusta á það sem þú segir.“
„Já, og gripur alt af fram í áður en eg get talað
út og gert mig skiljanlegan. Eg lít þannig á: Hafir
þú — eða á eg að segja við — á röngu aö standa, þá
<?r alls ekki auðmýkjandi að gangast við því. En höf-
um við rétt fyrir okkur og getum fengið sannanir, ef,
segi eg, þá réttlætir slíkt tortrygni þína, þótt það
•ekki réttlæti hvernig hún kom fram hjá þér.“
„Ep' v e i t að eg hefi rétt fyrir mér.“
„Eg efast ekkert um það—allir vita, að þeir hafa
rétt fyrir sér á meðan þeir eru æstir og reiðir, en get-
um víð dregið fram sannanir? Sé þér nokkur Jjœgð
í hjálp minni, þá skal eg gera alt sem eg get; en eg
er enginn snillingur, jafnvel ekki sem spæjari. Og
eitt set eg upp, sem ekki er víst að þér falli sem allra
bezt.“
„Hvað er það?“‘
„\'ið verðum að tala hreinskilnislega. um þetta
við Cýrus. Þú verður að segja honum> að þú s’jáir
eftir—“
„Eg skal ekki; eg skal ekki. Hvernig dirfist þú
að biðja mig unt annað eins?"
„Eg dirfist Jæss af því þú opinberlega svívirtir
unnustu hans. Svo skulurn við segja honum, að við
álítum hana ekki hans verða. og hreinskilnislega láta
hann vita, að við ætlum okkur áð sanna þpð, og að
hann verði að gefa okkur hæfilega langan tíma til
þess.“
Hún hlýddi á þetta með þolinmæði og svaraði
engu. Og eftir að við bæði höfðum þagað svo sem
tvær minútur, þá leit eg á hana og sá mér til undrun-
ar og sorgar, áð augu hennar voru tárvot og hún var
af öllum mætti að reyna að leyna því. Eftir litla stund
sagði hún með svo mikilli viðkvæmni, að eg komst
við:
fvrir mína — út af þessu?“
„\rildir þrú eiga það á hættu. að þið færuð í ilt,
„Við Cýrus förum ekki í ilt. Hann er alt of
mikill maður til þess að misskilja mig. Þar á eg ekk-
ert á hættu. Það gæti fremur verið um hættu aö tala
frá hendi grísku konunnar.“
\'ið áttum nú skamt eftir heim að Hvita húsinu,
og mér var ant um að fá hana til að aðhyllast tillögu
mína; en hún þagði þangað til við vorum komin heim
undir hliðið, þá nam hún staðar og sagði:
„Eg skal lofa þér að ráöa, \I r. Ormesby, og mér
—mér finst það undur vel gert af þér—og eg—eg—“
„Hugsaðu ekkert um mig. Eg er ekki þess virði.
En mér þýkir vænt um að þú ætlar að gera þetta.
Það er eina úrlausnin," og svo gengum við inn í hús-
ið án þess að segja meira.
Þegar eg kom til herbergja minna kom flatt tipp
á mig að sjá Grant sitja þar og bíða mín. Hann var
brúnaþungtir og órólegur og reykti í ákafa.
„Komdu sæll, Cýrus. Kominn heim. Svo þú
hefir liætt við að fara út í Sel?“ sagði eg glaðlega,
fleygði frá mér hattinum og kveikti í vindling.
„Kom Edna heim með þér?“
,,Er það ekki auðvitað? Hvert annaö hefði hún
átt áð fara hér í Peru?“
„Eg gleynti því aldrei, Mervyn,“ sagði hann
gremjulega.
„Aldrei er býsna langur tími, vinur minn; en eg
sagði henni, að hún hefði farið skammarlega að ráði
sínu. Kvenfólki hættir til þess á stundum, ekki síður
en okkur karlmönnunum.“
„Hún verður að fara héðan. Unnusta mín getur
ekki búið við sífeldar wtóðganir frá Ednu.“
„Það væri auðvitað ómögulegt, algerlega ómögu-
legt; en—“
„Hér er um engin ,en‘ að tala,“ tók hann snögg-
lega fram í.
„Það, er æfinlega um ,en‘ og ,ef‘ að tala, að minsta
kosti hér á Tyrklandi; og í svona vöxnu máli—“
„Þá hvað?“ spurði hann óþolinmóðlega af því
eg þagnaði við.
„Svei ^essum vindling, hann er mesta óhræsi.
Eg er hræddur um eg hafi kveikt í röngum etida.
Það er rétthverfa og ranghverfa á öllum hlutum,jafn-
vel á tyrkneskum vindlingum — og í rauninni á öllu,
hver fjandinn sem er, hér á Tyrklandi.“
„Hvað áttu við ?“ spurði hann snöggíega og leit
tíl mín.
„Satt að segja hdd eg eg viti naumast sjálfur
livað — er rétti endinn.“ Og svo horfði eg illilega á
vindlinginn og kveikti í öðrum.
„Við skulum halda okkur við málefnið, Mervyn.
Með hvoru okkar ætlar þú að verða i þessu?“
„Ó, það var afbragð,“ hrópaði eg og hló. „Hugs- i
anir ættarinnar falla nákvæmlega saman. Þetta er
einmitt fepumingjn,# sem hún systir þán lagði fyrir
mig, og það jafnvel með enn þá meiri áherzlu; en
þegar eg sagðist annað hvort verða með ykkttr báðum'
eða hvorugu. þá sagði hún, eins og eg býst við þú
segir, að það væri ómögulegt. Náttúrlega hló eg að
slíkri fjarstæðu.“
„Það e r ómögulegt," sagði Grant með áherzlu.
„Þá hlýt eg að sætta mig við það að vcra álitinn
ómögulegur rnaður, Cýrus. Eg kannast við að þú
getur séð meira en lítið lengra en eg í gegn um
þykkvan múrvegg, en eg get lesið snfátt letur eins
langt frá mér og þú; og það sem nteira er: eg get
lesið það þó það sé tyrkneskt letur — og það getur
þú ekki.“
„Hvað eð þýöir, að þjú sérð veg fram úr þessu,
en eg ekki? Haltu áfram.“
„í fvrsta lagi sagði eg systur þinni, að við vær-
um ekki líklegir til að lenda í illindum, hvað sem á
gengi/‘
„Þú ert þó að fara í kring um það, í stórum
hring, Mervvn.“
„Sé hringurinn mjög lítill þá er hætt við mann
svimi.“
„Eg vil að menn fari beint. Ætlir þú að segja,
að þú sért á móti konuefninu mínu, þá vil eg að þii
segir það blátt áfram.“
„Auðvitað. En þó þp viljir komast upp á hús-
þak þú er ekki nauðsynlegt að þú setjist við fallbyssu-
kjaft og látir skjóta þér upp; það gæti orðið til þess
þú gleymdir, að til er stigi til að komast niður eftir.
„Eg er ekki í þannig skapi núna, að eg hafi neina
skemtun af orðaleik þjnum, en hver er þessi stigi
þinn?“
„Að systur þínní verði gefinn tími til að atta
sig á því, að jlað,. sem hún sagði í dag, hafi verið á-
stæðulaust — hún veit nú, að það var ástæðulaust að
segja það eins og hún gerði."
„Biður þú mig að vera með í leynilegri rannsókn
til þess að grafast eftir athæfi unnustu minnar ? Lang-
ar þig til að neyða mig út t illindi vjð þjg, eftjrað þú
befi'r sagt, að slíkt væri ómögulegt? Ertu genginn
af vitinu ?“
„Eg tala ekki um ncina' levnilega rannsókn. Eg
kysi helzt að Mademoiselle Patras vissi um þfað alt
saman. Hafi systir þín rangt fyrir sér, þá elskar hún
þig alt of mikið til þess að iðrast ekki og kannast
við yfirsjón sína; en hafi hún rétt fyrir sér
„Sussu, sussu. Eg vil ekki heyra líetta. Eg hefi
ráðið við mig hvað eg geri. Edna verður aö fara
héðan; og þafi með er málinu lokið.“
„Þú um það — en livað mig snertir, þá er mál-
inu e k k i lokið.“
„Er þér það alvara, og það þó þú yitir livað það
hlýtur að kosta? Hugsaðu þig um.“
„Er eg hinn eini sem þörf hefir á að hugsa sig
um ?“
„Eg hefi afráðið hvað eg geri.“
„Þá svara eg ekki spurjúngu þjnni í dag.
Vindlingur baþiar ekkcrt á bragöið þó maður jeki
brennandi endann á honum framan í andlit vúiar síns,
Cýrus.“
„eari vindlingar þínir til fjandans.“
„Einmitt það sem sá mundi segja sem sársauk-
ans kendi,“ svaraði eg með l^egð.
„Eg vil ckkert meira um þetta hqyra.“
„En það er einmitt það, sem þú ekki kemst hjá.“
Eg stóð upp um leið og eg sagði þetta, gekk til vinar
míns og lagði hendina á öxl hans. „Cýrus minn góð-
ur. V'ið skulum ekki láta Jjað koma illu á stað og að-
skilja okkur þó þú elskir konu, sem eg ekki elska —
einhverja fegurstu konuna, sem guð hefir skapað, og
sem eg veit ekki nema sé að sama skapi góð. Við
erum þroskaðir menn, eins og þú veizt, en ekki börn,
og það eru tvær hliðar á máli þqssu; annarsVegar við-
skiftahagsmunir, hinsvegar persónulegar tilfinningar.
Því miður hefir þetta flækst talsvert hvað í annað; en
ættum við ekki til samans að vera færir um að greiða
það í sundur aftur?“
„Eg vil ekki heyra eitt orð á nióti henni.“
„Hefi eg nokkuð ilt um hana sagt? Við skulum
nú sleppa þessu í bráðina og tala heldur um önnur
mál okkar.“
„Eg hefi gengið í nýja flokkinn.“
„Auðvitað hefir þú gért það. Eg bjóst við þjað
yröu skilmálarnir sem hún setti ef hún ætti að —
trúlofast þér. Með þiví átti eg viö viðskiftahliðina.
Það hefir tekið þig nokkura daga aö ráða þetta við
þig — þjg^ sem venjulega ekki þarft nema fáeinar
mínútur til að hugsa þig um; og þó vilt þú láta mig
óumhugsað segja já og amen til alls. Þú veizt það
dável, að eg er öllu hér til muna kunnugri en þú, og
auk þess rekur ekki ástin eftir mér; geturðu þá láð
mér þó eg vilji ofurlítið skygnast fram í veginn?
Þú mátt ekki vera ósanngjarn, Cýrus.“
„Hvað meintir þú með því, að þú byggist við að
þetta hefðii veriö trúlofunar-skilmálarnir ?“
„Eg heyrði hvað Mademoiselle Patras sagði um
samsærið þarna um nóttina, og auk þess hefir Stefán
greifi sagt mér lwert áhugamál flokknum væri aö fá
hjálp þína, peninga og áhrif. Stefán er í flokknum."
„Fari Stefán til fjandans.“
„Enginn hefir á móti þvi. Hann hefir. til þjess
unnið með gjörvöllu lifi sínu. En ekki hjálpar það
okkur naitt. Við erum að takast býsna-mikiö í fang.
Náttúrlega hefir þú gert þér grein fyrir því?“
„Eg hefi í marga daga naumast um nokkuð
annað hugsað.“
„Abdúl hefir verið okkur fremur vænn; finst þér
það ekki nokkuð harðneskjulegt af okkur að snúast á
móti honum?“
„Þú skilur þetta ekki. Ekkert getur frelsað hann
frá samsærinu. Helmingur þjóðarinnar er með í þvi,
og hinn helmingurinn gleðst af því ef Abdúl er ,rek-
innn frá. Völdin missir hann þvi, og nema eitthvað
sérstakt gerist þá verður hann liflátinn. En nú ætla
eg mér að láta þetta sérstaka gerast og frelsa líf hans.
Það skal engin blóðsúthelling verða.“
„Heldurðu þú getir konúð í veg fyrir það?“
„Eg Veit það. Eg hefi gert það að afdráttarlausu
skilyrði. An þess tók eg þvert fyrir að ganga í
flokkinn.“
„Og Mademoiselle Patras gekk að því og skuld-
hatt alla aðra til hins sama ?“
„Eg á að finna Marabúk pasja á morgun.“
„Það ætti að Verða fróðlegur fundur," sagði «g
kuldalega. „Við skulum tala betur um þetta á morg-
un; eg vildi ee gæti snúið því öllu við.“
„Hvað ætlar þú að gera, Mervyn?“
„Við höldum saman, Cýrus, eins og þú komst að
orði í dag; en hvort heldur bandalag okkar verður
langt eða skamvint, þá ætti það að verða viðburðaríkt
ef ekki hættulegt.“ Eg þóttist sjá, að það mundi revn-
ast okkur Jjannig; og eg sat uppi langt fram á nótt,
ekki til að hugsa um Ednu og grísku konuna eða
fjandskapinn þpirra á milli, heldur til aö hugsa um
hættuna fram undan, sem okkur öllum var stofnað í
með þessari æðislegu niðurstöðu Grants. Því að
sumir elskendur eru vissulega óðir.
VII. KAPITULI.
Skuggi guðdómsins
Iíinir truflandi, viöburðir dagsins, hin dirfsku-
•fulla niðurstaða sem Grant hafði komist að, and-
vökur og óvær svefn um nóttina og of margir sterkir
vindlar hjálpaðist alt að til þess að mér leið illa
næsta morgun. Það var einhver kvíði í mér fvrir
yfirvofandi hættu, sem sumir kenna lifrarveiki, en
oftast á rót sína að rekja til einhvers annars.
Eg oskaði'að gríska konan væri komin niður á
sjávafbotn, og mér lá viö að bannsyngja alla kven-
lega fegurð, vegna þess að fegurð grísku konunnar
haföi svo töfrandi áhrif á vin minn, að hann sá ekki
hvað hættulega stefnu hann hafði tekið.
Ekki geröi það heldur útlitiö áltilegra þegar
sendimaður kom um morguninn og boðaði Grant á
fund soldáns.
Á liádegi áttum við að heimsækja Marabúk
pasja, og var því auðvitað ferð þerirri frestað þar til
sí ðar um /daginn; og á leiðinni til Yildiz Kiosk sá eg
að Grant leið ekki öllum betur en mér. Þeg«r Grant
kom fram fyrr soldáninn þá var eg ætíð viðstaddur
sem túlkur. Þar þurfti ætíð á túlk að halda af þeirri
heintskulegu ástæðu, að heima hjá sér mátti soldán-
inn ekkert skilja eða tala annað eti tyrknesku og ara-
bísku, jafttvel þp kunnugt væri, að hann var rnæta
vel að sér t frönsku.
Hvorugur okkar mintist á þt^ð sqm gerst hafði
daginn áður; og satt að segja töluðum við svo sent
ekkert saman á leiðinni annað en fáein orð um það,
hvað soldáninn gæti viljað Grant. •
Ýildiz Kiosk er að líkindum fegursta fangelsið
.eða höllin, vilji maður fremur nefna það því nafni,
sem nokkur heigull nokkuru sinni hefir reist sér til
verndar. Höll er það nefnt, en fangelsi er það í raun
og veru, þvi að stjórnarinn, sem annars he^r meira
persónulegt vald yfir þegnum sínum en nokkur annar
einvaldur heimsins, er svo fyrirlitlega hræddur um líf
sitt, að hann þorir aldrei út að koma nema Við ein-
stöku hatíðleg tækirfæri; og þá hefir hann ætíð sterk-
an lífvörð ttm sig og ber eins hraðan á og unt er með
alt sem gera þarf til þess að komast sem fyrst inn
fvrir hallarveggina aftur.
Hallargarðurinn er nálægt tuttugu þúsund ekrur,
og einhver fegursti blettur í öllum heirni, á Yildiz
hæðinni og hallar niður aö Bosfórus bökkunum.
Byggingarnar rúma þúsundir manna og em því
fjölda margar, smærri og stærri, tengdar saman með
skemtigörðum, gangstéttum og brúni. Umhverfis
sjálfa höllina eru þrennar veggjaraðir og milli þeirra
byggingar, sem herforingjar og þjónar búa i. Þar
eru prennir h’ermannaskálar, sem fimm þúsundir af
úrvalaliði Tyrkja búa í. Kvennabúriri eru í skraut-
legum aldingörðum inni í skemtigarðinum.
Við ókum beint þangað, sem soldáninn tekur á
móti sendiherrum, konunglegum gestum og vild-
arvinum sínMin.
Eins og eg hefi áður sagt, haföi eg búið í mörg
ár á Tyrklandi, en aldrei hafði eg fengið að líta sold-
áninn fyr en Grant kom til sögunnar. Eg var honum
því lítt kunnur, en eg fékk þaö álit á honum, að ekki
einasta væri hann frábærlega laðandi, kurteis og viö-
feldinn, heldur hæfileikamaður mikill, en tortrygginn
og síhræddur um sig. Heföi hann ekki viö þessa tak-
markalausu, meðfæddu lífhræðslu að stríða þá væri
hann mikilmenni.
Það er virðingar viðkvæði hjá Tyrkjum, að „tím-
inn standi kvr fyrir soldáninum“ og þess vegna eldist
hann aldrei; og til þess að gera viðkvæðið sem senni-
legast er hár lians stöðugt litaö svart. Á flestunt
mönnum mundi slikt gera ósamkvæmni í útlitinu, en
honum fer það vel.
, Aö öðru Ieyti — og í rauninni að þessu levti líka
—líkist hanu mörgum viðmótsþýðum og göfugum
Norðurálfumönnum á efra aldri. Hann er oftast bú-
inn í stutt-treyju meö nýjasta sniði, og brjóstið al-
þakið glóandi heiðursmerkjum; og, eins og Grant
komst að orði, manni líður engu ver frammi fvrir
honum en forseta Bandaríkjanna.
Við alla eftirlætisgesti sína — og í þeirra hópi
var Grant — var soldáninn kurteisin sjálf. Hann lét
Grant setjast á sófa vjð lilið sén, kueikti sjálfur í
vindlingi og rétti lionum, kveikti í oðrum handa sér
og lét síðan á sér skilja, að hann væri tilbúinn að taka
til máls eða hlusta, eftir þvl sem á stóð. Þjónunum,
sem við voru, benti hann að færa sig fjær svo Jæir
Æki gætu heyrt, hvað fram færi, og yfir höfuð fór
hann að öllu, eins og þó Grant hefði veriö jafningý
hans.
Eg túlkaði; en til þess að soldáninn gæti skilið
alt sem vi$ sögðum, þó hann ekki mætti láta merkj-
ast að hann skildi það, þá töluðum við Grant saman á
frönsku. en ekki ensku. Og þó ekki væri mkið í þá
aðferð okkar varið, >»á held eg hún hafi aukið traust
soldánsins á Grant; að núnsta kosti var það honum
þægilegra, því aö á meðan eg var að útleggja það sem
Grant sagði, gat soldáninn verið að luigsa sig um
svar.
Ef til vill er rétt að taka fram hvaða álit Grant
hafði a soldáninum. Aðal-dráttinn í lifi og karaktér
soldánsins áleit Grant lífhræðslu. Dómgreind kannað-
ist Grant við að hann hefði; hrefileika til að gera grein-
armun á réttu og röngu, góðum manni og vondum,
góðri stjórnaraðferð og illri; en að liann skorti alger-
lega þrek til að halda fram áliti sínu. Hann vissi nær
hann átti aö segja já eöa nei, og hann vissi, aö orð
hans voru lög; en þrek Og hugrekki til að segja það,
sem við átti, hafði honum ekki verið gefið. Ilvað sem
við hann var sagt og hvað sem honum var ráölagt,
þá var það ætið fyrsta og helzta atriðið, hvaða hætta
honum gæti af því staöið. Þeir sem honum stóð
mestur ótti af, voru vægðarlaust líflátnir; þeir sem
gátu talið lionum trú. um, að þeir gætu varðveitt hann
fyrir yfirvofandi hættu, Joieir áttu hann algerlega í
hendi sér. Það var þetta, sem leiddi lil svo margra
ranglátra morða og gerði stjórn soldánsins svo óvin-
sæla.
Erindi okkar í þetta sinn á fund soldáns tók ekki
lengi. Hans hátign vildi heyra það af Grants eigin
vÖrum, hvernig fyrirtæki hans gengju,og hann hlýddi
á með athygli þegar Grant skýrði honum frá þyí á
frönsku og eg útlagði það á tyrknesku.