Lögberg - 05.10.1905, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 5. OKTÓBER 1905.
—hhmmshwwiwwww
SVIKAMYLNAN
Skáldsaga eftir
ARTHUR W. MARCHMONT.
„Já, en m'i veit eg ekki alt—eins og þú kemst aö
orði.“
„Og mér er ómögulegt að segja þér þjað. En
jjuð veit, að við nóg er að stríða þó við ekki setjum
okktir út til þess að auka það.“ Eg býst við eg
hafi sagt þetta raunalega, því að látbragð Ednu
Ibreyttist alt í einu og hún varö blíðlegri.
,,Eg veit þér er sama hvað eg segi eða hugsa,
en—-“ hún þagnaði, og mér fanst augnaráð hennar
bera vott um umhyggjusemi.
„Að ntér sé sama? Hvernig veizt þú það?“
spurði eg.
„Er þér þá 'ekki sama?“ Hún bar upp spurn-
íngu þessa blíðlega, og eg var að því kominn að
svarn henni samkvæmt tilfinningum mínum; en eg
gætti mín í tíma, fór eitthvað að fitla viö skjöl á
borðinu og svaraði með uppgeröar léttúð:
„Fæstum er sama um það, hvað aðrir álíta um
j>á; en svo getur maður ekki í því fremur en öðru
ráðið gangi hlutanna. Auðvitað félli mér illa að
verða aö ímynda mér að þú ímyndaðir þér, að eg
gæti ímyndað mér — þfctta er að verða eitthvað
flókið hjá mér,“ og eg hætti og reyndi að gera; mér
upp hlátur.
„Ert þú sérlega órólegur, Mr. Ormesby ?“
spurði hún blíðlega eftir nokkura þögn.
„Já, eg er sannarlega mjög órólegur.i Allir
hhitir eru í því óttalegu ólagi, og þér að segja er eg
hrætldur um að eg sé ekki maður til að kippa þeim
í lag “
„Get eg ekki hjálpað þér?“
„Hjálp sú væri mér kærust að koma ykkur öll-
tim tim borð í fyrsta gufuskipið sem sig'lir frá
Stambúl og sjá ykkur snúa bakinu við austuflönd-
orn til fulls og alls.“
„Og þú ?“
„Það gerir minst til um mig, Miss Grant, og
auk þess er eg fær um aö líta eftir ntér.“
„Og þó átti banatilræðið að koma fram á þcr.“
„En bróðir þinn varð fyrir því. Eg á við,
bafi um nokkurt banatilræði verið að tala.“
„Það er óþarfi að reyna lengur að halda
þessu leyndu fyrir mér. Ó, eg vildi þú vildir segja
mér meira.“
„Eg vildi sannarlega óska, að eg vissi það
sjálfur.“
„Heldur þú eg viti ekki, að þú ert persónttlegai
I hættu.‘‘
„Eg er það ekkí. Eg hefi lokað dyrumtm
gegn allri hættu.“
„Með því að hafa grísktt konttna og vinnuhjú
Íicnnar í gæzluvarðhaldi ? Gerðu þau þetta? Setti
hún þau út til þess?“
„Nú ert þú farin að spyrja mig í þattla, finst
j»ér ekki ? Eg held hún hafi ekki gert það — eg
cr meira að segja viss um, að hún gerði það ekki.“
„Þú trúir henni?“
„Eg trúi því að minsta kosti. Sannleikunnn
*irðist vera sá, að maðttrinn hafi þózt eiga eitt-
hvað sökótt við mig og — já, það er alt og sumt.“
„Og með þetta á eg að vera ánægð, vita að
|iú sért í svona mikilli hættu og láta sem eg viti
fcað ekki, opna ekki munninn og vera hin róleg-
asta ?“
„Það bætír ekkert að þú sért óróleg — út af
snér. En eg ætla að leggja kapp á að fræðast um
ymislegt. Eg efast ekki um, að mér takist það. Og
á rneðan er annað handa þér að gera. Álíti lækn-
amir Grant flutningfæran, þá vikli eg láta sem allra
ívrst flytja hann út í Sel. Alt er til reiðu á eynni
<ag i húsinu, og þar fengi hann betra næði og yrði
i minni hættu, ef til vill; og þú líka.“
„Eg? Er eg fyrir þér hér? Eg fer ekki.“
„Hvers vegna, ekki? Það ber engan vott um
ómensku eða ístöðujeysi að fara með Cýrusi.“
„Ekki að flýja undan hættunni?“
„Eg vil ekki að þú setjir það þannig fram.“
„En eg set það nú þannig fram, vegna þess eg
skil það þannig. En getur þú ekki talað um þetta
’BÍS læknana? Ert þú einnig að far^? Þú gerir
snig dauð-hrædda.“ .
„Eg veit eg tala eins og flón. Sannleikurinn
er sá, að ógurlegt uppnám vofir yfir i Konstantinó-
pel, og eg vildi helzt, að þú værir farin þaðan. Eg
er einungis um það að hugsa að forða þér.“
„Eg skal þá fara — ef þú ferð.“
„En það er ómögulegt í bráðina að minsta
&osti.“
„Og þú heldur', að eg yrði fremur fyrir en til
góðs? Eg þakka þér kærlega fyrir, Mr. Ormes-
by.“. r /
„Eg hélt við hefðum rétt áðan komið okkur
þegjandi saman um að misskilja ekki hvort annað
af 'ásettu ráði. Satt að segja er mér ant um þig —
að þér mæti engin ógæfa; sérlega ant,“ sagöi eg
einlæglega. „Ef til vill segi eg þetta klaufalega,
en trúðu mér til þess, að í því er þó einlægni."
„Eg trúi þér,“ svaraði hún með hægð. „Eg
vildi eg væri jafn viss um alt annað.“
„Alt annað?“
„Að þér væri til dæmis jafn ant um sjálfan
þig. Sérðti ekki —“ sagði hún með ákafa, en
þagnaði svo alt í einu.
„Eg vildi bara eg sæi dálítið lengra en cg sé
um þessar mundir.“
,,Eg skal fara, Mr. Ormesby, álítir þú það
nauðsynlegt; en eg set eitt skilyyði. Þú verður að
lofa því að senda eftir mér geti eg komið aö nokk-
uru liði ?“
„Já, álíti eg óhætt fyrir þig að koma.“
„Við skulum þá taka saman höndum upp á
það,“ og hún rétíi mér hendina. „Þú reynir mig
æði mikið, stundum," sagði hún þegar hendur okk-
ar komu saman; „en eg veit hvað trúfastur vinur
okkar þú ert.“
„Minstu ekki á það, Miss Grant,“ svaraði eg
eins og flón. Handabandið og httgurinn til mín,
sem kom fram í orðttm hennar, truflaði mig. Svo
vænt þótti mér um liana, að eg óttaðist, að eg af
klaufasakp, kynni að láta hana sjá þess einhver
merki og koma henni meö því í vanda. Eg sneri
mér þvt undan og lézt vera að líta eftir einhverjn á
borðinu.
„Þú ert sérlega einkennilegur maðtir, Mr.
Ormesby,“ sagði hún og horfði síðan þegjandi á
tnig fáein augnablik. Eg fann það, að hún horföi
á mig, þó eg ekki sæi það. Síðan stundi hún og
gekk til dyranna. Eg leit upp til þess að sjá liana
um-leið og hún færi, 0g horföi hún þá í augtin á
mér.
„Ó, Eg hélt þú værir farinn,“ sagði eg veiklu-
lega og reyndi að brosa.
„ Þ ú tekuij það ekki nærri þér að senda mig í
burtu frá þér,“ svaraði hún með hægð og eins og
hún vildi ávíta mig fyrir það að hafa ekki treyst
sér betur; og J>að bók mig lengi að gleyma þessu
síðasta augnatilliti hennar. Hún var skynsöm og
hugnökk stúlka, sem átti miklu meira stríð fyrir
höndum en hún hafði minstu hugmynd um; og
eg—já, eg hafði ttm alt of margt alvarlegt að lntgsa
til þess að fara að opna hjarta mitt frammi fyrir
henni eins og flón.
Eg lét þvt hér við sitja og reyndi að festa all-
an httgann við vandamál okkar; en það gekk erfitt
í fyrsVu. Það var svo undur hugðnæmt að vita, að
hún treysti mér og, að gremjuorð hennar komu
af engu öðru en óánægju yfir því, að eg ekki sagði
henni meira en eg geröi. En hvernig átti eg að
gera það? Til hvers gagns hefði slíkt getað komið?
Eg er hræddtar um, að heilmikið hafi verið i
því sem hreinskilnustu vinir mínir sögðu mér —
að eg aldrei yrði jálfttm mér að liði, og hefði ekki
nógu gott höfuð til þess að ráða fram úr vanda-
málum. Mér fttndttst örðttgleikarnir óyfirstigan-
leg‘E og ábyrgðin óþolandi, sem á mér hvíldi. Alt
hafði gengið eins og í sögtt meðan Grant sat við
stýrið og réði öllu, og mér hafði fundist alt ganga
sinn rétta veg án nokkurrar fvrirhafnar; og mér
fanst, að væri Grant orðinn heilbrigður, þá mundu
allir þessir nýju örðugleikar hverfa eins og af sjálfu
sér, á sama hátt og eg oft áður hafði átt að venj-
ast.
En ógæfan var sú, að nú var Grant varnað þcss
að geta meðhöndlað vandantál okkar og ráðið fram
ttr fyrir okkur. Ugglaust hafði honum skjátlast
þegar hann lét grisku konuna leiða sig inn í þetta
óálitlega pólitiska samsæri; en aftur á móti var
honum öllum mönntim fremur til þess trúandi að
komast út tir því aftur og láta það verða sér spor
til gæfu.
En það gat eg ekki. Mér fanst eg vera utn-
kringdur af tálmunum og gersamlega ráðþrota; og
svo sat ieg þarna og reyndi ad hugsa einhver ráð.
Væri þessi einkennilega saga Stefáns greifa sönn,
þá var ástandið enn þá fremur auðmýkjandi og ó-
bærilegt fyrir mig, þvi þá var það einmilt 1 minni
starfsdeild — upplýsingadeiklinni, sem eg kallaði
— sem okkur hafði sérstaklega skjátlast.
Þar hafði eg einn ölht ráðið og oftar en einu
sinni verið hróðugur yfir því hvað vel væri eftir
öllu litið. Og nú Kt út fyrir, að ílt það stari
hefði verið gagnslaust kák; að þar heföi verið að
okkur veizt, sem ’g bjóst alls ekki við og við vor-
um grunlausir næð öllu. Það var sízt að undra þó
mér grenrdist slíkt.
Það lá í augum uppi, hvað fyrst af öllu varö
að gera. Eg varð á einhvern hátt að vita hvort
Stefán hefði sagt mér satt eða ekki. Og eg varð
að fá upplýsingar þær frá fyrstu hendi, þó aldrei
nema því yrði nokkur hætta samfara; og svo kom
mér í fyrstu ráð til hugar. Eg varð að komast í
dularbúningi í hús Marabúk pasja og grafa þar upp
sannleikann. Slíkt var ekki jafn örðugt fyrir mig
eins og marga aðra, því að eg var því vanur aö
látast vera Tyrki og mér hafði ætíð tekist það.
Dvöl mín í austurlöndum og ferðalög mín hafði
gert hörundslit minn dökkan, svo þar var litlu við
að bæta, og svo vel var eg að mér í málinu, að í
samtali hafði eg í því efni lítið að óttast.
Auðvitað var- alt ónýtt nema eg fengi að ganga
á fund pasjans, og eg var lengi að velta því fyrir
mér á hvern hátt því yrði til leiðar komið. Ekki
var óhugsanlegt, að eg gæti leikið á hann og hjátrú
hans með þvi að látast vera töframaður eða spá-
maður; eða eg þættist hafa komist að samsæri gegn
honutn og erindi mitt á fund hans væri að vara hann
við óvinum sínum. En að hvorugu þessu geðjaðist
mér.
Alt í einu hugsaðist mér það, sem eg áleit hið
eina rétta. Eg ætlaði að látast vera hundurinn hann
Kópríli og færa Marabúk pasja fréttir af því hvern-
sakir stæðu í Hvíta húsinu. Það var ýmislegt sem
hjálpaöi til þess, að gera mér þetta mögulegt. I
fyreta lagi var Kópríli að því leyúi hávaða Tyrkja
ólíkur, að hann var ætíð klæddur í gamaldags aust-
urlanda búning, og mundi felíkt verða ákjósanleg-
asti dularbuningur handa mer og gera pasjanum
erfiðara að þekkja mig þó hann að öllum líkindum
væri því vanur að hafa Kópríli inni hjá sér á eiti-
tali.
En’þótt eg byggist við því, að mér mundi tak-
ast þetta, þá varð eg auðvitað að búast við, að svo
gæti farið, að hann þekti mig. Lengi braut eg því
heilann um það, hvað hægt væri að gera til þess að
draga úr hættunnni, bæði fyrir mig og vini mína í
Hvíta húsinu, ef illa kynni að fara.
Hið örðugasta í sambandi við þessa ráðagerð
mina var það, að í rauninni vissi eg alls ekki hver
þessi Kópríli var eða um samband hans við Mara-
búk pasja. Sva skammsýnn hafði eg verið, að
mér hafði aldrei til lutgar komið, að hann væri
annað en þjónn grísku konunnar og því aldrei
gefið honum neinar gætur. En bending Stefáns
greifa vakti hjá mér tortry’gni, og ásetti eg mér
því að fá allar mögulegar upplýsngar um hann áð-
ur en eg gengi út í hættuna. Án allra upplýsinga
gæti eg þegar í byrjun flaskað á einhverju sem mér
og málefninu yrðijil falls.
Mér komu tvær aðferðir í hug. Önnur var sú
að hræða Kópríli og jafnvel pína hann til sagna og
hóta að drepa hann ef hann ekki segði mér allan
sannleikann. Hin aðferðin var, að vita hvort
spæjararnir, sem eg hafði í þjónustu minni, ekki
könnuðust við hann. Eg hallaðist að hinni síðari
sem fljótari op- áreiðanlegri, og vegna þess einn af
njósnarmönnum mínum var líklegur að geta gefið
mér allar nauðsynlegar upplýsingar um hann.
Það var gamall Gyðingur, Ibrahim að nafni,
sem á yngri árum hafði margt braskað, og flest
ljótt. Hann hafði um nokkur ár gefið sig við ó-
heiðarlegttm og glæpsamlegum störfum og þannig
átt í illdeilum og komist í kunningsskap við allra
stétta menn í höfuðstaðnum. Hann var samvizku-
laus og ófyrirleitinn og hafði aflað sér upplýsingar
um menn, sem hann svo aftur notaði til þess að
hræða út úr þeim fé fyrir að þegja yfir.
Eg gerði honum einu sinni greiða með því að
frelsa dótturdóttur hans.sem hjá honufn var,frá óálit-
legum forlögum, og hafði hann ætíð síðan vottað
mér þakklátsemi sína á allan hátt. Það hefir mér
ætíð þótt einkennilegasta lyndiseinkunn austur-
landa-búa. Ef manni tekst á einhvern hátt að vekja
þakklátsemi hjá þeim, þá fylgja þeir manni upp
frá því eins og tryggvir lmndar, og það þó þeir séu
lvgarar, morðingjar, þjófar og bófar.
Ibrahim gamli bjó í óttalegasta óþverrabæli
heimsins: Balat—Gyðingahverfinu í Konstantinópel;
og til þess að láta sem allra minst bera á ferð minni
þangað, þá lét eg ekki aka með mig alla leið, held-
ur gekk eftir óþverrabakstígum heim að húsi ltans.
Enginn fær með orðum útmálað óþrifnaðinn og ó-
þefinn þar sem Gyðingarnir þyrpast saman og draga
frant lífið. Óþverrinn er alls staðar — óþverri
á götunum; óþverri í opnum rennunum meðfram
götunum; óþverri i húsunum og á — utan og inn-
an; óþrverri á fólkinu — karlmenn, konur og börn
loðrandi í óþverra; óþverri í and rúmsloffinu — ó-
hollur og viðdjóðslegur; óþverralegt það sem fólk-
ið étur og drekkur og óþverraleg bæli sem það sef-
u í. Og þó óskiljanlegt sé þá þrífst fólkið vel og
fjölgar í þessum afskaplega óþverra.
Og hús Ibrahims gamla var litlu þrifalegra
en hin húsin þó það væri stærra; og hún dóttur-
dóttir hans, sem til dyrannna kom, var engu þokka-
legri en húsið, sem hún gekk um.
„Komdu sæll, herra,“ hrópaði Ibrahim þegar
hann sá ntig, og stóð upp og hneigði sig djúpt. Hann
var höfðinglegur maður, teinréttur og upplitsdjarf-
ur, og hefði hann þvegið hendur sínar og skegg og
klætt sig í hrein föt, þá hefði hann beinlínis verið
fríður ásýndum.
Eg heilsaði honum, og fáeinar mínútur sátum
við og spurðum hvor annan almæltra tíðinda. Eg
gaf honum ávalt gilda ástæðu til að gleðjast af því
þegar eg heimsótti hann, því jafnvel þó eg þættist
þess fullviss, að hann hefði fúslega gert mér greiða
ókeypis, þá vissi eg hvað vænt honum þótti um pen-
ingana og borgaði honum því æfinlega vel.
„Eg þarf hjálpar þinnar við, Ibrahim,“ sagði
eg loks.
„Fyrir eitt orð stendur herra mínum aleiga mín
til boða.“
„Eg er ekki kominn til þess að biðja þig um
peningalán,“ svaraði eg. Hann var peninga okr-
ari og græddi stórum á þvi að lána Gyðingum smá-
tipphæðir gegn hárri leigu.
„Alt sem herra rninn biður um skal til reiðul,
Ibrahim er fátæklingur, en hann gleymir aldrei.“
„Það er minni þitt, Ibrahim, sem eg vil fá
lánað. Viltu koma með mér heim til Hvíta liúss-
ins?“ Hann varð niðurlútur. Honunt var ekki vel
við að láta sjá sig þar sem sérlega rnikil tunferð
var.
„Herra minn, þjónn þinn er orðinn gamall, og
^r hrumur í spori og kraftarnir litlir;“ satt að segja
var hann fleygur og fær eins og tuttugu og fimm
árum yngri menn, en eg lofaði honum að afsaka sig
og endurtók síðan orð min og bætti því við, að á
engan annan hátt gæti hann hjálpað mér og, að eg
skyldi borga honttm hálfan líra gulls fyrir hverjar
fimtán mínútur sem hann yrði að heiman, og tvö-
falda upphæðina ef hann gæti gefið mér upplýsing-
ar þær sem eg leitaði.
Við þetta létti yfir svip hans og næsta afsök-
unarræðan varð hálfu styttri en hin fvrri. Eg nátt-
úrlega gaf liann engan gaum.
„Eg ætla að vita livort þú ekki þekkir mann.
sent Kópríli heitir og nýlega reyndi að korna ofan
í ntig eitri. Vagninn minn bíður skarnt héðan;
enginn skal sjá þig, ekki einu sinni maðurinn sem
eg ætla að svna þér; og eg skal láta það vera heil-
au líra. Enginn getur hjálpað mér í þessu efni
annar en þú, og gættu þess, að líf mitt getur verið
í hættu ef þú neitar mér.“
„Herra minn þarf ekki annað en skipa og þá
hlvðir þjónn hans.“ Með öðrum orðum: þetta síð-
asta reið baggamuninn; og eftir fáar mínútur ók-
um við á stað til Hvíta hússins.
Eg fylgdi honum inn í herbergi mitt, og eftir
að eg hafði þannig um búið, að hann gat séð Kópr-
íli án þess Kópríli sæi hann, þá sendi eg Stuart og
annan mann eftir fanganum.
Eg lagði spurningar fyrir illmennið og notaði
jafnframt tækfærið tíl þess að kynna mér málróm
hans, áherzlur og limaburð; og svo lét eg fara með
hann aftur, og bauð Stuart að klæða hann úr öllu
og færa mér föt hans, en láta hann fá einhver önn-
ur föt.
„Jæja, Ibrahim?" spurði eg gamla Gyðinginn
með ákafa, því eg þóttist sjá, að hann byggi yfir
einhverju.
„Hvað segir herra minn, að hundurinn nefni
sig?“ spurði gamli maðurinn bólginn af hatri.
^Kópríli, þjónn Mademoiselle Haidée Patras
hinnar grísku.“
„Hundurinn lýgur að herra mínum,“ svaraði
Ibrahim illilega og eldur brann úr augum hans.
„Þetta er Hamdi sonur Sarim, og verkfæri harð-
stjórans Marabúk pasja hins blóðþyrsta;“ og siðan
sagöi hann mér margar ljótar sögur af Kóprtli.
„Er hann enn þá einn af mönnum Marabúk
pasja og líklegur til að standa í sambandi við
hann?“ spurði eg.
„Á það getm; herra minn reitt sig — hvernig
öðruvísi gæti staðið á því, að hann er hér?“
„Ertu viss um, að þetta sé sami maðurinn?"
„Gleymir Ibrahim þeim, sem reyna að vinna
honum og hans mein?“
„Einmitt það; svo þú átt eitthvað sökótt vií5'
hann ?“
„Hann er hundur og verðskuldar að deyja
hunds-dauða,“ hrópaði gamli maðurinn í reiði.
„Átt þú nokkura vini í húsi Marabúk pasja,
Ibrahim?“
„Eg á marga vini, herra minn, ekki síður en
óvini.“
„Hvað eð þýðir, að þú átt þar vini; jæja, eg
treysti þér, og ætla, ef til vill, að eiga líf mitt í
hendi þér. Eg ætla að látast vera Hamdi, eðai
Kópríli eins og eg nefni hann, og sem Kópríli ætla
eg að fara heint til Marabúk pasja og reyna að
fræðast um vissa hluti, serii ómögulegt er að" fræð-
ast um á neinn annan hátt. Eg vona mér hepnist
það án þess eg þekkist; en bregðist mér það, þá
get eg orðið hjálparþurfi. Getur þú fengið v ni
þína þar til að rétta mér hjálparhönd ef illa fer?“