Lögberg - 16.11.1905, Blaðsíða 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 16. NÓVEMBER 1905
írabýlin.
Eftir Einar Bcnediktsson.
[Þessi fróðlega og skemtilega
grein, sem Einar sýslumaður Bene-
diktsson ritar í „Fjallkonuna", er
hinn háttvirti höfundur beðinn vel-
virðingar á þó tekin sé orðrétt upp
hér í blaðinu.]
I.
Eg hefi lengi haldið það víst, að
áður en Norðmenn, feður vörir,
fundu eyjuna, sem vér byggjum,
hafi mannavist og mannvirki fundist
víðsvegar um ísland, miklu meiri,
er. sagnir eru enn orðnar ljósar um.
Hingað og þangað hefi eg leitað að
stuttum frásögum á víð og dreif í
ýmsum ritum um hina eldri byggj-
endur íslands; eg hefi fundið margt,
sem bent hefir á, að hér hafi lifað
menn í landi mörgum öldum fyrr
en viðurkent er alment enn sem
komið er og hefi leitast við að safna
því saman fyrir mér í eina heild,
er eg gæti bygt á rökstudda og
fasta sannfæring.
Eitt af því, sem mér hefir
virst mega styðjast við í þessu
efni, er uppruni Thulenafnsins. Eg
hefi leitast við að sýna fram á, að
það væri af keltneskum stofni kom-
ið og að merking þess gæti ekki
átt við önnur lönd að öllu athug-
uðu, heldur en einmitt Island.
Eins og Isidorus frá Seville seg-
ir og einnig er um getið í íslend-
ingabók, dregur Thule nafn af sól-
inni og meginhluti nafnsins, eins og
það er ritað að fornu, ýmist Thule,
Thyle eða Thile fellur saman við
nafn sólarinnar í ýmsum keltnesk-
um málýskum. Eftir því sem eg hefi
haldið fram, merkir Thule upphaf-
lega Sólarlandið eða Sólareyjan, en
að því er snertir önnur rök þessa
atriðis, verð eg að vísa til ritgerðar
minnar um fyrirlestur, er eg hélt í
Lundúnum 1896 í fo'rnfræðafélagi j
Clrkneyja (sbr. Academic Review j
s. á.ý
Nú þykist eg íyrir skömmu hafa
til viðbótar við sagnir og skýrslur
gamalla rita fundið sýnilegan vott
þess.að hin almenna landfræðissaga
rekur Islandsbygðina langt of skamt
aftur í tímann. Hér er ekki rúm
til þess að fara út í öll hin mörgu
atriði úr gömlum ritum, sem mér
virðast benda í sömu átt; eg ætla
einungis hér að skýra stuttlega frá
þessu nýja sönnunargagni, er eg
hefi fundið fyrir skoðun minni um
aldur Thulebygðarinnar.
Eg bregð smáu vaxljósi eins hátt
og eg fæ undir hvelfinguna í hinum
fyrsta jarðhelli er eg hefi fundið
með glöggum merkjum þess, að þar
hafi verið kristnir einsetumenn.
Skinið af þesum smákyndli get-
ur naumast rekið skuggana út að
veggjabrúnunum. Eg sé eins og í
gegn um dimmar slæður móta fyrir
axarhöggunum, sem með þolinmæði,
löngum tíma og miklu mannafli
hafa holað út hvelfingu sandhellis-
ins. Hæð þessa kynlega einsetuhofs
og önnur vegsumerki sýna, að
byggjendur þess hafa ekki látið sér
nægja að gera sér jarðhús til skjóls
fyrir veðri og frostum, heldur hafa
þeir viljað gera sér veglegt hús til
dýrkunar hinum mikla Gyðinga- |
drotni.
Þessi hellir er á Ægisíðu viö .
Ytri-Rangá, og er nú hafður til
heygeymslu áfastur við fjósið. All-
löng göng liggja niður í hellinn og
þegar inn er komið, er hellirinn
myndaður á sama hátt með axar- ^
höggum og feikna-mikilli vinnu í
víða forhöll, er liggur beint inn í
sandbergið, hækkar þegar innar
dregur og þrengist síðan inst, þann-
ig að Hkast er nokkurskonar kór
með beinu, slétthöggnu sandþili,
þar sem hellirinn endar.
Jíg leit eftir því í strykum og
gárum veggjanna, hvort lesið verði
nokkurt letur eða merki frá hendi
þeirra er bygt hafa hér. Víða er
líkast því sem rist hafi verið Ogham
í sandbergið, en strykin eru svo
máð mest af heyi því, sem geymt
hefir verið í hellinum, að ekki verð-
ur neitt ákveðið lesið út< úr þeim
línum. Á einni stoð er þó hægt að
greina stafina G. E. siðast í línu, en
allur fremri hluti línunnar er af
máður. Þessa Ogham-stafi hafa
engir getað ritað i bergið nema
hinir írsku einsetumenn, sem hér
. dvöldu löngu áður en landnáms-
mennirnir norsku slógu eign sinni á
ísland.
Á miðju kórþilinu er krossmark
allstórt höggvið út í bergið, og
styrkir það mjög þá skoðun, að
það sé ekki af tilviljun einni, hver
lögun er á hellinum; þótt engin
verksummerki önnur væri að finna
til sönnunar þvi, sem að framan er
sagt, heldur en þessi hellir einn,
held eg að menn mundu hiklaut af
honum einum láta sannfærast um
tilveru einsetumannabygðarinnar.
Krossmerki eru höggvin á víð og
dreif um hvelfingu hellisins og það
sem mestu um varðar er, að merkin
eru sýnilega og ómótmælanlega jafn
gömul og axarhögg þau og meitla-
för, sem myndað hafa hellisbygg-
inguna sjálfa. Mörgum öldum áður
en þrælasægur norrænu höfðingj-
anna reistu hin heiðnu hof hér í
landi hafa skjálfandi magrar munka
hendur starfað hér djúpt niðri í
fylgsnum jarðarinnar, alfrjálsar og
engum háðar nema guði einum. En
þar sem ráðið hefir verið alment
af frásögum Dicuils munks hins
írska og íslendingabók, að fá-
ir menn einun^is hafi dvalið í Thule
fyrir landnámstíma, virðist mér
hellir þessi ásamt fjölda mörgum i
öðrum af sama uppruna benda i
aðra átt. Engum manni getur kom-
ið til hugar að halda að hinir
feiknamiklu hellar víðsvegar um
Suðurland, er bera samskonar vegs-
ummerki, hafi verið bygðir af örfá-
um einsetumönnum. Miklu senni-
legra er, að eitthvað sé tilhæft í
hinni gömlu sögu,sem höfð er eftir
fcrnu skinnhandriti íslenzku, að ír-
ar hafi komið hingað á átta skipum
fáum öldum eftir Krists burð og
stofnað hér nokkurskonar nýlendu.
Er mjög liklegt, að eftir því sem
menn vita víst um bústaði íra, er
landnámstíð hófst, eftir staðanöfn-
um á Suðurlandi og hinum mikla
fjölda fornhellanna í ýmsum Suður-
lands bygðum, að íranýlendan hafi
einmitt dreifst yfir þetta sama
svæði, og að elztu bústaðir þeirra
hafi verið jarðhús þau, sem hér er
skýrt frá.
Eg get sannað það með rökum,
sem ekki verða hrakin, að margir af
hellunum eru eldri en hin norræna
landssaga, — hefi eg ætlað mér á
öðrum stað að fara rækilega út í
það mál, en vil þó geta þess hér,
að eg hefi séð stórkostleg mannvirki
af þessu tægi og mannahíbýli á þeim
stöðum, er ekki voru, bygðir á
sögutíma vorum. Síðari tíma menn
hérlendir hafa að vísu fundið hell-
ana og eru sumir þeirra mjög ritað-
ir með rúnum, sem eru allvíða enn
full læsilegar. En það er víst einS
og þegar er sagt, að rúnaletrin eru
mörgum öldum yngri heldur en
jarðhúsin sjálf. Þau hafa verið
bústaðir kristinna manna áður en
landnám hófst. Á því er enginn
efi.
II.
I einum helli þykist eg hafa
fundið rómverskt letur frá 4. öld
eftir Krist; það er í Hellutúni í
Ásahrepp. Sá hellir er stórmerkileg-
ur að ýmsu leyti, bæði er lögun
hans einkennileg og hvergi hefi eg
séð hinn háa aldur þessara jarð-
hofa jafn-greinilega merktan á
veggi og hvelfingar. Letur hefir
einnig varðveizt furðu vel í þcssum
helli, enda er bergið með harðara
móti. Á einum stað stendur skýrt
höggvið S. I. G IV, sem getur verið
skammstafað: Seculo Jesu Gener-
ationis Quarto.
I Árbæjarhelli í Holtum hefi eg
fundið glöggvastar og merkilegast-
ar rúnir mjög blandaðar afbökuðu
rómversku letri. Því miður hefir
verið höggvið mikið af letri úr
þessum helli og hefir mér ekki tek-
ist enn að lesa greinilega úr rúnun-
um þar, annað en skammstöfuð
nöfn. Þess skal getið, að í þeim'
helli, eins og /íðar, er rúmstæði og
sæti einsetumanns höggvið út úr
berginu og krossmörk viða höggvin
og meitluð í hvelfinguna. Mestur
hluti þessa hellis hygg eg að liggi
til suðurs út úr skúta þeim, sem
enn er eftir, en þar hefir hrunið
niður bergið og fylt göngin, svo
ekki verður komist að því að sjá
nein verksummerki af manna hönd-
um. Merkilegt er það, að ókenni-
Ieg bandrún höggvin á stein við
Snjallsteinshöfða er mjög lík ann-
ari slíkri rún, er eg hefi séð í Ár-
bæjarhelli. Neðsta part rúnarinnar
hygg eg áreiðanlega vera S. En
liking beggja rúnanna virðist mér
mæla á móti því, er menn hafa get-
ið til, að bandrúnin á Snjallsteins-
Framh. á 3. bls.
THE BLUE STORE.
Lodskinnavara.
KALDA veöriö ÚTHEIMTIR LOÐFATNAÐ. OKKAR VFRÐ á loöskinnavöru gerir ykkur
mögulegt að kaupa hér. Við seljum BETRI VÖRUR fyrir minna verö en nokkur önnur búð f
vesturlandinu. — KOMIÐ OG SJÁIÐ.
Karlm. fatnaðir
sem líta vel út og eru hald-
góðir.
Við höfum ekki rúm hér að lýsa hverri
tegund og verði, og getum heldur ekki gefið
yður hugmynd um hvað margar tegundir
við höfum að sýna. — Sjáið hve góð kaup
við höfum fyrir yður.
KARLM. D. B. FÖT—Heavy Scotch
Tweeds: góð föt $7.50, $8.50 og
?Q.50virði. Stærðir 36 til 39. Nú
seld á...... ..............*5. OO
KARLM. GÓÐ TWEED FÖT. $7.50
virði. Fyrir............... 5.75
KARLM. BUSINESS FÖT ÚR
DÖKKU TWEED. $10.50 virði.
Fyrir.......................8-75
KARLM. DRESS SERGE FÖT
$12.50 virði. Fyrir........ 9.95
KARLM. ENGLISH WOKSTED
FÖT. $16.50 virði. Fyrir...12.50
KáRLM. FÍN SVÖRT FÖT, með
hvaöa gerð af buxum sem óskað er.
$18.50 virði. Fyrir... ....14,00
Karlm. yfirfrakkar.
Hér getið þér fengið yfirfrakka sem eru
í alla staði boðlegir hverjum aðals-
manni; fara vel og eru búnir til eftir nýj-
ustu tísku.
KARLM. YFIRFRAKKAR. 50 þml.
langir, úrdökku Tweed og Frieze.
$9.50 virði. Okkar verð....$7-5°
YFIRFRAKKAR einhneftir; úr
Scotch Tweed, með flauelskraga og
belti að aftan. $12.50 virði. Okk-
ar verð ...................10.00
YFIRFRAKKAR «13.50 virði. Okkar
verð.......................11.50
YFIRFRAKKAR úr svörtu og bláu
Bever klæði. $12,50 virSi. Okkar
verð.......................10.50
STÓRKOSTLEG KJÖRKAUP á D.
B. Dark yfirfrökkum með storm-
kraga, úrsamaefni; 50 þml, löng.
$16.00 virði, Okkar verð.12.50
Karlm. loðtatnaður.
I öllum tegundum—frá karlm. kápu til
kvenm. Ruffs—er Bláa búðin góðkaupa-
staðurinn.
Þú veist það og vinir þínir vita það, að
við ábirgjumst hvern þml af loðskinna-
vöru, sem við mælum með.
BROWN SHEARED CAPE BUF-
FALO—$16.50 virði. Okkar verð $12.00
GREY COAT—Sió.sovirði. Okkar
verð..................... 13.00
AFRICAN CLIPPED BUFFALO.
—$18.50 virði. Okkar verð. 14.00
BUFFALO CALF—$31.50 virði.
Okkar Verð................ 23.00
BULGARIAN LAMB og WOM-
BAT—$32.00 og $37.00 virði,
Okkar verð............... 26.00
CANADIAN COON Nr. 2,—Okkar
verð................... 48.00
CANADIAN COON—55.00 "virði.
Okkar verð............... 48.00
SlLVER COON — $80,00 virði. *
Okkar verð............... 65.00
Karlm. loðfóðraðir yfir-
frakkar.
LABRADOR SEAL LINED-Ger-
mau Otter kragi. $46.50 virði.
Okkar verð..... ........$37-50
LABRADOR SEAL LINED—Jý
Persian kragi. $48.50 virði.
Okkar verð......... 38.50
RAT LINED—Otter kragi. $62.50
virði. Okkar verð..... 48.50
BEZTU LOÐFÓÐRAÐIR YFIR-
FRAKKAR með Otter eða Persian
kraga. $100 virði. Okkar verð.... 75.00
LOÐHÚFUR á $1.00 og upp.
LOÐVETLINGAR á $3.00 og upp.
LOÐKRAGAR af öllum tegundum
fyrir kvenfólk og karlmenn á $3.00
og upp.
FUR ROBES á...........$7.00
og upp.
Kvenm. loðtatnaður
Nýtísku snið. Agætar vörur.
Stórkostleg kjörkaup.
Þetta gerir loðskinnavöru okkar
útgengilega. I þessu kalda veðri
þarfnist þér loðfatnaðar. Því ekki að
hafa hann góðan fyrir lítið verð?
Komið og finnið okkur.
WALLABY JACKETS, 24
þml. $21.50 virði.Okkar verð $15.00
WALLABY JACKETS, 36
þml. $30 virði. Okkarverð.. 23.00
ASTRACHAN JACKETS, 36
þml. $32 viiði. Okkar verð.. 26.00
BULGARIAN LAMBJÁCK-
ETS. $38.50 virði. Okkar
verð................ 29.00
COON JACKETS. $40 virði.
Okkar verð.......... 35 00
ASTRACHAN, Nr. 1. Colared
Sable trimmed. $57.50 virði.
Okkar verð......... 45-°o
ELECTRIC SEAL, á $30, $35,
$40 og............. 45.00
X PERSIAN LAMB JACK-
ETS á.............. 35.00
og upp.
RICH GREY LAMB JACK-
ETS á........ ...... 35 00
og upp,
Sérstakt,
KVENM.,LOÐFÓÐRAÐAR
YFIRHAFNlR altfrá...$45,00
KVENM. LOÐFÓÐRUÐ
HERÐASLÓG á........ 12.50
og upp.
KVENM. YFIRHAFNIR ÚR
BLACK PERSIAN, sléttar
eða skreyttar með mink eða
Sable.
KVENM. SEAL SKINN YFIR-
HAFNIR,
Merki: BLÁSTJARNA.
Chevrier & Son.
The Blue Store, Winnipeg:.
452 Main St.
Á raóti pósthúsinu.
“EIMREIÐIN”
Fjölbreyttasta og skemtilegasta tímaritið
á íslenzku. Ritgjörðir, myndir, sögur og
kvæði. Verð 40C. hvert hefti. Fæst bjá
H. S. Bardal cg S. Bergm. no.
Gallsýki læknud fljótt.
„Fyrir nokkrum vikum síðan
varð eg svo veikur af gallsýki að
eg var ekki fær um að vera á fót-
um í tvo daga. Læknirinn sem eg
lét sækja gat ekki hjálpað mér
neitt, svo eg keypti mér Chamber-
lain’s Stomach and Liver Tablets
og tók þær inn. Næsta dag var
eg orðinn alfriskur. — H. C.
Bailey, útgefandi „The News,
Chapin S. C.“
Til sölu hjá öllum kaupmönnum.
THE CANADIAN BANK
©T COMMERCE.
h horninu & Itom ov Ivabel
Höfuðstóll $8,700,000.00 Varasjóður $3,500,000.00
SPARISJÓÐSDEILIIIJi
Innlög $1.00 og þar yfir. Rentur lagðar
við höfuðstól á sex mánaða fresti.
Vlxlar fást á Englands hanka
sem eru borgaDleglr 6 /,'apjj.
Aöalskrifstofa í Toronto.
Bankastjóri í Winnipeg er
0----JOHN AIRD------o
THE DOMINION BANK.
Borgaður höfuðstóll, $3,000,000 00
Varasjóður, - 3,500,000.00
Eitt útibúbankans er á horninu á Notre
Dame og Nena St.
Alls konar bankastörf af hendi leyst.
Sparisjóðsdeildin tekur við innlögum, frá
$1.00 að upphæð og þar yfir. Rentur borg-
aðar tvisvar á ári, í Júní og Desember.
T. W. BUTLER,
Bankastjóri.
Imperial BankofCanada
HöfuSstóIl.. $3,500,000
Varasjóöur.. 3,500,000
Algengar rentur borgaðar af öllum inn-
lögum,— ÁVÍSANIR SELDAR X BANKANA X ís-
LANDI, ÚTBORGANLEGAR f RRÓNL'M.
Utibú í Winnipeg eru:
Aðalskrifstofan á horninu á Main st. og
Bannatyne ave.
N. G. LESLJE, hankastjórl.
Norðurbæjar-deildín, á horninu á Main st
og Selkirk ave.
E, P, JARVIS, bankastjóri.
Dr.ffl, HALLDORSSON,
Pa.i*]E Rltrei*, N D
Er að hitta á hverjum rniðvikudegi
í Grafton, N. D,, frá kl. 6—6 e. m.
STÆKKAÐAR MYNDIR,
16x20iCrayons á $2.00 hver
16x20 með vatnslitum $3.00.
MYNDARAMMAR:
16x20 rammar frá $1.00 og þrr
yfir. Vér búum til myndaramma
af öllum stæröum. Komiö og
skoöiö þá.
GOODALL’S
Myndastofur
616/í Main st. Cor. Logan ave.
536^ Main st. cor. James st.
Taylor st. Louise Bridge.
ORKAR
MORRIS PIANO
Tónninn og.tllfinninginer framleitt
á hærra stig og með meiri list en á nokk-
uru öðru. Þau eru seld með góðum
kjörum og ábyrgst um óákveðinn tfma,
Það ætti að vera á hverju heimili.
S L BARROCLOUGtí & Co.
228 Portage ave, Winnipeg.
Milton.. ND
LYFSALI
H. E. CLOSE
prófgenginn lyfsali.
Allskonar lyf og Patent meðul. Rit-
föng &c.—Læknisferskriítum nákvæm-
n gaumur.'gefinn.
MapIeLeaf Renovatiog Works
Við erum nú fluttir að.,96 AlbCPt St.
Aðrar dyr norður af Mariaggi hotelinu. Föt
hreinsuð.lituð.pressuð og bætt. TUL. 48».
Dr. W. Clarence Morden,
TANNLŒKJIIR
Cor. Logan ave. og Main st.
620'A Main st. - - ’Phone 135.
Plate work og tennur dregnar úr
og fyltar fyrir sanngjarnt verð.
Alt verk vel gert.
Thos. H. Johnson,
íslenzkur lögfræðingur og mála-
færslumaður.
Skripstopa: Room 83 Canada Life
Block. suðaustur horni Portage
Ave. & Main st.
Utanáskript: P, O. box 1364,
Telefón.423. Winnipeg, Manitoba
jflmúíi íftii
— þvi að —
Edflu'sBugolngapapplr
heldur húsunum heitum' og varnar kulda. Skrífið eftir sýnishorn-
um og verðskrá til
TEES & PERSSE, Ltd.
ágrnts, \yiNNIPEG.
I %*s***i
Winnipeg Picture Frame Factory,
Búö: 495 Alexander ave.
Vinnustofa: 246 Isabel st.
’Phone: 2789.
Allar tegundir af myndarömmum búnar til. — Stækkum myndir.
Viö þurfum umboösmenn víösvegar til aö selja fyrir okkur.—
Heildsala og smásala.
! P. Ceok, Eigaudi.