Lögberg - 29.09.1910, Blaðsíða 7
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. SEPTEMBER 1910.
7
Heim að Hólum.
ÞaS var NorSlendingum harm-
ur mikill er toiskupsstóll, skóli og
prentsmiöja voru flutt frá Hólum
um næst-siSustu aldam'ófi.
Eg man gamla Skagfiröinga 1
æsku minni, er varla máttu ó-
klökkvandi á það minnast.
En Hólar lifíSu í endurminmngu
Noröleridinga ^em höfuötól affis
Norðurlands. í öllum Skagafirði
og eg mú segja viðast hvar á öllu
Norðurlandi var jafnan sagt
“Heim aö Hólum.”
Málvenjan su latti sett sina að
rekja til Hóladýrðarinnar fornu.
Á hverju sumri reið fjöldi fólks
úr Skagafirði til Hólakirkju, þaS
voru nokkurskonar pilagrimsferSir
til hins fomhelga staöar.
En svo fór eg ur SkagafirSi aS
ekki kom eg “Heim aS Hólum”,
en oft hafSi mig langað til þeirrar
farar.
Og sannast aS segja hefir mér
síöan eg komst á þroskaárin_þótt
hálfgerö minkun aS þvi, að háfa
ekki komiö “Heim að Hólum” og
ckjjaman viljaS láta það vitnast
um mig sem gamlan SkagfirSing.
Endurminningin um Hóla hefir
veriö mér því kærari sem eg hefi
kynst betur sögu þeirra alt frá
þeim tíma, er Illugþ Bjarnason
varð til þess “sakir guös og nauð-
synjar heilagrar kirkju” að gefa
þessa fööurleifö sina til biskups-
stóls á NorSurlandi.
HóladýrSin forna varð í huga
mínum sem ljúfur draumur, sem
eg aS vísu hafSi enga von um, aS
rætast myndi.
Þó var sem nýrri birtu brygSi
yfir Hóla, er þeir fyrir drengilega
famgöngu sæmdarmannsins Gunn
laugs sál. Briems urSu búnaSar-
skólasetur NorBurlandjS fyrir liS-
ugum fjórðungi aldar.
ÞaS var ný dagrenning yfir
HólastaS eftir meira en 80 ára
dimma nótt.
HöfuSból norSlenzkrar bænda-
menningar gátu Hólar orSiö á
þennan hátt.
Mér var þaö gleöileg hugsun og
sjálfsagt mörgum SkagfirSingum.
Ef til vill ofmikiö sagt, aö bún-
aöarskólastofnun á Hólum væri í
fullu samræmi viö hugsjón Illuga
prests, en fjarri henni lá þaö vissu
lega ekki, að efla menning og and-
legan þroska íslenzku bændastétt-
arinnar.
HvaS hafði og Hólaskóli hinn
forni veriö?
ASalmen^ingarstöS; íslenzkra
bænda, þótt vigSir væri Hólamenn
flestir til kennimannlegs embættis.
Um alla hans daga báru íslenzku
prestarnir alþýðumentun vora á
herSum sér, þeir voru mentuSustu
bændurnir.
AS vísu ekki fjölbreytt mentun,
en laus viS alt tildur og tilgerö, og
undir henni stóöu sterkar stoöir
fomrar manndáöar og menningar.
Hólaskóli endurreistur aS vísu í
nýrri mynd, en rueS sömu hug-
sjóninni að baki sér og fram und-
an sér og áSur.
Að þessu letyi verður ekki ýkj-
langt í sögu Iíóla milli þeirra 111-
uga prests og Gunnlaugs Briems.
• Mér var þaö hvimleiS tillaga um
árið, er þaS kom til mála, að fyltja
bændaskólann frá Hólum, ef til
vildi, á einhverja kaupstaSarmölina
eöa í nánd við hana.
Sú ráSstöfun rifjaöi upp fyrir
mér brutlið á Hólum um næstsíS-
ustu aldamót.
En bændaskólinn fákk aö standa
þar á höfuSbólinu fræga og fagra
við hjartarætur NorSurlands.
Eg baS biskup minn ihafa heiö-
tir og þökk fyrir, er hann í fyrra
gerSi þaS heyrinkunnugt, aö hann
myndi vígja hinn nýja vígslubásk-
up noröanlands “Heima á Hólum”
og halda þar prestastefnu.
Það var sannarlegt þjóðræknis-
bragS aS þeirri fyrirætlun, og mæt-
um NorSlendingi samboöiS.
önnur biskupsvígslan á Hólum;
hinn fyrri framin þar 1797, er Geir
góði var vígöur af síöasta Hóla-
biiskupi SigurSi Stefánssyni, og
nafni Geirs átti nú aS vígjast þar.
Um endurreisn Hólastóls aö vísu
ekki hér að ræSa, vígslubiskups-
embættið of veigalítiS til þess, en
officialis „Hólastiftis” aftur feng-
inn og í því embætti er aS minnast
margra hinna mætustu klerka
•lorðanlands.
HvaS sem sagt er um vigslubisk
ups embættin nýju, þá eiga þau
rætur sinar að þessu leyti i kirkju-
sögu íslenzku kirkjunnar og með
þeim í sambandi viö 'heimavígslu
hins núverandi biskups vors, er
sögulegur og laglegur slagbrandur
settur fyrir það, að íslenzka kirkj-
an þurfi að sækja vígslu fyrir
biskupa sína til Danmerkur.
Spor í þá átt er margir íslend-
ingar horfa í.
Nú þóttst eg ekki lengur mega
fresta því, aS koma „He,im aS Hól-
um“. Förin þangað á prestastefn-
una og til biskupsvigslunnar nær
því fullráBin í fyrra um þetta leyti.
Hálfsextugur maöur er vana-
lega hættur að lilakka til nýrra at-
buröa 1 hversdagslífinu, og frem-
ur er það kviði en tilhlökkun, sem
eg nú oröiö finn til, er eg tekst
langferð á hendur frá heimili
mínu.
En “Heim aS Hólum” hlakkaöi
eg til aö koma. AS sjá æskustöSv
arnar, aS likindum í síSasta sinni.
átti og nokkurn þátt í þeirri til-
hlökkun, en “Heim aS Hólum” var
þó aöalerindiö.
Aö lokinni messugjörð á Eyri
viö Seyðisfjörö sunnudaginn 3.
Júlí lagöi eg upp í þess langferð.
MeS Botníu var feröinni heitiS
til SauSárkróks. Mér til mikillar
ánægj u var biskup meS í ferðinni,
en ömurlegt var aS horfa upp í
Hornstrandavikurnar, snævi þakt-
ar niSrnr i sjó 4. Júlí og hugsa til
aumingja fólksins, sem þar lifir
viö þvi nær algerSa sumarleysu
eftir þennan óminnanlega harða
vetur.
Manni sárnar aS hugsa til grös-
ugra og gróðurríkra landflæma í
sumum veöursælustu héruöum
landsins, sem meS lítilli hjálp
mannshandarinnar gætu fætt hundr
uS og enda þúsundir manna, en
vita svo þessar aumingja mann-
eskjur ganga á hólm viö nær því
opinn dauöann í hinni hörSu bar-
áttu fyrir tilverunni á þessum út-
kjálkum lands vors, þar sem í
raun og veru engin mannabygð
ætti að vera.
“En röm er sú taug, sem rekka
dregur föðurtúna til” og einnig
hér eru trygSin og ástin til átt-
haganna sterkari en “mér liggur
viS aö segja” dauSinn.
Hvílíkur munur á hinum köldu
faömlögum Homstrandaþokunnar
er mætti okkur viS Horn, og sunn
anblænum þíSa og hlýja er bað-
aSi um vanga vora, er Botnia
skreiö í glaöa sólskini inn Skaga-
fjörð aö morgni hins 7. Júlí.
Fjöröurinn minn fagri var í há-
tiöabúningi þennan dag, eins og
hann væri þegar farinn aö búa sig
til hátiðarinnar “Heima á Hólum”
næsta sunnudag.
NokkuS var þaS, aS hann fór
ekki úr þeim hátíBabúningi sínum
meöan á þeirri hátíS stóS .
Frá SauSárkrók er fjögurra til
fimm tíma reiö “Heim aö Hól-
um.”
Mér þótti leiSin frá eystri Vötn-
unum upp á Hrísháls æriö löng og
þó er hún litiö meir em stundar
reiö.
En frá Hríshálsi sér fyrst
“Heim aö Hólum,” þegar komið
er vestur yfir SkagafjörS beina
leiö.
Á þessum staS var eg staddur
kvöldið 8. Júli.
Hjaltadalur blasti viö og Hólar
í miSjum dal í fagurri og grösugri
hliS 'ún'dir 'HóIabyrSú, Raftahlíö
hinni fornu.
AftansikiniS sló rauöleitum
bjarma á Hólabyrðu og staSurinn
var sveipaSur geislablæju kvökl-
sólarinnar.
Mér þótti yndislega bjart yfir
Hólum, er blöstu þarna við mér í
fyrsta sinni á æfinni.
Innan lítils tíma var eg þá kom-
inn “Heim aS Hólum”.
Margar myndir liSinna alda risu
upp i huga mínum þessa kvöld-
stund á Hrísiháls, sumar WíSar og
bjartar, en sumar ægilegar og
dimmar.
Tignarlegasta og fegursta mynd-
in af öllum var þjóöhetjan og písl-
arvotturinn Jón Arason. Þegar
líkfylgd hans og sona hans kom
á Hrisháls, segir þjóösagan aö
Likaböng, kirkjuklukkan mikla á
Hóladómkirkju, hafi sjálfkrafa
tekiS aS hringja og rifnað.
FáorS en átakanleg lýsing þess
ofurharms, er NorSurland var
lostiö viö aftaku Jóns Arasonar,
En um þessar mundir reiö ekki
dauðinn og harmurinn í brocldi
fyl'kingar “Heim aS Hólmum”
eins og vorið 1551.
Mörg hundruö f'jörugra og
kátra karla og kvenna á NorSur-
landi ferSuðust þessa dagana
“Heim að Hólum” til aS vera
sjónarvottar aS hinni nýju Hóla-
dýrö.
I þessum hugleiSingum reið eg,
eini gesturinn úr VestfirSinga-
fjórðungi, i garS á Hólum kl. 11
að kvöldi hins 8. Júlí síöastliðinn.
Dagarnir, sem eg dvaldi á Hólt-
um eru einna skemtilegustu sturtd-
imar á æfi minni.
Og nú þarf eg heldur ekki að
fyrirverða mig fyrir aS hafa ekki
komiS “Heim að Hólum”.
27. Ágúst 1910.
Sigurður Stefánsson.
—Nýtt Kirkjublað.
Smávegis.
Perðcd'ög í Arabíu.
í Arabíu ferðast menn ekki um
eySimerkurnar nema á úlfölduin.
“Eg hefi aldrei séS hest á eyði-
mörkunum þar, sem nokkurs viröi
var,” segir ferSamaður rtokkur
sem lengi hefir veriS í Arabiu.
“Eg get heldur ekki skiliS hvern-
ig hægt er aS ala upp góða hesta
í öðru eins landi og Arabia er,
jafn graslausu og hrjóstugu.”
“Arabar gætu ekki lifaS ef ekki
væru úlfaldarnir. GróSurblett-
irnir eru einu staSirnir á eyöi-
mörkunuim þar, sem nokkurt gras-
lendi er, og milli þeirra og brunn-
anna fara lestamenn og eru ]^að
oft langir áfangar. Úlfáldar eru
Aröbum gagnlegir á margan hátt.
Af þeim fá þeir fæði og klæSi, og
á þeim flytjast þeir langar leiSir
um eyðimerkurnar. Arabar láta
sér því mjög ant um úlfalda sína
og sækjast eftir að hafa þá mjög
kyngóöa.
Sá kynflokkur Araba sem eg
kyptist mest, átti stórar hjarðir
úlfalda. Mest voru þaS dróme-
darar af ágætu kyni, prýSilega
þolgóSir og geta lifað vatnslausir
langan tíma, en einnig áttu menn
þar úlfalda til áburðar sterka og
þolgóða. Drómedarar þessir gátu
farið fullar dagleiöir í sjö til átta
daga samfleytt án þess aS smakka
vatn, og á vorin þegar drómedar-
ar geta náö í gras grænt og safa-
rikt, geta þeir lifaö hálfan mán-
uð til þrjár vikur vatnslausir.
Þegar fariS er stutta ferð’ geta
þeir fariS um sjötíu mílur á dag.
og Bedúínum þykir mikið gaman
aö segja frá ferðalögum sínum á
drómedörum um vatnslausar eyði-
merkitr. ÞaS er jafnvel hægt að
fara langferSir á þeim án þess aSj
gefa þeim hey eSa þeir nái x gras,
en þá renna fituhnúSarnir af bak-
inu á þeim. KyngóSir drómedar-
ar eru kvikir til reiðar eins og
beztu hestar og þurfa góöa tamn-
ingu. — World Wide.
Piskiþró Abrahams.
Mrs. Victoria de Bunsen skýrir
frá munnmæla sögu nokkurri, sem
mörgum mun ólcunnugt um, í riti,
sem heitir “The Soul of a Turk.”
Hún haföi heyrt þessa sögu meSan
hún var í Edessa, hinni fornu
sagnfrægu Úr Kaldeumanna. Þar
var henni sýnd aflöng vatnsþró,
svo full af fiski, að þeir lágu í
vööu alt upp aS yfirborði vatnsins.
MusterisvörSur nokkur gætti þró-
aritxnar og færði fiskunum fæði
og þegar hann fleygöi því til
þfeirra, stukku þeir upp úr vatn-
inu margir í einu eins og stór lif-
andi stöpull. Sagan segir, aö
Abraham hafi veitt í þessari vatns
þró þegar hann var barn aö aldri.
SíSan hefir það ve'rið trú manna,
aS fiskarnir i þessari vatnsþró sé
helgir, og engir þeirra hafa veriS
veiddir eSa drepnir, enda er dauSa
refsing við því lögö aö veiða þar
fisk. — T.ondon Globe.
Hjá mannætum.
Séra Joseph Nettleton heitir trú-
boði nokkur, sem veriö hefir 13
ár á Fiji eyjum, og unniö þar að
knstniboði ineBal eyjarskeggja,
sem eru mannætur. Kyntist hann
nákvæmlega háttum þeirra. Hann
segir i blaSinu Chicago News, að
þaS sé misskilningur aS þess kyn;S
viltar þjóöir eti menn sakir hung-
urs, því aS hjá Fiji mönnum sé
]>aS t. d. trúaratriði aö eta menn.
Ofnarnir í musfierum þeirra eru
ekki til annars brúkaöir en að
steikja óvini. “Eg sá einn slik-
an óvin steiktan. ÞaS var hvitur
maSur. Menn slógui hring um
hann. bundu hann á höndum og
REYKIÐ
mm
því þiiir munu fíiila í yðar smekk
bi'jnir til_^\f The Q L Marks Co., Limited,
WINNIPEG MANITOBA
SANDUR og MOL
f tígulstein vegglím og steinsteypu
The Birds Hill Sand Co.
Lirolted
Flytja og selja bezta sand
möl og steinmulning.
The J'lew and Second Hand
raRMTORESTORE
Cor. Notre Dame & Nena St.
F þér heimsækið oss, þá fáiB þér að
sjá, hvílík ógrynni af alskonar hús-
Kl gögnum, nýjum og gömlum, vérhöf
um að bjóða.
Ef þig vanhagar um eitthvað í stáss-
stofuna þína, borðsalinn eða eldhúsið eða
hægindi að hvíla þín lúin bein á,þá heim-
sækið oss.
Það er fásinna að fara lengst ofan í bæ
þegar þér fáið þetta ódýrara hérna á
horninu Notre Dame and Nena St.
Canadian Renovating
Company
612 Ellice Ave.
tíerir við, pressar föt og hreiusar.
Ábyrgst að þér verðið ánægðir.
tals. Sherbr. 1990
612 Ellice /\ver)ue.
HALDID
ELDINUM
LIF/\NDI
með
Steinmulningur
Allar stærSir í steinsteypu hvort sem er milli bita
eða í undirstöðu.
Beztu og mestu byrgöir í Vesturlandinu.
GreiS skifti. selt í yards eöa vagnhleðslum.
Pantanir mega vera stórar sem smáar.
VIÐI og KOLUM
frá
THt
Rat Portage Lumber Co
LIMITED
NOKWOOD
2343 - - TALSÍMI • - 2343
Spyrjið um verð hjá oss.
Geymslustaður og skrifstofa
Horni Ross og Brant Str.
Vice-President and
Managing Director
D. D. WOOD
Pi mi M iin 6158
>rant str.
GRflVEL
Munur er
✓
a
THE KAN
WHO WAS
• THEHAN
WHQ WA5 H'T
INSURED
svipbrÍRðum þess manns, sem hefir hús sín vá-
trygð og hlns, sem ekki hefir það, þegar eldurinn
hefir gereytt eignum þeirra. Sá sem vátrygt
hefir er þá rólegur i fasi, en hi*n er yfirkominn
örvæntingu. í hvers sporum vilduð ÞER standa,
ef hjá yður brynni á morgun? Þér verðið að ráða
úr Dvf fljótt, Ef þér hahð ekki vátrygt, þá finnið
oss tafarlaust.
THE
Winnipeg Fire InsuranceCo.
Þegar þérbyggið
[ nyja húsiö yðar þá skuluö þéi
ekki láta hjálí&a aö setja inn í þat
Clark Jewel gasstó. Þaö er mik-
ill munur á ,,ranges“ og náttúr
lega viljiö þér fá beztu tegund.
é'lorþ íewel gasstóin hefir margt
til síns ágætis sem hefir gert hana
mjög vinsæla og \el þekta.
Gasstóa deildin,
[Winnipeg Electric Railway Co.,
322 Main St. Talsími 2522.
Banl\ of Hamilton Bld.
Umboðsmenn vantar.
Winnipeg, ^an.
PHONE Main 3212
ti
fótum og drógu hann eftir mu,st-
erisgólfinu inn aS altarinu og
fleygðu honum upp á þaö með of-
boðslegri harSneskju. Siöan var
hann dreginn inn í ofinn og höfö-
ingjamir tóku aS ráSgast um
hvemig ætti aS hluta hann sund-
ur og hófst svo herdansinn, hinn
hryllilegi herdans þeirra, sem
‘heitir derana, og manni rennur
kalt vatn milli skinns og hörunds
viS aS heyra. Skipstjóri nokkur
frá Bandaríkjum, sem kom til Fiji
eyja einu sinni og heyröi og sá
slíkan herdans, sagðist hafahræðst
hann ineira heldur en þaö aö veröa
etinn.
Séra Nettleton varö aö neyta
ýmsra bragða og mikillar lægni til
aö forSast þaö aö mannæturnar
legðu hönd á hann. Förunaut
hans, sem hét Baker, drápu þeir
og átu, og sjö aðra meö' honum,
sem fóm aö kanna eyjarnar.
Mannæturnar héldu aS hann væri
njósnarmaöur. “Eg hefi aldrei
borið á mér skammbyssu meöan
eg var þar. Vegna hvers? Vegna
þeps, aö ntannætumar segja:
‘Hanxi hefir ekki verkfæri þetta
meSferöis til aö drepa sjálfan sig,
þess vegna ætlar hann sér aö
drepa okkur’, og liegSa sér þar
eftir.”
^Bændur
Heilsuspillandi hávaði.
Allu r ónauösynlegur hávaBi er
mjög heilsuspillandi og almenn
ingur mundi verða stórum heilsu
betri ef hægt væri aö koma í veg
fyrir hann, segir Gharles Hughes,
læknir i St. Louis, er einkum
hefir lagt .stund á lækningu tauga
sjúkdóma. Hann finnur einkum
aö emjandi mótorvögnum. senn
haldi vöku fyrir mönnum á nótt-
um- enn fremur. aS verksmiöju
blístrum, hávaBa af vögnum pea-
hnetu sala og fleiri farandsala;
allur slíkur óþarfa hávaöi á götum
stórborganna segir hann stytti
aldur fólks mjög mikiS, af því aö
Sparisjóðsdeild þessa banka hefir
reynst mjög þægileg þúsundum vina
vorra meðal bænda og annara,*til að
spara aflögu fé þeirra.
Oss þykir vænt um að geta boðið
yður þessi þægindi.
Lán era veitt áreiðanlegum mönn
um gegn sanngjörnum vöxtum.
Alskonar banka-starfsemi fer hér
fram.
Bank of
TORONTO
Aðal skrifstofa: Toronto, Canada
Stofnaður I855
Útibú í
Langenburg og Churchbridge,
G. M. PATON, ráðsmaður
Markbí Sqiuue. \Vluntpe«
Eitt aí beztu veltlngahúaum batja
lns. Máttlðtr aeldat á *Gc hv-
11.60 & dag fyrtr fæðl og gott her
bergl. Bllllardatofa og aérloga vbtn
uð vtnföng og vlndlar. — ökey fti
keyrala ttl og frá }árnbrauta»tUBvum
JOfiCN BAIRD, elgandi
MARKET
$1-1.50
á dag.
P. O’Connell
eigandi.
HOTEL
á móti ntarkaSnum.
146 Princess St.
WINNIPKG.
Agrip af reglugjörð
|um heimilisréttarlönd í Canada-
Norðvesturlandinu
ræSÍr, ef þessi 'heilsuspillandi há- QéRHVER manneskja, sem fjölskyldu
vaSi væri ekki Boston CW- ^ hefir fyrir aö sjá' og sérhver kar,man
vant vært eKiu. táosion Lom ur, sein orðinn er 18 ára, hefir heimilisrétt
moner. | til fjórðungs úr ..section'' af óteknustjórn-
arlandi í Manitoba, Saskatchewan eða Al-
berta. Umsækjandinn verður sjálfur að
að koma á landskrifstofu stjórnarinuar eða
undirskrifstofu í því héraði. Samkvæmt
selja og búa til legsteina úr
Granit og marmara
hann »tdi af manni svefni og geri ]g|s> 6268 - 44 Albflll St.
menn taugaveiklaíJa. Læknirinn
kveBst halda, að margir borgar- WINMPEG
búar mundu veröa níræðir eöa tí
Aldrei skyldi draga þaS augTia- umbaði og með sérstökum skilyrðnm má
blik, aö leita barni‘’lækningar viö faCir mýöir, sonur, dóttir. bróðir eða syst-
’ , . 7 tr umsækjandans, sækja um landtð fynr
SOg*nosta. Cnam'berlains hosta lyf hans hönd áhvaöa skrifstofu sem er
(Chamberlain’s Cough Remedy) Skyldur. — Sex mánaða ábúð á ári og
mun koma aö fulltt haldi, ef þaö ,*.kín”.á. u?fin" 1. Þrjú ár'(, L(anfinemi
. , . ma þo bua á landi, ínnan 9 milna fráheim-
er geflö tnn um leið Og hæsmnar ilisréttarlandinu, og ekki er minna en 9c
verður vart„ eöa jafnvel bó aS fkIur og eJ eignar og áhúðarjörð hans eða
i, , föður, móður, sonar, dóttur bróður eða
sogtB se byrjaö. Selt hvervetna. |Systurhans.
í vissum héruðum hefir tanclneminn, setn
fullnægt hefir landtöku skyldum sínum,
forkaupsrétt (pre-emtion) að sectionarfjórð-
ungi áföstum við land sitt. Verð $3 ekran.
Skyldur:—Verður að sitja 6 mánuði af ári
á landinu í 6 ár frá því er heimilisréttar-
landið var tekið (að þeim tíma meðtöldum
er til þess þarf að ná eignarbréfl á heim- ili
réttarlandinu, og 50 ekrur verður að yrkjJ
aukreitis.
Landtökumaður, sem hefir þegar notað
I lieimilisrétt sinn og getur ekki náð for
kaupsrétti (pre-emption) á landi getur
keypt heimilisréttarland í sérstökum hér-
uðum. Verð $3.00 ekran. Skyldur: Verður
að sitja 6 mánuði á landinu á ári í þrjú ár
| og ræk*a 50 ekrur, reisa hús, $300.00 virði
W. W. CORY,
Ueputy of the Ministerof thelnterior
Gjörist
kaupendur',,Lögbergs'' áður
en beztu sögurnar eru upp-
gengnar. Aðeins örfáar eftir
af sumum þeirra Nú er rétti tfminn.
A. L HOUKES & Co.