Lögberg - 01.04.1912, Blaðsíða 4

4-
LÖGBERG, FIMTUDAGINN u. APRÍL 1912.
LOGBERG
Geftö út hvem ftmtudag af The
CoLUMBIA PrBSS LlMlTED
Coroer William Ave. &
Sherbrooke Street
WlNNIPEG, - MANITOPA.
stefán björnsson.
EDITOR
J. A. BLÖNDAL,
BUSINESS MANAGER
UTAN/CSKRIFT TIL BLAÐSINS:
TheColumbia Press.Ltd.
P. O. Box 3084, Winnipeg, Man.
utanXskrikt ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG,
P. O. Box 3084, Winnipeg,
Manitoba.
TALSÍMI: GARRY 2156
Verð blaðsins $2.00 um árið.
íslenzkt þjóðerni.
Ágrip af ræðu, er Jón Jónsson frá
Sleöbrjót flutti á Menningar-
félagsfundi í Winnipeg,
27. Marz 1912.
fegnir þessum lögutn, en hitt er
annaö mál, hvaö vinsæl þau verða
| hjá öörum fylkisbúum. Roblin-
stjórnin á kannske eftir aö reka
sig á það. Skólamálið hefir
1 reynst býsna viðkvæmt tnál hér í
| Manitoba, ©g þessi sérréttindi til
! handa kaþolskum verða vafalaust J>aö var gamals manns glappa-
j misþokkuð einkanlega er fylkis- skot, aö eg lofaöi því a'ð ibyrja um-
! búar sjá 'svart á hvítu. að stjórnin 1 ræöur hér i kveld ,þar sem svo
j hefir alt að þessu verið að leika margir mér færari menn eru til að
j hræsnisfullan skrípaleik í skóla-
inu.
■e
Sigur Winnipegbúa.
ræða málið. En mér er hlýtt til
Menningarfélagsins, ekki sízt fyrir
það, að það hefir verið að reyna
að draga samian bezta afið úr öll-
um flókkum, og það hefir haft
talsverðan árangur. Eg vildi þvi
gjaman, eins og við sögðum heima
"ganga í vatnið" fyrir félagið of-
ur litla stund.
Málið, sem eg ætla að ræða um,
THE DOMIHION BANK
Slr EDML’ND B- O^LER, M.P., for«eH W D. M ATTHEWS. varn-forseti
C. A. HOUER l', aftal raOstnaOur
HÖFUÐSTÓLL $4,700000 VARASJÓÐUR $5.700,000
====== ALLAK EIGNIR $70.000,000
LEGQIÐ FÉÁSPARISJÓÐ
öll útibú Dominion bankans hafa sérstaka sparisjóös deild.
Rentur borgaöar af $i og þaðan af meiru.
Með «inum dal má byrja sparisjóðs viðskifti.
N0RTHERN CR0WN BANK
AÐAL9KRlFSTOrA f WINNIPEG
Höfuífstóll (löggiltur)
Höfuftstófl (greáádur)
$6,000,000
$2^00,000
Fcrmaðiw -
Vara-formaður
Jas, H. Ashdown
Hon.Ð.C- Cameron
STJÓRNENDUR:
Sir D. H. McMillan, K. C. M. G.
- Capt. Wm. Robinscm
H T. Champion Frederick Nation
W, C. Leistikow Hon. R. P. Koblin
m
Sérskólalögin nýju.
Roblinstjórnin hefir lengi veriö
drjúg yfir því, hvað hún sæti fast
á kaþólska lýðnum hér í fylki og
hefir hvaö eftir annað látið blöö
sín básúna það út meöal kjósenda,
að það væri eingöngu sérað þakka,
að kaþólskir væru ekki búnir að
fá sérskóla lögleidda hér í fylki.
Laurierstjórnin heföi altaf setið
um þaö, En fylkisstjórnin hér
heföi staðiö eins og | verndandi
landvættur gegn þeirri óhæfu,
sem aldrei skyldi komast á hér í
Manitoba, meöan Roblin-stjórnin
bæri gæfu til að vakayfir réttind-
um þess.
En nú er Laurierstjórnin kom-
in frá völdum, svo að þeir sem
trúað hafa ummælum afturhalds-
blaðanna munu líklega flestir hafa
litið svo á, að enginn hætta væri
á því framar, að hér í fylki yrðu
lögleiddir sérskólar.
Sú von hefir þó brugöist.
Roblinstjórnin, verndarvættur
afturhaldsmanna í Manitoba gegn
1 síðustu blöðum hefir verið
minst á rafafls-frumvarpi'ö, sem
í kent hefir veriö við Reese-auðfé-
I lagið og Roblin-stjómin hefir gert er íslemkt þjóðerni.
j sitt sárasta til að koma gegnum J>ag er ekki nýmæli. Það er
ij j þingið, í trássi við vilja almennings niálið, seurvið erum alt af að tala
| og framsóknarflokksins. i Um, sem svo margt er búið að
Það gerði stjórnin þó að henni segja um, að ekkert nýtt er hægt
I væri það fullljóst, að frumrvarpið,! u.in þag ag segja, -hvort sem mér
: hið svo nefnda Manitoba Power teL-st að segja nokkuð nýtilegt.
! fru-mvarp, svifti Winnipeg afar-i j£n ejgi ag síður álít eg að þetta
mikilvægum hltinnindum, hlunn- inaj sé nauðsynlegast allra mála að
indum, sem talin Ihafa verið margra, hafa til umræðu. Sumir eru meö
miljóna viii5i. því aö halda við ísknzku máli og
Ef Manitoba Power frurrtvarpið islenzku þjóöerni hér vestan hafs.
hefði gengið í gegn um þingið, svo Sumir eru á móti því. En máliö
sem þaö var úr garöi gert í upp- er þannig vaxíö, að við þurfum að
hafi, þá hefði það fyrst og fremst|gera okkur það ljóst, hve mrkil á-
svift Wpeg umráöum sinna eigin hrif íslenzkt mál og íslenzkt þjóð-
stræta, og fengið þau i hendur því | erni hefir og er líklegt að hafa á
auðfélagi, sem frumvarpið var | menningar baráttu vora liér vestan
samið fyrir. | hafs. Við þurfum lielzt að koma
í öðru lagi -heimilaði frumvarp- j okkur saman um, að vera allir
ið auðfélaginu fyrnefnda umráð; ^nnað hvort með eða móti. Hér
og eign á ágóðavænlegustu grein- í er búið að gera svo mikið, kosta
um sporbrauta bæjarins eftir 1927,
áriö sem ætlast er til, að borgar-
stjórnin ætti að geta tekið að sér
strætisvagnastarfrækslu hér í bæn-
um, afarkostalítið af núverandi
strætisvagnafélagi og samkvæmt
samningum, sem þegar hafa verið
geröir.
í þriöja lagi var þaö eitt ákvæö-
iö í þessari “afl-löggjöf”, aö s\’ifta
bæinn heimild til aö leggja sjálfan
verö á rafafl, sem hann seldi til
lýsingar eöa vélareksturs, en vald
til sliks verðlags yrði aftur falið
Roblinstjórninni, eða einmanns-
svo miklu til að viðhalda íslenzku
þjóöerni og íslenzkn irtáli. að ef
þvi fé og þeim tima, og þeimt
vitsmunum er til þess hefir veriö
variö, væri öllu til einskis eytt,
væri öllu á glæ kastað, þá ættum
við sem fljótast að hætta öllu
starfi til viðhalds islenzku máli og
þjóðerni, og verja aflinu, sem til
þess gengur, til annara menning-
arstarfa. En sé þetta starf nauð-
synlegt, auki þaö menningarafl
vort, þá eigum við aö sameina alt
vort afl, til aö hrinda þessu máli
áfram. Vestur-íslendingar hafa
haldið út íslenzkum blöðum og
nefndinni sælu,—manni, sem verð
| ur auösveipur skósveinn fylkis-1 tímaritum, nú orðiö allstórum, og
I stjómarinnar og fús til aö gera út íslenzkar bækur. Þeir
vilja hennar í öllum greinum. ^afa bygt stór og vegleg hús fyrir
, ,,, . , „ Þessum réttindum átti að svifta *íuSsÞÍóljustu[, hafa
se-rskólum hefir oröið t.l þess aö winni bæ meö f mefndu frum. forh-^.’ >nr isl. b oð.n og
------^ c:__: 1 v & j . j íslenzku bindindis starfsemina;
semja lög í þá átt á síöasta þingi.
Samkvæmt
varpi, og stjórnin, sem ætla mætti
þeim skólalögum j ag ‘ teldT sk^-ldu sína aö vaka yfir [ haf* kosta8 kennara vi« tvo
_________í-x \ haskola, til að kenna islenzk fræði
seni áöur hafa gilt hér í fylki hafa
skólastjórnir ísveitum veriö skyld-
ar til að ráöa kaþólskan kennara
til skóla þar sem 40 börn
voru kaþólsk eöa fleiri, ef skólinn
væri í borg eöa bæ, en til hvers
þorps eöa sveitarskóla þar ^sem
kaþ. börn væru 25 eöa fleiri, ef
eftir því var æskt.
Þessari löggjöf breytir fylkis-
stjórnin svo aö orðiö ,,skóli“
skuli í þessum lögum tákna, ekki
rettindum þessa bæjar gegn grað- . , ,,
ö & . og íslenzkt mal, og
ugum auðfelogum, hun gerðist ein-
mitt formælandi Reese-auðfélags-
margt fleira
telja i þessa átt. Ef því
, • ! auðs og vitsmuna afli, sem til
ins, gegn hagsmunum Winnipeg- „ , s .• , ,
. - 6 6, , . , . , . alls þessa er vanð er a glæ kastað,
bua, og barðist eins og hetja fyrir , - .. , .... s ,
, , _ , . , 6 , ,J J>a ættum við 1 ollum hamingiu
b 5ILÍT frumvarpsto5"ns'l—• .« vis M, a,t Og
yro. sampyKt. koma okkur a]lir um ag
En það hepnaðist ekki. hætta því
Winnipegmenn sáu við lekan- Eg ætla ekki að dylja það, að
um. Meö einbeitni og öruggleik eg er einn af þeim er álit þaö
risu þeir gegn þessu óskammfeilna auki menningarafl vort aö halda
frumvarpi, samþyktu mótmæli! við íslenzkri tungu. og íslenzku
gcfpi l)v‘ á fjölmennum borgara- Jjjóöerni svo lengi sem við getum,
aö eins skólabygginguna alla svo funfh’ °£ s‘®an geröi borgarstjór.i og eg ætla að segja ykkur minar
sem þaö orö hefirverið látiö tákna ^ogmenn hennar hverja hriðma ástæður fyrir þvi; þær eru víst
undanfarið, hcldur hverkeinstakt i^ tuk ll’! frumva,‘P,;ln ekkert nýmæli; það eru sömu á-
. ,, , , TI *au*' svo um slSlr, formæl- stæðurnar sem allir hafa er al-
skó aherberg. ut affyr.rsig, Hverjendur ,)ess neyddust til að fresta varlega vilja gjöra sér in f ir
skoiastofa á að tákna skóla og þvi, að það yrði lögleitt þetta ánö. j aðstöðu vor íslendinga hér vestan
hver skólastofa. þar sem fyr- Þetta er hinn mesti sigur fyr:r hafs. En þær eru aldrei of oft
greind tala kaþólskra barna er, á ^’1111' sem hanu hefir enn unaið í rifjaðar upp.
heimting á, eftir nýju lögunum, v*®sh’ftum sínum við Roblin-| j>ag er öllum kunnugt, aö þetta
aö fá kaþólskan kennara, eí eftir sGornma °S auðfélögin. land er að byggjast upp. ekki af
Er sá sígur fyrst og fremst aö neinni einstakri kynkvisl er rót-
þakka öruggleik og dómgrein.L gróin sé hér framan úr öldum. og
. _ f ... M , borgarbúa. sem sýndu nú er á ein sé sjálfsögö til að móta inn í
Pað er fullkunnugt, aö ka- reið aS þeim var aivara ag láta þjóöarheildina. öll sín þjóðernis-
þólskir hafa ekki gert séraðgóöu ekki kúga af sér þau réttindi, sem einkenni: Iandið er að byggjast,
skólalöggjöf þá, sem hér hefir þeim bera. Borgarstjórnin hef.r þjóöin- aö mvndast, af öllum þjóö-
veriö í gildi undanfariö. Þeir °£ ffengið ötullega fram i málinu um og tungumálum, eins og viö
hafa af eigin rammleik komð sér ve^ fram kröfum bæjar- sögðum heima á íslandi. Og þegar
„nn cLnlnm fyrir börn sín sem; búa’ °g Waugh bor?arstjóri hefir landið er albygt .þjóöin oröin að
haft sæmd af afskiftum sínum 1 stórþjóð, með sérstökum þjóðern-
| >s einkennum, þá verðu sú þjóð og
fylkisþinginu lágu | hepnar þjóðerniseinkunn, ekki
heldur ekki á liði sínu. Þeir uröu sköpuð af neinum sérstökum
fyrstir til að andmæla frumvarps- jjjóðflokki. Hinir inörgu þjóð-
ómyndinni, og er oss ánægja að; flokkar, sem hér hafa verið, eru.
að herra T. H. Johnsonlog verða, að berjast áfram t*I
auös og menningar móta þá inn í
þjóölífsbeildina meira og minna,
sín þjóöerniseinkenni; og áhrif
er æskt. Þetta má heita
skólastofnun í nýrri útgáfu.
ser-
upp skólum
allra vföast. Þetta hafa þeirgert
vegna þess, aö þeir líta svo á, að ijberalar í
ekki hæfi að peir láti börn sín
njóta uppfræöslu í sömu skóla-
herbergjum eöa eiga barnaleika
við börn þeirra manna, sem ann-
arar trúar eru. Þeir vilja ekkert
annaö en sérskóla fyrir börn sín,
minna a
þingmaöur í Vestur-Winnipeg
I barðist manna bezt og röggsamleg-
ast gegn því. eins og hann hefir
og meö þvf aö stjórn.n hefir látiö fyr og sígar á ^ þingi ^ ögr.
svo að oröuin þeirra, aö veita um Veriö hinn öruggasti málsvari
þeim hér eftir jafnmikil réttindi i 1 og sífeldlega á veröi yfir réttind-
hverri skólastofu, eins og þeiin I um Winnipegborgar. Hefir hann
voru áöur heimiluö í heilum skóla,
þá mega sérskólar heita kaþólsk-
um fulltrygöir hér f fylki.
Þaö þykir þvf svo sem sjálfgefiö
að skólastjórnir verði samkvæmt
lögum þessum aö taka kaþólsku
skólana sem nú eru, í sína
forsjá, og leggja þeim til kaþólska
kennara o. s. frv,
Þá eru komnir hér kaþ. skólar
meö kaþólskum nemendum og
kaþólskum kennurum, sem skóla-
neíndir eiga aö annast í umboöi
fylkisstjórnarinnar—ósviknir ka-
þólskir sérskólar, sem Roblin-
stjórnin hefir komiö fótum undir.
Kaþólskir eru auövitaö stór-
fengiö marga óþægilega hnútu
einmitt fyrir þá árvekni sína, hjá
stjórnarherrunum, og fylgismönn-
um þeirra: en hann hefir ekki
þjóðflokksins á þjóðarheildina, fer
eftir því hve mikið menningarafl
vitsmunir, drengskap. starfsþrek,
og þrautsei-gja, hver þjóöflokkur
hefir til brunns að bera. Meðan
hver þjóöflokkur, er að berjast
fvrir tilveru sinni. og draga inn
í sig, það bezta úr öðrum þjóð-
hirt um það, heldur hitt, sem em- | flokkum, þá eykur það afl hans,
bætti hans og skyldan hefir boðið.; eykur áhrif hans á þjóðarheildina,
Winnifiegbúar mega vera hæst; ef hann berzt með samhljóða með-
ánægðir með þau úrslit, sem “afl- vitund alls þjóðflokksins um það
að þjóðemi hans hafi í sér fólgið
það menningarafl, svo mikið af
löggjöf” auðfélagsins fékk, og úr-
slit þess máls ætti að vera þeim
bending um það eftirleiðis, að
hefjast jafnrösklega handa aftur, i
i hvert skifti sem auðfélögin og| *) Höfundurinn biður þess get-
afturhaldið gera bandalag gegn ; ið, að ræðan sé skrifuð eftir á, og
þeim. Úrslit málsins sýna glðgg- l>ess vegna muni hún ekki vera al-
lega, að þó að Roblinstjórnin sé! veg orðrétt, en efnisrétt sé hún eigi
ráðrík, rostafengin og ósvífin, þá j að síður. Ýmislegt kunni og að
verður ekkert úr henni þegar al- að hafa fallið úr henni, svo hún
menningur rís rneð einum hug1 sé nolckru styttri heldur en þegar
gegn afglöpum hennar. j hún var flytt. — Ritstj.
vitsmunum, framkvæmdarþreki og
drengskap, að þjóðarheildin, þeg-
ar hún er ful'mvnduð, verði betri,
ef þessir kostir þjóðflokksins ná
að festa þar rætur. Þessvegna á
islenzki þjóðflokkurinn að berjast
með satneinuðum kröftum fyrir sí-
Ienzku máli og þjóðerni, samæina
sig í eitt allsherjarfélag til þess,
því við það verður baráttan á-
hrifameiri, heldur en sundraðir
einstaklingar og ’ sináfélög með
sundurleitum skoðunum sé að
heyja jjetta strið. Því það er
mín trú að baráttan fyrir þessu
haldizt við, þó að skoðanirna,r séu
skiftar. Við getum ekki slitið
íslenzka strenginn, úr brjóstum
vorum, getum ei þurkað burtu
þjóðernistilfinninguna. Hún
kemur alltaf fram í s«náu og stóru,
víljandi og óvíljandi. Sé snertur
þjóðemisstrengurinn þá ómar rödd
þjóðernisins. Það er sagt að
við Islendingar getum aldrei verið
i félagskap nema til að rífast.
Við höfum líklega erft frá Norð-
mönnum það sem Björnstjerne
Björnsson, sagði að væri svarta
rákin, sem gengi frá ómunatíð,
gegnum norskt þjóðeðli. En
reynslan sýnir, að það sem við get-
titn sameinaö okkur um, þaö eru
tnálin, sem snerta íslenzka þjóð
ræknisstrenginn. Það sýnir margt,,
bezt af öllu samskotin til minnis-
varða Jón Sigurðssonar. Eg las
tneð mikílli gleði ánægjuorð Dr.
J. B. þegar samskotunum var lok
ið: “þetta mál hefir fært okkur
uær hverja öðrum”. Þetta ættum
við allir að hafa hugfast: íslenzku
þjóðernissamtökin færa oss nær
hverja öðrum.
En hver ráð eru til að viðhalda
og styrkja íslenzkt mál og þjóö-
erni hér vestan hafs? Það er það
sem við höfum komið með svo
margar sundurleitar tillögur um.
Mér þykir ein tillagan bezt. Eg
sagðist ekki ætla að koma meö
nein nýmæli; tala um þaö, sem
aðrir hafa talað um. Eg vil gera
þá tillögti að umtalsefni. Eins og
þið munið, vo'tni hérna nýlega
miklar íslenzkar samkomur í einni
viku. Hún hefir veriö kölluð
“vikan mikla.” Blöðin islenzku
færð.u okkur glæsilegar fréttir af
þessum islenzku bátíðum, Þær
fréttir glöddu mig, það var í þeim
svo þýður þjóðernisylur og mót
venju voru blöðin þar samdóma.
Skáldið, sem eg nefndi áðan, flutti
þar ágætis ræöu fvrir minni Is-
lands, og á einum stað hrópaöi
bann: "Hvar er musteri islenzks
þjóöernis?” Mér hitnaiöi utn
hjarta, er eg sá þessa spurning,
svona hjartanlega framborna. Og
liann kom meö þá tillögu, aö ís-
lendingar í Winnipæg bygöu stór-
hýsi fyrir islenzkar samkomur,
þar sem íslendingar vestan hafs
gætu komið saman til að glæöa
þjóðernistilfinning sína og ráöa
ráöum sínum. Ritsvjóri Ivögbergs
tók þessa ræöu i blað sitt. og ritst.
Heimskringlu studdi hana drengi-
lega, fylti hana upp þannig, að
hann réö til aö stofna eitt alls-
herjar félag i Winnipeg til efling-
ar íslenzku máli og þjóðerni, er
heföi greinar út um allar bygöir
Islendinga vestan hafs. Eg vildi
fastlega skora á yður öll og alla
góða íslendinga, aö athuga vel
þessa tillögu. Hún er í mínum
augum aöalatriöið til viðhalds ís-
lenzku þjóðerni hér vestan Jiafs.
Eg skal ekkert segja um, hvort
húshyggingin gæti borið sig fjár-
hagslega. B. L. Baldwinson álítur
svo vera. Það er ætíð ilt að rök-
styðja metð mannanöfnum, en í
minum augum hefir skoðun hans
talsvert gildi í þessu máli, því allir
þekkja hagsýni hans i fjármálum;
og ef allir kraftar íslenzkir 'i
Winnipeg sameintiðu sig, þá er eg
sannfærður um að húsið kæmist
upp þjóðflokknum til mikillar
sæmdar og gagns. Hér eru svo
margir eldri og yngri Islendingar,
sem eru að vinna að því í stórum
stil, aö byggja tipp þessa stórborg,
og vinna aö því .þjóöflokki sínum
til sóma. Hugsið þið vel um þessa
tillögu, um íslenzka félagið og ís-
lenzka þjóöernismusterið! Við
erum svo lengi og svo margt búnir
að tala um þetta mál, að það er tími
til kominn 'að fara að gera eitt-
hvað því til framkvœmdar. Það
er þessi^ hugsun, sem mig langaði
segíja yður. í henni felst alt,
I
kvæmdum þessa máls verður að j
vera bygöur í rækilegri íhugun:
þessarar spurningar: Hvar á að {
vera miöstöö íslenzkrar menningarj
vestan hafs. Eg hefi fyrir mitt j______________________________________
leyti aldrei veriö í vafa um svar j ~ . "7 , , "
gegn Jjeirri spurning, og þessvegna þjóðernislegum etnum, þa reis
hefir mig fttrðað nokkttð á hve Ó-'UPP maöur- sem rettl hug?kka
sammála íslendingar hér liafa ver- °£ þjóöernistilfinnmg ons u Þjp
Allskoaar oankastðrf afgreidd.—Vér byrjum reikninga við einstaklinga
eða félög og sanngjarnir skilmilar veittir.—Avísanir seldar til hvaðastaðar
sem er á íslandi. —Sérstakur gaaraur gefinn sparisjóðs innlögum, sem haegt
er að byrja með einum dollar. Reutur lagðar við á hverjura 6 mánuðum.
T. E. THORSTEINSON, Ráösmaður.
Corner William Ave. og Nena St. Winnipeg. Man.
uð um hvar myndastytta Jóns Sig-
urðssonar ætti að standa. Mið-
stöö íslenzkrar menningar á aö
vera í Winnipeg. Til þess ber
margt. Fyrst það, að það er lqg-
mlál hvers þjóðfélags, skapað af
eðli þjóðlífsins. að miöstöðvar
arinnar. Það var “gamli Grundt-
vig”. Qg hvaðan fékk hann þrek-
iö, efnið i áhrifamiklu orðin, sem
vöktu hans sofandi, ráöviltu þjóö?
Hann fékk þetta þrek og þessa
undirstööu til þjóövakningar úr
bókmentunum okkar fornu, goöa-
fræðinni og lífsskoöuninni er á
nienningarinnar andlegu, er í stór-,
borgunum. Annaö er það, aS: henni byggist, sem hann sameinaði
Winnipeg er að verða viðurkend,; svo a5dáanlega við eldhe.ta guðs-
verða æ meir og meir viðurkend tru °*> tru a ancf y '
sem miðstöð menningarinnar í
Vestur-Canada. I þriðja lagi er
það, að íslendingar í Winnipeg
mynduðu fyrst íslenzkan félags-
skap, og öll eða flest þau smáfélög
setn stofnuö ihafa verið til efling-
ar því sem íslenzkt er hér vestan
hafs, hafa mynclast og þroskast
hér í Winnipeg. Og íslendingar í
Winnipeg eru að eg hygg lengst
komnir Vestur-íslendinga, a. m. k.
i Canada, að vinna sér viðurkenn-
ing hinna eldri þjóðflokka, komnir
þar næst því aö taka efstu heiðurs-
sæti Manitobafylkis. Eg vona því
að fjóldi manna sé mér samdóma
um það, að dæma Winnipeg-ls>-
Iendingum þá virðingu, eða rétt-
incli ef eg mætti svo að orði kom-
ast, að vera frumherjar og for-
verðir vestur-íslenzks þjóðernis.
En þaö vildi eg við yður segja að
skilnaði, öll, sem hlýðið hér á mál
mitt, að þessum réttindum fylgir
þung og ábyrgðannikil skylda.
Winnipegbúar eru sjálfkjörnir til
að vera forgöngumenn þess, að
stofnað sé eitt allsherjar félag til
verndar íslenzku þjóðerni. Van-
ræki þeir þá skyldu, þá vanrækja
þeir þá sérstöku þjóðernisskyldu,
sem á þeim hvílir, af ástæðum
þeim, sem taldar eru hér að fram-1
an, að skipa þeim og Winnipeg í
öndvegissessinn í þessu máli.
Það mun enginn, sem þekkir
mig, ætla, að þessi orð mín stafi
af þvi að eg unni meir bæjarlífinu
sveitalífinu. Eg er uppalinn í
sveit, hefi mestalla æfi mína búið
i Svcit, og uni mér í sveit. En það
hindrar mig ekki frá að viður-
kenna það að bæirnir séu réttkjör-
in miðstöð andlegrar menningar.
Það er á ýmsan hátt hægt fyrir
Hann
játaði það sjálfur, að uppsprettan
væri norræna íslenzka þrekiöt og
hreinleikinn, sem kæmi fram í ís-
lenzkum forn-bókmentum. Þetta
sýnir, aö íslenzk þjóöareinkenni
hafa í sér fólgiö afl, sem hefir á-
hrif á stærri þjóöir. Þaö ætti að
sýna okkur, að okkur vantar að
eins trúna á þetta afl, afl íslenzks
þjóðernis. Við skulum öll berjast
fyrir þvi, með þeirri trú að viö
séum að berjast fyrir máli, sem
auki menningarafl okkar. Og við
skulum berjast fyrir því, án þess
að vera að hugsa um hvort við
sigrum eða föllum. Ef við föllum,
föllum við með sæmd.— Þaö falla
svo margir í styrjöldunum. Þaö
falla svo margir í menningar bar-
áttunni, bæði einstaklingar og
þjóðflokkar. En minning þeirra
og áhrif lifa. Og eg vona að við
berjumst svo vel, aö minning og
áhrif okkar lifi i hinni stóru þjóð-
arheild hér, óg um okkur verði
sagt: Þjóöflokkurinn varö betri,
af því að íslendingar voru með í
að mynda hann. Þessa ósk vil eg
1áta vera mitt síðasta orö bér í
kvöld.
Punktar.
“Vorið kemur, kvaka fuglar” o.
frv. Já nú held eg að vorið sé
kemur fram af hvers
vörum. Rás tíðarinnar er
stjórnarskifti orðin á
Stiðri tekinn við og sendir
sína suðrænu hlýju yfir láð og lög;
snjór að mestu horfinn hér um
slóðir; nýtt líf og fjör færist í
s.
komið,
manns
breytt,
henni.
upp! þvi bændur, og tengist fé-
lagsböndum, ekki fyrir tnín orð,
heldur íyrir ykkar efnalegan hagn-
að og velmegun í framtíðinni, at-
hugandi það, að bændaflokkurinn
er sá langstærsti og þýðingarmesti
í landi liverju. Bændur geta með
góðum, lögmætum félagsskap ráð-
ið lögum og lofum í landinu í
mörgum tilfellum. Bændur geta
lifað góðu, sjálfstæðu lífi, þar sem
t. d. að megin-þorri bæjanmanna
svelta sig í 'bœjum fyrir munaö' og
munngát. Svo er það stjómin í
því og því fylki, sem gæti ráöiö hér
töluverða bót á velmegun bænda,
ef í henni (stjóminni) væri ósér-
plægnir menn. “Hvar er í heimi
hæli trygt?” (Kr. J.J. Hvar er
góða stjórn aö finna? Hvergi í
víöri veröld, og þó stjórnin ætti að
skoðast sem þjónar, starfsmenn
og málsvarar þjóðarinnar, þá mun
flestum skynberandi mönnum sízt
blandast hugur um það, að stjómin
gerir flest sem henni sýnist gagn-
vart þjóðinni, og verður hún
éþjóðin) að dansa eftir stjómar-
innar nótum, hvort sem þær nótur
eru falskar eða ekki. Vér einir
höfum lögin, hlýðið þór þeim!
Liberal klúbburinn, sem mynd-
aður var hér í Leslie í fyrra, kom
saman 25. Marz s.l. til þess að
kjósa sendinefnd, sem fara skyldi
á útnefningarfund er halda átti í
Wynyard 30. s. m til þess þar að
útnefná fulltrúaefni fyrir Quill
Plains kjördæmi, eður erindsreka
á fylkisþingið í Regina. I þessa
nefnd voru kosnir þeir herrar:
Tómas Paulson og Charles Clark,
báðir frá Leslie. Á þessum aðal-
fundi voru 76 nefndarmenn úr
öllu kjördæminu.
Þrír voru í vali til útnefningar:
W. H. Paulson frá Leslie, sem
fékk 41 atkvæði; J. H. Goettler
frá Blackwood með 25 atkv., og
Sigfús Bergmann frá Wynnyard
er fékk 9 atkvæði. Hafði því W.
H. Paulson 6 atkvæöi umfram
hina báða, og létu allir í ljós á-
nægju sína yfir útnefning Paul-
sonar.
Aö því búnu voru haldnar ríf-
islenzka þjóðflokkinn heima á ís
landi að styðja vestur-íslenzka1 °rðið aðnjótandi breytinga og
menning. Eg sikal benda á eitt at- j Brifa blessaða vorsins.
riði. Bókmentafélagið íslenzka er! Fjögur fjölskylduhús eru
nú eftir langt stríð alflutt lieim. l>egar í smíðum og sagt er að fleiri
Það hefir verið kastað fram heima; eigi að byggjast hér á komandi
þeirri tillögu, (mig minnir af I»ór-} sumri. Sagt er og að eigi að reisa
lialli biskupj, aö Bókmentafélagið!,ler kornhlöðu, sem er stór nauð-
ætti að stofna deild hér í Winni- j syn» því það eru áð eins 2 korn-
peg, einskonar útibú, auðvitað að- hlöður hér til, önnur sem rumar
__ „ „ andi, skemtandi og alhnfamiklar
alla menn, og alla natturuna; það x , , % ,
, , , . ’ , , ræður af ymsum fundarmonnum,
er eins og hun brosi við með sín-1 , - . , . ’
r < ,, 1 • , . . ,og mun þa hafa komið 1 ljos, að
um suðrænu solskms ylgeislum, og'M Paulson var ekki s4 iakasti
lirvfi,m 1,;« T __________,-'0'a'1VLr' dd Vdr eKK1 sa laKasl;1,
s ^ sem útnefningu hlaut; og það skal
a I tekiö fram, að þar sem ekki voru
, j nema 6 íslendingar af þessum 76
nu nefndarmönnum, þá var þaö ekki
aíS
scm eg vildi segja hér í kveld. Eg
vildi hún næöi rótfestu í hugum
ykkar allra.
En grundvöllurinn undir frarrv
eins meö ráðgefandi valdi. Þetta
ætti Bókmentafélagið aö gera. Það
yröi stór hagur fyrir 'félagiö og
mikill styrkur vestur-ísl’ þjóðemi.
Hér myndi fjöldi manna gerast
meðlimir félagsins, ef þaö heföi
deild hér. Skáld og rithöfundar
hér vestra mundu þá geta fremur
fengiö félagiö til aö gefa út rit
sín. Það mundi auðga félagið,
auðga íslenzkar bókmentir og
verða hvatning og vakning íslenzk
uni rithöfundum vestan hafs. Eg
vildi óska að blöðin hér tæki til í-
hugunar þessa tillögu, og létu í
ljós álit sitt um hana, því hún er
þess verð.
Eg ætla nú að Iiætta og lofa öðr-
um að komast að, sem vilja ræða
þetta mál. ósktim þess, að við
mættum bera gæfu til að sameina
okkur í baráttunni fyrir íslenzku
þjóðerni; þá kemtir sá tími, að við
getum sagt með enn þá meiri á-
nægju og enn þá ineira rétti:
“Þetta mál hefir fært okkur nær
hverja öðrum.”
/ fundarlokin.
Eg hefi fáu að bæta við það
sem sagt hefir verið. Eg þakka
öllum góðar undirtektir, Þó skoð-
anirnar séu misjafnar, ómar alls-
staðar íslenzki strengurinn í þeim
öllum. Það hefir verið talsvert
rætt um áhrif þjóðflokka hvern á
annan og bent á stórþjóða flokk-
ana hér og hve smár okkar þjóð-
flokkur sé. Mig langar að benda
á eitt dæini, sem sýnir að íslenzkt
þjóðerni á til afl, sem hefir áhrif.
Nálægt aldamótunum 1800 var
danska þjóðin í voða stödd í fjár-
hagslegum, menningarlegum og
30,444 bush., hin 25,000, og hafa
margir bændur orðið frá að
hverfa, sem ætluðu að flytja hveiti
sitt í þessar komhlöður. Þær hafa
ekki getað tekiö á móti vörunni;
svo liafa flutningsvaguar heldur
ekki fengist, nema af skornum
skamti. Vonandi að ástandið verði
betra næsta ár.
Cm mánaðamótin Febr. og Marz
var hér stofnað félag meðal bænda
í sama tilgangi og Grain Growers
Association, og hafa margir gerst
meðlimir þess fél. Aðaltilgang-
ur er að efla hag og velmegun
bænda, fá kornlhlöðum fjölgað og
ef kostur væri á, að fá betri prís á
bænda vörunni, og sem sagt alt
sem að efnalegum hagnaði þeirra
lýtur.
"Betra seint en aldrei”. Það er
kominn tími til fyrir blessaðan
bændaflokkinn að rétta úr krypp-
unni og rísa úr gömlu dvala ein-
stæðingsskapar og félagsleysis,
kominn tími til að þeir taki hönd-
um saman með lögbundinni félags
löggjöf til þess að reisa rönd við
verzlunarkúgun, sem þeir hafa
orðið að sætta sig við undanfarin
ár og aldir, svo þeir með lögbundn-
um félagsskap gæti orðið þess rétt
lætis aðnjótandi að verðleggja
sína vöru, eins og aðrir verzlunar-
rnenn gera. Það sýnist nokkuð ó-
rettlatt, að bændur skuli i flestum
tilfellum þurfa að taka baksæti
með prisa a þeirra eigin jvörum,
eða með öðrum orðum, þurfa að
taka afskamtaðan prís á vigt og
mælir frá mælikvarða kaupmanns
og auðfélaga, en gera sig ánægða,
eða vera knúðir til að vera ánægð-
ir með uppsprengda vöru frá flest
öllum verzlunarfélögum. Upp,
af sérstakri velvild landans að Mr.
Paulson var útnefndur á þessum
fundi.
Að þvi búnu var setið að sumbli,
étið og drukkið, sagt og sungið,
og það sagði Clias. Clark mér, að
hann hefði ekki verið á jafn-
margmennu og göfugu ^samsæti
sem einmitt í þetta sinn.
Á mánudagskveldið 1. þ. m. var
Mr. Paulson haldið samsæti af
nokkrum mönnum á hóteli bæjar-
ins hér i Leslie, og voru þar við-
staddir sem greinir: G. Vincent,
P. Hogan, Chr. Johnson, Fr. Gur-
ney. M. Goodman, J. D. B. Stef-
Tekur öllu fram
1 tilbúning brauðtegunda
puRiry
FL'OUR