Lögberg - 01.02.1917, Side 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. FEBRÚAR 1917
Þjóðareignin.
Pað er oft því nær nauðsyn að
vita, hve mikil er aleiga einhverrar
þjóðar. Hinkum er það vegTia ým-
issa opinherra mála. Þannig bafa
aætlanir um þjóðareign rikjanna,
sem nú eiga í heimsstyrjöklinni, að
jafnaði verið teknar fram, og gagn-
skoðaðar á ný, til þess að sýna, hvað
þjóðimar gætu lagt fram af fé í
styrjöldina, hvað þeim væri óhætt
að taka að láni til hennar, og hverja
skuldabyrði þær væm færar um að
bera eftir að styrjöldinni væri lokið.
t>ótt ekkert slíkt sé á ferðinni, ér
t>eklking á þjóðareigninni nauðsyn-
leg til 'þess að gera sér skiljanlegar
ýmsar breytingar í þjóðlífinu, sem
koma fram í skýrslum um ýmsa
hagi landsmanna, og sjá hver áhrif
}>ær hafa á heildina. Þjóðareignina
er erfitt að kveða á um í mörgum
greinum. Fullkomin nákvæmni er
óhugsandi, en þó er unt að komast
svo nálægt hinu rétta, að áætlunin
sé nýtileg, og verðihöfð til saman-
hu: ðar við ýmsa aðfa útreiknihga.
Til þjóðareignarinnar eru taldar
hér allar jarðir, húseignir, skip,
hafnarvirki, skepnur, verkfæri, vél-
ar, vörubirgðir, húsgögn, fatnaður,
jæningar í umferð manna á milli og
kröfur á önnur lönd, en kröfur
annara landa á ísland dregnai* frá.
Ýfir höfuð er það áþreifanlegt
verðmæti, sem talið er i þjóðareign-
inni. Krafa ter ef til vill ekki álitin
áþreifanleg, en skuldabréfið, sem
hún byggist á, er það. Sumir vilja
telja til þjóðareignarinnar andleg
auðæfi þjóðarinnar, starfsþrek
landsmanna, skynsemi og þekkingu,
en það verður ekki talið hér, og
verður heldur ekki rrtetið. Hvemig
á að meta til fjár þekkingu visinda-
mannsins? Þekkingu og handlægni
figætis skurðlæknis? Franjsýni og
hugrekki mikils fésýslumanns?
Verkin þeirra má oft meta til pen-
inga, mennina sjálfa og hæfileika
þeirra þar á móti ekki, nema hvað
uppeldi ]>eirra hefir að einhverju
' leyti kostað.
Aþreifanlega eign má einnig
meta ýmislega og eftir ýmsum regl-
um. Það er tvent ólikt: hvað eig-
andi jarðar eða liúss metur eign
sina mikils virði, eða hvað fæst fyr-
ir hana á nauðungaruppboði, —
nauðungarverð. Bankar og láns-
stofnanir líta oftast á nauðungar-
verðið, eigandinn á velvildarverðið.
Hvorugt verðið er nýtilegt, [>egar
þjóðareignin er reiknuð út. Þá
verður yfirleitt að fara eftir vana-
legu verði á <eigninni, eins og það
er í meðalári, ef seljandinn þarf
ekki að hraða sölunni, en getur beð-
ið tækifæris sér að skaðlausu.
Þ’ebta á við )>ær eignir yfirleitt, sem
ganga kaupurn og sölum eða í erfð-
ir mann frá manni. Eignir, sem
ekki ganga kaupum og sölum, eins
og hafnarvirki, ljósáhöld í kaup-
stöðum og vatnsleiðslur, símalínur
og járnbrautir, verður annaðhvort
að virða eftir byggingarkostnaðin-
um, eða með því að hugsa sér árs-
tekjumar af þessutn eignum sem
vexti af l>eim, og hugsa sér svo
h\ers virði þær eru. Hafnarvirkþ
sem gefa af sér 4000 kr. árlega í
hreinan ágóða verða þá 100,000 kr.
virði. Með þessháttar almannaeign
er það vissara hér á landi að leggja
stofnkostnaðinu til grundvallar —
það er hann, sem hefir farið til að
koma þehn upp, en þau eru flest
svo ung og óséð er enn, hvað þau
muni gefa árlega af sér. Sum
þeirra ent jafnvel ekki fullger
cnn, og hvað jxut gefa af sér er aH
veg i óvissu.
öll þjóðáreignin skiftist í fast-
eignir og lausafé, og við eftirfar-
an !i áætlanir verður ]>eirri aðgrein-
ingu haldið til ]>ess að yfirlitið verði
Ijósara. Fyrst öerða þá teknar
A. Fasteignir.
1. JarSirnar á landinu voru með
konungsúrskurði 1861 nietnar til
hundraða eftir að mat á jörðunum
hafði* farið fram hér innan lands.
larðarhundr. var metið eins til pen-
itiga um alt land, en varð þó tölu-
vert dýrara í Múlasýslum en ann-
arsstaðar. Jarðarhundraðið þar
hefir því ávalt verið selt dýrara
.síðan, þangað til fyrir fám árum,
þá urðu jarðimar nálægt Reykja-
vik dýrari en annarsstaðar á land-
inu. Lengi mátti sjá af fasöeigna-
söhigjö’.dum, og af erfðaf járskatti,
að jarðarverðið var upp og niður
100 kr. hun 'raðiö. Við það að
gjalfhniðill hefir aukist við tvo
Ixmka með útibúum, hefir jarðar-
hundraðið stigið ákaflega í verði,
svo að sunt jarðarhundruð hafa
verið seld á 1000 kr. (30 hundraða
jörð á 30,000 kr.). f Múlasýslum
hafa jarðarhundruð fyrir löngu
komist upp í 4—500 kr. og .þar yfir.
Jarðarhundraðið verður þvi ekki
sett mjög lágt nú orðið. icp7 sett-
um við það — menn úr sikattamála-
nefndinni og eg — á 1 ío kr. yfirleitt
á öllu landinu, sejn vitanlega er alt
of lágt nú orðið. Bæði fæst miklu
minna land fyrir sömu peningaupp-
hæð en áður, o'g jarðimar hafa ver-
>ð bættar á ýmsan veg. Meðal bót-
anna rná telja jarðabætur, girðing-
ar, og húsabyggingar til sveita. Nú
synist svo, sem 250 kr. séu hæfilegt
verð á jarðarhundraðinu upp og
niður, en jarðarhundruðin á land-
inu 86,189, en þar frá verður að
flraga hérum bil 1*550 hundruð.siem
eru óbygð. Verð allra jarða á land-
inu verður j>á 21 milj. króna.
2. Annar helzti liðurinn i fast-
eignum landsins verða húseienirn-
ar í kaupstöðum og kauptúnum.
Þar em fyrst og fremst virðingar
til skatts á húsunum að fara eftir.
AUar l>ær virðingar eru nú orðnar
ingum. Hús sem hafa verið virt á
5000 kr. fyrir siðustu aldamót,
mundu oftast seljast nú á 10,000
kr., ef þeim hefði verið vel haldið
við. Samt sem áður hafa gc
orðnar.
desember 1914:
Á ísafirði
Á Seyðisfirði........—
Húsin í öllum öðrum kaup-
kaupstöðum, kauptúnum og verzi-
nnarstöðum en þetta, og eru það
lóðir og ýms mannvirki. f áætlun
þeirri um þjóðareignina á landinr.
sem er að í:nna á bls. 12Ö í nefnd-
arálitinu um sikattamál íslands 10
er rækilega lýst stærð lóðanna
kaupstöðunum nema í Hafnarfirði
en þar hefir kaupstaðurinn nýlega
kevpt alla lóðina, sem hann stendur
á, og það er kunnugt fyrir hve mik-
ið. Lóðimar í Reykjavik ihafa ver-
ið virtar upp og niður á 1 kr. 50 a.
íeralin. Hafnarfjarðarlóðin hefir
kostað 97,000 og hefir með 'endur-
bótum verið virt hér á 160,000.
Hafnarvirkin út um land eru metin
eins og í áætluninni 1908 og bætt
við Reykjavikur hafnarvirkjunum,
sem eru sett á^ 1,600,000 kr. og
I ryggjunni i Hafnarfirði, sem kost-
ði 120,000 kr. Til að finna út !óð-
arverðið í kauptúnum og verzlunar-
stöðum út um land, hefir verið tek-
in húseignatalan og áætlað að hver
húseign hækki verð lóðarinnar í
kauptúninu um 200 kr. F.n sú upp-
hæð hefir verið valin fyrir þá sök.
að það má álíta að aðal lóðargjald
af þessum lóðum sé nú 8 kr. á ári,
sem svarar 4% vöxtum og 200 kr.
Verð lóða og mannvirkja öiafnir,
skipabryggjur, vatnsveitur og Ijós-
færi) verður með þessari aðferð
þetta.
í Reykjavik...........kr. 6,500,000
if Hafnarfirði .. .. — 290,000
Á ísafirði..............— 670,000
Á Akureyri........... — 805,000
Á Seyðisfirði...........— 180,000
í öðrum kauptúnum og
vetrzhmarstöðum . . kr. 1,786,000
'Týndi tónninn. Við arineldinn.
Eftir Sir Arthur Sullivan. —
Eg sit hér í kveld við minn arineld —
Hugþreytt við hljóðfærið ^sat eg hjá íslenzkum lindum og fannatind;
og í hjarta mér óró bjó, eg ferðast um dal upp í f jallasal,
eins og hefði ei hugsun neina við fegurð og yndi þar huga bind.
hljóðlykla fingrum sló. Sú íslenzka bók, sem mig ^ökum tók
Hvað eg þar lék, er mér hulið svo traustum — er saga um liðinn dag;
og hvað eg í draumi leit, þau hálf-fúnu blöð eru hjarststöð
en eg hitti tón sem hreif mig í hreystinnar slag og skálda brag.
eins og hljómdýrð frá engla sveit. Eg hefjast lít tjöldin frá ungri öld,
Hann gjörþrengdist gegn um húmið „ þar einveldið hrynur við vopna hvin —
eins og guðsungið englamál, sú lýðfrelsis þrá, sem þar ísland á,
og hans hafdjúpa hugarsnerting var ársólarskin hverjum frelsisvin.
veitti heilaga ró í sál. Og norræna málið var sterkt sem stál
Hann útlægði ógn og sorgir, og stælti þann anda, sem bygði. land.
sem ástin, er sigrar stríð; Á erlendum slóðum við slag og ljóð
mér fanst hann sá tónn sem tengir þeir slitu ei bandið við feðra sand.
vor tónbrot í samhljóð þýð. í konunga höllum þeir hlutu öll
Og þorsta sjúkrar sálar hrósyrði völdust, er glatt var kvöld;
hann svæfði í dýpsta frið, því þjóðræknis-festan þá frægð var mest
svo titrandi þaut hann þögull, og fegurst hlaut gjöldin á þeirri öld. —
sem þyldi ekki lengri bið. En alt, sem var þá, er oss umhverft hjá
Eg hef leitað að týndum tóni í erlendum glaumi og borgar-draum.
með trega — en hvergi finn; Nú virðist það hollráð að velt^.’ um koll
í hljóðfærissálinni svaf hann og vera í taumi í þjóða straum.
og sveif inn í huga minn. Alt ljósið er sloknað og hjaðnað hrós
Hver veit nema hann ómi aftur og hreystinnar veldissól gleymsku seldr—
þá opnast dauðans göng; Og húmskuggar sálar mitt «væfa mál,
hver veit nema á himnum eg heyri er sit eg í kveld við minn heimaeld.
þennan heilaga dýrðarsöng 0. T. Johnson.
Sig. Júl. Jóhannesson. —Hkr. /
Alls kr. 10,231,000
3. Samgöngufœri. Hingað heyra
jafnframt vitar þeir, sem bygðir
hafa verið á landinu, og hefir kostn-
aðurinn <við J>að orðið til ársloka
1914.................kr. 375,000
og símar, sem hafa ver-
ið bygðir eða keyptirtil
sama tíma............— 2,000,000
Samtals kr. 2,375,000'
Öll þjóðareignin í kaupstaðarhús-
um og mannvirkjum í kaupstöðum,
símum og vitum verður þá i árslok-
in 1914 37,450,000 kr.
Vitar og simalínur eru samgöngu-
færi, og l>ar sem vegimir og brý'm-
ar yfir ámar eru ]>að s'ömuleiðiis,
verður að gæta ]>ess, hvort )>eir ekki
eiga að teljast í þjóðareigninni. Til
vega og brúa yfir ár hefir veriið
varið af landssjóði og frá sVeitar-
og sýslufélögum frá 1880 og til árs-
ioka 1915, eftir því sem næst verður
komist, ihér um bil 6 milj. króna.
Vegimir hafa gengið af sér og
þurft endurbóta hvað eftir annað,
en jámbrýr og steyptar brýr halda
sér yfir höfuð að tala vel. Vegir
og brýr verða samt ekki taldir með
þjóðareigninni, því allir geta farið
eftir þerim endttrgjafdslaust, og þeir
gefa engar iæinar tekjur í aðra
hönd, eins1 og segja má að vitamir
gjöri. Vegimir hækka jarðarverð-
ið, og væru þeir taldir í þjóðareign-
inni sérstaklega yrði að draga þá
frá jarðarverðinu. Vegir og brýr
eru ek'ki tekjur fyrir þá slem um þá
fara. en f>eir spara |>eim útgjöld.
Þeir stytta tímann, sem maðurinn
er á ferðinni,, og gjöra að verkum,
að ferðamennimir komast af með
færri hesta.
Fasteignir landsmanna værða eft-
ir því framansagða 583/ miljón ltr.
B. Lausafc.
1. Verzlunar og fiskiflotinn
iiefir tekið miiklum framförum á
síðustu árum. Þótt stóru skipin
séu talin til fasteigna af Iögfraeð-
ingum, þá eru þau talin rneð lausa-
fé hér. Hér er sú aðgreining þýð-
ingarlaus, og eðlilegast að telja a'Ua
sikipaeignina undir einum Iið. Verzl-
unarskipin eða flutningaskipin eiru
talin með því verði, sem þau ikost-
'tðu ný, og eru öll keypt nýlega.
Togarar eða botnvörpuskipin eru
sett hér með áætluðu verði, sem
okki er helmingur þess, er þau skip
mttndu kosta nú nýsmíijuð. Segl-
"•kip, sem ganga á fiskiveiðar og
-ru 40 smálestir að meðaltali, eru
■ett með áætlunarverði, og það er
lægra e.n þau mundu ganga kaup-
um og sölum. Mótorskipin hafa
verið verðsett sem næst því, er þau
fást nú nýsmiðuð. Mótorbátar eru
áætlaðir efti'r kaupveröi að sliti
frádregntt. Róðrarbátar eru áætl-
aðir eftir meðalverði, sent rrrun vera
næst því rétta. Tala mótorskipa,
mótorbáta, seglskipa og róðrarbáta
og smálestatal þeirra eru tekin eft-
ir fiskiskýrslum Hagstofunnar 1914
Skýrslumar telja eingöngu skipin,
sem gengið hafa til fiskiveiða.
Flutningaskipin og togaramir er
nú:
1. Skipaflotinn er allur virtur
til peninga:
3 flutninga- og farþegaskip alls
á....................kr. 1,440,000
21 togari á 120,000 kr. —2,520,000
93 seglskip 3672 smál.
alls á 15,000 kr. skipið
upp og niður..........— 1,395,000
23 mótorskip 519 smál.
á 1000 kr. . . .4, .. — 519,000
400 mótorbátar ii 5000
kr. upp og niður . . — 2,000,000
986 róðrarbátar af ýms-
um stærðum, báturinn
með öllum reiða á 500
kr. upp og niður ... — 493,000
Samtals' kr. 8,367,000
2. Annar liðurinn í lausafjár-
'eigninni er fénaður, naut og hestar.
Tala þeirra er tekin eftir búnaðar-
skýrslunum 1913. Hún var ekki of
há, en það má efast um verðið, sem
hér er sett á skepnumar. Kýrin er
ihér sett á 200 ikr., hesturinn 'eins,
ungviði er sett lægra. Ærin er sett
á 35 kr., og annað sauðfé töluvert
lægra. Verðið verður þá }>etta:
Nautpeninguriiin .. kr. 4,500,000
Sauðfénaður ogeitur —17,500,000
Hross................— 7,500,000
Samtals 2934 milj. kr.
3. Þá kemur ýmislegt til greina,
svo sem vinnuvélar, tóvinnuvélar,
smíðavélar, Vehkfæri, plógar. herfi,
sláfctuvélar, orf og ljáir. Þfetta er
hér telkið eftir áæthininni i áliti
skattanefndarinnar 1908, bls. 126
og 127, og áætlað 1 milj. kr.
4. Eftir sörnu áætlun voru inn-
anstokksmunir og fatna&ur, sæng-
urföt, stólar, eldhúsgögn o. s. frv.
áætlaðir 100 kr. á mann. Sú áætlun
mim vera alt of lág nú og 200 kr.
mumt ekki vera of hátt á mann.
Það er langt síðan að uppbúið rúm
kositaði minst 100 kr. Þessir
hlutir verðajþvá fyrir liðug 87,000
ntanns 17^2 milj. kr. Það mætti
sjálfsgt hafa móti því, að telja þessa
bluti til þjóðareignar, t. d. af þeirri
áistæðu, að föt eða sængurföt fram-
leriða ekki neitt. En l>att eru á-
þreifanleg eign ; án þeirra framleið-
ir enginn maður neitt; án þeirra
hasttir lífið að vera líf. Sá sem
lánar ]>essa hluti af öðrum verður
að svara af þeini vöxtum.
5. Eign eða fjárstofn íslenzikra
kaupmanna-, sem stendur í verzlun-
um ]>eirra hér, og líklegt er að verði
að samsvara þeim vörubirgðum,
9em þeir hafa i nó^embermánuði
hveirt ár, var eftir lausri ágizkun
kau]>manns sem var í skattanefnd-
inni 1907—08 talin 3 tnilj. kr.
6. Þá er aðallega eftir af því
lausafé, sem talin verðttr þjóðar-
eign, gull- og silfur-peningar í Jxink-
unt og manna á meðal. MeðalguII-
forði á íslandi er nú síðustu árin
nálægt einni miljón króna. Þessi
styrjaldartimi er imdantekning, sem
fellur burtu áður en langt um Iíður.
Af gullforðanum má búast við að
sé í kröfum erlendis og í flutningi
Ihingað hér ttm bil 200,000 kr., og
eftir verða 800,000 kr., sem meðal-
gitllforðinn nemur. En svo er get-
gáta, hvað er í theðferð manna á
milli. Eftir að> lögin unt greiðslu
á vinnulaunum í peningum komu í
gildi í raun og veru, má segja, að
hver unglingur beri peninga á sér.
Frá þvt í september 1914, að land-
stjóminni var falið að sjá fyrir
gjaldmiðli, hefir hún fluttt hingað
126,000 kr. i silfri, og það má ætla
að ban'kar og einstakir menn hafi
komist yfir jafnmikið. Á tveimur
árum ættu þvi að hafa verið fluttar
inn í landið 2504)00 kr. í silfri.
Eitthvað hefir verið fyrir hendi áð-
ur, og svo vitanlegt sé er hvorki
silfur né kopar flutt af landi burt.
Silfur og kopar í umferð mun
mega áætla 700 þús. kr., og verður
]>á öll upphælin \/2 miljón krópa.
Þá eru ótalin bókasöfnin, þjóð-
menjasafnið og ýms málverk, sent
eru almanna eign. Þessi söfn gefa
ekki af sér neinar tekjur. Það er
erfitt að ákveða verð þeirra. Þjóð-
menjasafnið, forngripasafnið, iéins
og það hét áður, er að líkindum ó-
metanlega fvrir þjóðerni lands-
manna. Málverkin auka kjörvísi,
og bókasöfnin ftóðleik. En eigin-
lega mun róttast að skoða þau eins
og vegina hér að frarnan. Þau eru
andlegar samgcmgubætur, sem
stytta leiðina, eða spara þeini, sent
þau nota, útgjöld, sem þeir gætu
ekki komist yfir að greiða, en nú
geta fengið með því að ganga á
söfnin og leita þar uppi það, sem
]>eir vilja sjá eða lesa. Þau eru
því ékki tídkin upp í þjóðeignina.
Lausafé þjóðarinnar sett saman
af þessum upphæðum.
Skipaflotinn........ 8,3milj.kr.
Nautpeningur, sauðfé,
hestar .. .. ..........29,5------
Vinnuvélar............. 1,0------
Innanstokksmunir og
fatnaður...............17,5 ——
Vörubyrgðir............ 3,0 — —
Peningar............... 1,5 — -—
Samtals 60,8 milj.kr.
Allar fasteignir voru . . 58,5 milj.kr.
Þjóðareignin öþ áður en
lausar skuldir eru
dregnar frá..........119,3 milj.kr.
C. Skuldir.
Innlendar skuldir eru hvorki frá-
dráttur né viðbót við þjóðareignina.
Ef bankamir hafa úti i umferðinni
3 miljónir króna í sieðlum, þá eru
Iþeir i skuld við handhafa seðlanna
um þá upphæð, en handihafar seðl-
anna eiga þrjár miljónir hjá bönik-
uuuni. Ef þessum 3 miljónum er
bætt við eignir handhafanna og þær
hækkaðar um þrjár miljónir, verður
að lækka eign bankanna um sömu
upphæð. í þjóðareigninni verða arU111
]>ær -þ 3 milj. <og -y- 3 miljónir,
svo útkoman er o fyrir hana. Ef
kaupmaður á 500 kr. hjá viðskifta-
manni sínum, þá eru ]>að -f- 500 kr.
fyrir kattpmanninn en -4- 500 kr.
fyrir viðskiftamanninn. Fyrir
þjóðareignina er#það o. Þjóðin er
'hvorki ríkari né fátækari á eftir.
Landsmenn áttu 18 milj. króna inni
í sparisjóðununt 1. jan. 1916. Það
af fénu sembefir verið lánað lands-
mönnunt aftur, verður -þ og -4- t
þjóðareigninni og = 00. Hafi eitt
hvað af þvi staðið inni í bönkum
erlendis, ]xá er það í þjóðareign-
inni. Skuld til annara landa verð-
ur að dragast frá þjóðareigninni,
og inneiem í öðrum löndum vierður
að bætast við hana.
Einis og nú er 'komið þá hafa
flestir fésýsilumenn og kaupmenn
lántraust sitt i bönkunum, og standa
ekki í neinni skuld erlendis. Til
eru samt erlend verzlunarhús', sem
taka lán erlendis, en skuldir þeirra
get eg ekki talið íslenzkar skuldir.
Eftir ]>vi sem eg get komist næst,
vortt allar skuldir landsjóðs og
landsmanna (veðdeildantiaj 1. jan.
1916 . . . . .,........9,9 milj. kr.
og á móti þeim verður
að færa inn eignir bank-
anna erlendis s. d. . .. 7,3---------
fengið sama af nauðsynjuín 1907
og fékst fyrir 1 kr. 1850 þurfti 2
kr. 50 aura siðara árið. Um sama
leyti stóð í Economist, að verðfall
peninga á Bretlandi væri litlu
meira en hér. Prísar hækka og
lækka þar ávalt litlu áður en þeir
hækka og lækka hér. Það mun láta
nærri sanni, að til þeiss að kaupa
]>að, sem fékst fyrir eina kr. 1850
þurfi 4 kr. 1915. Eftir að Skímis
ritgerðin var Skrifuð hefi eg kom-
ist að þeirri niðurstöðu, að pening-
ar hafi haft líkt gildi árið 1875 °g
1880 eins og 1900, nerna hvað húsa-
Ieiga í hæjum og vafnaðarvara
ihöfðu hækkað eitthvað í verði. Sé
nú gildi krónurinar 1880 lagt til
grundvaJlar, ]>á verður þjóðareignin
töluvert minni tvö síðari árin, þó
verður að láta húseignimar og lóð-
irnar, verð skipa, vélar, innan-
stokksmuni og fatnaðar- og vöru-
birgðir halda sér hér um bil, því
allar þær virðingar eru gamlar eða
lágar, en draga má úr öðmm liðum.
Þá dragast c. 5 miljónir króna frá
þjóðareigninni 1907, en hér um bil
25 milj. kr. frá þjóðareigninni 1915.
Mælt með verði krónunnar frá
1880 verður þjóðareignin 1880 —
30 milj. kr., 1907 48 milj. kr. og
1915 92 miljónir króna. Framförin
í efnahag landsmanna á síðustu 35
verður ákaflega mikil fyrir
’því, og eignin hiefir þrefaldast i
raun og veru á 35 árum.
Indr. Einarsson.
—S'kímir.
HEIMSINS BEZTA
MUNNTÓBAK
Kaupmannahafnar
Hefir góðan
keim
Munntóbak sem
endist vel
Hjá öllum tóbakssölum
Þeim sem ritar ]>essar línur er
Lœkkuðu tfgninni heldur en
að sitja heiraa.
Mismunur 2, 6 niilj. kr.
og ]>ann mismun vierður að draga
frá aðalupphæð þjóðareignarintiar,
sem þá 7'erður 116,7 milj. króna.
Eg hefi fyrir nokkru gert laus-
Iegt yfirlit yfir hvað fáar einstakar
greinir af þjóðareigninni hefðu
vaxið frá 1907—1915, en tók allar
hinar óbreyttu eftir áætlun skatta-
málanfendar 1908. Við það varð
aleiga landsins lægri en 'hér (go
milj. kr.). Eg heft giert tilraun til
að gera hana fvllilega upp tvisvar
áður. Fyrsta skiftið var 1880, eg
þurfti að sanna að lítill banki gæti
staðið hér —- eg var að telja menn
á að setja hér upp seðilbanka —
og þess vegna var hálfgert talin
með þjóð þjóðareigninni verzlunar-
ivaran, sem kemur til útflutnings á
'erinu ári, þvi hún er undirstaða
undir bankalánum. Án verzlunar-
vörunnar var þjóðareignin
1880............... 30 milj. kr.
1907 þegar erl. skcrldir
voru frá dregnar var
hún .......... 53------
og 1915 eins og sýnt er
að framan...........116,7 — i-
Velmegun landsins hefir samt ekki
vaxið ávona miikið í sannleika.
Krónan er mælikvarðinn öll árin,
en hún er alinmál sem alt af styttist.
Hver hlutur sem á ]>að er mældur
lengist ávalt og ávalt. Eg skrifaði
ritgerð í Slkirni hjo8 um verðfallið
á ]>eningiim, og siýndi og sannaði að
2 kr. árið 1900 höfðu sama kaup-
magn sem 1 kr. 1850. Þar var
líka sýnt fram á, að til þess að geta
Winnipeg, 27. jan. 1917.
H'eiðraði ritstjóri.
Gjörðu svo vel og veittu þessum
fáu línum rúm í Logbergi.
Eins og þú getum um í síðasta
tölubl. I/ögb^rgs, er 197. herdeildin
farin af stað til Englands. Hún
hóf göngu sína 18. þ. m. Rétt segir
þú frá ]>vrí að A. G. Fonseca fylgd-
ist með dieildinni í óæðri stöðu og
með Iægri Iaunum en hann hafði
áður, en þess er líka vert að geta
að Major Naggy og Adjudant
MrCreary gjörðu slikt hið sama.
Annars eru allir.þessir menn ágæt-
ismenn og báru velferð meðlima
deildarinnar fyrir brjósti, og getur
enginn með réttu kent ]>eim um
neitt af því, sem öðruvisi en vel
þótti fara með deildina, því þeir
ræktu skyldu sina vel og samvizku-
samlega, bæði fyrir hönd stjórnar
og meðlima. Söknum við, sem
gjörðir urðum viðskila við ]xá,
leiðsagnar Jæirra og samvistar, en
það er þó bót i máli að eiga kost á
að sameínast ijæirn aftur þegar til
Frakklands kemur, ef manni ræður
svo við að horfa. Sá sem ritar
jæssar Iínur hefir komist að raun
um það að 197. .herdeildin hefir
að ýmsu leyti orðið afsikift; verið
gjörð að olnbogabanii. En sem
sagt munu ekki hinir áðurminstu
menn hafa verið valdir að þvi, þó
við vitum ekki með viissu hvar
“Negrinn var á garðinum”. Vonandi
er að dauði 197. deildarinnar verði
lif 223. skandinavisku deildarinnar :
en hendur verða forsprakkar henn-
ar að láta standa fram úr ermum,
til þess að fullnægja þeim skilyrð-
um. sem þeir hafa gengist inn á.
Eins og ritstj. Lögbergs getur um
var 197. cleildin send af stað 17.
j>. m. Helmingurinn sendur til
Englands, en hinn helmingurinn
/385), settur á hreinsunarstöð. Er
nú verið að endurskoða ]>á sem hér
urðu eftir og hafa rnargir þeirra
verið færðir í 230. herdeildina
(Foresters), sem hefir aðalstöðvar
sínar í Brorkville, Ont., og sem
bráðíega á aö sendast til Frakk-
land's. Sumir eru settir í Special
Army Corps, og allmargir látnir
fara, sökum }>ess að þeir álítaist
tlkki geta orðið dugandi hermenn
og sumir ýmsum göllum háðir. Eru
æðahnútar á leggjum, kreptar tær
og flatir fætur algengustu gallamir.
ir.
Ein af aðalástæðunum fyrir ]>ví
að liðsöfnun gekk seint í 197. her
deildinni var sú, að margir struk
ust undan merkjum. Meðal þeirra
'Það var töluvert far gjört sér
cteildina, og mun það miklu fremur,
samlkvæmt tilgangi, hafa haft slæm
áhrif á liðsöfnun í deildina, einkum
meðal Islendinga. ,
Annars er það eins og Shake-
speare fanst svo mjög til um, ein
af óskiljanlegustu og skaðlegustu
syndum mannkynsins, og væri æski-
legt að allir sem leggja slikt i vana
sinn, hvort heldur þeir heita Pétur
eða Páll, legðu það niður.
Að síðustu sendum vér þeim
hluta af 197. deildinni, sem kominn
er á leið til vígvallar, vora beztu
kveðju, sérstaklega þó íslendingun-
um, og óskum. þeim góðrar farar
og heillar afturkomu.
“S.Á. er drengur sem við gengur”
Þegar listinn var gjörður af Isl.
í 197. höfðu fallið úr nöfn þessara:
J. Paulson
S. Davidson,
Sigurdison á að vera Eiriksson.
Dixon og Rigg.
Um ]>að \'ar getið í síðasta blaði
að Dixon þingmaður hefði flutt
langa ræðu á móti skrásetningunni
oghaft margt að"athuga í sambandi
við stríðið.
Á móti honum voru fluttar marg-
ar ræður, skrifaðar margar greinar
í blöðin og haldnir margir fundir.
Aðalfélagið stem gekst fyrir fund-
arhöldum á móti honum var félag
heimkominna hermanna. Þeir
gengust fyrir því að skjöl voru
borin út um bæinn til ]>ess að safna
undirskriftum kjósenda undir á-
sikorun til Dixons um það að leggja
niður ])in'gmensku og fara til nýrra
kosninga til þess að komast að raun
um* hvort ekki^-væri meiri hluti
kjósenda andvigur ]>essari stefnu
hans.
Dixon hafði lengi 'barist fyrir
beinni Iöggjöf og er einn liðurinn í
henúi það sem á ensku er kallað
“recall”; er því þartnig varið að
]>egar kjósendur álíta að þingmaður
hafi brugðist trausti þeirra, þá geta
]>eir krafist l>ess að liann leggi tiið-
ur ]>ingmensku. En til ]>es's þarf
vissan hluta ikjósiendanna.
Þtetta liefir þingið hér í landi al-
drei viljað lögleiða, hvorki hér í
Manitoba né annarsstaðar. En nú
krafðist ]>etta hermanna fólag 'þess
að Dixon reyndi þessa aðferð á
sjálfum sér.
Svaraði hann því þannig að hann
væri reiðubúinn að leggja sig undir
'þessa reglu, en fyrst yrði þetta aí
vera gert að lögum. Hann samdi
]>ví frumvarp, sem hann ber upþ
þinginu þess efnis að kjósendur geti
tekið umboð af fulltrúa sínum ef
hann brygðist; “þegar þetta er orð-
ið að lögum, þá geta kjósendur
kallað mig af þingi”, segir Dixon,
“en þangað til kemur mér það efkk-
'ert við, ]>ótt einhverjir kjósendur
sendi mér áskorun um að hætta.
Auðvitað get eg ekki búist við öðru
en að þeir senn atkvæði greiddu á
móti mér við siðustu kosningar séu
reiðubúnir að skora á mig að hætta
og þeir voru mörg hundruð,'1 en slíkt
veldur méy engra óróleika.”
Dixon ilcveðst vita það að fleiri
séu með því en móti að hann haldi
bingmensku áfram, “og þó heim-
köllunarlögin komist i gilJi og eg
fái ástkorun að hætta, þá verð eg
i kjöri aftur við þær attkakosning-
ar sem af því stafa, segir hahn
Rigg þingmaður fyrir norður
Winnipeg hélt lanea ræðu um sama
efni og fór jafnvel lengra i staðhæf-
:ngum sínum en Dixon. En hvern-
:g sem á því stendur eru bæði blöð-
in og teinstakir menn miklu vægari
í hans garð. Þó hann sé enn þá
æstari og harðsnúnari.
Wilton þingmaður og Ross hafa
haldið ákveðnastar fordæmingar-
ræðumar • vfir Dixon og Rigg.
Kveða ]>eir aðfarir þeirra vera
verstu landráð, þeir séu blátt áfram
liðsmenn Þýzkalandskeisara með at-
ferli sinu og óvinir rikisins.
Blöðin ensku taka öll í sama
strenginn nema verkamannablaðið
“Voiœ”.
“Free Press” 'kveður það ódreng-
lyndi af Dixon að halda áfram að
Ikoma fram sem fulltrúi þjóðarinn-
Umboðsmenn Lögbergs.
Jón Péturson, Gimli, Man.
Albert Oliver, Grund, Man.
Fr. Frederickson, Glenboro, Man.
•S\ Maxon, Selkirk, Man.
S■ Einarson, Lundar, Man.
G. Valdimarson, Wild Oak, Man.
7 h. Gíslason, Brown, Man.
Kr. Pjeturson, Hayland, Man.
Oliver Johnson, Wpgosis, Man.
A. J. Skagfeld, Hove, Man.
Joseph Davíðson, Baldur. Man.
Sv. Loptson, Churchbridge, Sask.
A. A. Johnson, Mozart, Sask.
Stefán Johnson, Wynyard, Sask.
G. F. Gíslason, Elfros, Sask.
Jón Ólafson, Leslie, Sask.
Jónas Samson, Kristnes, Sask.
Guðm. Johnson, Foam Lake, Sask.
C. Paulson, Tantallon, Sask.
0. Sigurdson, Burnt Lake, Alta.
S. Mýrdal, Victoria, B.C.
Guðbr. Erlendson, Hallson, N.D.
Jónas S. Bergmann, Gardar, N.D.
Sigurður Johnson, Bantry, N.D.
Olafur Einarson, Milton, N.D.
G. Leifur, Pembina, N.D.
K. S. Askdal, Minniota, Minn.
H. Thorlakson, Seattle, Wash.
Th. Stmonarson, Blaine, Wash.
S. J. Mýrdal, Pt. Roberts, Wash.
ar eftir að hann hafi beitt sér þann-
ig á móti stríðinu.
“Ef þessir menn eru í einlægni
sannfærðir um að glæpsamlegt og
rangt sé að taka þátt í stríðinu”,
segir blaðið, “þá ættu þeir að minsta
kosti að láta það afskiftalaust, en
vinna tekki á móti sínu eigin lioldi
og blóði; bræðrum sínum sem í
stríðinu eru.”
Út af þessu máli er svo mikilÞ
hiti og æsingar að fádænnim sætir
og er tæpast um annað rætt hvar
sem menn mætast.
Pakkarávarp.
Kristnes P.O. 22. Jan. 19x7.
Hér með votta eg mitt inni'leg-
asta þakklæti öllum þeim nágrönn-
um minum og öðrum, sem hjálpuðu
ókkur svo drengilega á síðast liðnu
hau'sti, ]>egar eg var hjálpar þurfi
sökiwn heilsuforests. Sérstaktega
þökkum við Mr. H. B. Einarsson,
sem færði okkur $38.00 i peningum
og Mr. James Gillies er færði okkur
$33-°°- Og innilega þökkum vér
Mr. *T. Tliorwaldson i Lesilíe hans
niiklu hjálp. Hjartanlega þökkum
vrð hjónin þeim systrum Miss
Ohristinu og Linu Sigurdson í
Winnipeg fyrir jólagjafirnar. Einn-
fremur Iþökkum við nágrönnum
ókkar sem voru við Wynyard fyrir
alia ]xí 'hjálp sem ]>eir auðsýndu
okkur á allar lundir í fyrra vetur,
(undantektuim herra Jóni Halldórs-
svni frænda mínum og vini). öllu
þessu ifólki biðjum við guð að launa
og folessa fyrir þessa kærlteiksríku
hjálp.
Listí yfir nöfn gefenda:
Jairtes Gillies .. '........$5.00
Jónas Samson............. 3.00
Th. Björnison............2.00
J. P. Normann .. ., .. .. 1.00
J. S. Ámason..........- .., 2.00
P. A. Howe .. .............. 1.00
J. S. iThorlacius........... 1.00
E. Davidson................. 1.00
Thos. S. HaJldórson . . . . 1.00
L. B. Nordal............... 1.00
Chris Amason................ 1.00
J. Davidson................. 1.00
E. F. Halldórson......... 1.0o
William Halldórson............ 50
T. Inge..................... 2.00
N. A. Narfason............. 1.00
S. Kristjánsson .. .. .. -. 2.00
J. A. McNabi................ 1.00
L. G. Amason .............. 1.00
P. W. Gjerow................ 1.00
B. Corley................... 1.00
Harrv Cone.................. 1.00
Kr. Gaforíelson............. 1.00
G. Laxdal.................. 4.00
S./ Stefánsson.............. 5.00
J. S. Eyford................ 2.00
Otto Hrafnsted.............. 2.00
W. Potts........ 4.00
O. Ketiis'son............. 10.00
Hjálmar Helgason............ 2.00
J. S. Sigurdson............ 15.00
Mrs. M. Brown............... 1.00
M. Kristjánson............. 1.00
B. Johnson............ .. .. 1.00
H. B. Einarson............ 15.00
O. S. Hogen................. 3.00
Tlh. VTatnsdal............. 7,.00
G. Frtederiikson ..'........ 2.00
Mrs. Jackson .. ............ 2.00
ÖMu þessu fólki þökkurn við af
alhuga fyrir þessa höfðingtegu
hjálp.
Kristján Jónasson
Lára Jónasson.
í