Lögberg - 20.09.1917, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 20. SEPTEMBER 1917
/
iCogbcig
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
umbia Press, Ltd.,Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TALSIMI: CARRY 2156
SIG. JUL. JÓHANNESSON, Editor
|. J. VOPNl, Business Manager
Ijtanáskrift til blaðsins:
THE 001UMBIA PRESS, Ltd., Box 3172, Winnipeg. Mar)-
Utanáskrift ritstjórans:
E0IT0R LOCBERC, Box 3172 Winnlpeg, Man.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um árið.
••9» 2 7
Skýjarof.
Stjórnmálaskýin hafa verið svo margföld hér
í Canada að undanförnu að hvergi hefir sést í
heiðan himinn, og því síður til sólar.
Afturhaldsliðið hafði skapað sér vígi úr öll-
um mögulegum brögðum og blekkingum, sem það
gat upp hugsað í skjóli stríðsins og ættjarðarást-
arinnar og þjóðrækninnar, til þess að geta skotið
þaðan örvum að andstæðingum sínum.
Að berjast gegn ærlegum óvinum eða andstæð-
ingum er engum drenglyndum manni né flokki
vorkunn. Sá er hvorki fær til þess að taka þátt
í stjómmálum né öðrum ágreinjngsmálum, sem
lætur sér slíkt í augum vaxa.
Én þegar óvinimir kasta yfir sig kápu sak-
leysis og hreinleika; einlægni og jafnvel vináttu
í því skyni að geta vilt andstæðingum sínum sjón-
ir; látið þá trúa því; leitt þá í gildm og svikið þá
svo; þá er leikurinn farinn að grána.
pegar neyð þjóðarinnar er notuð til þess að
rýja hana og ræna; þegar nöfn ættjarðarinnar,
þjóðarinnar og konungsins eru þannig lögð við
hégóma að í skjóli þeirra em unnin verstu skálka-
pör.
pegar landráðamaðurinn veifar þjóðemis-
flagginu; þegar þjófurinn setur upp svip ráð-
vendninnar; þegar ræninginn þykist ætla að
vemda þann er honum leikur hugur á að féfletta;
þegar þessir klækir og ótal margir fleiri eru í
frammi hafðir og þegar þeir sem það gera ná völd-
unum í einhverjú landi með samsæri við aðra ó-
hreina anda, og beita svo hnefarétti og harðstjóra
tökum við þá, sem þeir eiga að vemda og trúað
hafa þeim fyrir sér og sínu, þá er illa komið.
Afturhaldsflokkurinn í Canda komst til valda
1911 með samsæri við þá er allra fjandsamlegastir
vom og em Bretum. pannig vildi það til að hann
hafði stjómartaumana þegar stríðið skall á. Allir
trúðu því að stjómin—hversu lítið traust sem til
hennar var borið—mundi reyna að gera sitt bezta;
mundi að minsta kosti verða ráðvönd þegar þjóðin
hennar svo að segja stóð við dauðans dyr.
fess var vænst að allur flokkadráttur yrði
lagður niður og beztu menn úr öllum flokkum til
þess kvaddir að Ieggja fram krafta sína.
pess var vænst að hverjum manni mundi falið
á hendur það starf er hann væri bezt til faJlinn
og hæfastur til, hvaða pólitíska skoðun sem hann
hefði.
Menn af andstæðingaflokkum stjómarinnar
buðust til þjónustu hver af öðmm, en samvinnu
þeirra var hafnað og í stað þess að nota alla krafta
þjóðarinnar í hennar sameiginlega vandamáli,
vora þeir einir teknir til trúnaðarstarfa og þess
sem mikið á reið, er vel og hundspaklega höfðu
fylgt öllum brögðum og brellum stjómarinnar,
án tillits til þess hvort þeir væru til þess hæfir
eða ekki.
Af þessu leiddi það að alt lenti í óreiðu.
Pólitískir þjófar og stórglæpamenn tóku öll eða
flest völd í sínar hendur og tóku hverja miljónina
á fætur annari úr vasa fólksins og létu í sinn
eiginn.
þetta em engar skáldsögur; það eru sannir
viðburðir þótt ótrúlegir séu. Já, ótrúlegir í mesta
máta. pað er tæplega hægt að trúa því nema fyrir
þá sem hafa séð það eða fengið órækar sannanir
fyrir að slík ódæði geti átt sér stað eða jafn sam-
vizkulausir menn geti verið til.
Að ræna deyjandi menn, eða mann í lífsnauð
er talið eitthvert versta níðingsverk sem getið er
um í ræningja sögum; en að ræna þjóðina sína
þegar hún er í lífshættu er þó þúsund sinnum verra
og um þann glæp em afturhaldsmenn í Canada
sekir. Hvenær sem þeir leyfa óhindraða rannsókn
um það mál, eru nægar sannanir fyrir hendi.
Svo leið og beið og alt gekk á tréfótum,
stjórnin var orðin uppvís að óheyrðum yfirsjón-
um; hún var í ráðaleysi í þeim vandamálum sem
fyrir lágu. Loks sá stjómin sitt óvænna; hún
var loksins orðin sannfærð um að fólkið væri farið
að efast um þjóðræknis einlægnina.
Hún sá það að eitthváð yrði til bragðs að
taka; að skifta um stefnu og stjóma þjóðinni ær-
lega og ráðvandlega kom henni ekki til hugar;
hitt var eðli hennar nær að halda áfram með
blekkingamar, en láta þær koma fram í breýttri
mynd.
Nú átti að reyna að blekkja þá menn, sem
andstæðir höfðu verið stjóminni; þeim var sagt
að vegna þess mikla vanda, sem þjóðin væri stödd
í, væri stjómin nú orðin sannfærð um að heppi-
legt væri að allir flokkar tækju saman höndum.
Er þeim nú boðið að velja nokkra menn í em-
bætti í stjóm landsins til þess að allir kraftar
verði notaðir.
Andstæðingum stjóraarinaar kom þetta á
óvart, þar sem þeir höfðu haldið því fram að þetta
hefði átt að gera frá upphafi. Nú var alt komið í
óefni. Áttu þeir nú að taka á sig ábyrgðina jafnt
hinum? gat það bjargað þjóðinniþ
Um þetta vora þeir að hugsa og bera ráð sín
saman, þegar þeim er sagt frá því af stjóminni
að hún ætli sér að ráða eftir sem áður; hinir eigi
aðeins að vera með til þess að segja já og amen
og halelújá við öHum gjörðum hennar, hvemig
sem þær séu.
Nú sáu hinír vitrari hvemig í öllu lá og vildu
ekkert hafa með bræðing að gera.
En nokkrir trúgjarnir menn og fáeinir svik-
arar vildu enn taka saman við þá höndum, þvert
á móti vilja fóksins og án þess að leita ráða hjá því.
Og alt var látið heita sem það væri gert í nafni
þjóðarinnar á sama tíma sem spornað var á móti
því að hún fengi að láta vilja sinn í ljósi. Og þessi
Ijóti leikur á bak við tjöldin var til þess gerður að
sömu mennimir >sem höfðu haldið hlífiskildi yfir
öllum ræningjum og verið í flokki þeirra, gætu
haldið völdunum áfram; og þetta athæfi fór fram
meðan þjóðin stundi þungan undir óbærilegri
skuldabyrði og á meðan synir hennar voru að láta
lífið á omstuvellinum.
En jafnvel verstu glæpaverk geta orðið til
hamingju, þvert á móti því sem til er ætlast, og
svo varð hér.
Stjórnin var orðin blind í gjörræðisverkum
sínum. Henni hafði haldist alt uppi; hún hafði
skákað í skjóli stríðs og þjóðrækni og fólkið hafði
lengi trúað því; henni hafði tekist að fá suma úr
andstæðingaflokknum í lið með sér af óhreinum
hvötum og sumura þeirra hafði henni tekist að
villa sjónir. Hún hélt því að sér væri óhætt að
fylla alla mæla óstjómarinnar og þrælatakanna.
Komið var rétt að kosningum og stjórnin
vissi vel um dóm þjóðarinnar, hver hann mundi
verða; hún vissi að engin ærleg þjóð mundi kjósa
aftur jafn óærlega stjórn. En henni kemur ráð
í hug. pað er að reikna út hverjir muni verða
með og hverjir móti og svifta þá blátt áfram borg-
ararétti fram yfir kosningar sem hættast væri við
að atkvæði mundu greiða á móti henni.
Og skálkurinn hló í þessum óhlutvanda hnefa-
réttarflokki þegar hann var að bollaleggja þetta.
Nú þóttist stjómin vera viss um vóld. Að geta
lögleitt sjálfa sig í valda stólinn aftur, það var
fyrirtak, og að geta lögleitt það að allir sem lík-
legir væru til að vera með andstæðingum skyldu
sviftir atkvæði. Hvílíkur hvalreki á fjörum
óstjórnarinnar og hnefaréttarins!
En þegar eitthvað keirir úr hófi; þegar harð-
stjórnin hefir náð hámarki; þegar hrokinn er
kominn upp á hæðsta tindinn; þegar svipuhögginn
verða óbærileg. pá rísa þjóðirnar upp og kasta
af sér okinu. pá er eins og heilagur þytur hevrist
í loftinu og skýjunum sé svift í burtu, en augað
eygi heiðskýran himinn.
Hér í Canada eru nú slík skýjarof. Fram-
sóknarflokkurinn, sem lá lamaður og hálf sundr-
aður eftir allar blekkingarnar hefir nú áttað sig
og risið á fætur.
tlann hefir sannfærst um að sá flokkur, sem
jafnmikili harðstjóm beiti og fram kom í hinum
nýju kosningarlögum eigi enga samvinnu skilið,
honum sé í engu treystandi. pað er nú auðsætt
öllum sönnum Canadamönnum, öllum sem ant láta
sér um framtíð þessa ipikla og góða lands að þeir
verða að sameina sig til þess að losna við þá óald-
armenn, sem völdin hafa hrifsað og völdum ætla
að halda með því að binda fólkið á höndum og
. fótum og banna því málfrelsi, ritfrelsi og tilveru-
' frelsi sem frjálsri þjóð.
pað hefir oft verið heilög skylda Canada-
manna að bjarga velferð&rmálum með atkvæðum
sínum, en aldrei hefir eins mikið riðið á samtökum
og nú; aldrei hefir verið meiri þörf á að bjarga
landi sínu og þjóð.
Allir sannir borgarar þessa lands eru nú að
fylkja sér undir merki Sir Wilfrid Lauriers, hins
sjálfstæða og samvizkusama þjóðholla öldungs,
sem barist hefir með óbilandi þreki gegn hinu
mikla ofurefli þess flokks sem verstur hefir verið
og þrællyndastur allra óaldarflokka hér í landi.
Skýjarofin eru svo greinileg að nú getur eng-
um blandast hugur um hvemig afstaðan muni
verða við kosningamar. Annars vegar verða öll
harðstjóraarvöld þessa lands; allur hugsanlegur
hnefaréttur; persónugerfi alls ójafnaðar: aftur-
halds flokkurinn I Canada með fáeinum liðhlaup-
urum annarstaðar að. pað er flokkurinn sem
valdur er að því að hermennimir vom settir upp
á halta og eineygða hesta með ónýtar byssur og
ónýta sjónauka, með 20 centa skó á fótunum og
sendir út í lífshættuna þannig búnir. pað er
flokkurinn sem brotið hefir lög á gömlum og góð-
um borgumm landsins og svift þá mannréttindum.
það er flokkurinn, sem sá það í hendi sér að kvenn-
fólkið mundi gæta of mjög samvizku sinnar og
þess vegna væri öruggasta ráðið að taka af því
atkvæðin; það er flokkurinn, sem traðkað hefir
rétti valinkunnra dómara til þess að hylma yfir
stór glæpi sinna eigin óbótamanna. pað er flokk-
urinn, sem hefir neytt prússnesks hnefaréttar í
þingi landsins til þess að banna kosnum fulltrúum
þjóðarinnar málfrelsi. pað er flokkurinn, sem
hefir hafnað góðum liðsforingjum ef þeir voru
ekki hans megin í stjórnmálum og tekið í þeirra
stað óhæfa menn og stofnað þannig lífi hermann-
anna í stór hættu auk þeirrar hættu sem af svikn-
um verjum og vopnum stafar. pað er flokkurinn
sem farið hefir svo illa með heimkomna hermenn
að þeir lifa við hungur og hörmungar, eftir að þeir
hafa lagt líf sitt í sölumar. pað er flokkurinn,
sem beitt hefir því framlengingarvaldi, sem hon-
um var veitt í fullu trausti, til þess að taka miljón-
ir dala úr fjárhirzlu ríkisins og stinga því í vasa
tveggja fjárglæfra manna, McKenzie og Mann,
sem líkur benda til að séu í sömu afstöðu til
Borden stjómarinnar og Thomas Kelly var til
Roblin stjómarinnar.
pessi flokkur verður annarsvegar við næstu
kosningar með reidda svipu yfir öllum þeim, sem
eitthvað þora að segja eða skrifa og jefnvel byss-
ur og tukthús fyrir þá sem þeir halda að verði
hnefaréttinum skæðastir.
Hins vegar verða sameinaðir verkamenn þjóð-
arinnar eða félög þeirra og frjálslyndi flokkurinn
með Sir Wilfrid Laurier í broddj fylkingar. par
verða þeir menn sem barist hafa fyrir kvenrétt-
indum og afnámi brennivínssölu; þar verða menn-
imir sem hafa lagt sig fram í þingihu til þess að
andmæla öllum þeim óhæfum sem að framan voru
taldar; þar verða í stuttu máli fulltrúar fólksins
á móti fulltrúum auðvalds og einveldis. pannig
verða kosningamar háðar og menn mega vera við
öllum þrælatökum búnir. peir sem ekki veigra sér
við að svifta borgara landsins atkvæðisrétti og
brjóta stjómarskrána, þeim er til alls trúandi.
“Lögberg” hefir aldrei hikað hársbreidd frá
þeirri stefnu að Laurier væri eini sjálfsagði leið-
toginn og honum ætti að fylgja einhuga. Svo
leit út um tíma, sem hin illu öflin mundu verða
svo voldug að sú stefna yrði í vonlausum minni
hluta, en um það skeyttum vér ekki; vér vissum
hvað hollast var og héldum því fram hvað sem
það kynni að kosta.
Skýjarofin hafa leitt það í Ijós að stefna vor
var rétt og heilbrigð og nú eykst henni fylgi dag
frá degi. Augu manna eru að opnast. Hinar
kölkuðu grafir viðurstygðarinnar í helgidómum
afturhaldsins eru orðnar gagnsæjar og alla rétt-
láta og sanngjarna menn býour viö því sem þar er
inni fyrir.
Vér skorum á alla að liggja nú ekki á liði sínu;
muna stjórninni það hvernig hún hefir beitt valdi
sínu. Vér skorum á alla að sameinast eins og .einn
maður gegn þeirri óstjóm sem vér eigum við að
búa. Vér skorum á kvennfólkið ekki sízt, sem
svift hefir verið atkvæðisrétti að hafa áhrif á alla
sína vandamenn, og vér skorum á þær fáu konur,
sem atkvæði hafa, að taka þanníg Upp þykkjuna
fyrir systur sínar, sem ranglætmu voru beittar
og koma þeirri stjóm fyrir kattamef, sem slíka
óhæfu framdi.
Hverju verður svarað?
Á öðrum stað í blaðinu er frá því skýrt að
Unitara þing standi yfir í MontreaL Meðal annars
er sagt að einum degi verði varið til þess að tala
um unítariskt-trúboð í útlöndum og undir þeim
lið verði útkljáð mál sem lengi hefir legið í salti.
Málið. er það hvort ekki þyki ráðlegt að stofna
kennaraembætti í unitariskum fræðum við háskól-
ann í Reykjavík á íslandi.
petta væri ekkert einkennilegt ef ekki stæði
eins á heima á ættjörðu vorri og vitanlegt er.
Hér í Ameríku er alfrjáls kirkja, að nafninu
til að minsta kosti; hér er enginn lögboðin ríkis-
kirkja; engin lögboðin trú, engin kirkja sem nýtur
verndar landstjómarinnar fremur en önnur.
Hér er sama máli að gegna með prestaskól-
ana og guðfræðisdeildimar við flesta háskólana.
pað er alt óháð ríkinu og undir stjóm einstakra
flokka, sem algerlega ráða þeim.
Heima á ísladi er öðru máli að gegna.. par
er þjóðkirkja; lög landsins ákveða það — hvort
sem slíkt er heppilegt eða ekki — að lútersk trú
skuli vera kenning kirkjunnar á íslandi og prest-
ar landsins, sem embætti hafa eða era í sambandi
við ríkið skuli fylgja þeirri trú og engri annari.
Sama er um háskólann, hann er eign þjóðar-
innar sem hefir þessi þjóðkirkjulög; hann á að
menta presta hennar til þess að prédika þá trú,
sem hún í lögum sínum fyrirskipar.
Sú spuming hlýtur því eðlilega að vakna hjá
flestum hverju háskólaráðið á íslandi muni svara
slíku tilboði ef málið verður samþykt á únítara
þinginu og það ákveðið að stofna kennaraembætti
í únítaratrú við háskólann.
Getur skólaráðið eða landstjómin leyft það
eða þegið það ? Kemur það ekki í bága við lögin ?
anda þeirra, að minsta kosti?
Lúterska trúin er kristjátenda trú og þrenn-
ingartrú; únítaratrúin er kristneitenda trú og
eingyðistrú. pessar stefnur koma því beinlínis í
bága hvor við aðra; og eins lengi og önnur er lög-
helguð og lögskipuð er að vom áliti ekki hægt að.
viðurkenna hina. —
Setjum sem svo að þetta kæmist á. Hvernig
færi það ? Lúterskur kennari væri við skólann og
kendi þar kristjátenda trú. únítariskur kennari
væri þar líka og kendi þar kristneitenda trú.
Sumir nemendanna mundu hneigjast að kenning-
um hins fymefnda og sumir að hinum síðari. Svo
útskrifast hvorirtveggja eftir jafnlangt nám og
jafn mikinn tilkostnað, en samkvæmt lögum lands-
ins getur aðeins annar flokkurinn fengið embætti
á landinu í nafni þjóðarinnar; væri þetta ekki
ranglátt gagnvart hinum?
Svo kemur annað atriði til greina. Ef úní-
taranum væri leyfð slík kensla í kirkjudeild há-
skólans á fslandi, þá mundu kaþólskir menn innan
skamms fara á stúfana líka og heimta sömu rétt-
indi.
Peir mundu þá tafarlaust stofna kennaraem-
bætti við háskólann í kaþólskum fræðum, og með
engri sanngimi væri hægt að synja þeim um það.
Kristjátenda kirkja gæti ekki viðurkent kristneit-
endakirkju á sama tíma sem hún neitaði að viður-
kenna aðra kristjátenda kirkju.
Um langan tíma hafa ýms trúarfélög
haft útbreiðslustöðvar á íslandi. Má þar á meðal
telja kaþólska menn, fylgjendur sjöunda dags og
endurkomutrúar, innri trúboða og fleiri. En allir
þessir flokkar hafa kent og útbreitt stefnur sínar
háð og laust við íslenzku ríkisstofnanirnar.
pað er sjálfsagt að allar stofnanir, hvort held-
ur eru trúarlegs eða veraldlegs efnis hafi fullan
útbreiðslurétt á eigin spýtur. Sjálfsagt að allir
menn hafi fult málfrelsi, kenningafrelsi og rit-
frelsi alstaðar og æfinlega; en lögum verður að
fylgja í landi hverju þangað til þeim hefir verið
breytt eða þau numin úr gildi.
Að únítarar eins og allir aðrir trúflokkar hafi
heimild til þess að flytj^ kenningu sína á íslandi
er ekki nema sjálfsagt, en hitt að þeir fái stofnað
embætti við háskólann á meðan þau lög gilda sem
nú em, það finst oss ekki geta komið til nokkurra
mála.
pegar kirkja og ríki hafa verið aðskilin og
söfnuðimir kalla og velja presta sína og greiða
þeim laun án þess að ríkið hafi þar að nokkm
leyti hönd í bagga. pegar ekki er lengur lögskip-
uð nein sérstök trú á fslandi, þá — en ekki fyr en
þá — getur stjórain eða háskólaráðið leyft bæði
kaþólskan, únítariskan og hvaða kennara sem vera
vill.
Hitt að halda við þjóðkirkju og lögboðinni
þjóðartrú með einkaréttindum og stofna jafnframt
þau embætti sem minst hefir verið á, yrði fyrst
og fremst ósamjsóðanlegur grautur og gæti að
öðru leyti orðið til þess að stofna háskólanum í
vanda.
/"■ ■l~" ...............,
SÓNHÆTTIR
(Sonnets).
XII. Kólnuð vinátta.
Sú kunnleið Tezt, sem huga hálfan bar
til húsa þeirra’, er aldrei grættu brár,
og geymdu yl og áttu hálfar þrár,
er ókunn nú sem töfrahöll í mar.
Og þó að húsum lögð sé leíðin þar,
hver lítil kvöldstund skilur eftir sár,
og drífa fýkur fyrir morgurs-ár
og fyllir hvert það spob, sem stigið var.-
pað sannleiksmark og samhald — hugarfar
og sömu einkamál, vér keniba’ í lár,
sem nú er klofin. Rokkur reynslunnar
hvors rífur helming til sín. práður smár -
. og stór, er spunninn ólíkt. — Er til svar,
á instu leiðum — nema þögul tár?
p. p. p.
THE DOMINION BANK
STOFNSETTLIH 1871
Cppborgaður höfuðstóll og varasjóður $13,000,000
Allar elgnlr ... 87,000.000
Beiðni bœnda um lán
tii búskapar og gripakaupa sérstakur gaumur gefinn.
Spyrjist fyrir.
Notre Dame Branch—W. M. HAMTLTON, Manager.
Selklrk Branch—M. 8. BORGKK, Manager.
LVSAJ L.VSA3 LVRAJ þV
NORTHERN CROWN BANK
Höfuðstóll löggiltur $6.000,000 Höfuðstóll greiddur $1,431,200
Varasjóðu... $ 848,554
formaður ......... Capt. WM. ROBINSON
Vlce-President - JAS. H. ASHDOWN
Slr D. C. CAMERON, K.C.M.G. W. R. BAWLF
E. F. HCTCHINGS, A. McTAVISH CAMPBELL, JOHN STGVKL
AUskonar bankastörf afgreldd. Vér byrjum relknlnga vlð einstakllnga
eða félög og sanngjarnir skilmálar veittir. Avlsanlr seldar tll hvaða
staSar sem er & Islandl. Sérstakur gaumur gefinn sparlrjóðslnnlögum,
sem byrja má með 1 dollar. Rentur lagðar við á hverjum 6 mánuðum.
T- E. THORSTEIN9SON, Ráðsmaður
Co William Ave. og Sherbrooke St., - Winnipeg, Man.

s?i r^ívK/iNi r?éSi iFávií/íýi rré?, r?#v! i?éSi Tévi i?éSj.ý«ði r/sSi r/iú ifévni •
Hermennirnir og Winnipeg-þfngið.
Blöðin hafa hátt og segja margö
um flokks þing frjálslyndra manna í
Winnipeg. Þau halda því fram að
það hafi mishepnast og fara alls ko t-
ar smánaryrðum um þá sem þar vorn
fulltrúar fólksins. Blöðin segja að
hermennirnir séu einhuga á móti þvi
sem þar var samþykt og hafi orðið
fyrir miklum vonbrigðum. Þetta er
v'ísvitandi mishermi; hermennirnir,
þegar þeir eru látnir sjálfráðir, eru
skiftir í skoðunum á þessu máli eins
og vér hinir. Og hvernig gæti það
öðru vísi verið? Til þess að sýna
þetta þarf ekki annað en að lesa brét
sem stundum birtast frá þeim í blöð-
unum. 14. ágúst var þetta t. d. i
“Tribune” frá heimkomnum hermanni
og nafn hans undirritað til ritstjór-
ans. “Mótmæli sem send voru gegn
gerðum þingsins frá stjórn hermanna
félagsins á að vera skoðun 1800 manna
íeðri og lægri. Eg sem einn í þessu
félagi, með sömu skoðun og margir
aðrir, er eindregi'ð á móti skoðun
félagsstjórnarinnar í þessu efni. Eng-
inn þessara manna var á þinginu, og
ef þeir hefðu verið þar, þá hefðu
þeir með engu móti getað komist að
þessari niðurstöðu nema því að eins
að þeir væru flokksblindir eða með
því að þeim væru bornar rangar frétt-
ir í ósanngjörnum blöðum, sem menn
eins og Sifton og Rogers ráða vfir.
Eg er viss um að ef einhver af
stjórnendum félagsins hefði verið á
þinginu þá hefðu þeir komist að ann-
ari niðurstöðu, því ákvarðanirnar
:sem samþyktar v'oru þar voru frjáls-
lyndustu og þjóðstjórnarlegustu laga-
fyrirmæli, sem nokkurt félag eða þing
hefir samþykt; þær samþyktir sýndu
meiri þjóðrækni en nokkrar samþykt-
ir sem gerðar hafa verið i Canada.
Um stríðsvinninga tillöguna er það
að segja að hún er samin af manni
sem hafði verið heilt ár við það að
hjálpa til að vin.ia striðið en stuðn-
ingsmaður tillögunnar var heimkom-
inn hermaður, sem verið hafði i
fremstu skotgröfunum ; hann var ekki
maður sem hafði haft málamyndar
embætti á Englandi. Eg sé ekki
hvernig nokkur heilvita maður gat
misskilið þessa tillögu; hún var sam-
in og samþykt á ems alþýðlegu ensku
máli og mögulegt var.
Auðvitað er } henni eitt atriði sem
auðv'aldinu og þeim háu líkar ekki;
atriði sem fellur þeim ekki í geð sem
mest hafa grætt á stríðinu;. Þess-
vegna heyrist nöldur og jafnvel há-
vaði á sumum stöðum að talað er um
að snert verði v'ið vasa vissra manna”.
Þannig er álit sumra hermanna og
þeirra ekki fárra.
Blöðin og Rogers.
“Rogers dýrkun og Nationalista
dýrkun voru tvcir verstu ókostir
Bordens”, segir blaðið “London Ad-
vertiser”. Rogers og Nationalistar
voru hans beztu vinir og aðal póli-
tísku svipur á sama tíma.
Þegar hann nýlega lýsti því yfir
að hann hefði snúið bakinu við “Na-
tionalistum” sagði hann ekki að hann
hefði aldrei verið í félagi við þá.
Nú hefir hann loksins einnig snúið
bakinu við Rogers og hann getur al-
drei borið á móti því svo nokkur trúi
að hann hefði ekki treyst “kosn-
ingaráðherranum” sínum.
Aðalatriðið í opinberri stöðu er
það að velja sér góða og trúa sam-
verkamenn og félög, sem reynast vel
í þarfir þjóðarinnar. Hvorki “Na-
tionalistar” sem Borden gekk í félag
við 1911 til þess að eyðileggja flota-
lög Lauriers, né heldur Robert Rogers
sem var tekinn inn í sambandsstjórn-
ina fyrir það að hann var orsökin í
“frægð” Manítoba, voru til þess
treystandi að vinna þjóðinni hag.
Hvorirtveggja hafa verið og verða
óheilladraugar fyrir Borden, og hann
getur ekki losnað við þá á meðan þeir
hafa svo mikil áhrif að þeir skipa og
velja um ráðherra sætin í stjórninni.
“Nationalistar” eru öfgaflokkur,
sem frjálslyndir menn í Canada hafa
aldrei haft neitt saman við að sælda;
flokkur sem afturhaldsmenn eru í
bandalagi við þann dag í dag, sökum
þess að ekki er auðvelt að losna við
þá skipbrotsmenn.
Ekki er heldur hætt við því að
Robert Rogers, löðrandi í hvítu
þvottaleðjunni sem nýlega var sett á
hann, verði auðveldlega hrakinn í
burtu eða rekinn ,,t í ríki gleymskunn-
ar. Hann er eí til vill látinn yfirgefa
stjórnina vegna þess að honum þykir
herskyldan ganga seint, eftir því sem
hann sjálfur segir; en aðallega er hann
látinn fara vegna þess að starf hans
reyndist um síðir ekki heppilegt fyrir
flokkinn. Súlurnar sem hann reisti
á ferð sinni yfir hafið með forsætis-
ráðherranum hafa orðið til þess að
hnekkja hans eigin flokki ög sjálfum
honum. Canadiska þjóðin grætur ekki
burtför hans; en fólkið vonast eftir
að fá síðar að heyra alla söguna, sem
orsakaði burtför hans; söguna sem
menn hafa þegar getið sér til um að
hálfu leyti”.
Þrauta ráð.
Nú dugar ekki kukl né kák
ef kosningin skal vinnast,
því teflum enn þá eina skák,
sem á er vert að minnast.
Já, mörg var stjórnin furðu fræg
í fyrri tíðar sögum,
sem hafði ráð í hendi næg
og hald á fólksins lögum.
»
En nú skal heimur heyra og sjá
að hér er stjórn að völdum
sem víkur allri venju frá
og verður frægst með öldum.
Af útlendingum atkvæðin
með “Eiríks” fylgi tökum,
þá sýnist von um sigurinn,
þó sé ei spurt að rökum.
Sin löggjöf Fylkja lítils má,
því lengra ráð vor standa,
við tökum kjörrétt konum frá,
og komumst svo úr vanda,
Við eigum lið, er segir sex,
því sæt er stjórnar tuggan,
og gömlu “Kringlu” kraftur vex
á kjól við austurgluggann.
Og Tribune, Free Press, Telegram,
þau tala okkar máli,
en “Bob” og “Sifton” sækja fram
með sverðin hert í báli.
Hjá C.P.R. við fáuni féð,
en fólkið borgar pottinn,
til fulls er ekki sagan séð,
en seinna ber hún vottinn.
Svo þegar alt er komið kring,
og kosningin er unnin,
við höldum stórt og háleitt þing
og helgum okkur brunninn.
Þá stjórna landi “Bordens” boð,
þó börnin lesi og skrifi,
já, það er okkar eina stoð
svo afturhaldið lifi.
í gegnum stjórnar straumana
skal styrkja völd með helsi,
og taka þétt í taumana
af takmörkuðu frelsi.
M. Markússon.
Nýju bannlögin.
Mig minnir að í blöðunum stæði
hérna um daginn, að ekkert þing hefði
haft jafnmörg lagafrumvörp á prjón-
unum og það sem nú er samankomið
að minsta kosti hefðu aldrei komið
á neinu þingi, jafnmörg þingmanna
frumvörp sem nú. Líklegt væri því
að allmörg af málum þingsins væru
þess verð, að almenningur gæfi þeim
gaum, en svo virðist ekki vera. Þó er
það eitt mál, sem almenningur fylgir
með áhuga og það jafnt konur sem
karlar, og það er vin-aðflutnings-
bannsmálið. Þrjú eru frumvörpin
sðqi þetta rtiál snerta, komin
fram í þinginu. Hér þarf ekki að
taka upp inmhald þeirra, þau eru þeg-
ar kunn af blöðunum. En þegar eg
las ástæður þeirra Péturs Jónssonar
og Jóns Jónssonar fyrir sínum nýju
bannlögum, komu mér ýmsar spurn-
ingar í hug.
Eitt meðal annars; sém stendur í
ástæðum þingmannanna fyrir áður
nefndu frumvarpi er það, að mikill
hluti þjóðarinnar virði ('gömluj bann-
lögin að vettugi.
Skyldu alþingismennirnir hafa mun-
að eftir því, þegar þeir komust að
þessari niðurstöðu, að nú verða þeir
að telja^okkur konurnar með þjóð-
inni, að minsta kosti þann hluta okk-
ar, sem þegar höfum fengið jafnrétti
við þá að lögum? Mér er nær að
halda að þeir hafi gleymt þessu og
mint, að þjóðin væri að eins karl-
mennirnir. En þó svo hefði verið,
þá er það mjÖg vafasöm fullyrðing,
svo eg ekki segi meira, að mikiíl
hluti karlmanna virði bannlögin að
ættugi; því þó meiri hluti þeirra