Lögberg - 14.06.1923, Side 1

Það er til myndasmiður
, 1 • • V>
i borgmni
W. W. ROBSON
AthugiS nýja staSinn.
KENNEDY BLDG. 317 Portage Ave. Mót Eaton
öabcr^.
SPEiRS-PARNELL BAKINGCO.
ábyrgjast yður
fulla vigt, beztu vörur fyr-
ir lœgsta verð sem verið
getur. R E Y N IÐ Þ AÐ!
TALSIMI: N6617 2 - WINNIPEG
35. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 14. JÚNI 1923
NUMER 24
Maúnus Paulson
i.
ÞAÐ er engin ný saga, eða viðburður, þó samferðamenn-
irnir hverfi sjónum vorum út yfir brimgarðinn — út á
hafið mikla — haf dauðans. pað er daglegur viðburð-
um og órjúfandi lífslögmál mannanna.
Stutta stund njótum vér samfylgdar þeirra og svo hverfa
þeir og vér stöndum eftir með myndirnar frá hinni stuttu sam-
verutíð og minningarnar um þá í huga.
Eitt af skáldum þessa lands kemst svo að orði:
“Life is a leafe of paper white
Where each one of us may write
His word or two and then comes night.”
Eg vildi ganga lengra en skáldið og segja: að hver og einn
verði að skrifa í bók lífsins og skilja eftir mynd sína á blöð-
um hennar.
Slíkar myndir eru misjafnar eins og mennimir sjálfir,
sumar eru fagrar, aðrar ljótar og enn aðrar þar á milli. Sum-
ar myndimar eru skýrar en þróttmiklar, aðrar daufar og ó-
glöggar- Mynd sú er Magnús Paulson hefir dregið á sitt
blað er hrein þróttmikil og skýr. •— En þó myndin sé skýrt
dregin á bók lífsins af Magnúsi heitnum Paulsyni sjálfum, —
þótt drættirnir í henni séu hreinir, þótt samræmið í henni sé
ekki að eins eðlilegt, heldur óvanalega heilbrigt, þá er samt
ekki að vita hvernig mér tekst að skýra hana fyrir öðrum —
tekst að draga hana á þetta blað. pað tekst ekki öllum mönn-
um sem við málverk fást að sýna í eðlilegum litum og samræmi
myndir, þó þær séu skýrar í huga þeirra sjálfra. Eins er
með þá, sem pennamyndir leitast við að draga, þeim tekst mis-
jafnlega. En til þéss hefi eg sterka löngun að pennamynd
sú, er eg 'hér dreg af þessum látna vini verði sem sönnust og
líkust myndinni þeirri, sem hann sjálfur reit á blað sitt í bók
lífsins.
II.
pegar eg þá hugsa um myndina af Magnúsi Paulsyni, þá
eru það fjórir drættir sem skýrastir eru og sem setja blæ sinn
á hana alla.
Fyrsti og sterkasti drátturinn í henni, er það, sem hverjum
manni er bezt gefið, þegar fult sami'æmi er á milli þess og ann-
ara lyndiseinkenna manna og það eru gáfur*. Hann var gædd-
ur óvanalega miklu andlegu atgervi.
Annar drátturinn í mvndinni er sjálfstæði. pað er sagt
um skáldið Grím Thomsen að hann hafi farið sína leið í lands-
málum og kveðskap- pað er, að hann hafi átt yfir nógu miklu j
andlegu atgervi að ráða til þess að ryðja sjálfum sér veg —
verið nógu sterkur andlega talað, til þess að standa einn.
Ekki veit eg til þess, að þeir hafi verið neitt skyldir Magn-
ús Paulson og hann, en að þessu leyti virðist mér þeim svipa
ekki alllítið saman. Magnús Paulson var maður sem gat
staðið einn og varið málstað sinn, því hann braut hvert mál
til mergjar áður en hann léði því lið sitt og vissi svo ávalt
hvert hann stefndi og hvar hann ætlaði sér að lenda.
priðji drátturinn í myndinni er festa- pað hefir verið
sagt um fslendinga að þeir væru: “þéttir á velli og þéttir í
Ipnd”. Magnús Paulson var þéttur í lund, það er að segja, hann
hélt fast við skoðanir ssnar og meining. pó ekki svo, að
hann byrgði eyru sín fyrir því sem þeim var mótstríðandi.
Mótmæli óttaðist hann aldrei og svo var það Iangt frá honum
að hann gjörði sér tíðum far um það, á opinberirm málfund-
um að fá fólk til að láta sem margbreytilegastar meiningar í
ljós, til þess að geta náð sem beztu heildar yfirliti yfir mál þau
sem fyrir láu. En þótt hann bæri.virðingu fyrir skoðunum
annara, þá bar hann hana þó meiri, fyrir sínum eigin.
Fjórði og síðasti aðal-drátturinn í myndinni er saman-
tvinnaður úr skyldurækni og vandvirkni, því þær tvær dygðir
voru óaðskiljanlegar í fari Magnúsar Paulsonar í gegnum alla
starfstíð hans. Skyldurækni við heimili sitt og ástvini,
* skyldurækni við hin daglegu störf sín, sem voru altaf vanda-
söm. Hann lét sér ekki nægja eins og nú er orðinn siður svo
margra að gera þau með hangandi hendi. í tæka tíð að morgni
og hætta ekki fyr að kvöldi, en að hann hafði lokið heiðarlegu
dagsverki, sem helzt ekkert varð út á sett það var markmið
hans. Um þetta iriunu þeir, sem hann vann fyrir, aJlir bera
vitni og eins verkin sem eftir hann liggja.
III.
Eins og gefur að skilja þá lá starfssvið hans aðallefga hér
á meðal Vestur-fslendinga, því hann kom tiltölulega ungur frá
íslandi með ekkert með sér annað en heilbrigt mannvit og þann
einbeitta ásetning, að gjöra sér sem mest úr lífinu hér í hinu
nýja kjörlandi sínu, það er, að verða hér að sem nýtustum
manni, ekki nauðsynlega með því að græða hér peninga umfram
það sem þarfimar kröfðust, því eg held að mér sé óhætt að
segja, að til þess hafi hann aldrei haft sterka tilhneigingu.
Hann skildi víst snemma á skeiði æfi sinnar, að í þeirri átt
væri ekki áð finna hina sönnu fullkomnun mannlegs lífs, en
hana þráði hann fyrir sjálfan sig og sína og fyrir alla íslend-
inga skilyrðislaust.
Fáir af leikmönnum vestan hafs hafa tekið meiri þátt í
félagsmálum Vestur-fslendinga en Magmls Paulson gerði.
Honum skildist það strax, að til þess að þeir gætu notið sín
hér í dreifingunni þá þyrfty þeir að halda saman og átti hann
ekki minstan þátt í að knýta þau félagsbönd, sem mest og bezt
hafa haldið íslendingum saman, í Ameríku og í þeim félags-
skap hinum íslenzka — hinum íslenzka lúterska kirkjulega fé-
lagsskap var Magnús Paulson einn af aðal leiðtogum í hópi
leikmanna frá byrjun og alt til síns dauðadagS'
Félagsmaður var Ihann ágætur, bæði vegna hæfileika
sinna sem voru óvanalega miklir og sem gjörðu honum mögu-
legt að sjá orsök ög afleiðingar skýrara og fljótara en flestum
samtíðarmönnum hans var unt, svo var hann félagslyndur, úr-
ræðagóður og vissi alt af hvað hann vildi.
Auk hinna kirkjulegu máia, tok hann þátt sérstaklega í
tveim öðrum. — f stjórnmálum og þjóðræknismálum.
pað er nú fyrir rúmum þrjátíu árum, að eg var ásamt
öðrum íslenzkum ungum manni á gangi á Jemima stræti, sem
þá var kallað, að eg mætti Magnúsi heitnum Paulsyni í fyrsta
sinni. Hann vék strax að okkur og spurði hvort við ættum
annríkt, og þegar hann varð þess var að svo var ekki bauð hann
okkur að verða sér samferða ofan í bæ. Á þeirri leið fékk eg
mína fyrstu lexíu í stjórnmálum þessa lands og svo hefir hún
verið endingargóð, að eg er nú, eftir meira en fjórðung aldar
sannfærðari um sannleiksgildi hennar, en að eg var þá.
Magnús heit. Paulson fylgdi frjálslynda flokknum að mál-
um af því að hann áleit stefnu hans landi og lýð fyrir beztu og
átti sú stefna þar liðsmann góðan, því fáum í vorum hópi, sem
eg hefi þekt hefir verið sýnna um að standa fyrir máli sínu
en honum var og að flytja kjarna kenningar þeirrar stefnu inn
að h.iartarótum manna en honum, bæði í prívat-samtali og á
opinberum málfundurp, því þar fór saman góður máistaður og
afbragðs meðferð, því maðurinn var gæddur þeim hæfileikum
að geta sett mál sitt fram bæði skýrt og vel. í stjórnmálum
var Magnús Paulson fastur fyrir og brevtti þar aldrei skoðun
til dauðadags.
pjóðræknismál Vestur-íslendinga lét hann sig miklu skifta
frá byrjun. Hann gat ekki annað, því hann var íslendingur
í húð og hár og á honum var heimalandsmótið skýrt og hann var
einn þeirra manna, sem vildi vernda þau einkenni fslendings-
eðlisins, sem fegursta ávexti voru tíklegust til að bera í þessu
nýja fósturlandi.
íslenzkri tungu unni hann heitt, enda kunni hann vel að
fara með hana. Hann þráði að sjá íslendinga leggja meiri
rækt við hana hér í landi en þeir gera og var boðinn og búinn
að leggja lið sitt hverri hreyfingu, sem miðaði til þess að vernda
hana.
Hann kendi ávalt við laugardagsskóla þann, sem Fyrsti lút.
söfnuður í Winnipeg hélt uppi. Hann var öflugur stuðnings-
maður Jóns Bjarnásonar skóla og átti sæti í stjórnarnefnd
hans frá byrjun- Hann var einn þeirra manna sem gekst
fyrir myndun pjóðræknisfélags Vestur-fslendinga og gjörði þaC,
með það eitt fyrir augum, að reyna að vinna íslenzku þjóðerni
gagn á þann hátt. En hann var ekki einn þeirra manna, ef
þeir annars eru nokkrir, sem vildi láta íslenzkuna sitja í fyrir-
rúmi fyrir enskunni. Enskuna lærði hann þó hann gengi hér
aldrei á skóla, svo að honum voru bæði málin jafn töm og bók-
mentimar ensku las hann jafnt þeim íslenzku. Hann vildi
um fram alt að íslendingar yæru góðir canadiskir borgarar, en
hann vildi að þeir væru það án þess að glata sjálfum sér — án
þess að þeir hættu að vera íslendingar. Hann hugsaði í því
efni líkt og EinarBenediktsson:
“Sæll hver, sem eignast annan;
en á sig sjálfan þó.”
Hann vildi að íslendingar legðu rækt við feðraarfinn, til
þess að verða meiri og betri menn í þessu þjóðfélagi og er sú
hugsun í fylsta máta heilbrigð, eins og svo margar aðrar hugs-
* anir hans voru.
IV.

Magnús Paulson var fæddur að Hallfríðarstöðum í Hörg-
árdal í Eyjafjarðarsýslu á íslandi 19. febrúar 1855. Hann
var sonur Páls Erlendssonar og konu hans Guðrúnar Magnús-
dóttur.
Um æskuskeið Magnúsar Paulsonar er mér lítið kunnugt,
annað en það, að hann ólst upp hjá foreldrum sínum við Iík
kjör og flestir aðrir bændasynir áttu við að búa um það leyti út
á íslandi. En þau kjör voru eins og flestir hinir eldri fs-
lendingar muna, oft skömtuð af kringumstæðum, ekki síst þar
sem mörg voru bömin. Foreldrarnir þurftu á hjálp þeirra að
halda, enda voru böm þá í flestum tilfellum fús á að veita hana
og svo mun hafa verið hjá foreldrum Magnúsar Paulsonar. En
þó mun hann hafa notið tilsagnar í almennum fræðum í æsku,
bæði á barnaskóla og eins er oss kunnugt um að hann stund-
aði nám nokkurn tíma hjá séra Davíð Guðmundssyni á Hofi og
séra Eiriki Briem, sem þá var prestur í Steinnesi í pingi í
Húnavatnssýslu, en aðal þekkingu sinni, sem var víðtæk, náði
hann með því að lesa í frístundum, sínum þegar aðrir léku sér,
eins og svo margir sjálfmentaðir menn hafa orðið að gera. Um
námsgáfur Magnúsar á þeim árum get eg ekki dæmt, en nokkuð
má ráða um þær, af því, að fyrir innan tvítugt var hann búinn
að fá orð á sig í átthögum sínum, fyrir það hvað hann væri
framúrskarandi vel gefinn og samla vitnisburðinn fékk hann
hjá séra Eiríki Briem þegar hann átti tal um þenna unga mann,
við mann, sem síðar varð samverkamaður og vinur Magnúsar
Paulsonar- pessi vitnisburður séra Eiríks er ekki langur en
lýsir honum svo undur vel. Vitnisburðurinn er þessi: “Hann
er bráðgáfaður, en dulur.”
}?að er raunasaga, scm hefir margendurtekið sig hjá hinni
íslenzku þjóð og raunar að meiru og minna leyti hjá öllum
þjóðum, að verða að horfa upp á vonir sinna efnilegustu ung-
menna fölna og deyja. Fjöldinn hefir margoft sýnt að hann
tekur sér það ekki nærri. Hann heldur áfram hlægjandi
sína vanalegu braut. En ekkert get eg hugsað mér sárara
fyrir þann sem hlut á að máli, en það að þrár þeirra til
æðra andlegs þroska og víðtækara starfslífs verði að frjósa i
hel, þegar á æskuskeiði þeirra.
pað er vist engum vafa bundið, að Magnús Paulson yfir-
gaf ættland sitt ísland, sökum þess að hann átti ekki kost á
því að fá mentaþrá sinni fullnægt þar.
Magnús Paulson kom til Canada árið 1876 og settist að
hér í Manitobafylki og hefir dvalið nálega altaf síðan í borg-
inni Winnipeg.
Fyrstu árin hér, vann hann að algengri vinnu, en ekki leið
samt á löngu unz hann komst að bókhaldarastöðu hjá félagi
einu, sem Sigtryggur Jónasson veitti forstöðu og nefndist
Lake Winnipeg Transporation Lumber & Trading Cov peirri
stöðu hélt hann unz þeir br<-lður, hann og Wilhelm, sem síðar
varð þingmaður í Saskatchewan fylki, og er einn af bezt þektu
Vestur-íslendingum, 'settu upp fjársýsluskrifstofu í Winnipeg,
ásamt íslenzkri bókaverzlun.
1899 tók hann við ráðsmannsstöðu við vikublaðið Lögberg
og hafði hana á hendi þar til árið 1901 að hann tók við rit-
stjórn þess blaðs og hafði þá stöðu á hendi þar til í október
1905, að hann lét af því starfi samkvæmt sinni eigin ósk. Tók
hann þá aftur að sér ráðsmannsstöðuna við blaðið og hélt henni
þar til í október 1907, að hann gjörðist bókhaldari hjá hinu
góðkunna lögfræðingafélagi Rothwell & Johnson, síðar Roth-
well, Johnson, Bergman & McGee og þeirri stöðu hélt hann
síðan.
Alsystkini Magnúsar heitins, voru að því er eg bezt veifc
þau Margrét, Páll, Erlendur, Wilhelm og Stefán, en Vilhelmina
hálfsystir.
Af þeim komu vestur um haf auk Magnúsar, Páll, sem dá-
inn er fyrir mörgum árum, Wilhelm búsettur í Regina, Sask-,
og Stefán, merkur prestur í Brooklyn í Bandaríkjunum.
Magnús heitinn Paulson var tvíkvæntur, fyrri kona hans
hét Anna, dóttir Halldórs Reykjalín. pau voru ekki búin að vera í
hjónabandi full tvö ár, þegar að hún Öó, ásamt nýfæddum
svni þeirra hjóna, síðari konu sinni Guðnýju, dóttir Jóns Magn-
ússonar frá Skeggjastöðum á Jökuldal og konu hans Stefaníu
Jónsdóttur giftist hann árið 1892.
Fyrri konu Magnúsar heitins Paulsonar þekti eg ekki, en
hún var af góðu og myndarlegu fólki komin. Síðari kona
hans, Guðný, er ein af allra myndarlegustu konum, sem eg hefi
kynst meðal Vestur-íslendinga, prýðisvel gefin, mentuð, góð
og umhyggjusöm eiginkona og hefir hún oft mint mig á Auði
Vésteinsdóttir, konu Gísla Súrssonar. Ekki varð Magnúsi
heit. Paulsyni barna auðið í síðara hjónabandi sínu, en fiilt tóku
þau Magnús og Guðný til fósturs, systiyson Guðnýjar, Magnús
Bjarnason, bráðvelgefinn pilt og efnilegan.
pað er varla hægt fyrir mig að ljúka svo þlessu máli, að
minnast ekki með fáum orðum á heimili þeirra hjóna, Magnús-
ar heitins og Guðnýjar, því þar hefi eg ásamt ótal fleirum
notið margar ánægjustundar. pau hjón kunnu vel að taka
á móti gestum. Hann flestum skemtilegri í samræðum,
fróður um alla hluti og svo skýr, að iþað var ekki að eins ánægja
að ræða við hann, heldur líka ávalt uppbygging. Hún hóg-
vær, glaðlynd og prúð.
Sjúkdómsins, sem leiddi Magnús heitinn til til bana varð
fyrst vart síðastliðið sumar og var hann þá frá vinnu um
tíma- Náði sér samt aftur, en varð að láta undan síga aftur
fyrir áramótin síðustu og fór honum svo stöðugt hnignandi, unz
hann lézt að heimili sínu 784 Beverley St., í Winnipeg, 18.
marz 1923-
Veikindi sín bar Magnús heitinn með stakri hugprýði.
' Hanrt vissi upp á hár hvað verða mundi, en út af vörum hans
kom ekki eitt einasta æðruorð. Og svo komu æfilokin eins
og fagurt sólarlag, eftir að hann hafði ráðstafað útför sinni
og öllu sem hann lét sig varða hér í lífi, og hann fór frá ást-
vinum sínum — konunni sinni, sem hafði revnst honum svo
vel og stundað hann með óþreytandi alúð á meðan kraftarnir
voru að þverra, bróðurdóttur sinni sem aðstoðaði hana undir
það síðasta og fóstursyninum, sem hann unni — út yfir landa-
mæri lífs og dauða, í öruggri trú á frelsara sinn og drottinn.
“Snjallast var hann sambland og sinnis krafta,
snildar og iðni, með sinnis þoli;
Sálar skarpsýni, en hið sjálfráða
sálar langSýni, var engu síður.”
J. J, Blidfell.